شبکه علمی ثریا به نقل از ایبنا ـ ناصرالدینعلی تقویان، استادیار پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی: در مطالعات «دانشگاهپژوهی» اغلب برای دانشگاه سه کارکرد یا مأموریت ذکر میشود: تولید دانش، تربیت نیروی انسانی متخصص و جامعهپذیری نسلهای تازه و پرورش قوه نقد و روشنگری اجتماعی.
دانشگاههای ایران مدتهاست که از برآوردن کارکرد نخست، بهویژه در دوره کارشناسی، درماندهاند. حتی در دورههای تحصیلات تکمیلی هم چندان تولید دانشی صورت نمیگیرد. این وضعیت البته اختصاص به دانشجویان ندارد و هیات علمی و در مجموع نهاد دانش در ایران به طور کل دچار نازایی علمی شده است.
چند سالی است که کارکرد دوم دانشگاه هم به شدت دچار اختلال شده و دیگر به سختی میتوان کسانی را که دوره تحصیلشان به پایان رسیده، متخصص رشته خود به شمار آورد. بسیار شنیدهایم که بیشتر دارندگان مدارک کارشناسی اگر بختیار باشند و کاری متناسب با رشتهشان گیر بیاورند، باید تازه مدتی از اشتغالشان بگذرد و در انواع دورههای حرفهای شرکت کنند تا متخصص و کاردان در حرفه تخصصی خود شوند. آن دسته هم که شغلی درخور رشته تحصیلیشان گیر نمیآورند، بحثش جدا و البته غمانگیز است.
میماند کارکرد سوم که علیالاصول باید تداوم کارکرد آموزش عمومی غیررسمی و رسمی در خانواده و مدرسه باشد. در کشورهای پیشرفته که این گونه است و دانشگاه تکمیلکننده روند جامعهپذیری خانواده و مدرسه. داستان اما در ایران بسیار پرآبچشم است. چون اغلب نه تنها خانواده و مدرسه کارکرد تربیتی اندیشیده و کارآمدی ندارند، بلکه دچار انواع کژکارکردی و بدتربیتگریاند. حال چگونه میتوان از دانشگاه انتظار داشت که مأموریت سوم خود را به خوبی به انجام برساند و دانشجویان را در سطوحی متفاوتتر از گذشته جامعهپذیر سازد؟ بگذریم از اینکه دانشگاه و آموزش عالی نیز خود از انواع مشکلات ساختاری و غیرساختاری رنج میبرد. چرخه معیوب تربیت عمومی همواره در آموزش عالی ما نیز تداوم یافته است.
در این شرایط، یک مدرس دانشگاه چه باید بکند؟ در نبود امکان برای تأثیرگذاری مثبت بر ساختارها، کنشگری فردی استاد دانشگاه در کلاس درس از چه الگویی باید پیروی کند؟ چه محتوا و روش تدریسی را باید برگزیند؟ چگونه باید از دانشجویان ارزشیابی کند؟ اینها پرسشهایی است که در این چند سال تدریسم در دانشگاه همواره ذهنم را درگیر کرده و مدام در جستجوی پاسخهایی سنجیدهتر و کارآمدتر برای آنها بودهام و پرسش بنیادینتر اینکه اصولا چگونه میتوان بر این شکاف سترگ نسلی جامعهمان پلی زد و اندکی به زیستجهان این نسل نوینِ شگفتانگیز نزدیک شد تا کمی و فقط کمی به امکان گفتوگوی معنادار اجتماعی و جهانی بهتر برای زیستن در آینده امیدوار بود؟
پاسخ به این پرسشها البته ساده و کوتاه نیست. اما در این مجال این را بگویم که تا مدتی استادان فقط باید بکوشند بیشتر بر کارکرد سوم دانشگاه تمرکز کنند و چندان در پی تولید دانش و تربیت نیروی انسانی متخصص، بهویژه در دورهی کارشناسی، نباشند. دانشجویان ما، این تشنگان مهر و آزادی، سخت نیازمند توانمند شدن در مهرورزی و لذت بردن از آزادیاند. سخت نیازمند توانمند شدن در گفتن و شنیدناند. سخت نیازمند فضا و مجالی برای تمرین به هم رسیدن و با هم بودن و به هم یاری رساندناند. این نیازها را آنان چهبسا خود بدانها آگاهی ندارند؛ اما دارند، دارند این نیازها را. آنان بیش از اینکه نیازمند مطالب درسی و نمره و مدرک باشند، نیازمند درک اهمیت خوب و شاد زیستناند. حتی اگر نمره و مدرکی بدون یادگیری بخواهند، نباید بر آنان خرده گرفت و بر سرشان کوفت. نه تنها باید استرس امتحان و نمره را از آنان زدود، بلکه از این بیش، باید نمره و امتحان را به فرصتی برای تمرین مهرورزی بدل کرد. باید اندکی از آنچه را که در خانه و مدرسه و جامعه و سیاست از آنان دریغ شده، به آنان داد.
اینها را گفتم تا به این نکته برسم که کتاب «نگاهی انتقادی به دانشگاه هاروارد» نیز به نوعی و البته به تفصیل درصدد طرح و پاسخگویی به چنین مسائلی است. دانشگاه هاروارد در رتبهبندیهای معتبر دانشگاهها، همواره جایگاه رفیعی داشته است. به همین دلیل این تصور وجود دارد که چنین دانشگاهی هیچ مشکل و ایرادی ندارد. اما هری لویس، نویسنده کتاب که خود نیز سالها رئیس کالج هاروارد بود، بر چنین تصوری مهر باطل میزند. به دیده او، گرچه دانشگاه هاروارد در برآوردن دو کارکرد نخست که در بالا برشمردم، کامیابی چشمگیری داشته است، اما بهویژه در پایانههای سده بیستم و آغازههای سده بیستویکم، نتوانسته است کارکرد سوم را چندان تحقق بخشد. در نظام آموزش عالی آمریکا، کالجها بنا به تعریف باید بیشتر بر کارکرد سوم متمرکز شوند، چنانکه دانشجویان افزون بر رسیدن به سطح معقولی از دانش و تخصص (یعنی کارکرد دوم)، از مهارتها و توانشهای لازم برای زیستن در جامعههای امروزی نیز برخوردار شوند.
کارکرد نخست نیز در اساس به مراکز دانشگاهی بهجز کالجها سپرده شده است. اما به دیدهی لویس، کالجها با تأکید بیجا و بیش از اندازه بر سازوکارهای پژوهش و آموزش (یعنی کارکردهای نخست و دوم)، در عمل از ایفای وظیفه و نقش اصلی خود که همانا برآوردن کارکرد سوم است بازماندهاند. کالج هاروارد نیز نه تنها از این داوری او مستثنا نیست، بلکه چه بسا به دلیل انتظارات بالا از دانشگاه هاروارد در سطوح گوناگون جامعه و پافشاری ادارهکنندگان آن برای سرآمدی علمیِ همیشگی، مشکل بازماندن از تحقق کارکرد سوم برای این دانشگاه ابعادی پیچیدهتر به خود گرفته است. لویس این مشکل را با کولهباری از تجربه اداره مستقیم دانشگاه تحلیل میکند.
به گمان من گرچه این کتاب به طور موردی به بررسی و تحلیل مسائل خاص کالج یک دانشگاه میپردازد، با این حال بینشی که به طور کل از خواندن این کتاب به دست میآید از بسیاری جهات به شرایط نظام آموزش عالی و دانشگاههای ایران نیز قابل تعمیم است. دلیل نخست آنکه آموزش عالی در کل جهان اعم از کشورهای پیشرفته و غیرپیشرفته با مشکلات کمابیش مشابهی دست به گریبان است، به گونهای که پر بیراه نیست اگر از بحران دانشگاه در آینده پیش روی سده بیستویکم سخن گوییم.
دانشگاه اینک دیگر تنها منبع و مکانِ تولید و توزیع و مصرف دانش به شمار نمیرود. رقبای جدیای برای دانشگاه سر برآوردهاند که ادعاهای کمتری در برآوردن کارکردهای سهگانه نسبت به دانشگاه ندارند. به طور کل معنا و مفهوم علمورزی دستخوش دگردیسی ژرف و بیسابقهای شده است. همین تحولات دامن دانشگاه و نظام آموزش عالی ایران را نیز چه بسا به شکل بحرانزاتر و گستردهتری گرفته است. دلیل دیگر اینکه آرمان بسیاری از دانشگاههای حتی سطح بالای ایران رسیدن به سطح دانشگاهی همچون هاروارد است و به نوعی همواره خود را با آن دانشگاه مقایسه میکنند و میکوشند از هاروارد الگو بگیرند، هرچند که در این کوشش چندان کامیاب نبوده باشند. همچنین آرمان و آرزوی بسیاری از جوانان و دانشجویان، تحصیل در دانشگاهی همچون هاروارد است.
همهی این دلایل و شواهد سبب میشود که خواندن کتاب «نگاهی انتقادی به دانشگاه هاروارد» برای مخاطب ایرانی، بهویژه استادان و دانشجویان در هر رشته و مقطعی، نکات آموزنده فراوانی داشته باشد. این آموزندگی البته در کنار برگردان شیوای دکتر مرتضی مردیها، خواندنی بودن آن را دوچندان کرده است.
چهارشنبه سراسر کشور تعطیل است
لغو همه امتحانات دانشآموزان تا پایان هفته جاری/ تقویم جدید آزمونهای مدارس اعلام میشود
شهید آیت الله رئیسی یک چهره فراملی بود/ درخت انقلاب با تزریق خون شهدا تنومندتر میشود
پیام تسلیت طیبنیا در پی شهادت سید ابراهیم رئیسی
بیانیه سازمان امور دانشجویان در پی شهادت رییس جمهور ایران
احتمال تغییر زمان برگزاری نوبت دوم کنکور سراسری ۱۴۰۳
فقدان شهید آیت الله رئیسی ضایعه بزرگی برای کشور خواهد بود
تسلیت مدیر انجمن سواد رسانهای بهخاطر شهادت رییس جمهور
آرتین شبحکش به بازار آمد
جهاددانشگاهی شهادت آیتالله رئیسی و همراهانش را تسلیت گفت
تسلیت مدیر حوزههای علمیه خواهران در پی شهادت رئیس جمهور و یاران
چقدر سخت است باور نبودنت ...
هر لحظه شهادت را در چهره نورانی آیت الله رئیسی میدیدم
دانشآموزان در زمان مقرر در محل آزمون امتحانات نهایی حاضر شوند
زلفیگل: الحق که سید و سالار اخلاق و ایمان بودی
فعالیت دانشگاهها تا زمان اطلاع از طرف دولت برقرار است
برگزاری امتحانات نهایی دانشآموزان طبق برنامه
امیرعبداللهیان عنایت ویژه به موضوعات بینالملل دانشگاه شریف داشتند
پیام تسلیت سرپرست سازمان ملی سنجش و ارزشیابی در پی شهادت رئیس جمهور
خانه کتاب و ادبیات ایران شهادت رییس جمهور را تسلیت گفت
همکلاسیهای «شریف» در سوگ پدران خود
واکنش جامعه دانشگاهی به شهادت رییس جمهور و همراهان
جای خالی شهید جمهور در جلسه هیات دولت+عکس
آیت الله رئیسی الگوی شهید رجایی را دوباره برای مردم زنده کرد
پیام تسلیت خیرین مدرسهساز در پی شهادت رئیسجمهوری اسلامی ایران
روایت وزیر آموزشوپرورش از پیگیری و حل مشکل دانشگاه فرهنگیان توسط رئیسجمهور
نسخه تلخیص جامع علم کلام توماس آکوئیناس چاپ شد
لغو برخی برنامههای دانشگاه تهران در پی شهادت رییس جمهور
پیام تسلیت وزارت علوم در پی شهادت رییس جمهور
تعطیلی درس یک مرجع تقلید به دلیل شهادت رییس جمهور و همراهان ایشان
کلاسهای دانشگاه تهران تا اطلاع ثانوی دایر است
استقامت سید محرومان در حل مشکلات مردم مثال زدنی است
کلینیک صنعت پتروشیمی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر راه اندازی میشود
کلاسهای دانشگاهها فعلا برقرار است/منتظر تصمیم هیات دولت هستیم
حرکت اعتراضی دانشجویان آمریکایی، رنسانسی در جنبش دانشجویی دنیا
رئیس دانشگاه خواجه نصیرالدین شهادت رییس جمهور را تسلیت گفت
۱۰ هزار کلاس درس در اصفهان به بازسازی، بهسازی و نوسازی نیاز دارند
مدیریت خانواده» و «سبک زندگی دختران و پسران در کتابهای درسی
اعلام شهریه مدارس غیردولتی طی چند روز آینده
امتحانات دانشآموزان امروز برگزار میشود
۱۵ ایده برتر درباره محصولات دانشبنیان در همایش ملی فنآوری و نوآوری ارائه شد
سن کمتر؛ شانس بیشتر در جذب هیات علمی
پیام دانشگاه صنعتی شریف در پی بروز سانحه برای بالگرد رییس جمهور
چالشهای محققان علوم تجربی و انسانی در بررسی آیات الهی در طبیعت
فرهنگ نوآوری در بدنه دانشجویی تقویت می شود
استوری خاص صفحه اینستاگرام رئیس جمهور پربیننده شد
تصاویر واضح از بالگرد رئیس جمهور پیش از وقوع سانحه
آغاز پذیرش اسکان موقت تابستان فرهنگیان از هفته پایانی خردادماه
تخصیص ۳۵ هزار میلیارد ریال سود به اعضای صندوق ذخیره فرهنگیان
نحوه دریافت کارت آزمون امتحان نهایی از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند
ثبتنام الکترونیکی مدارس «اختیاری» است/ اعلام نحوه ثبتنام میانپایهها
تظاهراتی که دانشگاه را به قرنطینه رساند
ایجاد فرصت گفتوگو میان حاکمان و حکمیان در سومین همایش دانشگاه آزاد اسلامی
آییننامه تسهیل جذب دانشجویان بینالملل تدوین شد
انتقاد وزیر آموزش و پرورش از افراط در تفسیر مبانی قرآنی
پیام دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به همایش ملی و بینالمللی سلامت، حکمت و حکمرانی
نقش موثر روابط عمومی در ایجاد ظرفیت سازیهای عمومی در دانشگاه
راهاندازی مرکز تحقیقات علم و الهام از قرآن در دانشگاه تهران
حمید مولانا امت را به کتابفروشیها فرستاد
قصه یکروزنامهنگار از غرقشدن تایتانیک در تهران
کتاب سوغاتیهای خوراکی ایران به چاپ سوم رسید
ریشه حکمتها و ضربالمثلهای فارسی در قصههای جورواجور
جذب هیأت علمی در پژوهشگاه علوم انسانی جهاد دانشگاهی
دستورالعمل برگزاری امتحانات پایان ترم دانشگاه پیام نور اعلام شد
درس علوم و معارف دفاع مقدس باید حضوری و الزامی باشد
اعلام شرایط تحصیل دانشجویان ایرانی در دو دانشگاه قبرسی و لهستانی
گلکسی S24 FE سامسونگ به زودی معرفی میشود+عکس
دومین نسخه بتا اندروید ۱۵ با ویژگیهای جدید منتشر شد
نحوه نظارت بر شیوه نامه پذیرش دانشجوی استاد محور اعلام شد
سفر به قلب زیبایی های کیهانی
پایان میزبانی ۱۱ روزه مصلی؛ خواندیم و ساختیم
موزیلا فایرفاکس به کمک این فناوری کیفیت ویدئوها را بالاتر میبرد
نیازمند سرمایهگذاری با برنامه و غیرشعاری دولتمردان در زمینه هوش مصنوعی هستیم
جزئیات اختتامیه دومین جشنواره بینالمللی سلامت دانشجویان اعلام شد
احیای پروژههای بزرگ صنعتی در دانشگاه امیرکبیر/ آمار مهاجرت نخبگان ریشه رسانهای سیاسی دارد
تامینامنیت حوزههای آزمون نهایی با راکتفلزیاب و سیگنالیاب/تجهیز حوزهها به دوربین مداربسته
اپلیکیشن جدیدی که مخصوص معتادین به گوشی است
تغییر زمان آزمون روز اول پایههای دهم، یازدهم و دوازدهم به دلیل مشکلات سامانه کارت ورود
طلب ۱.۵ همتی شرکتهای لبنی بابت طرح شیر مدارس
تاکید وزیر علوم بر تسهیل جذب نخبگان به عنوان عضو هیاتعلمی
چطور با گوشی خود بفهمیم که ما را ردیابی میکنند؟
بنسلمان امنیت فرودگاه کلان شهر نئوم را با هوش مصنوعی تامین میکند
تصویری از گودال ۸۰۰۰ متری یخزده در مریخ ثبت شد+عکس
گوشی جدید شیائومی با نمایشگر بزرگ رونمایی شد+عکس
تصویر واقعی از آیفون ۱۶ در دست یکی از کاربران فاش شد+عکس
حرکت کثیف اپل درباره عکسهای کاربران لو رفت
ارزانترین سلاح پهپادکُش که ساخت بریتانیا است+عکس
گلکسی S25 با تراشه ۳ نانومتری و قدرت شارژدهی قوی+عکس
حقایقی درباره کهکشان راه شیری میلهای که چیزی درباره آن نمیدانید
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که باعث انقراض دایناسورها شد+عکس
آیفون16 پرومکس در باتری و شارژدهی رکوردشکن میشود
تانکهای بریتانیایی به یک وسیله عجیب مجهز شدند+عکس
بیامو قدرتمند با بدنه مخملی همه را متعجب کرد+عکس
جزئیات کیا سورنتو جدید اعلام شد+عکس
تمام اطلاعات آیفونها و آیپدها لو رفت
کشف خیره کننده دانشمندان درباره یونها همه را شگفت زده کرد
موزیلا فایرفاکس به کمک این فناوری کیفیت ویدئوها را بالاتر میبرد
قابلیت تازه اندروید که از دزدی گوشی شما جلوگیری میکند
رونمایی آمریکا از بزرگترین هواپیمای رادارگریز دنیا+عکس
ردپای تازه کشف شده انسانها در آمریکا سن این کشور را بالا برد+عکس
ارزانترین باتری مادامالعمر دنیا کشف شد+عکس
اطلاعات لو رفته تازه درباره آیفون SE اپل
کشف استخر سرپوشیده ۱۶۰۰ساله در ساحل آلبانی همه را انگشت به دهان گذاشت+عکس
خریداران Xperia ۱ VI سونی منتظر یک تغییر ویژه در صفحه نمایش باشند+عکس
منتظر شفقهای قطبی بعدی باشید
گلکسی S24 FE سامسونگ به زودی معرفی میشود+عکس
سرقت ۲۵ دلاری رمز ارز دو برادر در بلاک چین اتریوم
خبر بد OnePlus برای طرفداران این نوع گوشی
اپلیکیشن جدیدی که مخصوص معتادین به گوشی است
علت انتخاب نام Gemini برای هوش مصنوعی گوگل چه بود؟
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.