به گزارش ثریا - کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه؛ تهاجم روس و انگلیس به ایران در شهریور ۱۳۲۰» نوشته ریچارد ا.استوارت به‌تازگی با ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی و کاوه بیات توسط نشر نو منتشر و راهی بازار نشر شده است. این‌کتاب یکی از عناوین مجموعه «کتابخانه تاریخ ایران» است که این‌ناشر منتشر می‌کند.
نسخه اصلی این‌کتاب سال ۱۹۸۸ توسط انتشارات پریجر در نیویورک منتشر شد و چاپ پیشین ترجمه‌اش سال ۱۳۷۰ توسط نشر نو به بازار نشر کشور عرضه شده بود که حالا با چاپی جدید توسط این‌ناشر منتشر شده است.
ریچارد ا. استوارت نویسنده این‌کتاب، سرگرد نیروی دریایی امریکا و کارشناس مسائل اطلاعاتی و مخابرات است که سال ۱۹۷۳ از آکادمی نیروی دریایی فارغ‌التحصیل شد و سپس مدرک کارشناسی ارشد رشته حکومت را از دانشگاه جورج‌تاون گرفت. از استوارت مقالاتی درباره مسائل سیاسی و نظامی در نشریاتی مانند مجله دانشگاه جنگ، نشریه نیروی دریایی، نشریه بین‌المللی نیروهای مسلح و مجله تفنگداران دریایی امریکا منتشر شده است. کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه» اولین کتاب پژوهشی منتشرشده اوست.
مولف در کتاب پیش‌رو مجموعه رخدادهای مهم و عجیبی را روایت کرده که به درگیری عمیق آمریکا در امور ایران منجر شدند. مقطع آغاز روایت مربوط به فراز و فرودهای رقابت‌های انگلستان و روسیه بر سر ایران است؛ از دوران حکومت پتر کبیر تا جنگ جهانی دوم. استوارت می‌گوید اواخر سال ۱۹۴۱ که متفقین در همه جبهه‌های جنگ مقهور نیروهای آلمان و دولت‌های محور شده بودند، بریتانیا و شوروی برای جلوگیری از پیروزی آلمان، جنگ خودشان بر سر خلیج‌فارس را متوقف کرده و به ایران بی‌طرف حمله کردند.
با حمله انگلستان و روسیه به ایران، رضاخان از سلطنت خلع و پسرش محمدرضا جایگزین‌اش شد. به این‌ترتیب منابع حیاتی نفت ایران در خلیج‌فارس محفوظ ماند و به دست آلمان نیافتاد. همچنین راهی مهم برای انتقال کمک‌های نظامی به شوروی که مقابل آلمان می‌جنگید و تقریبا محاصره بود، باز شد.
چگونگی انتقال تاج و تخت به محمدرضا پهلوی هم از دیگر موضوعاتی است که استوارت در این‌کتاب سراغشان رفته است. اتفاقات و حوادثی هم که به تقابل آمریکا و شوروی در ایران انجامیدند، از دیگر موضوعات مدنظر نویسنده این‌کتاب هستند. ایرانی که در این‌کتاب می‌بینیم، در بازی مهم ژئوپلیتیک بزرگ گرفتار شده بود...
کتاب «در آخرین روزهای رضاشاه؛ تهاجم روس و انگلیس به ایران در شهریور ۱۳۲۰» در ۱۲ فصل و یک «سخن آخر» تدوین شده است. عناوین ۱۲ فصل این‌کتاب به‌ترتیب عبارت است از:
«فصل اول: بازی تسلط بر جهان»، «فصل دوم: یک مهره بی‌اختیار در صفحه لغزنده شطرنج»، «فصل سوم: جنبش آزادی‌بخش اعراب متحد طبیعی ماست»، «فصل چهارم: آلمانیها باید از ایران اخراج شوند»، «فصل پنجم: در جستجوی راه‌حل سحرآمیز»، «فصل ششم: یک‌کلمه به انگلیسیها بگویید، آنها به ایران حمله نخواهند کرد»، «فصل هفتم: دارند منفجرش می‌کنند!»، «فصل هشتم: زره‌پوشهای شوروی از مرز عبور کرده‌اند»، «فصل نهم: لمس‌کردن آهن گداخته»، «فصل دهم: چرا از جنگ دست بکشیم؟ ما داریم فاتح می‌شویم!»، «فصل یازدهم: ممکن است در تهران انقلاب شود» و «فصل دوازدهم: آیا می‌توانی تاج و تخت را حفظ کنی؟».
در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:
ناو کانبمبلا با تانی از کنار نخستین کشتی آلمانی که هنوز در عرشه آن زد و خورد جریان داشت، عبور کرد. نیروهای انگلیسی مجبور بودند برای قطع فتیله مواد منفجره به زیر عرشه بروند. خدمه استرالیایی موتور لنج نایف با هیاهوی بسیار بر عرشه نفتکش ایتالیایی باربارا هجوم آوردند. خدمه ایتالیایی نفتکش نیز ناسزاگویان با چنگ و دندان بر آنها هجوم آوردند. ولی مقاومت آنها به سرعت خاتمه یافت.
گروهی از نیروهای انگلیسی نیز از طریق یدک‌کش دلاور، خود را به عرشه کشتی آلمانی مارینفلس رساندند و زودوخوردی دیگر آغاز شد. در روشنایی شعله‌های آتش یک‌مهندس بلندقد آلمانی مشاهده می‌شد که فشفشه‌هایی را به درون مخازن زیر عرشه پرتاب می‌کرد، تا آن که یکی از سربازان انگلیسی وی را با یک رگبار مسلسل دستی به هلاکت رساند. هنگامی که پرچم نیروی دریایی انگلیس بر فراز دکل کشتی آلمانی به اهتزاز درآمد، خدمه کانیمبلا فریاد برآوردند که «مارینفلس مال ماست». ولی اینک کانیمبلا با مشکل بزرگتری روبرو بود. مخازن نفتکش برونته دچار آتش‌سوزی شده بود. ناخدا آدامز با سرعت کانیمبلا را بسوی برونته هدایت کرد. خدمه ایتالیایی نفتکش در حال ترک کشتی بودند و برخی از قایقهای نجات آنها در اثر امواج حاصل از نزدیک‌شدن کانیمبلا واژگون شد. گروههای آتش‌نشانی کانیمبلا سعی کردند به نفتکش مزبور راه یابند ولی شعله‌های آتش اجازه نداد. سپس کانیمبلا با شلنگهای آب تلاش فراوان به کار برد تا راه را برای گروههای آتش‌نشانی باز سازد.
این‌کتاب با ۴۵۷ صفحه مصور، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۲۷۰ هزار تومان منتشر شده است.
منبع : نشرنو