به گزارش ثریا در این کارگاه آموزشی دکترمهدخت بروجردی علوی از اساتید برجسته علم ارتباطات و روابط عمومی و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به سابقه اخبار جعلی تحت عنوان روزنامه نگاری زرد اشاره کرد و گفت: اخبار جعلی در گذشته نیز وجود داشته و بحث تازه ای نیست اما ورود این اخبار به شکل گسترده در شبکه های اجتماعی و انتشار آن در بین عموم، به آن شکل تازه ای بخشیده و این اخبار را به روز کرده است به طوری که از هر ۱۰ خبر در شبکه اجتماعی ۲ مورد جعلی است و ماحصل آن عدم اعتماد به رسانه هاست و این خطری است که وجود دارد و یکی از تبعات این اخبار جعلی برای روابط عمومی ها عدم اعتماد سازی و بحران آفرینی است.
وی در تعریف اخبار جعلی و ویژگی‌های آن بیان داشت: اخبار جعلی یک نوع روز نامه نگاری زرد است که هدف آن آسیب زدن به شخص یا نهادی با هدف‌های مالی و سیاسی است که به شکل عمدی به دنبال گول زدن و یا گمراه کردن مخاطب خلق می شود و منبع تولید این اخبار به گونه ای است که رویدادی رخ نداده بلکه زاییده نیاز یک فرد برای برآورده شدن خواسته‌هایش است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه با بیان ویژگی های اخبار جعلی گفت: نکته مهم این است که این اخبار با هدفی ساخته شده و نوعی محصول که کار آن نیز آگاهانه و برای رسیدن به هدف یا اهداف خاص صورت می‌گیرد و هم افراد حقیقی و هم حقوقی می‌توانند این اخبار را تولید کنند و حوزه‌های متنوعی از سیاست تا تجارت را در برمی‌گیرند.
وی هدف از انتشار اخبار جعلی را ایجاد جنگ روانی، بی‌اعتبار کردن ساختارهای رسمی، تلاش برای ایجاد دغدغه و اضطراب عمومی، ایجاد شورش اجتماعی و تامین منافع کسانی دانست که به دنبال سود و هدف خود بوده تا با تشویش اذهان عمومی به خواسته خود دست یابند.
دکتر بروجردی با بیان وظایف روابط عمومی در رویارویی با انتشار اخبار جعلی در یک سازمان بیان داشت: سازمان‌ها محمل اصلی اخبار جعلی هستند و نکته مهم این است که گفتمان‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در پذیرش این اخبار بسیار مهم هستند و گسترش بیش از اندازه اخبار جعلی مثل شعله آتش است که قابل مهار کردن نبوده و نابودگر است و روابط عمومی‌ها در سازمان باید جلوی تعمیم و گسترش این اخبار را بگیرند چرا که ساختار این اخبار به گونه ای است که تشخیص آن‌ها از اخبار واقعی دشوار است.
وی بابیان نظریه هایی در علم ارتباطات چون ناهماهنگی شناختی، باورپذیری این اخبار در عموم مردم را بالا دانست و گفت: طبق تحقیقاتی که صورت گرفته، نیمی از بزرگسالان مطالب خبری را از رسانه های اجتماعی می گیرند و ۶۳ درصد آمریکایی ها اخبار جعلی را گمراه کننده و از مشکلات اساسی جامعه می دانند، اخبار جعلی ۴ برابر اخبار رسمی به انتشار گذاشته می شود و اصولاً اخبار جعلی مورد علاقه عموم بوده و بیشتر مورد پذیرش قرار می گیرند.
دکتر بروجردی درخصوص نقش و عملکرد روابط عمومی ها در رویارویی با اخبار جعلی گفت: طبق تحقیقی که از روابط عمومی‌های سازمان ها صورت گرفته، در مجموع نشان می دهد که اکثر روابط عمومی‌ها برنامه‌ای برای رویارویی با اخبار جعلی ندارند.
وی با اشاره به عملکرد روابط عمومی ها در مواجهه با اخبار جعلی افزود: این عملکرد در دو محور اصلی می باشد که اولین محور بسترسازی در مقابله با تهاجم اخبار جعلی است و دومین محور اقداماتی است که باید روابط عمومی ها در مواجهه با اخبار جعلی انجام دهند.
دکتر بروجردی اولین گام برای جلوگیری از انتشار اخبار جعلی را بسترسازی و گفتمان‌سازی دانست و گفت: این بسترسازی فرآیندمحور و زمان‌بر بوده و برای ایجاد این بستر باید اطمینان و اعتماد سازی صورت گیرد و مسئولانه پاسخ‌گو بودن در قبال عملکردمان و احساس مسئولیت داشتن در قبال مردم و رسانه‌ها و شفاف‌سازی نقش مهمی در این بسترسازی دارد و به طور کلی فلسفه و نگاه روابط عمومی باید این باشد که ملزم به پاسخ‌گویی باشد. وی افزود: نکته بعدی در بستر سازی اعتماد این است که روابط عمومی ها در هرشرایطی قابل اعتماد برای مردم و رسانه ها باشند و رسانه ها را از خود دور نکنند. وظیفه روابط عمومی از طریق ارتباط نزدیک با رسانه ها، جلب مشارکت مردم است و پیش زمینه شفافیت این است که خطا نداشته باشیم زیرا اگر شفافیت نباشد شکاف مشروعیت به وجود می آید و مشروعیت بین مردم را از دست می دهیم.
استاد حوزه ارتباطات و روابط عمومی در ادامه با اشاره به راهبردهای روابط عمومی در صورت درگیر شدن با اخبار جعلی در مورد سازمان بیان داشت: یکی از رازهای روابط عمومی، فعال پنداشتن مخاطب به عنوان یک مخاطب فعال است نه منفعل و اگر ما مخاطب را ضعیف بدانیم شکست می خوریم. اگر در رابطه بین مخاطب و سازمان رابطه یکرنگی، صداقت، شفافیت و اعتماد و گفتمان درک متقابل باشد، این بستر به هیچ عنوان زمینه ایجاد و انتشار اخبار جعلی در مورد سازمان را نمی دهد. نداشتن شکاف مشروعیت، استفاده از راهبرد مصالحه جویانه، ایجاد باور و اعتماد به یک سازمان از راهبردهایی هستند که باید روابط عمومی ها در مواجهه با اخبار جعلی در پیش بگیرند.
وی همچنین در ادامه افزود: اشراف و آگاهی مدیران روابط عمومی به نظریه های ارتباطات، روان شناسی اجتماعی، اقناع، برجسته سازی، پوشش خبری و سواد نظری برای مقابله با اخبار جعلی لازم است. تشکیل جلسه یا ستاد با تعریف مسئله و با مشارکت مدیران درگیر با بحران یا مسئله پیش آمده و همفکری و مشورت در حل مسئله، روابط عمومی ها را کمک می کندتا بتوانند از خدشه به اعتماد مخاطب پیشگیری و بحران های سازمان را در خصوص اخبار جعلی مدیریت کنند.
گفتنی است دکتر بروجردی در پایان این کارگاه آموزشی به پرسش‌های مطرح شده توسط شرکت‌کنندگان پاسخ داد.
منبع: وزارت علوم