به گزارش ثریا - یزدان سلحشور شاعر، نویسنده، منتقد ادبی و روزنامهنگار در یادداشتی به کتاب «وطندار» پرداخته و درباره اهمیت و ضرورت توجه به آن صحبت کرده است. کتاب وطندار که بهتازگی توسط انتشارات جام جم به چاپ دوم رسیده است، در بردارنده روایتهای ۲۸ افغانستانی از مهاجرتشان به ایران است.
این کتاب که به کوشش مرحوم محمدسرور رجایی پاییز سال گذشته منتشر شده بود، مسألههای مردم افغانستان در کوچ غالباً اجباری به ایران را از قلم خود آنها روایت میکند و به شور و شیرینِ بود و باش در ایران میپردازد. در این کتاب از کسانی مثل محمدکاظم کاظمی، سیدابوطالب مظفری، سیدرضا محمدی، محمدشریف سعیدی، سیدمحمدضیا قاسمی، موسی اکبری، جواد شیخالاسلامی، یعقوب یسنا، محمدصائق دهقان، زهرا حسین زاده و خود مرحوم محمدسرور رجایی روایتهای خواندنیای وجود دارد.
مشروح یادداشت یزدان سلحشور درباره اینکتاب که برای انتشار در اختیار مهر قرار گرفته، در ادامه میآید؛
یادی از محمدسرور رجایی که جای او این روزها بسیار خالی است
محمدسَروَر رجایی (۱۳۴۷-۱۴۰۰ ش) شاعر، نویسنده افغانستانی همسن و سالِ من بوده با این تفاوت، که من هرگز مهاجر نبودهام. شباهتهای دیگری هم با هم داریم –منهای شاعری و نویسندگی و باقیِ امورِ مگو و بگوی دیگر- که مهمترینشان برمیگردد به علاقهی هر دوی ما به «روایت» و «نقالی» و «تجسم روایی» و مجسم کردن حس در چارچوبِ «مکان» که زیربنای هر روایتیست، ولو داستان باشد یا نباشد. مهمترین تفاوت هم شاید باشد که او دیگر در میانِ ما نیست [او در مرداد ۱۴۰۰ بهدلیل ابتلاء به کرونا درگذشت.
افراد و نهادهای مختلف از جمله سید عباس صالحی، وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران، بهمناسبت درگذشت او پیام تسلیت صادر کردند. وی در قطعه شهدای بهشت زهرای تهران دفن شد] پس، من در اینجا راویِ پس از مرگ اویم دربارهی کتابی که میتوان آن را «روایت-وصیتنامه» نامید: «در حالی وارد بازار کار و اجتماع ایران شدم که پیش از آن هیچ تجربهی کاری و حرفهی تخصصی نداشتم که دستم را بگیرد. یکی از تجربهها غیرحرفهای من بسیار کتاب خواندن بود. گاهی مینوشتم و گاهی برای دلم شعر میسرودم. دوره فیلمبرداری را آموزش دیده بودم، اما چه سود؟ این تجربهها در بازار کار ایران، برای من نه نان میشدند و نه آب. در آن روزگار سخت، اما خوشبختی من این بود که رفیقهایی چون آب روان داشتم که همه خیاطهای ماهری بودند. / وطندار / وطن فرهنگی من» به گمانم، اگر من هم میخواستم به عنوان یک ایرانی در وطن -نه لزوماً مهاجر- از بازار کسب و کار ایران بنویسم همینها را مینوشتم. شاعر و نویسنده، چه مهاجر باشد چه نباشد، در نهایت مهاجر است و باید خودش را برای گذرانِ یومیه، در شغلی غیر از شاعری و نویسندگی به اثبات برساند. به قول شاملو: روزگار غریبیست نازنین!
روایتی که سخن نخبگان است
«محمدکاظم کاظمی»، شاعر و پژوهشگر نامآشنای افغانستانی میگوید: «این کتاب غالباً روایت نخبگان مهاجر است. شاید به یک معنی بتوانیم بگوییم که این کتاب تصویرکننده همه جامعه مهاجر نیست و بسیاری از اقشار جامعه مهاجر بهظاهر در این روایتها غایب هستند، ولی واقعیت این است که نخبگان ما هم با مسائلی که عموم جامعه مهاجر با آن سروکار داشتند، در ارتباط بودهاند؛ یعنی وقتی ما میبینیم یک نویسنده، هنرمند و استاد دانشگاه مهاجر دشواریهایی در مهاجرت داشته است، ما میتوانیم این را به همه جامعه مهاجر تعمیم بدهیم.» درست میگوید.
از این جهت، «وطندار» [به معنای «هموطن»] یک کل را به ما نشان میدهد: «من از مفصل این نکته مجملی گفتم / تو خود حدیث مفصل بخوان ازین مجمل / عمان سامانی / قصاید» البته برخی از نگارندگانی که دربارهی این کتاب نوشتهاند، به «عدم تعمیم» معتقدند: «البته که این تصویر نمایانگر تجربهی قشر خاصی از مهاجران افغانستانی (شاعران، نویسندگان و تحصیلکردگان) است و به هیچ وجه نمیتوان آن را تصویری همه جانبه از تجربهی حضور چند میلیون مهاجر نامید./ پیمان حقیقتطلب» اما در عینِ حال به نکاتِ دیگری هم اشاره کردهاند: «همه این ۲۸ افغانستانی شاعر و نویسندهاند. اکثریت آنان هنوز در ایران سکونت دارند و چند نفرشان نیز یا به افغانستان بازگشتهاند یا به سوئد و استرالیا مهاجرت کردهاند. روایتها کوتاهاند. در ابتدای هر روایت، شرح حالی ۴-۵ خطی از نویسنده روایت ارائه شده است که متولد کی است و چه کاره است و الان در چه حال است و بعد خود روایت. هر نویسنده از دریچه دلخواه خودش تجربهی مهاجرت به ایران و زندگی در ایران را روایت کرده است. برخی فقط تجربههای خاص را برگزیدهاند و برخی به صورت کلی روایت کردهاند.
آزاد بودن نویسندگان در نحوه روایت و دیکته نکردن یک اسلوب خاص یا پاسخ به سوالاتی خاص باعث تنوع در روایتها شده است. در حقیقت این ۲۸ روایت همانند قطعات یک پازلاند که در کنار هم قرار دادنشان تصویری از حضور ۴۰ سالهی مهاجران افغانستانی در ایران ارائه میکند… به طور کلی مجموعهی روایتها سه مضمون کلی را دنبال میکنند: یک. داستان مهاجرت و ورود به ایران به عنوان یک افغانستانی دو. تجربهی سالهای حضور در ایران به عنوان یک افغانستانی سه. داستان مهاجرت دوباره به کشور ثالث یا بازگشت به افغانستان» شاید مهمترین نکتهی این کتاب این باشد که مقصدِ مهاجرت چندان مهم نیست. به قول اخوان: «من اینجا بس دلم تنگ است / و هر سازی که میبینم بدآهنگ است./ بیا رهتوشه برداریم، / قدم در راه بیبرگشت بگذاریم، / ببینیم آسمانِ "هر کجا" آیا همین رنگست؟»
چند جملهای از کتاب
الف. رفتارشان رنگ مسلمانی داشت. سه روز و سه شب ساکن آن دشت بودیم. [بر ما گذشت نیک و بد اما… سید ابوطالب مظفری]
ب. صبح یکی از آخرین روزها که فقط یک تکه موکت در اتاق خواب مانده بود و چمدان لباسهایمان را روی آن گذاشته بودیم، از خانه زدم بیرون. [دریشی سمرقندی / سید احمد مدقّق]
ج. قم، شهر کلهپاچه و سوهان، شهر فقه و سیاست، شهری که کوچهای بی مسجد و آیتالله و دکتر ندارد. [پاییزهای به یادماندنی / محمدشریف سعیدی]
د. وقتی در ایران هستم همه چیز برای من نماد و نشانه میشود تا افغانستان را به یادم بیاورم. در افغانستان که هستم همه چیز نماد و نشانهای میشود از ایران. و این گونه است که همیشه غم و غربت با من است و مهاجر هستم. [دیگری برتر / اُمفروه موسوی]
ه. یک کارت رنگورورفتهی قدیمی، تصویر مرا در آغوش مادرم نشان میدهد، با مُهر آبیرنگی که روی آن نقش بسته است: «ویژهی آوارگان افغانی». بعدها فهمیدم، این سه کلمه خلاصهی زندگی من، خانواده من و بسیاری دیگر است. [کارگر باایمان / زهرا زاهدی]
فقط متن را نخوان «سپیدیهای متن» را بخوان!
آنچه کتاب «وطندار» را بدل به اثری قابل توجه و خواندنی میکند احتمالاً نه به روایتهای جز به جز و عینی و مجسم آن برمیگردد نه به غمگساری برای اهالی کشوری که بیشتر از نیم قرن است روی آرامش را ندیده است نه به تمام آن چیزی که ما به عنوان یک ایرانی از کشوری به نام افغانستان در ذهن داریم که روزگاری بخشی از نقشهی ایران بزرگ بود و اکنون هم بخشی از نقشهی فرهنگ و ادب زبان فارسیست با شاعران و نویسندگانی که گاه بهتر از شاعران و نویسندگان ایرانی مینویسند خیلی بهتر؛ آنچه اینکتاب را بدل به کتابی مهم کرده برای مخاطب ایرانی، نوعی مقایسه است که در کتاب نیست اما در ذهنِ من و شمای ایرانی حتماً هست که اگر در نیم قرن اخیر به مهاجرت هم فکر نکرده باشیم، تصوری از خارج مرزهای ایران داریم که اغلب، واقعی نیست.
من و شما، در این نیمقرن، زندگی در غرب را اغلب با همان رویاهای شبانه و روزانهای دیدهایم که راویان این کتاب، زندگی در ایران را چنان دیدهاند. بحثِ پیشرفت و پسرفت هم نیست بالاخره مشخص است که اوضاع کشوری دائم در جنگ [چه جنگ داخلی، چه تهاجم خارجی، چه جنگ مذهبی، چه ترور و وحشتِ حاصل از گوشبهزنگیِ تروریستهای ایدئولوژیکی که آمادهاند خودشان و شما را به کام مرگ بفرستند تا به بهشتی که به آنها وعده داده شده، برسند] توفیر دارد وضعاش، با کشوری که ۸ سالی درگیر جنگ بوده اما جنگ داخلیاش سریع مهار شده و جنگِ مرزیاش هم به داخلِ کشور [مگر در همان یکی دو سال اولش] کشیده نشده و حکومتی یکپارچه داشته و نرخ رشد اقتصادی مثبت داشته و تولید داخلی داشته؛ آنچه «وطندار» را شاخص میکند زیرگفتاریست که حاصلِ تبادلِ گزارههای ذهنی خواننده ایرانی با متنِ نگارندهای افغانستانیست که فیلسوفانِ حوزه «زبان» به آن «سپیدخوانی متن» میگویند. ۲۸ راوی این کتاب از چیزی سخن میگویند که به آن «حسرتِ خانه» میگویند آدم میخواهد «اثاثکشی» هم کند، دلش و حافظهاش در خانه پیشین میماند.
منبع : انتشارات جام جم
مجموعه ۱۴ جلدی به دنیا آمدهام رونمایی میشود
تحویل حدود ۱۲ هزار کلاس درس به دانشآموزان در مهرماه
صحرایی: لایحه تقویت مدارس دولتی به مجلس خواهد رفت
بررسی صلاحیت نامزدهای دومین آئین اعطای نشان عالی دانش دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران
مدیران دانشجویی دانشگاهها زمینه زیست سالم دانشجویی را فراهم کنند
دانشگاه علامه طباطبایی میزبان سومین دوره از جشنواره برهان است
مشارکت حدود یک میلیون نفر از دانشآموزان و فرهنگیان در طرح مسطورا
نشان ملی معلمی بهزودی در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب خواهد شد
مقدمات ملی شدن صنعت نشر فراهم است
زمان انتشار نتایج اولیه کنکور ارشد و معرفی شدگان دکتری اعلام شد
تشریح جزئیات برگزاری مجدد نوبت اول کنکور برای داوطلبان سیلزده
علم نافع چارهگشا و راهگشای تربیت عالم و تولید علم
شخصیت دختر کاپشنصورتی با گوشواره قلبی رونمایی شد
تاسیس کرسی آموزش زبان فارسی در دانشگاههای زیمبابوه
دریافت پول هنگام ثبتنام صرفا برای کتاب، بیمه و فرم مدرسه مجاز است
امسال ۱۰۲ هزار معلم جذب آموزش و پرورش میشوند
بخش زیادی از ۳۰ میلیون گیمر کشور دانشجو هستند
برنامه وزارت علوم برای طرح امریه دکتری استعدادهای درخشان
ضرورت دستیابی به روش های کاربردی در آموزش مداوم پزشکی
پورعباس با حکم رئیس جمهور رییس سازمان سنجش شد
تصویر دیدنی از رنگین کمان امروز تهران
آیفون تاشو به زودی با ظاهری شیک تولید میشود+عکس
تصویب سند ملی معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی
تأیید انتخاب رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر
نسل جدید بمبافکنها برای رقابت با آمریکا در راه است
فضاپیمای پرسروصدای بوئینگ هنگام پرتاب مشکل پیدا کرد+عکس
آیپد ایر ۲۰۲۴ با ظاهری چشمنواز و رنگهایی جذاب+عکس
رولزرویس کولینان ۲۰۲۵ با ظاهری خشن میآید+عکس
ضرورت توجه به هنرِ حکمی در دانشگاهها
آغاز بررسی جزئیات پیشنویس سند ملی توسعه علوم و فناوریهای کوانتومی
قسمتهای داخلی همه خودروها در این فصل سرطانزا میشوند
سیاهچالههای فضایی را چطور ببینیم؟
۳۸هزار میلیارد عملیات در ثانیه کاری که تراشه اپل انجام میدهد
راه حل عالی و جدید برای گرمایش زمین پیدا شد
نقشه متروی فضایی برای سفرهای فضایی منتشر شد+عکس
جواهری در گونی در نمایشگاه کتاب رونمایی شد
کتاب جدید بهناز ضرابی زاده با نام پری خانه ما رونمایی میشود
نوزدهمین مجمععمومی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور برگزار میشود
جامعه اسلامی دانشجویان اشغال گذرگاه رفح را محکوم کرد
معدن بعد از نفت دومین زمینه ثروت آفرینی برای کشور است
امروز؛ آخرین مهلت ثبتنام آزمون زبان MSRT اردیبهشت ۱۴۰۳
کیفیسازی خدمات دانشجویی در دستور کار قرار دارد
پاسخ به۲۰سوال کلیدی داوطلبان کنکور درباره ایجاد سابقهتحصیلی و ترمیم نمره
حمایت سازمان ثبت از استعدادهای درخشان
هر رشتهای تأسیس شود پیوست اشتغال خواهد داشت
اولین پارتی شبیه سازی شده با هوش مصنوعی برگزار شد
هفته خوابگاههای دانشجویی مقارن با دهه کرامت در اردیبهشت ماه برگزار میشود
ربان انساننمای زن چری به ایران میآید+عکس
مرسدس بنز ترکیبی از دو خودروی خود را ساخت+عکس
زمان واریز وام تحصیلی نیمسال دوم ۱۴۰۴-۱۴۰۳ دانشجویان علوم پزشکی
اگر انسان درون سیاهچاله سقوط کند چه اتفاقی میافتد؟
۲۰۰ نفر در دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی جذب می شوند
خفاش سرچکشی موجودی بازمانده دوران باستانی+عکس
ضرورت توجه به هنر حکمی در دانشگاهها
دانشجویان بین الملل دانشگاه های علوم پزشکی تجمع می کنند
باغ گیاه شناسی ملی ایران
شادابسازی و مرمت ۱۱۰ هزار کلاس درس تا مهرماه
آغاز ثبتنام الکترونیکی کلاس اولیها / فعلا اتباع خارجی ثبتنام نمیشوند
جزییات سومین دوره آموزشی حلقههای میانی حامیم در دانشگاه علامه اعلام شد
کتاب آقاسید محمودبه نمایشگاه کتاب می آید
مسابقه کتابخوانی هشتبهشت با ۳۵ جایزه ویژه به مناسبت سیوپنجمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران
دانشگاه لوزان به دنبال پایان دادن به اعتراضات ضد اسرائیلی
قوانین جدید استفاده دانشجویان از شبکههای مجازی اعلام شد
تصویب قانون مالکیت فکری جهاد دانشگاهی در آیندهای نزدیک/ متخصصان جهاد دانشگاهی پای کار آمدند
شهدا و کودکان غزه دانشگاههای اروپا و آمریکا را فتح کردند
مساله فلسطین محور بازسازی جنبش دانشجویی در جهان شده است
بورسیه دستیاران تخصصی پزشکی برای ارائه خدمت در رشتههای مورد نیاز
رونمایی از شب آبستن در نمایشگاه کتاب تهران
کتاب حضرت فاطمه (س) رونمایی میشود
سیر تکامل آموزش و پرورش در ایران/ از کجا به کجا میرویم؟
بازنگری و اصلاح قانون تاسیس و اداره مدارس غیردولتی
ثبت رکورد تاریخی دانشگاه تبریز با صعود ۲۸ پلهای در نظام رتبهبندی تایمز
۷۰ دانشگاه علوم پزشکی در کشور داریم
لزوم اصلاح نظام تعرفه گذاری ترجیحی برای جذب دانشجو در رشتههای کم اقبالتر علوم پزشکی
دستورالعمل اجرای اعطای پایههای استحقاقی اعضای هیئت علمی ابلاغ شد
دو دانشجوی اردبیلی برگزیده جایزه البرز سال ۱۴۰۳ شدند
آغاز ثبتنام کلاس اولیها از فردا/ داشتن برگه سنجش سلامت شرط ثبتنام
نشریات دانشجویی توان نشر دستاوردهای علمی دانشگاهها را در سطح ملی دارند
اخذ مجوز دانشبنیان توسط یکی از شرکتهای شکلگرفته از سازمان جهاددانشگاهی صنعتی شریف
امیدواریم بتوانیم به رزیدنتها بالای ۲۰ میلیون تومان پول پرداخت کنیم
کشف اتفاقی یک شهاب سنگ در لرستان+عکس
ربان انساننمای زن چری به ایران میآید+عکس
تلاش سیا برای دزدیدن زیردریایی هستهای
اولین پارتی شبیه سازی شده با هوش مصنوعی برگزار شد
آیفون تاشو به زودی با ظاهری شیک تولید میشود+عکس
راه حل عالی و جدید برای گرمایش زمین پیدا شد
رولزرویس کولینان ۲۰۲۵ با ظاهری خشن میآید+عکس
نقشه متروی فضایی برای سفرهای فضایی منتشر شد+عکس
سدان ال ۹۰ هم بومی سازی شد+عکس
فضاپیمای پرسروصدای بوئینگ هنگام پرتاب مشکل پیدا کرد+عکس
پیش بینی دانشمندان درباره مرگ زمین و پایان حیات
۳۸هزار میلیارد عملیات در ثانیه کاری که تراشه اپل انجام میدهد
آیپد ایر ۲۰۲۴ با ظاهری چشمنواز و رنگهایی جذاب+عکس
سیاهچالههای فضایی را چطور ببینیم؟
مرسدس بنز ترکیبی از دو خودروی خود را ساخت+عکس
نشان ملی معلمی بهزودی در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب خواهد شد
هر رشتهای تأسیس شود پیوست اشتغال خواهد داشت
مقایسه صحنه اعتراضات دانشجویی در ایران و آمریکا
خفاش سرچکشی موجودی بازمانده دوران باستانی+عکس
برنامه وزارت علوم برای طرح امریه دکتری استعدادهای درخشان
ضرورت مشارکت ذینفعان حوزه علوم انسانی در تدوین سیاستها
خودروی شیک خارجی که نوه پژو ۴۰۵ است+عکس
آغاز بررسی جزئیات پیشنویس سند ملی توسعه علوم و فناوریهای کوانتومی
نسل جدید بمبافکنها برای رقابت با آمریکا در راه است
باغ گیاه شناسی ملی ایران
تصویر دیدنی از رنگین کمان امروز تهران
انتشار کلید اولیه پنجاه و یکمین دوره آزمون دستیاری پزشکی
افزایش حضور دانشگاههای ایرانی در رتبهبندی آسیایی تایمز ۲۰۲۴
اخذ مجوز دانشبنیان توسط یکی از شرکتهای شکلگرفته از سازمان جهاددانشگاهی صنعتی شریف
مسابقه کتابخوانی هشتبهشت با ۳۵ جایزه ویژه به مناسبت سیوپنجمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.