به گزارش ثریا انفجار دانش و اطلاعات در سایه اوج گیری شتاب فزاینده اینترنت، ضرورت ترویج پژوهش در نظام آموزشی را دوچندان کرده است تا علاوه بر جهت دهی ذهن خلاق دانش‌آموزان، زمینه برای کشف دارایی های نهفته در ذهن آنان فراهم شود.
با در نظر گرفتن این موضوع و علم به اینکه دانش و نو‌آوری منبع اصلی رقابت اقتصاد جهانی است، نظام آموزشی کشورهای توسعه یافته تلاش می کند تا دانش تولید شده را در جهت افزایش نو‌آوری سوق دهد و برای رسیدن به این هدف، پژوهش محوری را جایگزین آموزش محوری صِرف کرده و بودجه کلانی برای آن در نظر گرفته است.
مساله ای که به باور «محمدعلی دشتی پور» مدیر پژوهش سراهای دانش آموزی شهر تهران، با بررسی میزان بودجه سالیانه اختصاص یافته به آموزش و پرورش و پژوهش های آن می توان دریافت تا چه حد در نظام آموزشی ما مغفول مانده است.

**عوامل ساختارشکنانه رشد پژوهش دانش آموزی
دشتی پور روز پنجشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا ادامه داد: بر اساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، حیات طیبه یعنی تربیت افراد با مباحث الهی و دینی و تفکر و خلاقیت و این که چگونه نظام آموزش رسمی پژوهنده و تفکرمحور داشته باشیم، نکاتی هستند که همواره به عنوان قلب تپنده این سند در نظر گرفته شده است.
وی افزود: بنابر دیدگاه سند تحول، باید دانش آموزان را متفکر و خلاق تربیت کنیم اما زمانی که فضای حاکم بر نظام آموزشی، حافظه محور است و غایت آموزش به کنکور ختم می شود چگونه می توان به این هدف دست یافت. نظام رسمی که در خدمت کنکور است و در آن دانش آموز 12 سال تحصیل می کند تا با غول کنکور بجنگد و مجوز ورود به دانشگاه را بگیرد.
به گفته دشتی پور، به این موضوع باید حجم سنگین کتاب های درسی را هم اضافه کرد که تمام زمان و وقت دانش آموز را پر می کند؛ کتاب هایی که بارها عنوان شده چندان هدفمند ، مفید و کارآ نیست.
دشتی پور تصریح کرد: با احتساب تدریس این کتاب های پرحجم، معلمان هم قادر نیستند بر روی خلاقیت و پژوهش و تفکر دانش آموزان کار کنند، ضمن این که آن ها هم برای این کار تربیت نشده اند.
پژوهش محور نبودن ساختار اداری نظام آموزش و پرورش هم دیگر عامل عدم رشد پژوهش در میان دانش آموزان است که دشتی پور به آن اشاره و تاکید کرد: به این قاعده باید ساختار رسمی آموزش و پرورش را هم اضافه کرد که با رویکرد تربیت فرد متفکر بیگانه است.

**بودجه، نقطه ضعف پژوهش دانش آموزی
ضعف اعتبارات مالی در امر پژوهش دیگر عامل ساختارشکنانه رشد پژوهش دانش آموزی است که دشتی پور درباره آن گفت: متاسفانه آموزش و پرورش هیچگاه اولویت کشور نبوده و نیست و آن را می توان از تخصیص بودجه احساس کرد.
به گفته وی، سال گذشته 14 درصد بودجه کشور به آموزش و پرورش اختصاص داشت این در حالی است که امسال، زمزمه 8 درصد بودجه به گوش می رسد، همین نشان می دهد که نه تنها اولویت نیست بلکه به نوعی تحمل می شود. وقتی آموزش وپرورش در اعم خود مورد توجه قرار نمی گیرد، مطمئنا در اخص خود که همان حوزه پژوهش دانش آموزی است اوضاع بدتر خواهد شد.
وی تصریح کرد: بررسی آمارهای بین المللی و مقایسه آن با آمار داخلی هم بر این نکته صحه می گذارد که پژوهش در کشور ما مورد بی رحمی و غفلت قرار گرفته است.آن جا که درمی یابیم بین 3 تا 3.5 درصد درآمد ناخالص کشورهای توسعه یافته به امر پژوهش اختصاص داده می شود و این رقم تنها در حوزه حکومتی است و اختصاص بودجه از سوی دستگاه های متولی امر به پژوهش دانشگاه ها و آموزش و پرورش جایگاه ویژه خود را دارد اما در ایران این عدد زیر یک صدم درصد محقق می شود.

**جرقه پژوهش محوری با ایجاد پژوهش سراها زده شد
مدیر پژوهش سراهای دانش آموزی شهر تهران در بخشی دیگر از این گفت و گو،کاهش نرخ شرکت کنندگان کنکور در سال های اخیر را حکایت از نیاز به تغییر در نظام آموزشی و توجه بیشتر به مهارت محوری عنوان کرد و گفت: در این جریان، پژوهش سراها با هدف برداشتن ضعف های رخنه کرده در بدنه رسمی نظام آموزشی ایجاد شد که با تنوع تقاضا و وفور ایده های علمی جدید از سوی دانش آموزان و دانشگاه ها، فضای پژوهش سراها رونق یافت.
وی یادآور شد: خوشبختانه با حمایت برخی از مسوولان،کار به جایی رسید که توجه معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری به پژوهش سراهای شهر تهران معطوف شد و تعاملات خوبی در برگزاری جشنواره های مشترک و پیمودن مسیرهای علمی نوین ایجاد شد. همچنین دانشگاه ها هم ارتباط خود را تنگ تر کردند و دریافتند که اگر بخواهند در رشته ای وجه علمی موفق تری داشته باشند نیازمند است که از دانش آموزان شروع کنند.
دستیابی به موفقیت های علمی در سلول های بنیادی، نانو و هوا فضا از جمله پژوهش های پژوهش سراها است که دشتی پور به آن اشاره کرد و ادامه داد: امسال در حوزه نانو از 15 کشور بازدید کننده داشتیم و اتفاق های خوبی افتاد که به تولید محتوا ختم شده است.
وی یادآور شد: 655 پژوهش سرای دانش آموزی در کل ایران وجود دارد که برخی از این تعداد به شدت نیازمند تامین بودجه و حمایت دانشگاه ها دارند تا آن جا که شاید بتوان گفت بیش از نیمی از این تعداد، از محتوای آموزشی و تجهیزات آزمایشگاهی خالی هستند.
به گفته دشتی پور، در داخل تهران هم 20 پژوهش سرا فعالیت دارد که از این تعداد، 12 پژوهش سرا شرایط مطلوب دارند و مابقی به دلیل بی توجهی و جذب نشدن افراد متخصص و کسری بودجه، از نظر کیفی خوب نیستند.
وی درباره موفقیت های کمّی پژوهش سراهای تهران هم گفت: با وجود تمام ضعف های موجود، دستاوردهای خوب و استقبال عمومی خوبی داشتیم. شاهد این ادعا، میزان افراد مراجعه کننده به پژوهش سراها است به این معنا که در سال 91، کل افرادی که از پژوهش سراها دیدار کردند نزدیک به 25 هزار نفر بودند و این آمار در سال تحصیلی 96، به 120 هزار نفر یعنی یک سوم جمعیت دانش آموزی شهر تهران رسید که حکایت از علاقمندی و استقبال مردمی از پژوهش محوری دارد.
دشتی پور ضمن یادآوری این موضوع که پژوهش در دوران تحصیل منجر به تقویت روحیه کنجکاوی و خلاقیت دانش آموزان می شود و به آنان چگونه اندیشیدن و چگونه فکر کردن را می‌آموزد، تصریح کرد: نظام آموزشی با نهادینه کردن پژوهش در برنامه آموزشی دانش‌آموزان نقش موثری در جایگزینی پژوهش محوری دارد، موضوعی که نیازمند توجه ویژه مسوولان و دولتمردان و اختصاص بودجه مورد نظر دارد تا بتوان همپا با کشورهای پیشرفته در تمامی مراحل علمی برجسته شد.