به گزارش ثریا متن زیر یادداشتی است که حجت‌الاسلام و المسلمین حسین عشاقی پیرامون اندیشه علامه طباطبایی نوشته است:
همه می‌دانیم علامه‌طباطبایی یک فیلسوف رئالیست بود، زیرا او در بسیاری از آثارش از فلسفه رئالیسم دفاع و حمایت کرده است؛ اما این چندان مهم نیست، زیرا عموم فلاسفه اسلامی، حامی فلسفه رئالیسم‌اند. چیزی که مرحوم علامه‌طباطبایی را در این روش و منش برجسته کرده، این است که او معیار این گونه فلسفه را ذات خداوند قرار داده و خدا را محور تحقق چنین فلسفه‌ای معرفی کرده است.
توضیح اینکه علامه‌طباطبایی در قدم نخست، این روش فلسفی را از اثبات وجود خدا و با تکیه بر مطلق واقعیت بیان می‌کند. او در برهان صدیقینش این گونه بیان می‌کند که از بدیهی‌ترین بدیهیات این است که سفسطه (پوچ‌گرایی) باطل است؛ یعنی هرگز نمی‌توان مطلق واقعیات را انکار کرده و به جایش ادعا کنیم که هیچ واقعیتی تحقق ندارد؛ بسیار بدیهی است که چنین ادعایی باطل است.
ایشان با توجه به بطلان بدیهی سفسطه می‌گوید اما چیزی که مقابل سفسطه محض است و آن را باطل می‌کند «مطلق واقعیت» یا اصل واقعیت است و نه واقعیت خاص؛ زیرا خصوصیت هر واقعیت معینی در نفی سفسطه و در ابطال «انکار مطلق واقعیات»، نقشی ندارد؛ چون آنچه برای ابطال سفسطه لازم است، اصل واقعیت است، اما اینکه این واقعیت با خصوصیت «الف» باشد یا با خصوصیت «ب»، دخالتی در نفی اصل سفسطه ندارد؛ بنابراین اگر آن واقعیتِ بدیهی‌الثبوت به جای خصوصیت «الف»، خصوصیت دیگری مثل خصوصیت «ب» داشته باشد یا فقط اصل واقعیت را داشته باشیم و اصلاً خصوصیتی در آن نباشد، باز هم سفسطه و پوچ‌گرایی نفی شده است و ما از افتادن در مهلکه سفسطه و پوچ‌گرایی مصون مانده‌ایم؛ بنابراین معیار واقعیت‌گرایی و مناط رئالیسم، اصل واقعیت است بدون دخالت خصوصیات واقعیات؛ پس آنچه بدیهی‌الثبوت و انکارناپذیر است، اصل واقعیت است؛ یعنی «واقعیت»، بدون اینکه به قیدی و شرطی تقید داشته باشد؛ بنابراین در جهان واقعیت‌ها یک واقعیت با تعریف «واقعیت نامقیدِ بدیهی‌الثبوت» محقق و موجود است و این واقعیت با این تعریف (واقعیت نامقیدِ بدیهی‌الثبوت)، همان چیزی است که در ادبیات دینی از او با عنوان «خداوند» یاد می‌کنیم؛ زیرا در ادبیات دینی، خداوند به دلیل «أَفِی اللَّهِ شَکٌّ» (ابراهیم /۱۰) موجودی است بدیهی‌الثبوت که در واقعیتش وابسته و مقید به هیچ قیدی و مشروط به هیچ شرطی نیست.
از سوی دیگر انکار این «واقعیت نامقید»، انکار هر واقعیت دیگر است و با انکار او باید بگوییم در دام سفسطه و پوچ‌گرایی گرفتار شده‌ایم، یعنی باید بپذیریم که هیچ واقعیتی، محقق نیست؛ زیرا انکار مطلق هر حقیقتی، انکار همه اقسام و افراد آن است؛ مثلاً انکار مطلق «انسان» (انسان نامقید) به انکار هر گونه انسانی منجر می‌شود و نبود مطلق انسان یعنی نبود انسان سفید، نبود انسان سیاه، نبود انسان جوان و نبود انسان پیر و…؛ بنابراین حال که خداوند همان «مطلق واقعیت» یا «واقعیت نامقید» است؛ باید این را هم بپذیریم که انکار خدا انکار واقعیت است و به انکار همه واقعیت‌ها منجر می‌شود.
پس تا اینجای بحث می‌توان نتیجه گرفت که: اولاً واقعیت خدا، عین واقعیت و همان واقعیت‌بالذات است که در گرو هیچ بیگانه‌ای نیست و به عکس عدم‌خدا، معیار عدم‌واقعیت است و به پوچ‌گرایی منجر می‌شود.
دوم؛ اکنون که معلوم شد هستی خداوند، عین واقعیت است بدون وابستگی به هیچ قیدی و شرطی؛ پس هستی خداوند معیار «واقعیت» و واقعیت‌بالذات است؛ بنابراین حقایق دیگر در پرتو این معیار و در پرتو این واقعیت‌بالذات، واقعیت‌دار خواهند شد؛ چون هر معنایی یک مصداق بالذات دارد که اتصاف آن مصداق به آن معنا، مقید به غیری و وابسته به بیگانه‌ای نیست؛ ولی سایر مصداق‌ها اتصافشان به آن معنا در پرتو آن مصداق بالذات است که حقیقتاً معیار آن معنا است؛ مثلاً حقیقت نور، مصداق بالذاتِ «روشنایی» است، زیرا روشنایی نور در گرو قیدی و شرطی نیست؛ بلکه نور به ملاک ذاتش روشن است؛ اما دیگر اشیا به خودی خود تاریک هستند و روشنی‌شان در گرو حقیقت نور است و با نورافشانی به آن‌ها نورانی می‌شوند.
دو نکته فوق، دو ادعایی است که مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر جمله «ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَق» در آیه ۳۰ سوره لقمان به اثبات آن‌ها می‌پردازد. (المیزان، ج ۱۶، ص ۲۳۵) ایشان می‌گوید براساس مفاد این جمله قرآنی، واقعیت، منحصر در خداوند است؛ زیرا در جمله قرآنی «اللَّهَ هُوَ الْحَق»، بین مبتدا و خبر، ضمیر فصل آمده و خبر نیز معرفه است و این نحوه ترکیب افاده حصر می‌کند؛ بنابراین طبق قواعد ادبی، مفاد این جمله قرآنی، این است که واقعیت، مختص به خدا و در او منحصر است و از این رو خداوند همان واقعیت بالذات و همان معیار واقعیت است و بر این اساس هر حقیقت واقعیت‌دار دیگری در پرتو واقعیت خداوند واقعیت‌دار است؛ یعنی سایر حقایق در پرتو واقعیت انحصاری خداوند واقعیت‌دار می‌شوند و به ملاک واقعیت خداست که واقعیت به آن‌ها بالعرض انتساب می‌یابد؛ بنابراین روشن شد علاوه بر اینکه خداوند عین واقعیت است؛ او معیار رئالیسم و واقعیت‌گرایی، در سایر حقایق نیز هست؛ یعنی هر حقیقت واقعیت‌داری به مناط واقعیت خداوند واقعیت‌دار است و واقعیت به آن بالعرض انتساب می‌یابد.
این نحوه تبیین قرآنی و تحلیل عرفانی است که رئالیسم علامه را برجسته و از سایر مکاتب رئالیسم ممتاز کرده است؛ یادش در دل‌ها جاودانه باد.
منبع: خبرگزاری مهر
کتاب «جامعه شناسی سینما» روانه بازار نشر شد
ویژه‌برنامه عارف مجاهد برگزار می‌شود
تمدید مهلت ششمین دوسالانه کارتون کتاب
زمان آغاز فعالیت خوابگاه دانشجویی پسرانه پردیس خودگردان شریف
دانشگاه تهران نیروی امریه جذب می‌کند
برنامه آموزشی دانشگاه خواجه نصیر برای ترم تابستان اعلام شد
زمان برگزاری آزمون زبان MSRT در مرداد ۱۴۰۳ اعلام شد
توسعه مراکز کاریابی تخصصی در مراکز آموزش علمی کاربردی استان‌ها
کسب جایزه «البرز» توسط دانشجوی دانشگاه صنعتی امیرکبیر
توسعه قراردادهای تحقیقی دانشگاه‌ها برای حل مشکلات جامعه و صنعت
رفع موانع ویزای دانشجویان بین‌الملل تا پایان برنامه هفتم توسعه
جایزه قانعی‌راد به برترین کنشگران عرصه اجتماعی تعلق می‌گیرد
لزوم حل مشکل سرانه‌های آموزشی در دولت چهاردهم
آغاز بارگذاری اسناد و مدارک پذیرفته‌شدگان آزمون دبیری از ۲۹ خرداد/ جذب نهایی ۲۴ هزار نفر
رئیس جمهور آینده برای داشتن ایران قوی باید قدردان جایگاه عالمان باشد
نقش‌آفرینی دانشگاه پیام نور در عدالت آموزش عالی و حکمرانی علمی رسانه‌ای
دیدار رییس بسیج اساتید با همسر شهید جمهور
نتایج نهایی آزمون وکالت مرکز وکلای قوه قضاییه اعلام شد
کارنامه مرحله اول آزمون استخدامی مشاغل دبیری منتشر شد
کلاهبرداران به بهانه به بهانه همستر کامبت این طور جیب شما را خالی می‌کنند
یک پاوربانک می‌تواند چند بار گوشی را شارژ کند؟
اطلاعیه مهم همستر کامبت درباره دریافت ایردراپ
آگهی/ مهریه و نفقه در طلاق؛ چالش‌ها و راهکارها
این خودروی فیات تبدیل به جت اسکی هم می‌شود+عکس
خاندان سلطنتی عربستان گران‌ترین لامبورگینی دنیا را خرید+عکس
خودروی غیرمعروف ژاپنی با سرعت دیوانه‌وار ۴۳۹ کیلومتر حرکت می‌کند+عکس
رونمایی از خودروی هوشمند مونا ۰۳ با امکانات عالی+عکس
افزایش کیفیت نظام آموزشی به دنبال استقبال نخبگان از دانشگاه فرهنگیان
جمهوری اسلامی ایران میزبان صنایع خلاق و فرهنگی اعضای بریکس می‌شود
راه اندازی کاروان‌های انتخاباتی در سطح مناطق آموزش عالی
آخرین مهلت ثبت‌نام وام ودیعه مسکن متاهلی در دانشگاه شهید بهشتی
تلاش برای پرداخت ماهانه حق‌التدریس معلمان/هیچ معلمی مهر امسال بازنشسته نمی‌شود
بسیاری از بی‌سوادان بالای ۴۰ سال هستند/ تعریف سواد تغییر کرد
جهاددانشگاهی استان مرکزی آزمون استخدامی افراد دارای معلولیت را برگزار کرد
حمایت مالی تا سقف ۱۰هزار دلار برای پژوهش‌های مشترک ایران و عمان
پرورش زنبور عسل
امروز؛ اختتامیه نهمین دوره مسابقات قرآن فرهنگیان برگزار می‌شود
انجام معاینات دهان و دندان، شرط ثبت‌نام دانش‌آموزان پایه‌های چهارم، هفتم و دهم
آغاز پذیرش اسکان موقت تابستان فرهنگیان از هفته جاری
روسای دانشگاه‌ها فضای مناظره و معرفی برنامه‌های کاندیداها را در محیط دانشگاه فراهم کنند
وجود حدود یک میلیون دانش‌آموز رأی‌اولی/ لزوم اصلاح برنامه درس ملی توسط دولت چهاردهم
آغاز توزیع کارت ورود به جلسه آزمون مدارس سمپاد و نمونه‌دولتی
ایجاد بخشی برای گزارش مشکلات حوزه‌های امتحانی در شبکه شاد/ نام دانش‌آموزان محرمانه می‌ماند
دانشجویان از رئیس جمهور آینده چه می‌خواهند؟
جشنواره دانشجویی شاخص را با عنوان جشنواره عیار حکمرانی دنبال کنید
افزایش شهریه دانشگاه آمریکایی برای رفع کسری بودجه
فراخوان جذب نیروی امریه در مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران
رتبه ۱۴ ایران از نظر تعداد دانشگاه‌های پر استناد
دوره توانمندسازی اساتید و طلاب خراسان برگزار می شود
سبک زندگی سالم دانشجویی در اولویت قرار گیرد
مدیر کارگروه مشاغل علوم انسانی، اجتماعی و هنر منصوب شد
افزایش ۷۰۰ برابری حق‌الزحمه دستیاران پزشکی در دولت سیزدهم
افزایش ۱۵۰۰ نفری شرکت کنندگان المپیاد دانشجویان علوم پزشکی کشور
۳۳ دانشگاه ایرانی در جمع هزار و ۵۰۰ دانشگاه تاثیرگذار جهان
عرضه شاهنامه نثر در کتابفروشی‌ها/تصحیحی بر شاهنامه فردوسی
۷۵ گام تحولی در آموزش عالی از برکات دولت شهید آیت‌الله رئیسی است
اما و اگرهای بازگشت دانش‌آموزان به تحصیل؛ قانون چه می‌گوید؟
برندگان جوایز زنان ۲۰۲۴ معرفی شدند
عرضه چاپ چهارم من سهراب سپهری هستم در کتابفروشی‌ها
سامانه ثبت‌نام سنجش برای دانش آموزان اتباع باز است
اضافه شدن ۳.۵ میلیون مترمربع به فضای آموزشی کشور در ۳۳ ماه
نامه ۶ بسیج دانشجویی دانشگاه‌های تهران بزرگ به کاندیداهای ریاست‌جمهوری
تعیین شرایط انتقال دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در خارج به کشور
ایجاد فرصت مطالعاتی برای دانشجویان دکتری زبان فارسی
جزئیات آیین نامه تدوین و بازنگری برنامه‌های درسی
از این به بعد دست دزدها به گوشی اندروید شما بخورد قفل می‌شود
اوکراین پهپاد ایرانی شاهد را کپی کرد+عکس
اتهام سنگینی که برای ایلان ماسک گران تمام می‌شود
بن سلمان شهر رویایی مگنا را در عربستان می‌سازد
یاد و نام خدا هنگام صحبت امام باقر (ع) با مردم هم همراه ایشان بود
ایجاد فرصت مطالعاتی برای دانشجویان رشته زبان ادبیات فارسی
جزئیات آیین نامه تدوین و بازنگری برنامه‌های درسی دانشگاه‌ها اعلام شد
میزان درآمد همستر کامبت اعلام شد+عکس
این قطار سریع السیر در اروپا کولاک به پا کرد
خودروی لوکس چینی که با مرسدس بنز رقابت می‌کند+عکس
دانشگاه‌ها فضای مناظره و معرفی برنامه‌های کاندیداها را فراهم کنند
پیام ولایتی به سومین کنگره شهدای دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران
آزمون غربالگری شانزدهمین المپیاد دانشجویان علوم پزشکی برگزار شد
پیشنهاد کاهش ساعات آموزش/آمار دخانیات در طرح نماد بررسی شد
اختصاص ۱۵۰۰ میلیارد تومان به فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه‌ها
میزان درآمد همستر کامبت اعلام شد+عکس
اوکراین پهپاد ایرانی شاهد را کپی کرد+عکس
ناوهواپیمابر بریتانیایی که در نبرد رو در رو غرق شد+عکس
اتفاق نگران‌کننده‌ای که درباره بازی همستر به شما نگفته‌اند
بمب‌افکن رادارگریز جدید کابوس آمریکایی‌ها شدند+عکس
خودروی غیرمعروف ژاپنی با سرعت دیوانه‌وار ۴۳۹ کیلومتر حرکت می‌کند+عکس
جنگنده‌ای که بمب هسته ای هم حریف‌اش نبود+عکس
خودروی لوکس چینی که با مرسدس بنز رقابت می‌کند+عکس
کلاهبرداران به بهانه به بهانه همستر کامبت این طور جیب شما را خالی می‌کنند
ساخت زین دوتکه جدید برای دوچرخه‌سواری طولانی و راحت+عکس
خودروی آلمانی محبوب ایرانی‌ها به بازار می‌آید+عکس
کشف عجیب دانشمندان درباره منابع آبی زمین که باعث حیرت همه شد
پهپاد اوکراین سوخوی روسی رادارگریز را منهدم کرد+عکس
ظاهر شیک و جذاب هیوندای آزرا ۲۰۲۵ با دو رنگ متفاوت+عکس
اتوبوس بزرگ ویژه سفرهای آفرود و ماجراجویی ساخت جمهوری چک+عکس
خودروی پلیس تسلا که همه دزدها را بیچاره می‌کند+عکس
راز گنج مقبره امپراتور چین که ۶۰۰۰ سرباز سفالی از آن محافظت می‌کند+عکس
اطلاعیه مهم همستر کامبت درباره دریافت ایردراپ
اتهام سنگینی که برای ایلان ماسک گران تمام می‌شود
خاندان سلطنتی عربستان گران‌ترین لامبورگینی دنیا را خرید+عکس
هوش مصنوعی زبان فیل‌ها را ترجمه کرد
خودروهای برقی که از پژو ۲۰۶ بهترند+عکس
برای بازی همستر کامبت وقت بگذاریم یا نه؟
این قطار سریع السیر در اروپا کولاک به پا کرد
ورزشگاه عجیب بن سلمان با امکانات کامل برای گیمرها و بازی ویدیویی+عکس
از این به بعد دست دزدها به گوشی اندروید شما بخورد قفل می‌شود
چین خلبانان نظامی آمریکا و کشورهای غربی را استخدام می‌کند
اسپیکر جدید شیائومی می‌تواند صدای ۳۶۰ درجه پخش کند
یک پاوربانک می‌تواند چند بار گوشی را شارژ کند؟
رونمایی از خودروی هوشمند مونا ۰۳ با امکانات عالی+عکس
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.