به گزارش شبکه علمی ثریا، سید محمدامین قانعی راد (متولد ۱۳۳۴، شهر ری) از جامعه‌شناسان ایرانی، رئیس سابق انجمن جامعه‌شناسی ایران و عضو هیئت علمی و استاد جامعه شناسی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در ساعات پایانی ماه مبارک رمضان و در شب عید سعید فطر، مقارن 24 خردادماه 1397، پس از دوره ای تحمل بیماری سرطان در سن ۶۳ سالگی درگذشت.

«جامعه‌شناسی رشد و افول علم در ایران»، «تعاملات و ارتباطات در اجتماع علمی»، «مشارکت سیاسی و اجتماعی نخبگان»، «تحلیل فرهنگی صنعت» و« جامعه‌شناسی کنشگران علمی در ایران» از جمله آثار این جامعه شناس فرهیخته بود.

در پی درگذشت ایشان برخی از اساتید، پژوهشگران و مسئولان اقدام به انتشار پیام تسلیت کرده اند که در ادامه برخی از آنها را می خوانید:


پیام تسلیت رئیس انجمن جامعه شناسی ایران در پی درگذشت قانعی راد
در پیام تسلیت «حسین سراج زاده» رییس انجمن جامعه شناسی ایران چنین آمده است: «صبح چهارشنبه با هماهنگی با خانواده معزز قانعی راد به دیدار این دوست عزیز رفتم، همراه با همسرم و دکتر میرطاهر موسوی، تا قبل از سفری که داشتم از نزدیک از حال ایشان خبردار شوم و هم درباره همایش ملی آسیب های اجتماعی ایران، که هفته آینده ۳۰ و ۳۱ خرداد برگزار می شود، با او گفت‌وگو کنیم. پیشتر صحبت کرده بودیم که در این همایش سخنرانی داشته باشد.

در دو سال گذشته که با بیماری دست به گریبان بوده و مراحل مختلف درمان را می‌گذرانده، در مقابل درد و رنج های ویژه این دوره، صلابت و استواری مثال زدنی داشت و روحیه عالی‌اش تسلیم جسم بیمارش نمی‌شد. دیروز هم با آنکه انگار جسمش دیگر به دشواری با روح بزرگ این دانشی مرد متعهد همراهی می‌کرد، اما نشانه‌ای از ضعف در کلامش نبود. گفت: "خلق الانسان ضعیفا" و آشکارا اشاره‌اش به ضعف جسم نحیف از بیماری بود، چرا که با همه ناتوانی جسمی و درد ناشی از بیماری با هوشیاری و استواری سخن می‌گفت. این یادداشت را می‌نوشتم تا در آستانه عید سعید فطر از دوستان بخواهم تا برای سلامتی‌اش دعا کنند که خبردار شدم این روح بلند از قالب جسم ضعیف رها شد.

با چشمی اشکبار و اندوهی عمیق از دست دادن این دوست ارجمند و صمیمی را به همسر مهربان و بردبار، به فرزندان برومند و عزیزش، و به همه دوستان و همکاران و اجتماع علمی کشور و به خصوص جامعه شناسان و اعضای انجمن جامعه شناسی ایران تسلیت می‌گویم. بگذار تا بگریم چون ابر در بهاران کز سنگ ناله خیزد روز وداع یاران هرکو شراب فرقت روزی چشیده باشد داند که سخت باشد قطع امیدواران» در ادامه نیز پیام تسلیت انجمن جامعه شناسی ایران برای درگذشت استاد دکتر سید محمد قانعی راد آمده است: از شمار دو چشم یک تن کم وز شمار خرد هزاران بیش با کمال تاسف خبردار شدیم استاد دکتر سید محمدامین قانعی راد، استاد برجسته جامعه شناسی و رئیس سابق انجمن جامعه شناسی ایران با جهان فانی وداع کرده است.

اجتماع علمی کشور و جامعه شناسی ایران در این فقدان بزرگ عمیقاَ متأثر و ماتم زده‌اند. مصیبت از دست دادن این جامعه‌شناس فرهیخته و متعهد را به خانواده محترم قانعی راد، اجتماع علمی کشور، اعضای انجمن جامعه شناسی ایران، همه دوستان، همکاران و دانشجویان این استاد فقید تسلیت عرض می‌کنیم و از پروردگار مهربان برای روح بلندش آرامش و رحمت مسئلت داریم. روانش شاد و یاد و آرمان های بلندش ماندگار باد. هیات مدیره انجمن جامعه شناسی ایران زمان برگزاری مراسم خاکسپاری و ترحیم متعاقباَ اطلاع رسانی خواهد شد»

پیام تسلیت انجمن علوم سیاسی و انجمن مطالعات صلح ایران
در پی در گذشت محمدامین قانعی راد؛ از پیش کسوتان جامعه شناسی ایران، انجمن علوم سیاسی و انجمن مطالعات صلح ایران پیام تسلیتی صادر کرد که متن آن در ادامه می آید:

«با نهایت تاسف و تاثر، درگذشت استاد ارجمند جناب آقای دکتر محمدامین قانعی راد را تسلیت می گوئیم. ایشان در طول سال های گذشته، نه تنها عضو همیشه فعال و اثرگذار انجمن جامعه شناسی ایران بود، از هرگونه تلاش علمی مستقلانه و مدنی بی دریغ حمایت می کرد. انجمن علوم سیاسی ایران و انجمن مطالعات صلح ایران نیز مفتخرند که از راهنمایی‌های مشفقانه و مشارکت فعالانه ایشان برخوردار بوده اند.

از شمار دو چشم یک تن کم
وز شمار خرد هزاران بیش

با نهایت تاسف و تاثر، درگذشت استاد ارجمند جناب آقای دکتر محمدامین قانعی راد را تسلیت می گوئیم. ایشان در طول سال های گذشته، نه تنها عضو همیشه فعال و اثرگذار انجمن جامعه شناسی ایران بود، از هرگونه تلاش علمی مستقلانه و مدنی بی دریغ حمایت می کرد. انجمن علوم سیاسی ایران و انجمن مطالعات صلح ایران نیز مفتخرند که از راهنمایی های مشفقانه و مشارکت فعالانه ایشان برخوردار بوده اند. ضمن آرزوی شادی روح این استاد بی بدیل، برای خانواده محترم و سایر بازماندگان آن مرحوم آرزوی صبوری داریم و تردیدی نداریم که از صداقت، روشن بینی و صراحت علمی آن مرحوم همواره به نیکی یاد خواهد شد»

انجمن علوم سیاسی ایران
انجمن مطالعات صلح ایران

پیام وزیر علوم

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در پیامی درگذشت «محمد امین قانعی راد» استاد جامعه‌شناسی و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور را تسلیت گفت.متن پیام منصور غلامی به شرح زیر است:

"بسم‌الله الرحمن الرحیم. خبر درگذشت جناب آقای دکتر قانعی راد عضو محترم هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور موجب تأثر و تألم اینجانب شد.

مرحوم دکتر قانعی‌راد مصداق حقیقی استادانی بود که به منزله یک جامعه‌شناس دردآشنا با درک رسالت اجتماعی خود توانست الگوی موثری از فرهیختگانی را عرضه کند که توانستند نقش جریان ساز خود را در انتشار آگاهی و بهره گیری از علم نافع ایفا کنند.

او سرمایه گرانبهای دانایی خود را وقف توسعه فردی ننمود و خواه به عنوان رییس انجمن علمی جامعه شناسی ایران خواه عضو هیئت علمی برای اصلاح امور از هیچ کوششی دریغ نکرد.

این ضایعه را به جامعه علمی کشور، بازماندگان و همه دوستداران ایشان تسلیت عرض می‌کنم و از خداوند بزرگ در پایان ماه مبارک رمضان و روز عید سعید فطر برای آن درگذشته رحمت واسعه و برای بازماندگان صبر و اجر مسئلت دارم".

سید محمدامین قانعی راد، رئیس سابق انجمن جامعه‌شناسی ایران و عضو هیات علمی و استاد جامعه شناسی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در آخرین روز ماه مبارک رمضان دار فانی را وداع گفت.

پیام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی

متن پیام سیدعباس صالحی در پی درگذشت محمدامین قانعی راد جامعه شناس کشورمان  به شرح زیر است:

انا لله  و انا الیه راجعون

خبر درگذشت جامعه شناس فرهیخته و استاد گرانقدر مرحوم دکتر محمد امین قانعی راد موجب تاسف عمیق گردید.

شخصیتی وارسته  که در مسیر اعتلای ایران و ایرانی و بیان دغدغه های جامعه امروز تا جایی که در توانش بود، از هیچ تلاش و کوششی فرگذار نکرد.

وی هم در عرصه اندیشه ورزی و پژوهش و هم در جایگاه مدیریت علمی کارنامه درخشانی از خود به یادگار گذاشت. افزون بر آن با باور قلبی به خرد جمعی  و مشارکت پذیری، در تقویت نهادهای مدنی نیز فراتر از وسع خویش نقش آفرینی کرد.

اینجانب فقدان آن استاد نامور را به جامعه علمی کشور، دانشجویان و شاگردان آن استاد بزرگ منش و خانواده محترم وی تسلیت گفته و از درگاه ایزد منان برای آن مرحوم رحمت واسعه و غفران الهی مسالت می نمایم

پیام تسلیت مدیر عامل خانه کتاب برای درگذشت محمد امین قانعی راد
متن پیام نیکنام حسینی پور، مدیرعامل خانه کتاب به مناسبت درگذشت مرحوم قانعی  راد به شرح زیر است:

جامعه دانشگاهی کشور سوگوار مردی از نسلی است که عمر گران‌بهای خود را صرف پژوهش و تعلیم و تعلم فرزندان این سرزمین کرد و دستآوردهای علمی - آموزشی ارزشمندی را برای کشور به یادگار گذاشت.

این استاد برجسته جامعه‌شناسی که عضویت در هیئت علمی و همچنین داوری جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را در کارنامه خود داشت، سال‌ها دغدغه‌مند ارتقای علمی کشور در حوزه‌های علوم انسانی و به‌ ویژه علوم اجتماعی بود؛ استوار و وظیفه‌شناسانه در راه استقرار اخلاق علمی در حوزه‌های دانشگاهی کشور گام برمی‌داشت! ونظرات خود را صریح با اهل سیاست درمیان می گذاشت. راه‌برون رفت کشور از وضعیت فعلی را توجه جدی به علوم انسانی می‌دانست؛ در برابر فسادهای علمی به شدت واکنش نشان می‌داد و آن را مانع از توسعه و سودمندی علوم انسانی در ایران می‌دانست و در همه این موضوعات، صاحب اندیشه و چهره‌ای موثر و تاثیرگذار بود.

با نهایت تأثر ضایعه‌ درگذشت این استاد برجسته را به خانواده محترم ایشان، جامعه دانشگاهی کشور و همه همکاران و شاگردان آن استاد بزرگ تسلیت عرض می‌کنم و از خداوند متعال برای آن مرحوم، علوّ درجات و رحمت واسعه‌ الهی و برای بازماندگان، صبر و شکیبایی در تحمل این مصیبت را مسألت دارم. یاد و نام مردان بزرگی چون زنده یاد دکتر محمدامین قانعی‌راد تا ابد بر تارک اندیشه این مرز و بوم جاودان خواهد ماند و رهروان علم، راه این استاد ارزشمند را سرلوحه حرکت خود قرار خواهند داد.

قانعی راد از اصحاب جامعه‌شناسی درمانگر و علم رهایی بود

«مقصود فراستخواه» عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی در پی درگذشت محمد امین قانعی راد در صفحه شخصی اش در فضای مجازی متنی را منتشر کرد که در ادامه می آید:

«چه روز سختی بود که گذشت. این روزها همه دشوار؛ اوضاع دردناک ونگران کننده وایامی تلخ که حاصل چند دهه نابخردی و بی تدبیری است و دیدن مردی بر تخت بیمارستان ؛ افزون بر این تلخکامی ها. دردْ این بار بیرحمانه تر از همیشه با قامت بلند یک جامعه شناس منتقد و یک روشنفکر اجتماعی دست به گریبان شده بود. دکتر محمد امین قانعی راد،  نفَس نفَس می کرد؛ بسختی. همچنان می جنگید تا بماند وباز برای ما بنویسدوسخن بگوید اما نه برای اینکه به انشاهای مطبوعاتی و یا علمی (و رویم نمی شود بگویم به نشخوارها)بیفزاید بلکه شایدمرهمی برای زخمهای مان بنهد. وقت عیادت تمام شد با دکتر خانیکی وهمسرشان بیمارستان را ترک گفتیم به امید دیداری در زمان بعدی عیادت؛صبح جمعه ساعت نُه. آن صدای کشیدۀ سنگین هه... هه.... هه... همچنان با من بود. اما نمی دانستم که وداع آخر نیز خواهد شد.

بیست وچند سال پیش با هم آشنا شدیم؛ اولین بار در حلقه کوچکی در کتابخانه مؤسسه پژوهش آموزش عالی برای تجدید ساختار وزارت علوم.  دست به یکی شده بودیم برای تصمیم سازی و تدوین لایحه ای قانونی در جهت تمرکز زدایی آموزش عالی و استقلال دانشگاه ها و آزادی آکادمیک و حق وحقوق دانشمندان و نهادهای علمی بود تا بلکه عقول منفصل این جامعه باشند و به عقلانیت اجتماعی یاری مؤثر برسانند. آن روز ها در ساختمان وزارتی کسانی مثل دکتر معین و دکتر خانیکی و دکتر توفیقی از مطالعات مستقل علمی، از فکر مدیریت تغییر استقبال می کردند، در این میان خانیکی اصلی ترین «کنشگر مرزی» با پیشینه ای از مبارزه ؛ پایی در دانشگاه و پایی در ساختمان وزارت. باری از آن حلقه کوچک بی نام ونشانی که برکنار از بورکراسی پژوهش وگفتگو می کردیم، دکتر جاودانی بود که اکنون در فرصت مطالعاتی هست و درگیر کار تحقیق و دیگرانی مثل دکتر طلوعی و... اما خاطره دو تن از آن حلقه؛ بسیار سنگین؛یکی دکتر مصطفی ایمانی و دومی دکتر محمد امین قانعی راد. ایمانی سالهاست با بیماری خویش نرد دوستی می بازد، با درد ورنج آشناست و به حضورش که می روی همچنان خنده ای بر لب بی هیچ شکایت. و قانعی راد که دیروز خانواده محترمش با اصرار وناگزیر به بیمارستان آورده بودند. هردوی این مردان آزاده را همسران وفادارشان با یک دنیافضیلتِ آرام تیمار داری می کنند؛ زهی فضیلت باشکوه که به زبان نمی آید و جرعه جرعه زیست می شود وتجربه می شود و روح وروان و دل وجان می شود و در اعماق جاری می شود. با این سیستم های اجتماعی ناکارامد و نهادهای توسعه نیافته و ساختارهای قدرت و ثروتِ سخت جان و متصلب و متحجر، نهاد خانواده آخرین مأمن انسانهای بی پناه در ایران است.

قانعی راد مرد میدان حوزۀ عمومی علم و جامعه بود. عزت نفس، از او دانشمندی مغرور (به معنای بلند کلمه) به بار آورْد. هرکس به این عالم آمده است تا بلکه کاری متفاوت بکند و قانعی راد آمد بود تا نقد کند و به ستم و سیاهی و نابکاری  اخم کند و نهیب بزند. محترم بود و حرمت می داشت ولی اهل تعارف و مجامله نبود، بی پروا سخن می گفت. یک عمر پربار در سنت انتقادی ایستاد و تکان نخورد، مصمم و استوار با قامتی بلند. خوش سخن با طنزهای گزنده ، تلخ از جنس دارو. ما به قانعی راد نیاز داریم. این نژاد اصیل باید برای ایران بماند و همچنان نفس بکشد و بجنگد؛ نه با بدکاران و نابکاران که با بدکاری و نابکاری آنان.

قانعی راد را می توان از نحلۀ جامعه شناسی درمانگر و سیاست ورز به حساب آورد و از اصحاب علم رهایی در مقایسه با علم ابزاری. پابه پای رویدادهای ایران ونگونبختی های یک ملت، می دوید و یکان به یکان در حد توان به سر وقت مسأله های دشوار این سرزمین می رفت  و موضع می گرفت و حرف می زد تا بدانند که دانشمندان تنها برای تئوری پردازی ساخته نشده اند. این سرزمین،  فرزندان دانشی خود را با خون جگر تربیت می کند و انتظار منشی گری دولتی یا تجمل گرایی تخصصی یا حتی برج عاج نشینی آکادمیک از آنها ندارد. علم اگر هست (ودر ایران تا بدین حد دست وپاشکسته) برای اینکه نوری برای زندگی بتاباند و در روشنی اش راهی برای تقلیل نگونبختی ها و مرارت های مان پیدا بشود.

فردایی که می خواستیم دوباره به عیادت برویم می آید اما دیگر قانعی راد نیست تا از او خواهش کنیم چشمانش را بگشاید وبا فرزندانش، با همسر وفادارش، با ما و با خوانندگان روزنامه ها  وکاربران شبکه ها حرف بزند و سخن از درد و درمان بگوید. آه ای سرزمین پرمحنت، آه ای چشمان دوخته شده به ادامۀ دشوار ایران در میانۀ بیم و امید، آه ای درد، ای رنج، ای روزگار مغموم، آه ای صبح.....»

قانعی راد آنچه از دستش برمی آمد انجام داد.

روزبه کردونی در یادداشتی به مناسبت درگذشت دکتر قانعی راد آورده است؛

رومن رولان در کتاب تحسین شده ژان کریستف "قهرمان" را کسی می داند که انچه از دستش بر می آید انجام می دهد.

در صفحه آخر فصل اول این کتاب گفت و گویی وجود دارد بین کریستف نوجوان و دایی اش

 گوتفرید : " آنچه از دست بر می آید باید همان را کرد ALS ich kann

کریستف : این که بسیار کم است .

گوتفرید : این بیش از آنی است که هر کس می کند.

قهرمان؟ درست نمی دانم که این چه چیزی است . ولی تصور من این است که قهرمان آن کسی است که همان چیزی که از دستش بر می آید انجام می دهد. دیگران همین را هم انجام نمی دهند. "

دکتر قانعی راد جامعه شناس برجسته کشور در زمره افرادی بود که هرآنچه از دستش بر می آمد انجام داد و به تعبیر رومن رولان باید اورا قهرمان نامید. آخرین بار در سال ۲۹ بهمن ۹۶ در وزارت رفاه پیرامون عدالت اجتماعی از ارمان تا واقعیت سخن گفت .

دکتر قانعی راد اشاره می کرد ما دچار انفجار گفتمانی هستیم و بیان کرد : "دستگاه تولید آسیب همیشه جلوتر از سازمانهای حمایتی است. هر اقدام و برنامه ریزی که انجام می شود، هر زمان ارزیابی می کنیم می بینیم مشکلات و آسیب ها جلوتر هستند. به نظر می رسد باید این دستگاه تولید آسیب را مطالعه کنیم. شاید هیچ جامعه را نشود سراغ گرفت که اینقدر در آن انفجار گفتمانی باشد. درباره عدالت، صبح تا شب در جامعه صحبت می شود.

اسناد سیاستی، توسعه ای، رسانه ها، نماز جمعه، سینما، مصوبات نهادهای مختلف صحبت از این می کنند که تبعیض اجتماعی نباشد و در عمل می بینیم مسئولان می گویند در زمینه عدالت اجتماعی کارنامه قابل دفاع نداریم و با بحران عملیاتی مواجهیم و روز به روز در این زمینه اوضاع نامناسب تر می شود." در گذشت این استاد فرهیخته و فرزانه را تسلیت می گویم.

قانعی راد، هرگز میان وظایف آکادمیک و تعهدات اجتماعی جدایی نیفکند

اشرف بروجردی، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در پیامی درگذشت «سید محمد امین قانعی راد» را تسلیت گفت.

متن پیام تسلیت اشرف بروجردی،رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به مناسبت درگذشت «سید محمد امین قانعی راد» به این شرح است:

«خبر درگذشت استاد ارجمند و دانشمند فاضل دکتر سید محمد امین قانعی راد، جامعه‌شناس و روشنفکر شریف، آزاده و مستقل کشور،  سخت تکان دهنده و ناراحت کننده بود. قانعی‌راد در زمره آکادمیسین‌هایی بود که هرگز میان وظایف آکادمیک و تعهدات اجتماعی جدایی نیفکند و همواره تلاش کرد به طور همزمان در قامت یک چهره علمی و همچنین یک روشنفکر اجتماعی فعالیت کند. او در تمام طول دوره فعالیت علمی و اجتماعی خود، هیچ گاه جانب مردم و جامعه مدنی را رها نکرد، همواره به نقد ساختارهای سیاسی و فرهنگی و اجتماعی پرداخت و به خصوص در دوران سخت در مضیقه قرار گرفتن تشکل‌های مستقل علمی، نقشی بی بدیل در حفظ و اعتلای این تشکل‌ها ایفا نمود.

قانعی‌راد سالها به عنوان عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و نیز عضو و رئیس انجمن جامعه شناسی ایران به توسعه و ترویج این علم در کشور کمک کرده بود و جدای از تالیفات متعدد در این حوزه به تربیت شاگردان و دانشجویان بسیاری همت گمارده بود که بی شک نامی نیک از او به یادگار خواهد ماند.  یکی از مهمترین ویژگیهای فعالیت‌های علمی این استاد بزرگ، نگاه جامع‌نگر و کلان او به عنوان یک جامعه شناس در ارتباط با توسعه و مدیریت بود. این مسئله را می‌توان در آثار به جا مانده از این استاد فاضل مانند «ناهمزمانی دانش: روابط علم و نظام‌های اجتماعی - اقتصادی در ایران» و «نظام علمی کشور در برنامه سوم توسعه» به روشنی مشاهده کرد.

فقدان دکتر قانعی راد برای خانواده سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران غمی دوچندان به همراه داشت. این استاد به تازگی به عضویت شورای راهبردی این سازمان در آمده بود و مشاورت علمی این سازمان و مسئولیت اندیشگاه فرهنگی این نهاد ملی را بر عهده گرفته بود. چشم امید ما برای شکوفایی و تعالی این نهاد نوپا در سازمان اسناد و کتابخانه ملی به تدبیر این استاد فرزانه بود.

این ضایعه دردناک را به جامعه علمی و دانشگاهی کشور تسلیت گفته و برای خانواده آن عزیز از خداوند متعال صبر مسئلت می نمایم و امیدوارم صاحب ماه رمضان حافظ و حامی او باشد و آخرین افطار این ماه را میهمان سفره جدش امیرالمومنین علی (ع) باشد»

اشرف بروجردی

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران