به گزارش ثریا - دانشگاه و جامعه دانشگاهی به عنوان نهادی مهم جایگاه ویژه‌ای بین مردم و دولتمردان دارد. دانشگاه در ایران از بدو تاسیس تا امروز فراز و فرودهای مختلفی پشت سر گذاشته است اما نقش و جایگاه خود را در میان مردم حفظ کرده است، اکنون در چهل و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، جامعه توقعات و انتظارات بسیاری از این نهاد علمی و آموزشی دارد چراکه همچنان می‌تواند در بسیاری رویدادها و شکل‌دهی به حرکت‌های اجتماعی نقش‌آفرینی کند.

همزمان با ایام دهه فجر و در آستانه رویداد سیاسی مهم دیگری در جامعه ایرانی؛ یعنی ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری و دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در مورد نقش و اهمیت جایگاه دانشگاه و جامعه دانشگاهی در انقلاب اسلامی، مهم‌ترین دستاورد دانشگاه در ۴۵ سال گذشته پرسش های کوتاهی را از موسی نجفی رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی پرسیدیم.

وی دانش‌آموخته علوم سیاسی از دانشگاه تهران (در همه مقاطع تحصیلی از کارشناسی تا دکتری) است و آثار مختلفی در زمینه تاریخ سیاسی معاصر کشور نوشته که کتاب تاریخ تحولات سیاسی ایران، با همکاری موسی فقیه حقانی (مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران) در میان بقیه نام‌آشناتر است.

نجفی همچنین صاحب نظریه تکوین و تکون هویت ملی ایرانیان در کرسی‌های نظریه‌پردازی است و به خاطر تألیف کتاب مراتب ظهور فلسفه سیاست در تمدن اسلامی برنده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد. این کتاب جزو کتب برگزیده معرفی شده توسط دبیرخانه دین‌پژوهان کشور در سال ۱۳۸۲ نیز بود. نجفی اخیرا و در دومین همایش ملی انقلاب اسلامی و افق تمدنی آینده به‌ عنوان برنده جایزه ملی تمدن و چهره ماندگار حوزه مطالعات تمدنی انتخاب شد

انقلاب ایران نظریه مارکسیستی را رد کرد

نجفی رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد نقش دانشگاهیان در انقلاب اظهار داشت: انقلاب اسلامی بر خلاف انقلاب‌های مارکسیستی یا اصلاحاتی که لیبرال‌ها معمولا اعمال می‌کنند یا مد نظر دارند، در خود مدل انقلاب هم انقلاب ویژه‌ای است. این ویژگی از آن جهت است که انقلاب طبقاتی نبوده که برای نمونه طبقه کارگر یا طبقه کشاورز یا طبقات بالا یا پایین جامعه پیشتاز انقلاب باشند.

وی ادامه داد: اما اگر بخواهیم یک مرتبه یا شان اجتماعی (طبقه به کار نمی‌برم) را پیشتاز انقلاب بدانیم، قشر فرهنگی و قشر دانشگاهی؛ شامل روحانی و غیر روحانی، پیشتازتر هستند. دلیل آن هم این است که خصلت فرهنگی انقلاب بر خصلت سیاسی یا اجتماعی آن برتری دارد، بنابراین طبیعی است گروهی که به فرهنگ نزدیک‌تر هستند؛ شامل روحانیون، استادان دانشگاه و معلم‌ها در انقلاب اسلامی پیشتاز بوده، نسبت به طبقات اقتصادی، کشاورز و بازاری و غیره، گروه فرهنگی موثرتر بودند.

زیرا از نظر اقتصادی انقلاب فقط به طبقه پایین جامعه متعلق نبود و به همین دلیل می‌توانیم بگوییم انقلاب اسلامی ایران نظریه مارکسیستی را رد کرد که بر اساس آن فقط محرومان علیه ثروتمندان انقلاب می‌کنند.

نویسنده کتاب فلسفه تجدد در ایران ادامه داد: می‌توان گفت بحث فرهنگ مهم بود و انقلاب اسلامی یک انقلاب هویتی است، این هویت دینی، فرهنگی و استقلال هویتی به گروهی از افراد جامعه نزدیک‌تر بود که همین گروه های دانشگاهی و فرهنگی هستند و اکنون هم همین گروه های فرهنگی بیشتر می‌توانند انقلاب را حفظ کنند و حتی دولتمردان هم هر چقدر بیشتر از بین قشرهای فرهنگی باشند، بیشتر به انقلاب خدمت‌رسانی می‌کنند. از این جنبه دانشگاه‌ها به دلیل برخورداری از انسجام بیشتر و اینکه در خط مقدم جهاد فکری و از دیگر سو تهاجم فرهنگی قرار دارند، نقش مهمی دارند.

دانشگاه امروز را باید با دانشگاه قبل از انقلاب مقایسه کرد

نجفی در مورد مهم‌ترین دستاورد دانشگاه در ۴۵ سال گذشته در حوزه فرهنگ و علم نیز گفت: بیشترین و مهم‌ترین دستاورد دانشگاه، استقلال نسبی فرهنگ در دانشگاه‌ها است. البته به برخی اهداف کامل نمی‌رسیم؛ زیرا هدف بزرگ است و موضوع این نیست که ما موفق نبوده‌ایم. مثلا اگر بگوییم همه جامعه باید باسواد شود، این ممکن نیست زیرا هدف بسیار بزرگ و سختی است. همچنین اگر هدف ما ریشه‌کن کردن فقر باشد این امر کار مشکلی است.

در رابطه با دانشگاه هم همینطور است، استقلال فرهنگی یکی از اهداف مهم ترین اهداف انقلاب اسلامی بوده است، ولی دانشگاه امروز را نباید با نمونه ایده‌آل (مطلوب) آن مقایسه کرد، باید با دانشگاه ‌های قبل از انقلاب مقایسه کنیم؛ زیرا دانشگاه‌های ما امروز نسبت به قبل از پیروزی انقلاب اسلامی بسیار پیشرفت کرده‌اند، هم از جهت دانشجو، هم استاد، هم متون درسی. اما کار مشکلی است. هم تهاجم آسیب و هم تهاجم بسیار سنگین است.

وی در توضیح اظهار داشت: برای نمونه ما قبل از انقلاب اسلامی، فضایی به اسم فضای مجازی نداشتیم. اما امروز وجود دارد. فضای مجازی روی همه اقشار از قشر پایین جامعه تا زنان خانه‌دار، جوانان و بچه‌ها تاثیر دارد. باید با آن مقابله کرد؛ ولی نمی‌توان تلفن همراه را از آنها گرفت. بلکه باید در فضای مجازی و حتی فضای حقیقی تولیدات داشته باشیم؛ اما تولیدات داشتن به خصوص تولیدات بومی کار سختی است و به این دلیل هر چه بتوانیم کار کنیم ارزش دارد. نباید فکر کنیم باید همه جامعه را درست کنیم هر مقدار که بتوانیم انجام دهیم کار درستی کرده ایم.

رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نتجه گرفت: بنابراین، استقلال فرهنگی دانشگاه‌ها (به طور نسبی) مهم‌ترین دستاورد جمهوری اسلامی ایران در این زمینه است.

منبع :

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی