به گزارش شبکه علمی ثریا، امروزه علوم شناختی، تحول چشمگیری در شاخه‌های مختلف فلسفه و زبان‌شناسی ایجاد کرده است. این علوم بر بسیاری از حوزه‌ها از جمله فهم متون دینی تاثیرگذار بوده است. از نظریه‌های مطرح در علوم شناختی، «استعاره مفهومی» و «تلفیق مفهومی» است.
نویسنده کتاب «استعاره‌های مفهومی و فضاهای قرآن» با استفاده از این دو نظریه، تحلیل جدیدی از زبان استعاری قرآن و ارتباط آن با جهان‌بینی اسلامی بیان کرده که براساس آن، استعاره‌های مفهومیِ قرآن، بخش اجتناب‌ناپذیر تفکر اسلامی هستند از راه تحلیل آن‌ها می‌توان به نگرش اساسی و یا به عبارت دیگر، جهان‌بینی قرآن دست یافت، چراکه استعاره‌های زبانی قرآن تجلیات استعاره‌های مفهومی آن هستند و به ابعاد مختلف زندگی و تفکر اسلامی شکل می‌دهند.
«مبانی نظری (1): استعاره مفهومی و اندیشه بشری»، «مبانی نظری (2): فضاهای تلفیقی»، «انتقال در فضاهای قرآنی»، «تجربه زندگی و استعاره‌های قرآن»، «زبان مادی و حقایق دینی»، «نظام‌مندی استعاره‌های قرآن»، «شخصیت‌بخشی در قرآن»، «تلفیق فضاها و استعاره‌ها در افعال الهی»، «استعاره‌ها و تلفیق‌های مفهومی در رابطه علیت»، «استعاره‌ها و تلفیق‌های مفهومی در زمان و مکان»، «زنجیره بزرگ هستی در قرآن» و «فضاهای وجودی و متافیزیکی در قرآن» فصل‌های کتاب هستند.
در تبیین مفهوم «انتقال در فضاهای قرآنی» در فصل سوم کتاب می‌خوانیم: «قرآن ذهن مخاطبان خود را با فضاهای مختلفی درگیر می‌سازد. این نکته در قرآن به‌صورت یک امر بدیهی جلوه می‌کند که این فضاها با یکدیگر ارتباط دارند و آدمی باید بی‌وقفه در میان این فضاها در حرکت باشد تا اندیشه‌های جدیدی را به‌دست بیاورد. همه این فضاها را قرآن به‌صورت شبکه‌ای به‌هم پیوسته می‌بیند و به راحتی در بیان مقصودش، از یکی به دیگری راه باز می‌کند. مراد از تصریف، برگرداندن کلام از حالی به حالی و از موضوعی به موضوع دیگر است؛همان‌طوری که تصریف مَثَل به معنای برگشتن از مَثلی به مَثلی دیگر، یعنی انتقال از مَثلی به مَثل دیگر است. تصریف کلام، انتقال آن از فضایی به فضایی دیگر است. فضای ذهنی، مفهوم کمکی سودمندی درتحلیل آیات است. می‌توانیم یک سوره را فضای خاصی درنظر بگیریم که درون آن فضاهای متعددی وجود دارد؛ همچنین یک آیه ممکن است فضاهای متعددی را دربرداشته باشد؛ بنابراین وحدت و تعدد فضاها، تابع درجه و سطح تحلیل موردنظر است؛ بدین معنا که برحسب نیاز ممکن است فضای کلی یک سوره مورد توجه ما باشد یا فضاهای مختلف درون یک آیه برای ما اهمیت داشته باشد.»
«علیت در قرآن» از موضوعات محوری نهمین فصل کتاب است: «علیت در قرآن در ساختار بسیار پیچیده‌ای به‌کار می‌رود. این ساختار به چند نمونه ساده محدود نمی‌شود. بی‌تردید، در تفکر دینی، علیت جایگاه خاصی دارد؛ خداوند علت پیدایش عالم و آدمیان و دیگر موجودات است؛ همچنین علت‌های دیگری هم در طول علیت خداوند در عالم در کارند؛ بنابراین مسئله اصلی این نیست که آیا قرآن علیت را می‌پذیرد یا نه، بلکه مسئله اصلی این است که قرآن از چه نوع تلفیق‌هایی در بیان علیت خداوند یا دیگر موجودات در صحنه‌های خاص استفاده می‌کند؟ و آیا می‌توانیم در این تلفیق‌ها به نظام خاصی دست بیابیم؟ ... ضرورت پذیرش علیت در تفکر دینی غیرقابل انکار است و از این گذشته، زبان بشر هم بر پایه مفهوم علیت استوار شده است. علیت به مفهوم متافیزیکی پایه تفکر و زبان بشر و به‌خصوص پایه تفکر دینی است.»
نخستین چاپ کتاب «استعاره‌های مفهومی و فضاهای قرآن» در 560 صفحه با شمارگان 300 نسخه به بهای 40 هزار تومان از سوی سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی راهی بازار نشر شده است.
تاریخ انتشار: یکشنبه 12 شهريور 1396 - 14:18
کد خبر: 5611
آشنایی با جلوه‌هایی از زبان استعاری قرآن
علیرضا قائمی‌نیا در کتاب «استعاره‌های مفهومی و فضاهای قرآن» با استفاده از دو نظریه استعاره مفهومی و تلفیق مفهومی، تحلیل جدیدی از زبان استعاری قرآن و ارتباط آن با جهان‌بینی اسلامی بیان می‌کند.
مرتبط ها