به گزارش ثریا علی روشن در یادداشتی به معنا و مفهوم توکل پرداخته و نسبت آن را با دنیای امروز بررسی کرده است:
توکل به خدا از کلیدیترین آموزههای دینی است. خداوند در قرآن کریم تأکید فراوانی بر مقوله توکل داشته است. آیه شریفه «و علی الله فلیتوکل المومنون »[۱] برای همه ما آشنا و پرکاربرد است. در روایات ائمه علیهم السلام نیز مفهوم توکل بسیار مورد توجه است. اما همین مفهوم که بسیاری آن را ساده میانگارند، در صورت داشتن برداشتی صحیح از آن، پاسخگوی بسیاری از معضلات فردی و اجتماعی خواهد بود.
رابطه توکل و ایمان
بسیاری گمان میکنند توکل صرفاً مفهومی اخلاقی است. اما حقیقت آن است که توکل بیشتر از آنکه به اخلاقیات مربوط باشد، ریشه در اعتقاد صحیح و راسخ به خالق هستی دارد. خداوند در آیهای از قرآن فرموده است:
«وَ عَلَی اللَّهِ فَتَوَکَّلُوا إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنین »[۲] «اگر مؤمن هستید بر خدا توکل کنید»
این آیه به روشنی نشان میدهد ریشه توکل در ایمان به خداست. تا انسان شناخت حقیقی و درک عینی از خداوند نداشته باشد، توکل هیچ مفهومی نخواهد داشت. در واقع توکل به نوعی رشته میان اعتقادات شخص و اخلاق و رفتار اوست. کسی که واقعاً به خدا اعتقاد دارد، توکلش نیز بر خدا خواهد بود.
اهمیت توکل
روزی جبرئیل نزد رسول الله آمد و گفت: خداوند برای تو هدیهای فرستاده که پیش از تو به کسی نداده است. پیامبر فرمود: آن هدیه چیست؟ جبرئیل گفت: صبر و رضا و زهد و اخلاص و یقین و هنوز یک چیز باقی مانده است که از همه اینها بهتر و بلکه اساس آنهاست و آن توکل است .[۳]
بر اساس این روایت بهترین چیزی که خداوند به بهترین بنده اش هدیه داده، توکل است و همین مقدار کافی است که انسان ارزش توکل را بفهمد. توکل در واقع ریشه و اساس همه اوصاف پسندیده اخلاقی است.
معنای توکل
در ادامه حدیث قبل پیامبر از جبرئیل پرسید: معنای توکل چیست؟ او گفت: توکل یعنی اینکه چهار چیز را بدانی:
۱. هیچ مخلوق نمیتواند هیچ ضرری به تو برساند.
۲. هیچ مخلوقی نمیتواند هیچ منفعتی به تو برساند.
۳. هیچکس نمیتواند چیزی را به تو بدهد.
۴. هیچکس نمیتواند چیزی را از تو منع کند. پس توکل یعنی به طور کامل از مخلوقات ناامید باشی و همه اعتمادت به خدا باشد.
همانگونه که از این روایت پیداست توکل به این معناست که انسان از اعماق قلب، خدا را سرچشمه همه خیرات و برکات بداند و هیچ چشم طمعی به مخلوق نداشته باشد. در روایت دیگری توکل چنین معنا شده است:
«توکل، دوری جستن و چشم پوشیدن از حول و قوه غیر خدا و انتظار کشیدن برای پیش آمدهای مقرر است ».[۴]
آثار فردی و اجتماعی توکل به خدا
توکل بر خدا آثار فراوانی در زندگی انسانها دارد. نتیجه توکل این است که انسان علم و قدرت بسیار محدود خود را با علم مطلق و قدرت بی نهایت خداوند تضمین کند. در ادامه حدیث قبل جبرئیل میگوید:
«کسی که بر خدا توکل دارد چند ویژگی دارد:
۱. تنها برای رضای خدا کار میکند نه رضای مخلوقات خدا.
۲. هیچ امیدی به خلق ندارد و همه امیدش به خداست.
۳. از کسی غیر از خدا نمی ترسد.
۴. هیچ چشم نظری به مخلوقین ندارد.
تلاش و کوشش
یکی از مهمترین آثار توکل بر خدا تلاش و کوشش است. توکل نه تنها عاملی برای نفی مسئولیت و تلاش نیست، که برعکس با گشودن چشم اندازی از امید و پیروزی با اتکا به قدرت بیکران الهی، به مؤمنین استواری و اراده پولادین می بخشد. انسان مؤمن اهل خستگی و تن پروری نیست، همانگونه که خداوند فرموده است:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسیلَةَ وَ جاهِدُوا فی سَبیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون »[۵]
ای اهل ایمان! از خدا پروا کنید و دستآویز و وسیلهای برای تقرّب به سوی او بجویید؛ و در راه او جهاد کنید تا رستگار شوید.
آرامش روانی
اثر دیگر توکل برای انسان، ایجاد آرامش خاطر است. توکل سهم بسزایی در زدودن غم و غصه از انسان دارد. اگر نگاهی به زندگی امروزی بشر بیاندازیم میبینیم در بسیاری موارد اضطرابها و استرسها با توکل ازبین میرود. توکل به انسان قدرت تصمیم گیری و اقدام و شهامت مقابله با سختیها میدهد و بیم از شکست و ناکامی را از دل می زداید. در روایتی آمده زمانی که تصمیم گرفتند حضرت ابراهیم را با منجنیق در آتش بیاندازند، جبرئیل نزد او آمد و گفت:
«آیا کمک میخواهی؟ ابراهیم فرمود: از تو نه. جبرئیل گفت: پس از خدا بخواه. ابراهیم فرمود: علم خدا به حال من کافی است .»[۶]
مسئولیت پذیری و تعهد اجتماعی
انسان متوکل تنها در برابر خدا احساس مسئولیت میکند، اما در اسلام، عبادت و تقرب به خدا، در عبادات فردی خلاصه نمیشود، بلکه انجام مسئولیتهای اجتماعی از جمله احسان و خدمت به بندگان خدا از بهترین عبادتها محسوب میشود. امام صادق علیه السلام میفرماید:
«اگر تلاش کنم حاجت برادر دینی خودم را بر آورم نزد من محبوبتر از این است که هزار بنده آزاد کنم و هزار اسب را با زین و لگام در راه خدا به جبهه جنگ روانه نمایم .»[۷]
انسان متوکل در جهت ارتقا زندگی مادی و معنوی جامعه و پیشرفت اخلاق و معنویت و کاهش ناهنجاریها و معضلات اجتماعی خود را مسئول میداند.
پی نوشت:
[۱] توبه، آیه: ۵۱.
[۲] مائده، آیه: ۲۳.
[۳] معانی الأخبار، شیخ صدوق، ص: ۲۶۱.
[۴] مختصرالبصائر، حسن بن سلیمان حلی، صفحه ۳۶۳.
[۵] مائده، آیه: ۳۵.
[۶] بحارالانوار، ج ۶۸، ص ۱۵۵.
[۷] الکافی، ج ۲، ص: ۱۹۲.
دانشگاه آزاد امکان مشارکت گسترده مردم در امر تولید را فراهم میکند
تشریح اقدامات حفاظتی سازمان سنجش در نوبت اول کنکور ۱۴۰۳
اعلام جزییات پذیرش بدون آزمون کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور
احکام رتبهبندی ۱۰۰ هزار معلم بازنشسته اصلاح شد
سخنگوی وزارت آموزش و پرورش از اصلاح احکام رتبهبندی ۱۰۰ هزار معلم بازنشسته سالهای ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ خبر داد.
شاهنامه هنر فردوسی است و لاغیر
دستگیری متهمانی که برای تقلب در کنکور، رمز ارز میگرفتند
امکان افشای سوالات آزمونهای آموزش و پرورش غیرممکن شد/ سهم ۵۰ درصدی سوابق تحصیلی در کنکور
تدوین طرح مدرسه مجازی بزرگسالان برای کاهش تنوع مدارس
آزمونهای نهایی دانش آموزان به سازمان جدید سنجش واگذار می شود
انتشار فراخوان دورههای ۲۳ و ۲۴ جایزه مهرگان ادب
آمادگی رفع نیاز فناورانه سازمان سنجش در مقابله با تقلب کنکور
کلاهبرداری از داوطلبان کنکور با دریافت رمزارز و سکه طلا
اساسنامه سازمان ملی سنجش بعد از کنکور ابلاغ میشود
گوشی جدید وان پلاس با دوربین تله فوتو و ماکرو معرفی میشود+عکس
چراغهای خودروی جدید آئودی سخنگو هستند+عکس
سنگی که طلا نیست اما بسیار گران قیمت است+عکس
چرا سوئد در یک قدیمی ساخت بمب اتم منصرف شد؟
رونمایی شریک قبلی ایران خودروی از خودروی عجیب آفرودیاش+عکس
کشف یک سیاه چاله عظیم در نزدیکی زمین
کارکرد عجیب مایع ظرف شویی در هواپیمای بوئینگ
اینترنت استارلینک در این کشورها قطع میشود
مشکل بزرگ ناسا در مریخ که فعلا حل نشدنی است
بمب الکترومغناطیسی چطور منفجر میشود؟
شروع احداث و افتتاح ۲۷ کلاس درس در سفر رئیس سازمان نوسازی مدارس به هرمزگان
مرحله غیرمتمرکز المپیاد علمی دانشجویی ۳۱ فروردین برگزار میشود
مهلت ارسال ایده به ششمین دوره رویداد «از ایده تا بازار» تمدید شد
تعیین ظرفیت ۶۰۰ نفری در دوره فلوشیپ پزشکی سال ۱۴۰۳
مدارس تا فرارسیدن ایام امتحانات باید دایر باشند
پذیرش بدون آزمون قاریان و حافظان قرآن در دانشگاه فرهنگیان
نقش حمایتی خانوادهها از دانشآموزان در روزهای امتحانی
فردا؛ آخرین مهلت ثبتنام آزمونهای ورودی مدارس سمپاد و نمونه دولتی
انتشار مقاله استاد دانشگاه شریف در معتبرترین مجله انجمن فیزیک آمریکا
آگهی/ گیربکس سایکلو گومائو چه تاثیری در افزایش سرعت و کارایی صنایع دارد؟
سیزدهمین دوره جشنواره تیتر ۱۵ اردیبهشت ماه برگزار می شود
شیوهنامه مشوقهای خدمتی برای کسب مهارت دانشآموختگان دانشگاهی ابلاغ شد
اساتید دانشگاههای جهان صهیونیستها را تحریم کنند
منتخبین هجدهمین مسابقات ربوکاپ ۹ سهمیه جهانی دریافت میکنند
واگذاری مالکیت ساختمان سابق دانشگاه علمی کاربردی واحد استان اردبیل به دانشگاه محقق اردبیلی
جرائم متخلفان کنکور اعلام شد
تشریح مأموریت جهاددانشگاهی در راستای نیازهای کشور
بیانیه مدرسین دروس معارف اسلامی دانشگاههادر حمایت از حمله موشکی سپاه
مهلت ثبت نام در آزمون فلوشیپ پزشکی سال ۱۴۰۳ تمدید شد
۴۵ قفسه کتاب کانون در مدارس ۱۰ استان کشور جاگذاری شد
سامانه نقل و انتقال دانشجویان علوم پزشکی از یکم اردیبهشت فعال میشود
وزیر علوم بر پیگیری امور معیشتی یاوران علمی دانشگاهها تاکید کرد
طرح رتبهبندی و اعتبارسنجی مؤسسات آموزش عالی تهیه میشود
سهچهارم مسافران از اقامتگاههای غیررسمی و بدون مجوز استفاده کردند
گذر نهضت سوادآموزی از وضعیت حاضر به مدلهای جدید آموزشی طبق برنامه هفتم
تایید انتخاب ۱۰ رییس دانشگاه و مرکز آموزشی و تحقیقاتی کشور
زمان ثبت نام وام شهریه دانشجویی دانشگاه علمی کاربردی اعلام شد
شنبه آخرین مهلت ثبت نام برای امریه سربازی دانشگاه تهران
آزمونهای شبه نهایی از ۹۰ درصد محتوای برنامه و کتاب درسی است
امکان استفاده از تک ماده برای ۴ درس با نمره ۷ به بالا
بکارگیری معاون پرورشی در مدارس غیردولتی ضروری است
تاریخ طب در ایران معرفی و بررسی میشود
رونمایی از پلتفرم نشر دانشگاهی
مدارک مورد نیاز پذیرفتهشدگان آزمون استخدامی جهت بارگذاری در سامانه گزینش
تدوین طرح مدرسه مجازی در راستای کاهش تنوع مدارس
مهلت ثبت نام آزمون EPT اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ دانشگاه آزاد اسلامی تمدید شد
شورای تحقیق جذب هیات علمی تشکیل میشود
صدور مجوز راهاندازی مدارس سمپاد عشایری در سه استان کشور
جزئیات اعلام نتایج آزمون آموزگاری و حضور در مراحل مختلف استخدام
تداوم توزیع شیر رایگان در مدارس تا پایان امتحانات/ چالش تامین پاکت استریل شیر
تحلیل بیانات رهبر انقلاب در دیدار با دانشجویان/ پاشنه آشیل جهاد تبیین محیط دانشگاه است
شیوهنامه المپیاد ورزشهای فناورانه دانشجویی ابلاغ شد
واگذاری آزمونهای ارتقا و گواهینامه دستیاران پزشکی به دانشگاهها
جاماندگان نوبت دوم کنکور ۱۴۰۳، امروز و فردا نامنویسی کنند
قدرت نظامی ایران حرف اول و آخر را در منطقه میزند
زمان اعلام نتایج اولیه آزمون دکتری اعلام شد
پروژههای اولویتدار دانشگاه تهران تکمیل می شود
انجام عملیات «وعده صادق» مایه مباهات است
نشست شورای مسکن دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد
ایران جزء ۱۵ کشور برتر جهانی در جذب دانشجویان بین المللی
نتایج اولیه و زمان انتخاب رشته آزمون دکتری ۱۴۰۳ منتشر شد
کتاب ای کاش زودتر برای سوالات نوجوانان درباره حجاب منتشر شد
فلسفه عشق نقد و بررسی میشود
ورود شخصیتهای خارجی به محصولات خواب کودکان
دهمینجلسه درسگفتارهای سعدیخوانی برگزار میشود
طنز یعنی چه؟
ایران چطور گنبد آهنین را در هم شکست؟ +عکس
تغییر شکل عجیب هرم بزرگ مصر+عکس
چرا آدم فضاییها خودشان را به انسانها نشان نمیدهند؟
سنگی که طلا نیست اما بسیار گران قیمت است+عکس
آنچه درباره ناوگان پهپادی ایران نمیدانید+عکس
ستاره نوترونی مرده در کهکشان دوباره زنده شد+عکس
قابلیت ارتباط ماهوارهای به گوشیهای گوگل اضافه شد
این موشک نیست یک هواپیمای خاص و پرسرعت است+عکس
گوشی جدید وان پلاس با دوربین تله فوتو و ماکرو معرفی میشود+عکس
مشخصات موشک سنگینی که دیشب روسیه پرتاب کرد+عکس
انفجار این بمب الکترومغناطیسی قربانیان را ۲۰۰ سال عقب میبرد+عکس
جزئیات اعلام نتایج آزمون آموزگاری و حضور در مراحل مختلف استخدام
ناگفتههای کسر ۱۰ میلیون تومان از حقوق دانشجومعلمان به عنوان مقرری ماه اول!
تفاوت موشکهای بالستیک، کروز و هایپرسونیک ایران در چیست؟
چهار تغییر در دانشگاه فرهنگیان
فعالیت دانشگاه بینالمللی زاگرس غیرقانونی اعلام شد
ترجمه روسی به فارسی دکتر ژیواگو منتشر شد
موشک ایرانیای که سامانه ضد موشک اسراییل را فلج میکند+عکس
مدیریت غذای دانشجویی احتمالا به وزارت علوم واگذار میشود
توسعه تضمین اشتغال با راهاندازی مراکز جدید در دانشگاه علمیکاربردی
موتور خودروی فرمول یک در خودروی معمولی قرار گرفت+عکس
کسر ۴۵ درصد از حقوق دانشجومعلمان لغو شد
جزییات نمایشگاه کار به میزبانی دانشگاه امیرکبیر اعلام شد
جهش علمی ایران نسبت به سرمایهگذاری مالی در دنیا بینظیر است
گوشیهای سامسونگ آیفون را شکست دادند
۴۵ درصد به دریافتی دستیاران اضافه شد
زمان برگزاری نخستین کنفرانس ملی مهارت اعلام شد
یک سیارک بزرگ به زمین نزدیک میشود
کتاب مهندسی مرجع جامع کنترل، در سیستم حمل و نقل چاپ و راهی بازار نشر شد
مهلت ثبت نام دکتری بدون آزمون شریف تمدید شد
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.