به گزارش ثریا - بهترین تعبیر در عین ایجاز را اعراب از انقلاب ایران داشتند. آنها لقب «ثورة الکواسیت» را به انقلاب اسلامی داده بودند که معرِّف اندیشهای بودن نهضت اسلامی ماست. انقلاب ایران بیش از اینکه ساختار سیاسی را تغییر دهد و ارکان حکومت پهلوی را دگرگون سازد، اندیشه مردم را تحت تأثیر خودش قرار داده بود. انقلاب پیش از اینکه در خیابانها رخ نماید در افکار جامعه ایرانی نفوذ کرده بود.
رهبران فکری انقلاب اسلامی در کوران مبارزات طیفهای مختلف با رژیم سلطنتی وظیفه سنگینی را به عهده گرفته بودند. گروههای رقیب از ناسیونالیستهای جبهه ملی تا چریکهای چپی با ذائقه مارکسیستی همگی به دنبال ایجاد آن تغییر بزرگ در ایران بودند.
در این راستا بر آن شدیم تا با حجتالاسلام محمد جعفری، دانشیار مؤسسه امام خمینی (رحمةالله علیه) در مورد اندیشه مبارزاتی یکی از رهبرات فکری انقلاب اسلامی یعنی استاد شهید مرتضی مطهری گفتوگوی داشته باشیم که بخشی از این مکالمه را میخوانید:
بهرهگیری صحیح از دین و مدرنیته
مرحوم شریعتی ضمن مبارزه فکری با شاه، تقابل جدی با اسلام قشریگرای آن زمان داشت. علت فائق آمدن اندیشه شهید طهری بر طرفهای مقابلش چیست؟
برای فهم اندیشه شهید مرتضی مطهری و اینکه جهاد فکری او در چه زمینه و زمانی اتفاق افتاد، باید با فضای فکری و اندیشهای آن زمان آن آشنا باشیم. پس از ورود مظاهر و اندیشههای غربی به ایران و آشنایی مردم با اصول مدرنیته، نزاع و کشاکشی بین دین و مدرنیته غربگرا ایجاد شد. در همین راستا طیفها و نگرشهای متفاوتی در جامعه به وجود آمد که در این درگیری دین و مدرنیته مواضع مختلفی را اتخاذ کردند. در وهله اول با روشنفکران لائیک مواجهیم، طیفی که کمترین اعتنا و توجه را به دین و آموزههای اسلامی دارد و اساس و شالوده تفکرش مبتنی بر مدرنیته است. در مقابل این اندیشه شاهد نگرشی هستیم که کاملاً برعکس روشنفکری لائیک و اساساً ضد آن بود و آن، نگرش قشری و ظاهرگرای سنتی است که کمتر اعتنا و ارزشی را برای مقتضیات جهان جدید و تغییر و تحولات جوامع دارد.
مطهری؛ نواندیش دینی یا روشنفکر دینی؟ مسأله این است
در این راستا و بین این دو قطب اندیشهای که کاملاً در برابر هم قرار دارند، پای دو نگرش دیگر هم در میان است. «روشنفکری دینی» و «نواندیشی دینی» دو تفکر و نگاه در مواجهه دین و مدرنیته بودند که در کنار تشابهاتشان، تفاوتهای جدی و اساسی باهم داشتند. این دو دید از آن جهت که هم به دین اهمیت میدهند، هم مدرنیته برایشان مهم است شبیه و نظیر یکدیگرند، اما تفاوتهایی هم در اینکه دین اصل است یا مدرنیته باهم دارند. در روشنفکری دینی آنچه که اصل و بنمایه قرار میگیرید، مدرنیته است، یعنی اصل، مدرنیته است و در فرع آن دین قرار میگیرد. آنها به دین از عینک مدرنیته نگاه میکنند و سعیشان این است که دین را با مفاهیم و ارزشهای مدرنیزاسیون همگام کنند.
اما نواندیشان دینی به عکس این نگرش، اصل را دین قرار میدهند و همّتشان بر آن است که ارزشهای مدرن دنیای جدید با آموزههای اسلامی هماهنگ شود. نواندیشان دینی همواره توجهشان بر مقتضیات دوران بوده و اما این به معنای دست کشیدن از اصول دینی و مذهبی نیست. شهید مطهری را باید در این قشر قرار داد. طیف نواندیشان دینی که در کنار استاد مطهری بودهاند، میتوان از امثال شهید دکتر بهشتی و شهید دکتر باهنر و حتی امام خمینی نام برد که با اتخاذ روش معتدل و عقلانی به خوبی توانسته بود بین دین و مدرنیته جمعی جامع برقرار کند که برای قشر کثیری از تودههای مردم ایران مورد توجه و اهمیت قرار گرفته بود. اجتهاد صحیح از دین همراه با اهمیت دادن به مدرنیته، برای مردم ایرانِ دهه ۴۰ و ۵۰ بسیار جذاب بود. او به خوبی با این نگرش و سیاست اندیشهای هم توان تقابل با سلطنت پهلوی را داشت هم قادر بود در برابر طیف سنتگرای حوزه جبهه جدیدی را تأسیس کند.
استاد مطهری با تفاصیلی که گذشت با سه طیف اندیشهای روبهروست؛ لائیکهای روشنفکر، مرتجعین قشریگرا و اخباری (که کتابهای اسلام و مقتضیات زمان و اصل اجتهاد در اسلام در پاسخ به این قشر است) و سر آخر، روشنفکران دینی که مذهب را فرع در مدرنیته قرار داده بودند.
روشنفکر دینی با اندیشه سوسیالیست
آیا نگرش شریعتی هم مثل مطهری بود؟
شریعتی و مطهری در خیلی از مواضع باهم تشابه و اشتراک آراء دارند، اما نمیتوان شریعتی را نواندیش دینی دانست. اگر او را در طیف روشنفکران دینی قرار دهیم، درستتر است. البته تذکر یک نکته در اینجا ضروری است و آن این است که نباید همه روشنفکران دینی را از یک طیف و گروه دید.
من خود سه گروه را از قشر روشنفکران میدانم. اولین آنها روشنفکران علمگرا هستند که از نمایندگان آن میتوان به مهندس بازرگان و دکتر سحابی اشاره کرد (آغاز روشنفکری دینی هم با این طیف در ایران آغاز شد). دومین گروه، روشنفکران سوسیالیست هستند که شریعتی از این طیف است و گروه سوم هم روشنفکران پساانقلابند که عبارت روشنفکران دینی عرفیگرا را هم میتوان در موردشان بهکار برد.
همانطور که بیان شد، شریعتی روشنفکر دینی با علایق سوسیالیستی بود. تفسیر برخی مفاهیم اسلامی و ارزشهای اجتماعی مورد تأکید دین بر پایه و بنای سوسیالیسم روشی بود که شریعتی در ایدئولوژی پردازیاش از شیعه به کار برد. تفسیر سوسیالیستی از عدالت که مبتنی بر آراء مارکس بود شاهدی بر این مدعاست. شریعتی را نمیتوان نواندیش دینی دانست؛ چرا که شرط نواندیشی دینی عدم التقاط و خلط مفاهیم اسلامی با غیر آن است که شریعتی مصون از این موضوع نبود.
همین مسأله موجب اختلافاتی بین شهید مطهری و مرحوم شریعتی شد و کار به جایی رسید که مطهری (دعوت کننده شریعتی به حسینیه ارشاد) نسبت به عقاید شریعتی انتقادات جدی ابراز کرد که بعدها موجب جدایی او از حسینیه ارشاد و شریعتی شد.
ایدئولوگ نظام اسلامی
مطهری به تعبیر رهبری و امام، ایدئولوگ نظام اسلامی است. مطهری، خود چون شریعتی با عینک ایدئولوژی به دین و مذهب نگاه میکرد، اما تفاسیرش از مفاهیم دینی را با مفاهیم غربی و مدرن منطبق نمیساخت، بلکه از اصول کلی اسلام و عقل برای فهم این موضوعات بهره میبرد. کتاب «درباره جمهوری اسلامی» به خوبی نظام جدید سیاسی کشور را توانسته بود برای مردم جامعه مطرح و تبیین کند. وجه تمایز دیگر مطهری و شریعتی در این است که شریعتی با تحت تأثیر قرار گرفتن از مفاهیم سوسیال، نگاهی تماماً ایدئولوگ به مذهب داشت. در این دید غلبه ایدئولوژی و تأکید صرف بر مفاهیم اجتماعی دین موجب به حاشیه رفتن سایر بخشها از جمله احکام عبادی و... میشود. مساوی قرار دادن دین با ایدئولوژی یک خطای راهبردی است؛ در صورتیکه مطهری معتقد بود دین برابر با ایدئولوژی نیست؛ بلکه از آن میتوان ایدئولوژی و نظام سیاسی و روش مبارزه استخراج کرد.
منبع : مؤسسه امام خمینی
نوجوانان با «هفتخوان» به استقبال بزرگداشت فردوسی میروند
تأکید وزیر علوم بر رعایت اخلاق دیپلماسی علمی در پذیرش دانشجویان بینالملل
ساخت و تحویل ۷۰۰۰ مدرسه در دولت سیزدهم
آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت آموزش عالی در ایران ۸ خرداد برگزار میشود
۱۰ خرداد؛ برگزاری سومین کنگره شهدای دانشگاه آزاد
اعطای مالکیت ۱۴۰۰ واحد مسکونی به اعضای هیات علمی و کارکنان دانشگاه علامه
کارت آزمون استخدامی رشته شغل دبیری و هنرآموز منتشر شد
المپیاد علمی دانشجویان فرصتی برای اصلاح نگاه و تفکر علمی است
کارت شرکت در آزمون انتخاب سردفتر اسناد رسمی سال ۱۴۰۳ منتشر شد
وزیر سابق علوم: شهریههای دانشگاههای غیرانتفاعی کفاف هزینههای دانشگاه را نمیدهد
لزوم مدیریت رشتههای یک بار پذیرش در دانشگاههای غیردولتی و غیرانتفاعی همانند دانشگاه آزاد
ایجاد دو آزمایشگاه تخصصی برای توسعه میادین نفتی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر
شناسایی ۸۷۴ هزار بازمانده از تحصیل با کد ملی/ بازگشت این افراد به تحصیل امکانپذیر است
نظارت وزارت کشور بر تامین «امنیت» حوزههای آزمونهای نهایی/ همکاری فراجا و آتشنشانی
نماد سنت آموزش عالی در ایران در دانشگاه تهران رونمایی شد
ارائه مهلت جدید ثبت نام آزمون دکتری تخصصی داروسازی
نتایج پذیرش بدون کنکور دانشگاه تهران اعلام شد
دانشجویان یونانی شب گذشته در حمایت از فلسطین تظاهرات برپا کردند
تحصیل ۸ درصد دانشجویان کل کشور در دانشگاههای غیردولتی/صدور مجوز دانشگاه علوم پزشکی غیرانتفاعی
ترجمه ماجرای زندگی و آثار الیور استون منتشر شد
حضور نمایندگان دانشگاه سن پترزبورگ روسیه در دانشگاه صنعتی شریف
حافظ» جلوتر از همه شاعران و نویسندگان ایرانی!
مناظره با گزاره «مداخله دولت در حوزه نشر از هر جهت زیانبار است» با حضور دو گروه از دانشگاههای الزهرا و تهران، در سیوپنجمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران برگزار شد.
دستگاهها برای کمک به آموزش و پرورش فراتر از سخن گام بردارند
امروز؛ آخرین مهلت ثبتنام دانشجویان در المپیاد ورزشهای فناورانه
دانشکده رسانه فارس دانشجو میپذیرد
آغاز توزیع کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش از امروز
۱۰۷۳ مدرسه کانکسی بالای ۱۰ دانشآموز تا مهر امسال ساماندهی میشوند
نحوه انتخاب موضوعات پایان نامه برای پذیرش دانشجوی استاد محور
پرونده چهارمین مسابقه خودنویس در نمایشگاه کتاب تهران بسته میشود
بزرگداشت فردوسی در تماشاخانه مهر حوزه هنری برگزار میشود
نیاز سالانه سازمان نوسازی مدارس به ۱۶۸ هزار میلیاردتومان اعتبار/ساخت ۲۰۰ مدرسه بزرگ در سال جاری
تقدیر وزیر علوم از شیمیدانها / درخواست کمک برای دانشجویان علوم پایه/ تحقیر کمدین یهودی
اساسنامه سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور ابلاغ شد
مصدومیت جزیی ۱۰ دانشجوی دانشگاه رازی در پی ریزش بخشی از سقف کاذب
دنبال تجمیع دانشگاههای آزاد نیستیم/ ایجاد سرای نوآوری
دستگیری چهار نفر در ارتباط با فروش سوالات آزمون وکالت
آزمون ارتقای دستیاران تخصصی دندانپزشکی چهارم مرداد برگزار میشود
به دنبال افزایش وام دانشجویی هستیم/ خوابگاههای دانشجویی باید نوسازی شوند
جشن دخترونه در صحن دانشگاه تهران برگزار شد
استور بازی موبایل ایکس باکس در تابستان از راه میرسد
جو بایدن خودروسازهای چینی را نقره داغ کرد
کاسبی عجیب و پرسود چند ایرانی در آمازون+عکس
اشتباه بیسابقه گوگل سالمندان را سردرگم کرد
اسقبال گسترده مردم از تاکسیهای رباتیک گوگل
نمره صفر برای غیبت در امتحانات خرداد
تأمین 63 درصد بودجه دانشگاه فرهنگیان همچنان از محل حقوق دانشجومعلمان
زاکربرگ میخواهد این شبکه معروف خبری را بخرد
درخواست 7 هزار دانشجومعلم برای حذف کسورات مطابق با رأی دیوان عدالت اداری
خداحافظی حجت الاسلام و المسلمین محمدی عراقی از عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی
اجازه ایجاد مدرسه غیردولتی در فضای تجاری یا مسکونی؛ دستورالعمل مدارس استیجاری تدوین شد
«اساسنامه سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور» ابلاغ شد
رضایت داوطلبان آزمون استخدامی آموزش و پرورش
کنکور 1404 چگونه برگزار میشود؟
مشاهیر ادبی مثل حافظ و سعدی به صورت نمادین در نمایشگاه کتاب تهران قدم میزنند.
معاون دانشجویی دانشگاه شریف منصوب شد
نگاهی به بخش دیجیتال سی و پنجمین نمایشگاه کتاب تهران
یک عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی از این شورا خداحافظی کرد
بن خرید رسانهها برای نمایشگاه کتاب ۴۰۵ هزار تومان است، نه یک میلیون تومان!
با صدرا ساختارهای منجمد و سنتی را میشکنیم
برگزاری اجلاسیه سراسری مدیران گروههای آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی در شیراز
تازههای شعر کانون پرورش فکری رونمایی میشوند
همکاری دانشگاه امیرکبیر با شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی
دانشنامه دانشگاه جامع علمی کاربردی غیرقابل جعل میشود
مرکز نشر دانشگاهی هزینه های مخالفت در آمریکا را رونمایی میکند
آزمون ارتقا دستیاری دندانپزشکی مردادماه برگزار میشود
ضرورت سرمایه گذاری و حمایت ویژه از رشته های علوم پایه
اعطای بورس فلسطین به دانشجویان فلسطین و حامیان مردم غزه
دفع حملات سایبری به دانشگاهها پس از عملیات وعده صادق
اعطای گرنت خاتم به طرحهای برگزیدگان کنگره شیمی
گسترش همکاری معاونت فرهنگی وزارت بهداشت و سازمان فنی و حرفه ای
رهبر انقلاب از نمایشگاه کتاب تهران بازدید کردند
این داستان با قتل یا مرگی خودخواسته آغاز میشود
لزوم اصلاح اساسنامه صندوق ذخیره فرهنگیان مبتنی بر شرایط روز
بحران هزینههای تحصیل برای دانشجویان انگلیسی
واگذاری تصمیمگیریهای آموزش عالی به کار گروههای استانی
دانشجویان در شش محور در کرسیهای آزاد اندیشی با هم رقابت میکنند
ترفند مخفیانه و زشت اپل در فروش یکی از محصولاتش لو رفت+عکس
راحتترین و کمصداترین کابین متعلق به این خودرو است+عکس
تصویر ناسا از شفق قطبی بر فراز لهستان پربازدید شد+عکس
کاسبی عجیب و پرسود چند ایرانی در آمازون+عکس
چطور شد که شفق قطبی در ایران دیده شد؟ +عکس
اپل برای ساخت و پخش تبلیغات زشتاش عذرخواهی کرد
استور بازی موبایل ایکس باکس در تابستان از راه میرسد
تصویر ناسا از شفق قطبی بر فراز لهستان پربازدید شد+عکس
به روزرسانی طوفانی واتساپ تغییرات اساسی در ظاهرش ایجاد کرد+عکس
هوش مصنوعی قرار است انسانها را نابود کند؟
ترفند مخفیانه و زشت اپل در فروش یکی از محصولاتش لو رفت+عکس
برنامه وزارت علوم برای طرح امریه دکتری استعدادهای درخشان
نشان ملی معلمی بهزودی در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب خواهد شد
شخصیت دختر کاپشنصورتی با گوشواره قلبی رونمایی شد
مجموعه ۱۴ جلدی به دنیا آمدهام رونمایی میشود
زاکربرگ میخواهد این شبکه معروف خبری را بخرد
پورعباس با حکم رئیس جمهور رییس سازمان سنجش شد
ضرورت دستیابی به روش های کاربردی در آموزش مداوم پزشکی
مدیران دانشجویی دانشگاهها زمینه زیست سالم دانشجویی را فراهم کنند
مقدمات ملی شدن صنعت نشر فراهم است
بررسی صلاحیت نامزدهای دومین آئین اعطای نشان عالی دانش دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران
دریافت پول هنگام ثبتنام صرفا برای کتاب، بیمه و فرم مدرسه مجاز است
صحرایی: لایحه تقویت مدارس دولتی به مجلس خواهد رفت
تحویل حدود ۱۲ هزار کلاس درس به دانشآموزان در مهرماه
امسال ۱۰۲ هزار معلم جذب آموزش و پرورش میشوند
اشتباه بیسابقه گوگل سالمندان را سردرگم کرد
تاسیس کرسی آموزش زبان فارسی در دانشگاههای زیمبابوه
تشریح جزئیات برگزاری مجدد نوبت اول کنکور برای داوطلبان سیلزده
زمان انتشار نتایج اولیه کنکور ارشد و معرفی شدگان دکتری اعلام شد
دانشگاه علامه طباطبایی میزبان سومین دوره از جشنواره برهان است
مشارکت حدود یک میلیون نفر از دانشآموزان و فرهنگیان در طرح مسطورا
بخش زیادی از ۳۰ میلیون گیمر کشور دانشجو هستند
شفق قطبی برای اولین بار در ایران هم دیده شد+عکس
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.