به گزارش ثریا - آموزش‌های کاربردی در مدارس و استفاده از آموزه‌های مطالب درسی در طول زندگی یکی از مطالبه‌های همیشگی جامعه و گلایه‌هایی است که به نظام تعلیم و تربیت و به طور خاص آموزش و پرورش وارد می‌شود، موضوعی که سالیان سال مطرح شده است و پاسخی برای آن وجود ندارد و همین عامل آموزه‌های آموزش و پرورش را از دیدگاه برخی افراد ناکارآمد می‌داند و در مقابل سیاست‌های آموزش و پرورش دیگر کشور‌ها بهتر و کارآمد‌تر می‌شود، به بیانی دیگر معتقدند آموزش و پرورش آنطرف آبی‌ها بهتر از ماست.

فارغ از درست و غلط بودن این گذاره و نگاه خود کوچک بینی که در جامعه نسبت به وضعیت آموزش و پرورش وجود دارد، پاسخگویی به نیاز‌های روزمره زندگی بعد از جداشدن از ١٢ سال دوره تحصیل انتظار بالایی از نظام آموزشی و پرورشی نیست.

اتفاقی که مسئولان کشور و در راس آن سکانداران نظام تعلیم و تربیت هم به آن اشاره دارند، اما راهکار عملی برای آن وجود ندارد و صرفا اظهارات روی کاغذ جا خوش کرده‌اند.

سندی ایده‌آل برای آموزش و پرورش

با این وجود تعلیم و تربیت بومی و متناسب با شرایط و اقتضائات جامعه ایده‌آلی است که برای پاسخ به آن تدوین سند تحول بنیادین تقریبا از میانه‌های دهه ۶٠ کلید خورد و در دهه ٨٠ با نام سند ملی آموزش و پرورش تکمیل و مطرح شد، اما روند اجرا در پیچ و خم تغییر دولت، وزرا و سیاست‌ها در آموزش و پرورش همچنان اندرخم اجرا مانده است و هر ازگاهی گام‌های کوتاه برای حرکت در مسیر تحقق برداشته می‌شود.

به استناد اظهارات رضا مددی رئیس ستاد اجرایی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش از سال ١٣٨۲ تا ۱۳۹۰ با مشارکت بیش از ۵۰۰ نفر اندیشمند در حوزه و دانشگاه سند تحول بنیادین شکل گرفت و مسیر تحول آموزش و پرورش از سال ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۴ را ترسیم کرده است تا در سه برنامه پنجم و ششم و هفتم باید این سند اجرا می‌شد.

انتظارات از سند تحول بنیادین برآورده نشد

با وجودی که بسیار در مورد اجرای سند تحول بنیادین بحث و بررسی شده است و مسئولان آموزش و پرورش در برهه‌های زمانی مختلف معتقد به اجرای این سند هستند، اما گویی آنطور که باید و شاید زمینه برای اجرای این سند و آموزه‌های آن محقق نشده است. سندی که در ۱۳ ماده تنظیم و در اردیبهشت سال ۱۳۹۰ با نگاه و تاکید ویژه رهبر معظم انقلاب به موضوع آموزش و پرورش ابلاغ شد و بار‌ها هم از سوی ایشان اجرای سند و عمل به آن گوشزد شده است.

چندی پیش بود که منصور کبگانیان دبیر ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور گفت که ارزیابی درباره اجرایی شدن سند تحول را نمی‌توانیم به صورت درصدی اعلام کنیم، زیرا معاونت ارزیابی شورای عالی باید بررسی دقیقی روی آن انجام دهد، اما اعتقاد دارم که سند تحول به میزان کمی اجرایی شده است و این در حالی مطرح می‌شود که آموزش و پرورش اعلام می‌کند برای اجرایی کردن آن با مشکلاتی مواجه است.

تضاد ساختاری آموزش و پرورش و اجرای سند تحول؟!

یکی از دستگاه‌هایی که بر روند تدوین و اجرای سند تحول بنیادین نقش دارد، شورای عالی انقلاب فرهنگی است، شورایی که گویا از پیشرفت اجرای سند رضایت چندانی نداشته و گلایه‌هایی به این موضوع دارد.

آنطور که جمیله علم‌الهدی دبیر شورای تحول و نوسازی نظام آموزشی کشور معتقد است در تعلیم و تربیت اسلامی تمرکز باید روی معلم باشد و بر تهیه و تولید محتوا توسط معلم تأکید می‌شود، اما این موضوع در حالی پیش رفته است که چندین معاونت در وزارت آموزش و پرورش برای تولید محتوا فعالیت دارند و این ساختار در تضاد با سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است، چراکه اصل تحول در معلم در نظر گرفته می‌شود.

حسین کچوئیان از دیگر اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید دارد که باید عوامل مانع از اجرایی شدن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش شناسایی و به تبع آن اقدامات لازم برای اجرایی شدن مطرح شود.

شناسایی موانع اجرای سند تحول بنیادین

آموزش و پرورشی‌ها یکی از مهم‌ترین موانع اجرای کامل سند تحول بنیادین را مسائل اعتباری و بودجه برای اجرای آن می‌دانند، البته علی الهیار ترکمن معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع آموزش و پرورش گفته بود که این موضوع چند وجهی است و بخشی از آن به آموزش و پرورش بر می‌گردد و بخشی هم مربوط به دستگاه‌های بیرونی و هماهنگی برای اجراست.

او خبر داده بود که امسال برای بودجه سال ١۴٠٠ سرخط کار‌ها و اولویت‌ها اجرایی شدن سند تحول بنیادین و تمرکز بر آموزش در زیست بوم جدید است.

با این وجود معلوم نیست در روند اصلاح بودجه و تصویب آن سهم مورد نظر برای اجرای سند در سال آینده چطور خواهد بود و این در حالی است که از طرفی دیگر مرکز پژوهش‌های مجلس هم وارد عمل شده است و یکی دو ماه پیش بررسی بر روند پیشبرد سند تحول بنیادین ارائه کرد و آسیب‌شناسی آن نشان می‌دهد که چندین عامل به عنوان موانع اجرایی سند مطرح می‌شود.

در این پژوهش تاخیر هشت ساله در تهیه زیرنظام ها، عملیاتی نبودن زیر نظام‌ها، نبود نقشه راه برای همکاری با سایر دستگاه ها، پیش بینی نکردن ردیف بودجه مشخص برای اجرای سند تحول بنیادین، نبود اولویت بندی در اجرای سند، نبود گفتمان سازی صحیح سند در ستاد و صف و نبود ثبات مدیریتی در سطح کلان وزارت آموزش و پرورش فاکتور‌هایی بود که از دیدگاه کارشناسان دلایل ناکامی اجرای سند تحول بنیادین برشمرده می‌شود.

با وجود این انتقادات بر اجرای سند و شناسایی موانع، گویی همچنان هم‌افزایی و همسویی میان دستگاه‌های مختلف کشور وجود ندارد تا راهکار‌های نظری اجرای سند، نقشه راهی برای  اجرا شوند و نظریه‌ها و فرضیه‌های عملیاتی سازی به مرحله اجرا در آیند.

بودجه ١۴٠٠ در صف بررسی و تصویب است و دولت در آستانه تغییر قرار دارد و بر این اساس معلوم نیست بودجه فعلی پیشنهادی آموزش و پرورش و توانایی مسئولان فعلی وزارتخانه برای به کرسی نشاندن نظر شان تا چه حد ثمربخش است و مسئولان بعدی با این بودجه در پیشبرد برنامه‌ها و  تحقق سند چقدر پیشرفت خواهند داشت در واقع  اینجاست که جای خالی ملاک و معیار برای اجرای کار در کنار برنامه یکپارچه جدا از اثرپذیری از فرد یا افرادی خاص در نظام آموزشی کشور حس می‌شود.

باشگاه خبرنگاران جوان