به گزارش ثریا فرزاد جهان‌بین عضو هیأت علمی دانشگاه شاهد با اشاره به اینکه یکی از ویژگی‌های مرحوم شهید مطهری حساس بودن ایشان نسبت به مسائل نوپدید بود، اظهار داشت: این اندیشمند تلاش می‌کرد پاسخ عالمانه به پرسش‌ها ارائه کند، البته بیشتر از آنکه بخواهد پاسخ را بدهد اهتمامش آن بود که شیوه صحیح تفکر را آموزش دهد تا افراد در مواجهه با مسائل مشابه، بتوانند از درون جوشش فکری داشته و پاسخ تولید کنند.
وی با بیان اینکه این سیره و روال مرحوم شهید مطهری را در آثار وی ازجمله کتاب ارزشمند «خدمات متقابل اسلام و ایران» مشهود است، افزود: این کتاب استاد باگذشت سال‌ها از زمان تألیفش هنوز کتاب نویی محسوب می‌شود و حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و هنوز استادان دانشگاه‌ها در مباحث مربوط به تمدن اسلامی، از این اثر استفاده کرده و به آن ارجاع می‌دهند.
جهان‌بین با اشاره به اینکه شهید مطهری به مناسبت‌های مختلف در مورد تمدن اسلامی بحث کرده و دارای نظام فکری در این زمینه است، گفت: شهید مطهری تمدن اسلامی را یک تمدن محقق و تمدنی که روی زمین اتفاق افتاده، می‌دانست، تمدنی که با دعوت پیامبر(ص) به اسلام کلید خورد و اوج آن در قرن چهارم بود و فرودی داشت که از قرن پنجم آغازشده و نهایتاً فرایند انحطاط با حمله مغول کامل می‌شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه شاهد اضافه کرد: اما سؤالی که در این میان مطرح می‌شود آن است که این تمدن محقق و باشکوهی که وجود داشته و عالَمیان را به تواضع در مقابل خودش وا‌داشته، چگونه در مسیر انحطاط قرارگرفته است؟ شهید مطهری می‌گوید این تمدنی است که اسلام ایجاد کرده، منتهی خلفا هرکدام به میزان توجهی که به اسلام داشتند شرایط متفاوتی را رقم زدند. به‌بیان‌دیگر هر میزان که آموزه‌های اسلامی موردتوجه واقع شد تمدن مسلمین شکل و اوج گرفت. درست همین نقطه است که شهید مطهری میان خلفایی مثل مأمون، هارون، یزید بن معاویه یا متوکل عباسی در سیر تمدن سازی تفاوت قائل می‌شود.
وی گفت: تمدنی که به تعبیر «عبدالحسین زرین‌کوب» هرچند که پایتخت ظاهری‌اش شام و بغداد است اما درواقع پایتخت اصلی تمدن اسلامی قرآن و معارف قرآنی بوده است. درست است که اعراب مرزهای ایران را گشودند اما قلب‌های مردم ایران را معارف قرآن فتح کرد و ایرانیان تسلیم این معارف شدند.
جهان‌بین با بیان اینکه دعوت اسلام به علم و علم‌آموزی و تفکر و آزاداندیشی، مساوات و تفکر برهانی و... باعث شد نهضت عظیم علمی اتفاق بیفتد که در تمام عرصه‌های علمی جهان را تحت تأثیر قرار داد، افزود: بر این اساس شهید مطهری نیز بحث می‌کند زمانی هم که تمدن اسلامی دچار انحطاط شد اما چون هنوز عامل تمدن ساز یعنی اسلام هست لذا هرزمانی که شرایطش پیش بیاید می‌تواند یک تمدن جدید را ایجاد کرده و این تمدن را به‌عنوان یک زندگی برتر برای بشر عرضه کند. البته چند نکته در این میان وجود دارد که مربوط به عوامل و مقومات تمدن می‌شود. شهید مطهری یکی از مقومات تمدن را آزاداندیشی مطرح می‌کند و معتقد است باید فضایی ایجاد شود که دیدگاه‌های مختلف مطرح شود و از دل آن خلاقیت‌ها بروز یابد.
عضو هیأت علمی دانشگاه شاهد گفت: نقطه اوج تمدن اسلامی در قرن چهارم است که معاصر با حکومت شیعی آل‌بویه می‌شود این است که با اهل سنت تعامل برقرار کردند به‌گونه‌ای که مدارس آن‌ها را تعطیل نکردند. حال این دوره و رویکرد را با دوره متوکل مقایسه کنید و اینکه برخی به دلیل آنکه معتقد بودند که قرآن حادث است، جانشان را در آن دوران از دست دادند؛ یا اگر با دوره سلاجقه و برخوردهایی که آنان با جریان‌هایی غیر از جریان‌های اعتقادی خودشان داشتند می‌بینیم که شرایط و نوع برخوردها چه قدر در بحث تمدن تأثیر گذاشته است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: با این وجود اما در بحث آزاداندیشی باید دقت کرد که برای این مهم زمینه‌ای برای استماع ایجاد کرد و افراد دیدگاه‌های مختلفی را در فضای عقلانی مطرح و تبادل‌نظر داشته باشند. اساساً از لوازم آزاداندیشی در جامعه گسترش عقلانیت است و من در این مجال برای آشنایی هرچه بیشتر مخاطبان کتاب «دوباره در اوج» نوشته «محمدطیب صحرایی» را معرفی می‌کنم که از منظر شهید مطهری به مقوله تمدن پرداخته و مطالب متنوع و تحلیلی را ارائه کرده است.
به گفته این عضو هیأت علمی دانشگاه شاهد، مطالب و محتوای این مصاحبه، روز گذشته در همایش «حکمت مطهر» ایراد شده است.
منبع: فارس