به گزارش ثریا تا 3 دهه پیش کوه عمارت در شهر آمل هم یکی از آن ارتفاعات سبز مه‌گرفته‌ای بود که تداعی کننده تکه‌ای از بهشت خدا روی زمین می‌شد. منظره این منطقه که حالا دیگر از فهرست اماکن گردشگری خارج شده از دور هنوز محصور در دامنه جنگل‌های با شکوه هیرکانی شمال است. از نزدیک اما دیگر خبری از ململ مه و رنگ سبز زمردی درختان پهن برگ برافراشته و آواز پرنده‌های غریب خوش‌الحان نیست. بوی زننده زباله مجاب‌تان می‌کند که در کسری از ثانیه تصمیم به دورشدن از این منطقه بگیرید، این کوه زباله 150 متری را دور بزنید و خودتان را به جاده اصلی برسانید.

محلی‌ها می‌گویند 35 سالی می‌شود که پسماند 7 شهر از اطراف آمل به این منطقه حواله داده می‌شود. برای کم‌کردن ارتفاع و دپوی غیر اصولی زباله هر ماه اقدام به یک نوبت زباله سوزی در ارتفاعات عمارت می‌شود. راهکاری که حالا فقط شکل پاک کردن صورت مسئله را به خود گرفته امان محلی‌ها و شالی‌کارهای این حوالی را بریده است. بادی که همواره در ارتفاعات آمل از دریا به سمت شهر وزیده می‌شود خیلی زود بوی تند شیرابه سمی شده این کوه را به خود می‌گیرد و در هوای شهر شناور می‌ماند.

پساب‌های زباله‌های دپو شده راه خود را به سمت رودخانه هراز باز کرده‌اند و حالا خیلی راحت در زمین‌های شالی جریان دارند. گزارش‌های خانه‌های بهداشت محلی در شهرهای استان مازندران هم می‌گویند که شیوع نوعی بیماری پوستی در بین محلی‌ها نتیجه استفاده از آب آلوده به این پساب‌های همین کوه زباله است. درباره راهکار رفع این معضلات گفتگویی با عضو شورای شهر آمل ترتیب دادیم. دکتر فرزین محمودی دانش عضو شورای شهر آمل دانش آموخته رشته شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری از دانشگاه علم و صنعت و تربیت مدرس است و تالیفات متعددی در زمینه مدیریت شهری دارد. محمودی در گفتگوی پیش رو از خسارت های زیست محیطی دپوی غیر اصولی در ارتفاعات آمل و همچنین راهکارهای برون رفت از این بحران گفت.

***بسیاری از کارشناسان در مقاله‌ها و همایش‌های علمی عنوان کرده اند که سیستم دفن بهداشتی پسماند در شهر هایی مانند آمل وجود ندارد. تعدادی از مدیران ارشد استان مازندران نیز بر این موضوع تاکید دارند که موقعیت جغرافیایی این شهرها و نبود زمینی که مجاور با دریا و جنگل نباشد مانع از دفن اصولی پسماند می‌شود. آیا این موارد می‌تواند توجیهی برای وضع نابسامانی که گریبانگیر این شهر شده باشد؟

پیش از هر چیز بنا دارم به طور شفاف عرض کنم که مسئله پسماند معضل دست اول شهرهای استان مازندران است. یعنی عدم مدیریت درست و بکارگیری شیوه‌های مدرن و جدید در زمینه جمع‌آوری و امحاء اصولی زباله کمر به نابودی زیبایی‌ها و ظرفیت‌های زیست محیطی این شهرهای زیبا زده است. به همین دلیل مسئولان ما باید این موضوع را جدی بگیرند و به طور اورژانسی راهکاری پیش پای مدیران استانی قرار دهند. در مورد موقعیت جغرافیایی شهرهایی مانند آمل و شرایط ویژه‌ای که دارند به نظر می رسد که نظر برخی از این کارشناسان به حق باشد. نزدیکی با دریا و از سویی دیگر همسایگی با جنگل به  این پهنه از کشورمان هویت منطقه‌ای گردشگری داده است. در این شهرها کمتر زمین فراخی پیدا می‌کنید که از مناطق مسکونی و تجاری و گردشگری به دور و کاربری هم نداشته باشد. به همین دلیل جانمایی زمین برای امحاء اصولی پسماند نیز یکی از اصلی‌ترین معضلات در این شهر هاست.

***در گفته‌های تان اشاره کردید که امکان امحاء اصولی پسماند در آمل وجود ندارد و از طرفی زباله‌سوزی نیز با روش‌هایی بسیار ابتدایی دنبال می‌شود. آیا همین عوامل باعث دپوی کوهی از پسماند تر در منطقه عمارت آمل شده است؟

متاسفانه در زمینه زباله‌سوزی حق با شماست و در آمل با ابتدایی‌ترین ابزار و روش‌ها و آن هم به صورت کند مشغول این کار هستند. فراموش نکنید که این شهر یکی از نقاط گردشگری شناخته شده در استان مازندران است. میزان پسماندی که در این شهر و در خانه‌ها و مراکز تجاری و گردشگری و جاده‌ای تولید می‌شود تناسبی با میزان جمعیت ساکن در شهر ندارد. در واقع در این شهرهای توریستی، ما شاهد تولید زباله توسط جمعیت شناوری هستیم که در این شهرها سکونت ندارند. می‌آیند و می‌روند و برای این شهرها زباله‌های شان را به جا می‌گذارند. این در حالی است که در ردیف بودجه و اعتبار این شهرها این موضوع مهم دیده نمی‌شود. یعنی زمانی که بحث گردشگری است این شهرها حکم منطقه گردشگری ملی را پیدا می‌کنند اما زمانی که می‌خواهند به آن اعتبار تخصیص بدهند آن را به عنوان یک شهر کوچک ساحلی با میزان جمعیتی اندک می‌بینند. به این ترتیب دپوی پسماند در این شهرها بیداد می‌کند و معضلات عدیده‌ای را برای محلی‌ها بوجود می‌آورد. درباره کوه پسماند در عمارت هم باید عرض کنم که  پسماند 7 شهر در این منطقه دپو می‌شود و در هفته یک نوبت اقدام به زباله‌سوزی می‌کنند تا ارتفاع این کوه زباله بیش از این نشود.  

روستای سنگ چال

***یعنی اینجا متهم ردیف اول و مانع اصلی، فقدان زمین مناسب برای امحاء اصولی پسماند بوده که حالا زباله 7 شهر از استان مازندارن برای دپو به منطقه عمارت آمل حواله داده می‌شود؟

 از نظر ما این روش غیر اصولی است و خسارت‌های محیط زیستی جبران نشدنی در پی دارد. بارها درباره این معضل در جلسه‌های مختلف و با حضور مدیران ارشد استان از سوی کارشناسان هشدار داده شده است. دپوی غیر اصولی زباله از دید هیچ مسئول و شهروندی خوشایند نیست. نمی‌توانیم نبود زمین را به عنوان مانع اصلی و مهم معرفی کنیم. خیلی ساده بخواهم عرض کنم به نظر می‌رسد که مدیریت شهری در استان مازندران دم‌دستی ترین روش را برای پاک کردن صورت مسئله معضل پسماند انتخاب کرده است. در این که تا به حال موفق به تامین زمین برای امحاء اصولی نشده‌ایم حرفی نیست اما روش‌های دیگری نیز هست که باید پیگیر آن ها باشیم و بکار بستن این روش ها نیاز به تعریف اعتبار و بودجه ویژه خواهد داشت.

*** آقای دکتر در طول 3 سال گذشته که ارتفاع دپوی زباله در منطقه عمارت آمل بیشتر شده و رنگ و بوی یک بحران جدی به خود گرفته است. این رویه غلط از چه زمانی آغاز شده و چه آینده‌ای برای این منطقه که روزگاری از نقاط گردشگری و خوش هوای  آمل به حساب می‌آمد پیش‌بینی می‌کنید؟

به گفته محلی‌ها و طبق تحقیقاتی که صورت گرفته است دپوی پسماند در این منطقه از حدود 35 سال گذشته آغاز شده است. به نظر می آید که این رویه به عنوان یک روش کوتاه مدت برای خلاص شدن از حجم پسماند روی دست مانده شهرداری آغاز شده است و بعد از آن، به غلط تبدیل به یک راهکار طولانی مدت شده است. در هر حال اکنون با گذشت این سال‌ها خسارت‌های زیست محیطی این رویه اشتباه بیش از هر زمان دیگر خود را به رخ ما می‌کشد و همان طور که عرض کردم دیگر اتلاف وقت در این زمینه جایز نیست و به سرعت باید فکری به حال این وضعیت نابسامان دپوی پسماند شود. پیش‌بینی اوضاع این منطقه در آینده نزدیک کار دشواری نیست. همان طور که عرض کردم ما اکنون شاهد خسارت‌های رویه‌ی اشتباهی هستیم که از سر سهل‌انگاری سال ها به طول انجامیده است.

***اگر بخواهید این خسارت‌های زیست محیطی را  از هم تفکیک کنید جزئیات آن شامل چه تهدیدهایی برای ساکنان محلی آمل و همچین آب و خاک و اکوسیستم این منطقه می‌شود؟

ببیند همه این عوامل به طور زنجیره وار به هم متصل هستند. این مفهومی اصلی از اکوسیستم است. یعنی هر عملی در طبیعت انجام دهیم از آن سود یا ضرر می بینیم. چرا که ما نیز در چرخه همین محیط طبیعی و همین اکوسیستم هستیم. با توجه به تحقیقات گسترده‌ای که در این منطقه داشته‌ایم به سادگی می‌توان رد تبعات دپوی پسماند در این منطقه را به طور مرحله‌ای عنوان کنیم. جمع‌آوری غیر اصولی پسماند در آمل در ارتفاعات عمارت انجام می‌شود. در این منطقه وزش باد به طور دائمی وجود دارد. همین عامل سبب انتشار بوی بد و گازهایی است که از زباله‌های تر ساطع می‌شود. زباله‌ها در یک نقطه ثابت هستند اما بوی آن ها به همراه گازی که در این هوا منتشر می‌شود سیال است و به نقاط دیگر می‌رود و در حال جا به جایی دائم است. شیرابه این حجم از زباله مانند رودی از مواد سمی در محیطی که سرتاسر از گونه‌های مختلف گیاهی پوشیده شده است جاری می‌شود. این  درختان و گیاهان از این پساب آلوده سیراب می‌شوند و اکنون مدتی است که در خطر خشکی قرار گرفته‌اند.

***گزارش ساکنان محلی از راه پیدا کردن این شیرابه به سمت رودخانه هراز خبر می‌دهد. این موضوع را تایید می‌کنید؟

متاسفانه این گزارش‌ها منطبق با واقعیت‌های موجود هستند. کارشناسان در هر محلی که دپوی زباله را رصد کنند در وهله اول نگران وجود چاه‌های جذبی در آن منطقه می‌شوند. این در حالی است که با وجود رودخانه هراز در نزدیکی این منطقه این نگرانی در حاشیه قرار می‌گیرد. این شیرابه‌ها به طور مستقیم به رودخانه هراز می‌ریزند. آب این رودخانه محل تغذیه و سیراب شدن زمین‌های کشاورزی و شالی‌کاری متعددی در این منطقه است و این به نگرانی‌های بعدی ما دامن می زند. در پایش‌های آزمایشگاهی انجام شده در این شیرابه‌ها وجود باکتری سیاه زخم به اثبات رسیده است. از سویی دیگر خطر رانش این حجم از پسماند به سمت جاده هراز نیز وجود دارد. پراکنده شدن این زباله‌ها به معضلات زیست محیطی که ایجاد می‌کنند ضریب بالاتری می‌دهد و در صورت رانش این کوه از پسماند مدیریت آن بسیار سخت تر خواهد شد.

***در صحبت‌های تان به روش‌های ابتدایی سوزاندن پسماند در این منطقه اشاره کردید. اگر موانع برطرف شوند پیش‌بینی شما این است که بکارگیری روش‌های نوین در زباله سوزی می‌تواند کمکی به حل این بحران کند؟

من در زمینه‌های دیگر قائل به الگوبرداری از غرب نیستم. ما ظرفیت‌های ملی غنی داریم که به واسطه آن‌ها می‌توانیم تهدیدها را تبدیل به فرصت کنیم. اما در این مورد خاص با توجه به موقعیت جغرافیایی شهرهای کوچک شمالی که از یک سو با دریا و از طرفی دیگر با جنگل همسایه هستند معتقدم که باید از تجارب مدیریت پسماند در شهرهای اینچنینی استفاده کنیم. بکار گرفتن روش‌های نوین مدیریت پسماند می‌تواند به اشتغال‌زایی و همچنین رسیدن به درآمدی سود آور در داخل استان کمک کند.

***اکنون مهم‌ترین موانع برای رسیدن به این جایگاه را در نبود چه امکاناتی می‌بینید؟

نخستین معضل شهر آمل ردیف بودجه آن است. متاسفانه هنگام تخصیص اعتبار به این شهرها کوچکی و کم‌جمعیت بودن آن‌ها مد نظر قرار می‌گیرد. در حالی که همه شهرهای استان مازندران حکم تفرجگاه ملی را برای مردم کشورمان پیدا کرده اند. این حجم از پسماندی که در ساحل، جنگل و ارتفاعات این شهرها به جا می‌ماند متعلق به ساکنان اندک این حوالی نیست. بنابراین برای رفع این معضل ابتدا باید این مشکل در سطح ملی مورد توجه قرار بگیرد و ردیف بودجه و اعتباری که به آن تعلق می‌گیرد نیز همین ویژگی را داشته باشد. در هر حال باید تلاش کنیم تا در شهرهای ساحلی و شهرهایی که در مجاورت جنگل‌های ارزشمند هیرکانی قرار گرفته‌اند زمینی برای دپوی پسماند، تفکیک و همچنین امحاء اصولی آن تامین شود. تامین ابزار آلات و راکتورهای نوین و پیشرفته‌ای که از آن‌ها در امر زباله‌سوزی کم خطر و مدرن  استفاده می‌شود نیز از مواردی است که می‌تواند به این بحران زیست محیطی خاتمه بدهد. امیدواریم به زودی مسئولان ارشد کشوری به ویژه در وزارت کشور به رفع معضل دست اول استان مازندران به ویژه در اراضی جنگل‌های هیرکانی و همچنین ارتفاعات منطقه عمارت در شهر آمل توجه نشان دهند و از این تهدید فرصتی برای اشتغالزایی و رسیدن به درآمد در استان ساخته شود.

منبع:‌خبرگزاری فارس