به گزارش ثریا - انجمن ادبی خورشید در بیست‌وششمین نشست خود، به نقد و بررسی رمان «طوبا و معنای شب» نوشته شهرنوش پارسی‌پور پرداخت.
در این‌نشست، مریم مطهری‌راد، سمیه عالمی، فاطمه نفری، سیده عذرا موسوی، مرضیه نفری، سیده فاطمه موسوی و معصومه امیرزاده به تحلیل ابعاد این‌کتاب پرداختند.
طوبا و معنای شب داستان دختری است که از پدر سواد و ادب می‌آموزد اما پدرش در جوانی او فوت می‌کند و مرد پیری به خواستگاری مادرش می‌آید. طوبا برای نجات مادر به مرد پیشنهاد می‌کند که با خود او ازدواج کند؛ و زندگی او این گونه آغاز می‌شود. در این اثر شاهد تطور تاریخ در دوره‌های مختلف قاجار و پهلوی همراه با تحول شخصی‌ها هستیم.
در ابتدای نشست فاطمه موسوی مساله اصلی داستان را اندیشه و کشف معنا دانست و گفت: طوبا هر زمان که می‌اندیشد، انقلابی در زندگی‌اش پدید می‌آید. ازدواج با مردی که سال‌ها از او فاصله سنی دارد اندیشه‌اش را سترون می‌کند و چهار سال خشکسالی حاکم بر کشور نشان از خشکیدن اندیشه طوبا دارد. طوبایی که در پایان داستان نام پیرزن هفت هزارساله به او اطلاق می‌شود، همان سرزمین مادری است که بی‌اندیشه به خشکسالی عقلی می‌رسد. درست همان زمان با اندیشیدن طوبا از بند مردش می‌رهد و باران بر این خاک می‌بارد.
مرضیه نفری مساله داستان را به دلیل نداشتن گرانیگاه مرکزی مشخص ندانست و گفت: اثر دچار انباشت اطلاعات است. شیرینی درک مفاهیم فلسفی و عرفانی و داستان‌های فرعی، خواننده را در لحظه مواجه شگفت‌زده می‌کند اما بعد از اتمام کتاب خواننده با «هیچ» مواجه می‌شود. ما با کل منسجمی مواجه نیستیم. داستان گرانیگاه مرکزی ندارد و در ذهن ته‌نشین نمی‌شود. ارتباط بین نمادها و اسطورها با هم در یک خط و پیرنگ داستانی مشخص نیست. مطرح کردن مسائل متعدد که نشان از دانش تاریخی، سیاسی و عرفانی نویسنده دارد نه تنها داستان را نجات نمی‌دهد بلکه باعث سردرگمی‌خواننده می‌شود.
در ادامه عذرا موسوی نیز ضمن تشریح هدف شخصیت اصلی و ظرفیت آن برای تبدیل شدن به مسئله داستان، آن را از دست رفته دانست. او در این خصوص گفت: «رؤیای طوبا در تمام زندگی‌اش زاییدن عیسایی است که به او تقدس و بزرگی ببخشد. او تحت تعالیم پدرش دریافته که وجود زنان برای پرورش مردان است، دریافت وحی فقط به مردان تعلق دارد و فرشتگان خدا به‌صورت مرد نمود می‌یابند.
وی افزود: مریم برگزیده نیز دختری بود که مسجد خدا را جارو می‌کرد و باغچه‌ها را آب می‌داد. او همواره منتظر است تا فرشته خدا ظاهر شود، نطفه الهی را در دلش بنشاند و او مریم‌وار عیسایی بزاید. او هرگز به‌دنبال «مریم شدن» نیست؛ بلکه به دنبال زاییدن عیسی است. بااین‌حال ناگهان در یک اقدام نسنجیده و بی‌مقدمه تصمیم می‌گیرد با خواستگار مادرش ازدواج کند. در میان تمام مسائل ریز و درشتی که نویسنده مطرح کرده و تراکم آن‌ها موجب شده تا نویسنده تمرکز کافی بر هیچ‌یک نداشته باشد، اتفاقاً موضوع زاییدن عیسی ظرفیت تبدیل شدن به مساله اصلی داستان را دارد که از دست رفته است.
سمیه عالمی سخنران دیگر این‌نشست به شرح مساله داستان پرداخت و گفت: در طوبا و معنای شب خواننده در همان صفحه آغازین با زن جوان و ملتهبی مواجه است که برای آمدن روزهای بهتر مبارزه می‌کند. همچنین داستان با یادآوری آسیب رساندن اسب فردی انگلیسی به ادیب، پدر طوبا آغاز می‌شود.آسیبی که تعرضی به شخصیت او است و می‌توان آن را نماد تعرض به خاک و سرزمین دانست. در ادامه پدر طوباست که دوره افتاده تا متجاوز را به سرانجام کارش دچار کند و کمی بعدتر جاپای روس‌ها و بلشویک‌ها را بر گرده سرنوشت شخصیت می‌توان دید. نویسنده در بخش میانی داستان هم وعده‌های ضمنی را گسترش می‌دهد و ما همان وعده را در سراسر کتاب رمزیابی و کشف می‌کنیم. اگر فرض را بگذاریم که دو وعده ضمنی با هم پیوند دارند دور از ذهن نیست که بگوییم در این داستان طوبا همان سرزمین و خاک ایران است که دارد در دوره‌های مختلف تلخی‌هایی به تن می‌خرد و با شیرینی‌ها رشد می‌کند و بالنده می‌شود.
فاطمه نفری، طوبا و معنای شب را بازتابی از جامعه سنتی ایران در زمان مشروطه و پهلوی و نگاه سلطه جو و ستیزه‌جوی مردان این جامعه نسبت به زن دانست و داستان را منعکس کننده دگرگونی‌های اجتماعی، تاریخی، سیاسی و غلبه مدرنیته بر سنت و تغییر جایگاه زن معرفی کرد.
منبع : فرهنگ و ادب