به گزارش شبکه علمی ثریا به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، مرتضی رضوانفر، عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با انجام بررسی "کتیبه‌های فارسی در ایران فرهنگی"، به پژوهش‌هایش در کشورهای مختلف اشاره کرد.

او با اشاره به انجام پروژه خود در منطقه قفقاز و آفریقا، به بررسی کتیبه‌های فارسی در منطقه قفقاز شمالی (داغستان، چچن، اوستیا)، قفقاز جنوبی (ارمنستان، آذربایجان، گرجستان و تا حدودی ترکیه) خبر داد و گفت: همچنین در سفری به آفریقا در کشورهای تانزانیا و کنیا که دولت شهرهای شیرازی در آنها قرار داشتند، کتیبه‌های فارسی بررسی، شناسایی و مستند شدند.

به گفته رضوانفر، در شرق آفریقا نزدیک به ۱۵۰ بنای متعلق به دولت‌شهرهای شیرازی شناسایی و مستند شد.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به ارتباط چند هزارساله ایران و چین گفت: این دو کشور هزار سال بلافصل همسایه یکدیگر بوده اند و لذا عناصر مشترک بسیار زیادی در فرهنگ هر دو کشور وجود دارد.

 تاثیر ادیان ایرانی در چین/ایرانی‌ها کمتر تاثیر فرهنگ ایران را بررسی کرده‌اند

رضوانفر با ابراز تاسف از این که ایرانی‌ها کمتر از چینی‌ها و اروپایی‌ها درباره تاثیر فرهنگ ایران در چین کار کرده‌اند، در توضیح یکی از دلایل علاقه چینی‌ها به مطالعه فرهنگ ایران و تاثیرش بر کشورشان گفت: ادیان بزرگ چین اغلب از ایران به آنجا رفته‌اند. به عنوان مثال در عهد ساسانی که مانی و بسیاری از پیروان او اعدام شدند بسیاری از مانویان ایران به مناطق شرقی به ویژه چین و تعدادی هم اروپا عزیمت کردند و در حدود ۸۰ سال حکومت اویغور ها در چین، دین رسمی مانویت بوده است.

او در ادامه به مهاجرت مسیحیان نستوری در دوران حکومت ساسانیان به هند و چین اشاره کرد و گفت: کتیبه های پهلوی که امروز در هند وجود دارند، در واقع آثار به جا مانده از مسیحیان نستوری است که از ایران مهاجرت کرده‌اند همچنین کتیبه‌ها و آثاری از آنان در چین باقی مانده است.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به مهاجرت زرتشتی‌ها بعد از ورود اسلام از ایران به چین و برجای گذاشتن آثاری در این کشور گفت: بودیسم نیز از طریق بلخ که بخشی از ایران آن زمان بود از این مسیر به چین رفته و آنجا مستقر شده است.

وی افزود: حدود ۳۰۰ هزار ایرانی در عهد مغول برای اداره امور درباری و دیوانی و تجاری چین که افرادی باسواد و مطلع بودند توسط حکومت مغول کوچ داده شدند.

به گفته رضوانفر، نامه‌ای به زبان فارسی از "گیوک خان" امپراتور چین و مغول به پاپ، در موزه واتیکان نگهداری می شود که نشان دهنده جایگاه زبان فارسی به عنوان زبان رسمی بخش بزرگی از جهان در قرن هفتم بوده است.

 او با اشاره به روابط متقابل این دو کشور، تاثیر ایرانی‌ها بر چین را در عهد باستان و دوره تاریخی بیشتر دانست و گفت: این در حالی است که هم اکنون چینی ها بیشتر موثر بوده و در جهان تاثیرمی گذارند.

انتقال زبان و فرهنگ از طریق روابط تجاری

رضوانفر در ادامه به روابط تجاری  ایران و چین اشاره کرد و گفت: بسیاری از آیین ها، آداب و رسوم و عناصر فرهنگی و اجتماعی ایران از طریق مسیر تجاری به چین سرایت کرده است.

او با اشاره به این که مسیر تجاری از دو طریق تجارت زمینی و مسیر دریایی بوده است، گفت: تجارت زمینی بیشتر از مسیر غرب چین انجام می‌شد.  مسیر دریایی راه ابریشم بین ایران و چین، دو مسیر جنوب خلیج فارس(بندر سیراف و بندر بوشهر و چند بندر محلی) و  زنگبار بوده است.
 

نقش ایرانی‌ها و وجود آثار چینی در افریقا

او با اشاره به حضور دولت شهرهای شیرازی از بیش از هزار سال پیش و آغاز تجارت توسط "علی ابن حسن شیرازی" و فرزندانش در سواحل شرق آفریقا که به نام زنگبار شناخته می‌شد،گفت: امروزه در موزه‌های بسیاری در حاشیه شرقی آفریقا آثاری از تمدن چینی وجود دارد که براساس گفته راهنمای موزه‌ها و افراد مطلع محلی، اشیایی هستند که زمانی تجار ایرانی از چین آورده بودند.

مسجد ققنوس در بندر خانجو، محل نگهداری ۲۱ کتیبه فارسی
 

این عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری  افزود: بسیاری از مساجد و قبور باستانی و تاریخی زنگبار در کشورهای حاشیه ای مانند کنیا، تانزانیا و موزامبیک با اشیا چینی تزیین شده‌اند که روزگاری توسط ایرانی‌ها به این منطقه آورده شده‌اند.

وی وجود کلماتِ زیاد فارسی در زبان چینی به ویژه در مباحث تجاری و اداری در هند، چین، ژاپن و اندونزی را ناشی از روابط تجاری دریایی ایران در این مسیر دانست و گفت: کشتیرانی بیشتر از دولت در دست تجار بوده و آنها ادبیات و فرهنگ و دین را منتقل می کردند و به همین دلایل در جای جای چین آثار فرهنگ و تمدن ایرانی قابل مشاهده است.

مقبره دو مبلغ ایرانی متعلق به قرن هفتم در مسجد نیوجیه در شهر پکن، 
  

رضوانفر با اشاره به این که در غرب چین که اویغورها تسلط داشتند، آثار ایرانی بسیاری وجود داشته و در برخی مناطق هنوز اسامی فارسی استفاده می‌شود، به  منطقه‌ای به نام "مزار رستم" و دشتی به نام  "آوردگاه رستم و سهراب، کوه "افراسیاب" و درخت "آرش" اشاره کرد.

وی با اشاره به کشف اسنادی از مانویان دل خاک و دو معبد در مسیر زمینی جاده ابریشم در غرب چین، به کشف کتیبه‌هایی در این منطقه اشاره کرد که کمک بسیاری به خوانش کتیبه‌های باستانی ایران کرده است و افزود: در شرق چین که مسیر دریایی راه ابریشم از ایران به چین بوده، آثار مختلفی از ایران در بنادر مختلف این قسمت از چین وجود دارد.

او با اشاره به وجود موزه‌ای از کتیبه‌های فارسی در مسجد ققنوس در بندر خانجو گفت: در بندر زیتون چین نیز مسجدی وجود دارد که معمارش شیرازی بوده و به نام یک شیرازی کتیبه خورده است. هم اکنون در چهار بندر شرقی چین، آثاری از ایرانیان و زبان فارسی وجود دارد.

وی در ادامه به وجود قبوری با نام های قزوینی، سیرافی، اصفهانی و شیرازی در چین اشاره کرد و آنها را بیانگر حضور و سکونت طولانی مدت اقوام و گروه های مختلف ایرانی در این منطقه دانست.

زبان فارسی در ادبیات مذهبی چینی ها

رضوانفر گفت: در ادبیات مذهبی چینی ها زبان فارسی حضور گسترده ای دارد برای نمونه چینی ها به نمازهای پنجگانه خود نماز بامداد(صبح)، پیشین(ظهر)، دیگر(عصر)، شام(مغرب) و خفتن (عشا) گفته و به وضو "آب دست" می گویند.

وی با بیان این که در زمان مغول های چین در حوزه دیوانی، سیاسی و درباری ادبیات فارسی یکی از سه زبان رسمی چین بوده است، دو زبان رسمی دیگر را مغولی و چینی اعلام کرد.

شاهزاده های چینی با لباس و آرایش ایرانی

به گفته وی، ایران به ویژه در عهد ساسانی به تمدن صادر کننده مد تبدیل شده بود و اشعاری در قرن ۷ و ۸ میلادی در چین وجود دارد که شاهزاده خانم های چین را با لباس ها و آرایش ساسانی توصیف می کند.

او در ادامه از وجود آثاری از کتیبه هایی به زبان های پارتی(اشکانی)، فارسی میانه، سغدی، فارسی دری در چین خبر داد و گفت: در کتیبه ای به نام " قرابلقاسون" درباره پذیرش دین مانی از سوی ترکان اویغور چنین آمده است که "کشوری که با عادات وحشیانه که بوی خون از آن برمی خاست، به سرزمینی مبدل شد که مردمان آن به طبخ با سبزیجات روی آوردند. کشوری که کشت و کشتار در آن امری عادی بود، مردمانش به نیکوکاری برانگیخته می شدند.

از چینی‌ها عقب مانده‌ایم!

این عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با تاکید بر ضرورت بررسی و اقدامات بیشتر در زمینه روابط ایران و چین گفت: اگرچه در ایران پژوهش ها و اقدامات در این زمینه انجام شده است اما این فعالیت ها در برابر کارهایی که چینی ها و حتی اروپایی ها انجام داده اند بسیار اندک است.

رضوانفر همچنین از نگهداری ده‌ها هزار نسخه کتاب و اسناد خطی فارسی در مراکز دولتی و خانه‌های مردم خبر داد که به دلیل نداشتن کارشناس، امکانات یا ناآشنایی نسل‌های کنونی یا متن آنها بدون استفاده مانده و یا در حال نابودی است. 

رضوانفر از گروه‌های مختلف از جمله فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و بنیادهایی که در حوزه فرهنگ، تاریخ و تمدن ایران فعالیت می کنند، خواستار مطالعات بیشتر روی آثار ایرانی در چین شد.

به گفته این پژوهشگر، چینی ها واقعا تشنه دانستن درباره فرهنگ ایران هستند اما آثار ایرانی در نمایشگاه کتاب پکن اغلب به زبان فارسی و بخش اندکی به زبان انگلیسی بود که نمی توانست تشنگی آنها را پاسخ دهد.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تاکید کرد: هر چقدر ما در حوزه چین در زمینه مطالعات و پژوهش سرمایه گذاری کنیم در نهایت به نفع خودمان خواهد بود و بهره های جانبی و مضاعفی خواهد داشت.

تلاش عربستان برای تاثیر بر میراث ایران

رضوانفر با اشاره به جریان ایران ستیزی توسط پان ترک ها، پان عرب ها و حتی پان ایرانی ها گفت: این جریان به آثار و میراث ایرانی آسیب می زد اما هم اکنون جریانی قوی تر و آسیب رسان تر با حمایت عربستان شکل گرفته است.

او با بیان این که عربستان در حال ترغیب جهان اسلام علیه ایران است، گفت: بیشتر آثار میراثی ایران در جهان مربوط به مساجد و مقابر است و متولیان این آثار در جهان، روحانیونی هستند که تحت سیطره عربستان قرار دارند و یا در عربستان یا مدارسی تحت حمایت این کشور تحصیل کرده اند.

وی افزود: در کشور چین در ابتدا به عنوان یک گردشگر و پژوهشگر از من استقبال خوبی می شد اما وقتی متوجه می شدند ایرانی هستم رفتارها بسیار سوگیرانه بود و همکاری نمی کردند در حالی که در سفرهای قبلی من کمتر با این مشکل برخورد می کردم.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با تاکید بر این که با توجه به موج جدید ایجاد شده توسط عربستان، میراث ایران و تشیع ایرانی به شدت آسیب پذیر شده است، هشدار داد: ترغیب جهان اسلام علیه ایران تنها به مسایل سیاسی و اقتصادی مربوط نمی شود بلکه در میراث، تاریخ، زبان و ادبیات هم تاثیر گذار است.

او حداقل کار در مواجه با این مشکل را مستندسازی آثار ایرانی در جهان اعلام کرد و گفت: این در حالی است که متاسفانه ما فهرستی از آثار میراثی خود در جهان نداریم!

رضوانفر با مطرح کردن این پرسش که وقتی فهرستی از آثارمان نداشته باشیم چگونه می توانیم ازاین آثار حفاظت کرده و آنها را مستند کنیم؟، گفت: یکی از وظایف اصلی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، شناسایی، احیا و محافظت آثار میراثی ایران در خارج از مرزهای سیاسی است