به گزارش ثریا - سال ۲۰۱۲ بود که بیست و هشت کشور عضو اتحادیه اروپا به دلیل سوءظن مقامات این کشورها به فعالیت‌های هسته‌ای ایران دو دانشگاه صنعتی شریف و شهید بهشتی را به اتهام پژوهش در این حوزه مشمول تحریم های مالی ۱۰ ساله خود قرار دادند. براساس این تحریم ها حساب‌های مالی این دانشگاه ها توقیف و ورود مدیران این موسسات به کشورهای عضو اتحادیه اروپا ممنوع شد. بنا بر ادعادی اتحادیه اروپا، تسهیلات آزمایشگاهی دانشگاه ها در اختیار نهادهایی قرار می‌گیرند که به دلیل ارتباط با برنامه هسته ای تحریم شده‌ بود.

*حکم لغو یک تحریم ظالمانه

اگر چه این تحریم از همان اوایل با اعتراض ایران مواجه شد، به طوریکه در همان اوایل بخش عمومی دادگاه اتحادیه اروپا در لوکزامبورگ پس از رسیدگی به دادخواست دانشگاه صنعتی شریف، تحریم وضع شده توسط بیست و هشت کشور عضو اتحادیه علیه این دانشگاه را لغو و دادگاه اعلام کرد؛ شواهدی که برای توجیه تحریم دانشگاه شریف در اختیار آنان قرار گرفت، ناکافی بود و دادگاه اجازه نیافت سند محرمانه‌ای را مطالعه کند که مبنای تصمیم دولت‌های عضو علیه دانشگاه شریف را تشکیل داده است.

اما چند ماه بعد در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ و در حالی که تا پایان ضرب‌الاجل توافق هسته‌ای دو هفته‌ای بیشتر باقی نمانده بود، اتحادیه اروپا مجدد چهار شخصیت حقوقی و حقیقی از جمله دانشگاه صنعتی شریف را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد.

*بازرسان نتوانستند اتهامات را ثابت کنند

این اتهام در خصوص فعالیت های علمی و پژوهشی دانشگاه های فوق در حالی مطرح می شود که سعدالله نصیری قیداری رییس وقت دانشگاه شهید بهشتی طی گفت و گویی به ایسنا گفت: تحریم دانشگاه بهشتی و شریف از سوی کشورهای غربی به دلیل پژوهش در فعالیت‌های هسته‌ای انجام گرفته است؛ این در حالی است که تمامی تحقیقات حوزه هسته‌ای ما صلح آمیز است و تاکنون به هیچ وجه انواع بازرسی‌هایی که به نحوی از نقاط مختلف دانشگاه انجام شده به هیچ عنوان نتوانسند ادعاهای خود را اثبات کنند که این تحقیقات در حوزه سلاح اتمی بوده؛ بلکه این پژوهش ها حق قانونی ما است که در حوزه تحقیقات هسته‌ای برای صلح انجام شود و همه مقالات و پژوهش های ما که توسط همکاران ما در دانشکده هسته‌ای انجام می‌شود، صلح آمیز است.

*به دفاعیات ما توجه نشد

وی تاکید کرد: تحریم‌هایی که علیه این دو دانشگاه اعمال شده بسیار ظالمانه است ما اعتقاد داریم تحریم به هیچ شکل درست نیست و در این زمینه از حقوق خود در مجامع علمی دفاع کردیم و مکتوبات متعددی بین ما و اتحادیه اروپا متبادل شده است؛ البته مقداری از این تحریم‌ها کاهش یافته و ما توانستیم یک بند از این تحریم ها را لغو کنیم؛ اما در موارد دیگر به دفاعیات ما توجهی نکردند و این حرکت نوعی آپارتاید علمی محسوب می‌شود.

*فعالیت های علمی شهید شهریار صلح آمیز بود

قیداری ادامه داد: فعالیت های شهید شهریاری یکی از اساتید به‌نام دانشگاه شهید بهشتی که ظالمانه به شهادت رسید در پایان‌نامه‌ها و مقالات دانشجویی کاملا صلح آمیز بود و این فعالیت ها با زمینه دانش هسته‌ای برای رفاه بشر انجام شد، اما بازی سیاسی که می‌شود دیپلماسی علمی نیز قربانی مطامع سیاسی قرار می‌گیرد.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه دو دانشگاه شهید بهشتی و صنعتی شریف از سال ۲۰۱۱ یعنی حدود ۱۰ سال است که در تحریم قرار گرفته اند. اگرچه اعضای هیات علمی ما می‌توانند به سفرهای خارجی و فرصت‌های مطالعاتی بروند؛ اما ما توصیه می‌کنیم توجه داشته باشند که مورد تخاصم ظالمانه برخی نهادها قرار نگیرند. این تحریم به گونه‌ای است که مثلا ما وقتی قابلیت انجام یک پروژه در سطح بین الملل داریم، نمی‌توانم آن  انجام دهیم.

*پروژه های خارجی خوبی را از دست دادیم

رییس وقت دانشگاه شهید بهشتی تاکید: ما در پروژه‌های خیلی خوبی در سوریه، عراق و سایر کشورها به صورت کنسرسیومی در سطح دانشگاه‌های بزرگ دنیا برنده شدیم؛ اما وقتی به پای قرارداد رسیدیم به دلیل تحریم نتوانستم قرارداد را عملیاتی کنیم، در حالی که مبالغ این طرح‌ها کلان بودند. در واقع این طرح‌ها در رابطه با حوزه فنی، مهندسی و عمران بود که قرار بود در دو کشور سوریه و عراق انجام شوند.

*تاثیر منفی تحریم در تعامل با دانشگاه های همسایه

به گفته وی، تحریم دانشگاه شهید بهشتی باعث شد که ما از ارتباط با کشورهای همسایه نیز بازبمانیم؛ چرا که وقتی دانشگاه تحریم است از نظر پرداخت مبالغ با مشکل مواجه می شویم و حتی وقتی دانشجو یا استاد ما در سطح بین المللی برنده یک جایزه‌ای شد، ما نتوانستیم این مبلغ را به کشور انتقال دهیم. مشکل ما در انتقال مبالغ قراردادها به داخل کشور جدی است.

در حالی که دوره ۱۰ ساله تحریم های دو دانشگاه صنعتی شریف و شهید بهشتی به اتمام رسیده و مسئولان دانشگاه ها منتظر بازخوردهای مثبت بین المللی پایان تحریم ها بودند. دولت فدرال کانادا روز سه‌شنبه ۱۶ ژانویه (۲۶ دی) با انتشار فهرستی از موسسات و دانشگاه‌های عمدتاً مستقر در ایران، چین و روسیه با ادعای جلوگیری از به اشتراک گذاری فناوری های مهم امنیت ملی تحریم کرد.

*تحریم های جدید کانادا

بر اساس اعلام کانادا حوزه‌های هوش مصنوعی، علوم کوانتومی و رباتیک، فناوری پزشکی، هوافضا و سامانه‌های ماهواره‌ای و تسلیحاتی از جمله این موضوعات هستند و نهادهای علمی این کشور نباید بودجه‌های تخصیص‌یافته از سوی دولت را در اختیار محققان و پژوهشگران این دانشگاه‌ها و موسسات قرار دهند.

طبق این تصمیم موسسات کانادایی که به دنبال درخواست بودجه در هر یک از این زمینه‌ها هستند، باید تضمین دهند که با هیچ یک از این سازمان‌ها و مؤسسات خارجی که این کشور آنها را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند، کار نمی‌کنند یا دریافت مالی از آنها ندارند.

دو دانشگاه صنعتی شریف و شهید بهشتی مجدد در فهرست منتشره ۱۲ دانشگاه و موسسه تحقیقاتی پژوهشی ایرانی تحریم کانادا قرار گرفت.

*ورود رسانه های خارجی به تحریم های علمی

حساسیت و  کینه توزی کشورهای غربی از اثرگذاری مراکز علمی مهم و تاثیرگذار کشور به این تحریم ها ختم نشد، به طوریکه حدود یک ماه پیش روزنامه انگلیسی گاردین در گزارش مفصل به انتقاد از همکاری اساتید و دانشگاه های غربی با دانشگاه شریف پرداخته و عنوان کردند این فعالیت ها در راستای نادیده گرفتن قوانین تحریم و در حوزه پروژه های نظامی صورت می گیرد.

این روزنامه در مقاله ای مدعی شد که نهادهای دانشگاهی در انگلیس، استرالیا و ایالات متحده با دانشگاه صنعتی شریف که تحت تحریم‌های مالی بین المللی قرار دارد، در تحقیقات مربوط به فناوری هواپیماهای بدون سرنشین همکاری کرده‌ و هدف از این تحقیق مشترک کاربرد مستقیم نظامی  و خطرناک توصیف شده است.

موضوعی که واکنش مسئولان برخی از این دانشگاه ها را به همراه داشت و این دانشگاه ها با رد همکاری های خود با شریف تاکید کردند محققان یا اساتیدی که با دانشگاه شریف همکاری علمی دارند در استخدام آن دانشگاه ها قرار ندارند و برخی دانشگاه های دیگر نیز اعلام کردند در نتیجه انتشار این تحقیق هر گونه همکاری رسمی و غیررسمی خود با ایران را به حالت تعلیق قرار می دهند.

*شکست سکوت یک ماهه شریف

در حالی که بیش از یک ماه از انتشار اتهامات روزنامه گاردین علیه دانشگاه صنعتی شریف می گذرد، این دانشگاه سکوت خود را شکست و  محسن مسیحی، مدیر همکاری‌های علمی و بین‌المللی دانشگاه در پاسخ به ایسنا گفت: دانشگاهی که رتبه اول کشور محسوب می شود و توانسته رتبه خود در بین دانشگاه های فنی کشور را حفظ کند، طبیعی است مورد حمله قرار بگیرد.

وی در ادامه عنوان کرد: اخیرا پس از آنکه بنا بود اتحاد اروپا به مدت ۱۰ سال یعنی تا اکتبر امسال بر اساس توافقات برجام تحریم را بردارد؛ اما این اتفاق نیفتد و دو ماه پس از این مهلت کانادا مجدد علیه دانشگاه شریف و شهید بهشتی تحریم هایی را مطرح کرد.

مدیر همکاری‌های علمی و بین‌المللی دانشگاه صنعتی شریف خاطر نشان کرد: اخیرا بحث تحریم های دانشگاه شریف رسانه ای شده است؛ به طوریکه روزنامه گاردین علیه دانشگاه ما و همکاری هایی که با این دانشگاه صورت می گیرد، گزارش هایی را ارائه داد. بنابراین ما انتظار داریم مجموعه های رسانه ای ما نیز نسبت به این موارد و تهاجماتی که به مجموعه علمی و آموزشی ما صورت می گیرد، موضع گیری داشته و نسبت به این اخبار حساس باشند؛ چرا که ممکن است در برخی موارد ما مستقیم نتوانیم ورود کنیم؛ اما باید به صورت غیرمستقیم باید با این شرایط و تحریم هایی که به دنبال ایران هراسی صورت می گیرد، مبارزه کنیم.

*به شکلی تحریم ها را دور زدیم

مسیحی در خصوص ارتباطات بین المللی دانشگاه شریف نیز یادآور شد: ما بر اثر تحریم هایی که طی این چند سال اخیر داشتیم سعی کردیم ارتباطات بین المللی خود را حفظ کنیم و شریک های جدیدی در منطقه داشته باشیم. در واقع جهت دهی ما چندین سالی است که به سمت شرق صورت می گیرد. بنابراین در کشورهای غربی نیز روابطی داریم و به شکل هایی تحریم ها را دور زدیم. در حال حاضر دوره های مشترک با برخی دانشگاه های اروپایی داریم که وقتی متوجه می شوند آن را می بندند و ما راه دیگری باز می کنیم.

وی افزود: همچنین انعطاف پذیری هایی در مقررات داخل دانشگاه و وزارت علوم داشتیم و سعی می شود در مجوزهایی که می خواهیم دریافت کنیم، تسهیل گیری هایی صورت بگیرد.

مدیر همکاری‌های علمی و بین‌المللی» دانشگاه صنعتی شریف در خصوص هدف کنفرانس فوق نیز اظهار کرد: با توجه به اینکه ما نتوانستیم در کشور اهمیت انرژی را به صورت سازمانی، وزارت خانه ای و دستگاهی در سال های قبل داشته باشیم در نتیجه آن را به صورت علمی در کمسیون انرژی و دانشگاه شریف پیگیری می کنیم و دنبال این هستیم در منطقه کاپ انرژی ایجاد کنیم. این امر نیازمند گفتمان سازی در منطقه است. بر این اساس در کنفرانس از این کشورها دعوت کردیم.

 اگر چه مسئولان دانشگاه های شریف و شهید بهشتی مدعی هستند در شرایط تحریم هم توانسته اند روابط، تعاملات علمی و بین المللی خود با دنیا را حفظ کنند و اجازه ندهند این شرایط تاثیر چندانی در برنامه های علمی آنها ایجاد کند. اما دانشجویان، اساتید و حتی مدیران این دانشگاه ها معتقد هستند به دلیل تحریم های خارجی از کسب بسیاری از موقعیت های بین‌المللی خود محروم شده و حتی در مواقعی نتوانستند جوایز دانشجویان برنده شده در گردهمایی های علمی بین المللی را دریافت و وارد ایران کنند.

شرایط تحریم موجب شده است که این دانشگاه ها در برخی مواقع قادر به وارد کردن تجهیزات مدرن از کشور های خارجی نباشند. حتی در بسیاری از مواقع مجلات معتبر بین المللی از انتشار مقالات اساتید این دانشگاه ها خودداری می کنند.

بنابراین به نظر می رسد مسئولان دانشگاه هایی که مورد تحریم قرار گرفتند به ویژه دانشگاه صنعتی شریف، به جای در پیش گرفتن روزه سکوت در برابر تلاش های خارجی برای گوشه نشین کردن آنها، به صورت جدی در مجامع بین المللی به دفاع از حقوق خود پرداخته و اجازه ندهند دیپلماسی علمی بازیچه مطامع سیاسی دولت ها قرار بگیرند.

منبع : دانشگاه صنعتی  شریف