به گزارش ثریا بیانات تاریخی رهبر معظم انقلاب در نماز جمعه ۲۶ دی ماه که با حضور خیل عظیمی از نمازگزاران ایراد شد، نکات و فرازهای متعددی را در برداشت که با بررسی دقیق و موشکافانه آن، می‌توان ریشه بسیاری از مسائل کشور و منطقه را دریافت. معظم‌له با اشاره به وقایع اخیر و به ویژه شهادت مظلومانه سردار حاج قاسم سلیمانی به دست نیروهای استکبار جهانی و از سوی دیگر واکنش مقتدرانه سپاه نسبت به این اقدام ددمنشانه عنوان کردند: «به همان اندازه‌ای که ما و ملت از این حادثه غم و غصه خوردیم، دشمنان شاد شدند چرا که مستمسکی به دست آوردند تا سپاه، نیروهای مسلح و نظام را زیر سوال ببرند اما این مکر آنها در مقابل دست قدرت خدا تأثیری ندارد و یوم الله تشییع و یوم اللهِ در هم کوبیده شدن پایگاه امریکایی‌ها از یاد نمی‌رود و به فضل الهی روز به روز زنده‌تر می‌شود».

این تأکید و اشاره مقام معظم رهبری به «ایام الله» و مصادیق آن در کلام معظم‌له، حکایت از آن دارد که ملت ایران در نقطه عطف تاریخی دیگری قرار گرفته است. در این ایام دشمنان قسم خورده ایران بیش از گذشته وحدت این ملت را به چشم دیدند. در واقع این حضور میلیونی در تشییع آن شهید والامقام، نشان از آن داشت که انقلاب اسلامی در مسیری مستحکم به راه خود ادامه می‌دهد و این مردم در هر شرایطی پای آن تا به جان ایستاده‌اند و این چنین حماسه آفرینی می‌کنند، حماسه‌ای که مصداقی از یوم الله محسوب می‌شود که در قرآن به آن اشاره شده است.

بر آن شدیم ذیل بررسی تعابیر مقام معظم رهبری در خطبه‌های نماز جمعه هفته‌ای که گذشت، با حجت الاسلام «علیرضا پیروزمند»، عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم و استاد حوزه و دانشگاه به گفت وگو بنشینیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید؛

*مقام معظم رهبری در خطبه‌های نماز جمعه اخیر مباحث متعدد و تعابیر مهمی را مطرح کردند. ایشان دو هفته گذشته را دو هفته‌ای استثنایی و پر از ماجراهای تلخ و شیرین و درس‌آموز برای ملت ایران خواندند و با تطبیق مفهوم ایام‌الله به خیزش بی‌نظیر در ایران و عراق در تکریم و تعظیم مجاهدان شهید، گفتند: «یوم‌الله یعنی روز مشاهده دست قدرت خداوند در حوادث. بنابراین آن هنگامی که دهها میلیون در ایران و صدها هزار نفر در عراق و بعضی کشورهای دیگر به‌پاس خون فرمانده سپاه قدس به خیابان‌ها آمدند و بزرگ‌ترین بدرقه جهان را شکل دادند، مصداق ایام‌الله است، چرا که این عظمت هیچ عاملی جز دست قدرت خدا ندارد». با توجه به مباحث طرح شده از سوی مقام معظم رهبری در نماز جمعه و تعبیر «ایام‌الله» که در چند فراز از بیانات رهبر انقلاب مطرح شده است، بفرمائید اساساً ایام الله در ادبیات دینی چه جایگاهی دارد؟

قبل از پاسخ مقدمه‌ای را عنوان می‌کنم؛ اساساً همه ایام در روزگار تاریخ بشر و ایجاد هستی، ایام الله هستند به این دلیل که خداوند متعال است که قدرت‌نمایی در ایجاد و استقرار عالم می‌کند و همچنین حوادثی که اتفاق می‌افتد، اما قرآن کریم از برخی موارد به صورت ویژه به عنوان ایام الله اطلاق کرده است و بنابر نظر مفسران علت این اطلاق به قدرت‌نمایی ویژه‌ای باز می‌گردد که از سوی خدای متعال پدیدار شده که فراتر از علل مادی، حوادث و رخدادهای طبیعی بوده است.

در تفسیر «علی بن ابراهیم قمی» آمده که ایام الله سه روز است؛ شامل روز قیام قائم (عج)، روز مرگ و روز رستاخیز. البته این موارد بدان معنا نیست که ایام الله صرفاً همین مقاطع باشد چه اینکه خداوند در سوره «ابراهیم» فرمود: «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَی بِآیَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَکَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ وَذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ» (و در حقیقت موسی را با آیات خود فرستادیم [و به او فرمودیم] که قوم خود را از تاریکی‌ها به سوی روشنایی بیرون آور و روزهای خدا را به آنان یادآوری کن که قطعاً در این [یادآوری] برای هر شکیبای سپاسگزاری عبرتهاست)، بنابراین به تبع شرایط تاریخی مقاطعی وجود دارد که خداوند اقتدار و قدرت خود را به رخ بندگان می‌کشد و نشان می‌دهد که اراده من است که فوق اراده‌ها عمل می‌کند، آن مقاطع خاص را ایام الله می‌گویند.

تبیین و تفسیرتان از آیه ۵ سوره ابراهیم که قرائت فرمودید متناسب با شرایط جامعه و بیانات رهبری چیست؟

این آیه شریفه، سه فراز به هم پیوسته دارد؛ در فراز اول این آیه آمده است: «أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَکَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ» (که قوم خود را از تاریکی‌ها به سوی روشنایی بیرون آور)، در فراز دوم آمده است: «وَذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ» (و روزهای خدا را به آنان یادآوری کن) و در فراز سوم آیه می‌فرماید: «إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ» (قطعاً در این [یادآوری] برای هر شکیبای سپاسگزاری عبرتهاست). این تذکر به ایام خدا و اتفاقی که خدای متعال از آن به عنوان ایام الله یاد می‌کند، همچنین خروج قوم از تاریکی‌ها و حرکت به سوی نور، به واسطه موسی (ع) است که منتج به درس عبرت برای شاکران می‌شود، اما قاعده کلی که می‌توانیم از این آیه استخراج کنیم آن است که در هر مقطع و مناسبتی که خروج از ظلمت و حرکت به سوی نور بوده باشد، ایام الله محقق شده است. بنابراین فراز اول این آیه ملاکی برای تشخیص و تبیین ایام الله در طول تاریخ است.

فراز دوم آیه بعد از تعیین ملاک ایام الله، متذکر شدن به این ایام است. تذکر به ایام الله به این معناست که فراموش نکنید که چه اتفاقی رخ داد و چرا رخ داد.

البته فلسفه این تذکر می‌تواند این باشد که مردم در مقاطع مختلف زندگی فردی و اجتماعی خود اراده خداوند را حس کنند؛ چراکه اراده خداوند فوق اراده هاست، چنانچه در قرآن فرمود: «یَدُاللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ». بنابراین در هر شکل و زمانی که خداوند اراده کند، می‌تواند حوادث را به گونه‌ای غیر از آنچه که مردم انتظار دارند رقم بزند.

اما فراز سوم آیه این نکته را مطرح می‌کند که ایام‌الله آیاتی هستند برای مردمی که بسیار صبور و شکورند. ارتباط این فراز با فراز دوم را شاید بتوان یک ارتباط متقابل دانست که از سوی خداوند بیان می‌شود. خداوند در آیه یاد شده می‌فرماید کسانی که ایام الله را یادآوری می‌کنند صبر و شکرشان افزایش می‌یابد و از سوی دیگر آنان که صبر و شکیبایی دارند توان و اهلیت این را دارند که تذکر به ایام‌الله داشته باشند.

اما این مباحث مقدمه‌ای بود برای بررسی ارتباط این آیه با زمانه ما؛ واکنش مردم و جوشش عظیمی که پس از شهادت سردار سلیمانی ایجاد شد و به ویژه تشییع آن شهید گران‌قدر و از سوی دیگر واکنش مقتدرانه سپاه پاسداران که هر دو واقعه‌ای بودند که مقام معظم رهبری روی آن دست گذاشتند و با اطلاق عنوان ایام الله به این دو واقعه، در واقع می‌خواستند به این مطلب توجه دهند که اولاً این اتفاقات فراتر از ظاهر بود. حضور مردم و انگیزه‌ای که آنان را به میدان آورد چیزی جز اراده الهی نبود، این صحنه بسیار استثنایی بود که در هیچ جای دنیا و در هیچ مناسبتی جز مناسبت‌هایی که مربوط به معصومین می‌شود دیده نشده است. با هیچ هزینه‌ای نمی‌توان این چنین جمعیتی را به حرکت وا داشت و این حضور نشان می‌دهد که خدای متعال به پاس اخلاص بندگانش، به وعده خود عمل می‌کند و اینگونه «إِن تَنصُرُوا اللَّهَ یَنصُرکُم» به منصه ظهور می‌رسد و نظام استکبار این چنین به حقارت می‌افتد.

یوم‌الله دوم پس از آن حضور گسترده، اقتدار سپاه بود. بسیاری حتی در داخل کشور برآوردشان این بود که آمریکا واکنش نشان می‌دهد و این تحقیر را تحمل نمی‌کند، البته نیروهای ما نیز در آماده‌باش بودند، اما اینکه چه اتفاقی رقم خورد که آنها حتی جرأت مقابله به مثل را از خود سلب شده دیدند، این نیز دست اراده الهی است. بنابراین یک جنبه تطبیق آیه یاد شده این موارد است، در نتیجه از این جهت است که معظم له از آنها به ایام الله یاد کردند.

همچنین جنبه دیگری که مقام معظم رهبری به آن توجه دادند و آیه فوق را به شرایط ما تطبیق می‌دهد، آن بخشی از آیه است که می‌فرماید: «صَبَّارٍ شَکُورٍ». بنابر توضیحی که در مورد آیه ارائه شد، خَلق این ایام الله و اینکه خداوند امت اسلام را به ایام الله امداد کرد به واسطه شکور بودن مردم در گذشته است. «صبار» و «شکور» صیغه مبالغه هستند، به معنای کسانی که بسیار صبر می‌کنند و بسیار شاکر هستند، یعنی به صورت ویژه و فوق العاده در شرایطی که مردم دیگر به طور متعارف صبور نیستند، مردم ما صبوری کردند و شکرگزار نعمت جمهوری اسلامی بودند و خداوند نیز نشان داد که چگونه همراه آنان است. مزد این صبار و شکور بودن در چند پرده پدیدار شد؛ از جمله در طول انقلاب اسلامی، در دوران دفاع مقدس، در خنثی کردن فتنه‌های منافقین و آخرین پرده نیز وقایع اخیر بود که بیش از پیش به مردم نشان داد که امیدوارانه تر اهداف خود را دنبال کنند.

*آنچه که مقام معظم رهبری در خطبه‌ها مطرح کردند از جنبه‌های نخبگانی و طرح در فضای علمی در چه قالب‌هایی می‌تواند بروز و ظهور پیدا کند تا جامعه علمی از بیانات رهبری در راستای اعتلای فکر و اندیشه بیش از پیش بهره مند شوند؟

فهم آیات شریفه قرآن به ضمیمه شناخت بهتر از حوادثی که در پیرامون اتفاق می‌افتد و در نهایت امکان تطبیق این شرایط با آیات کریمه از جمله مسائلی است که به آنها نیاز داریم و باید اطلاعات خود را در هر دو جهت افزایش دهیم. به بیان دیگر باید هم اطلاعات دینی خود را در مورد سنن الهی افزایش دهیم و هم بتوانیم مسائل روز را بررسی کنیم.

خداوند به وضوح قواعد کلی را در هدایت جوامع بیان کرده است. اطلاع از این سنن و شناخت مصادیق تاریخی مساله و مصادیق متاخر در قالب کرسی‌های آزاداندیشی، کتاب‌ها و مقالات می‌تواند در تحقق این هدف یعنی بهره مندی جامعه علمی از سخنان معظم له و تبین و شرح آن در جامعه مؤثر باشد.

منبع: خبرگزاری مهر