به گزارش شبکه علمی ثریا، نشست بخش بین الملل چهارمین کنگره علوم انسانی اسلامی، شب گذشته اول آبان ماه به منظور بازخوانی اهداف اصلی برگزارکنندگان کنگره با حضور مهمان ویژه این کنگره مظفر اقبال رئیس مرکز اسلام و علوم کانادا و حجت الاسلام والمسلمین رضا غلامی رئیس کنگره،  رفیعی آتانی وفرزاد  جهان بین و تنی چند از اساتید علوم انسانی در سالن همایشهای مسجد حضرت خدیجه(س) برگزار شد.

در ابتدای این نشست، حجت الاسلام والمسلمین  رضا غلامی، رئیس شورای سیاستگذاری کنگره ضمن ارائه گزارش کوتاهی از روند برگزاری این کنگره که دو سالانه برگزار می شود، در سخنانی گفت: این گردهمایی علمی و صمیمی پیش از برگزاری کنگره که انشاء الله دوم آبان با حضور صاحب نظران و اساتید برجسته حوزه و دانشگاه برگزار می شود؛ بیش از هر چیز به بهانه خوش آمدگویی و تشکر از حضور استاد بزرگ علوم اسلامی دکتر مظفر اقبال و آشنایی بیشتر با افقهای فکری و فلسفی این استاد برنامه ریزی شده است. در اینجا ضمن سپاس از حضور ایشان باید گفت: جای خرسندی است که آثار علمی ارزشمند این استاد برجسته حوزه علوم انسانی اسلامی پس از انقلاب اسلامی و در سالهای متمادی در ایران ترجمه و مورد بهره برداری علمی علاقه مندان و نظریه پردازان علوم اسلامی بوده است. دبیرخانه کنگره در این مجال آمادگی خود را در صورت علاقه استاد برای ترجمه و انتشار اثر جدیدشان اعلام می کند.

غلامی در ادامه سخنانش ابراز کرد: طی روزهای اخیر که حضور استاد اقبال در کنگره قطعی شد؛ دوستان زیادی در حوزه علوم اسلامی در دانشگاه ها به دنبال فرصت سخنرانی ایشان در دانشگاه ها بودند که به خاطر ملاحظه حال استاد فقط یک سخنرانی در دانشگاه صنعتی شریف برای ایشان هماهنگ شده است.

رئیس شورای سیاستگذاری کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی با اشاره به حضور استاد اقبال در دومین کنگره بیان کرد: با توجه به اینکه در دوره پیش متاسفانه فرصت بهره مندی مطلوب و مؤثر از نظرات و دیدگاه های ارزنده استاد برای ما حاصل نشد، تمام تلاشمان در این دوره بر آن است که از این حضور استفاده هایی برای بهبود روابط در حوزه بین الملل به وجود آوریم.

غلامی تصریح کرد: این کنگره به پنجمین سال فعالیت خود نزدیک می شود و خوشبختانه باید بگوییم در حال حاضر وضعیت پیشرفت در علوم انسانی اسلامی در کشور با رشد قابل توجهی مواجه است. در ایران جنبش علمی برای تکمیل و گسترش این علوم شکل گرفته است. گردهمایی عظیم اساتید حوزه و دانشگاه که فردا در کنگره شاهد آن خواهیم بود حضور معمول و عادی ای در این زمینه نیست. بهتر بگوئیم این حجم همراهی و حضور دانشگاهیان و حوزویان در کنگره ای داخلی کمتر رخ می دهد که به حمد خدا این کنگره توانسته است با هم افزایی این دو نهاد مهم حوزه علوم انسانی و اسلامی یعنی حوزه و دانشگاه به تعامل این دو در کنار هم و همراه هم نزدیک شود.

وی افزود: ویژگی مهم این کنگره در همت چندین مؤسسه، نهاد و مرکز دانشگاهی و حوزوی در برگزاری آن است و انتظار می‌رود با شرایط تعاملی که بین این نهادها به وجود آمده است در سالهای آینده شاهد شتاب فزاینده تولید علم و محتوا در علوم انسانی اسلامی در سطح کشور و حوزه بین الملل باشیم.

غلامی در ادامه سخنانش گفت: موضوع علم دینی و علوم انسانی اسلامی در دنیا موضوع باسابقه و پراهمیتی بوده و هست و حتی قبل از انقلاب اسلامی ایران در خیلی از کشورها سابقه داشته است. با این وصف برگزارکنندگان این کنگره از آغاز راه روی سرمایه های علمی جهان اسلام حساب ویژه ای باز کردند و البته باید اذعان کنیم که در این زمینه توفیق چندانی نداشته ایم. از این باب از استاد اقبال خواهشمندیم که در زمینه ایجاد ارتباط و تعاملات سازنده ایران و جهان اسلام و به منظور هم افزایی با اساتید علوم اسلامی ما را یاری رسانند. امیدواریم در دوره های بعدی شاهد حضور چشمگیر اندیشمندان فلسفه علم دینی و علوم انسانی جهان اسلام در این کنگره باشیم.

رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا در پایان سخنانش از انتشار نشریه علمی علوم انسانی اسلامی به زبان انگلیسی به همت این مجموعه خبر داد و گفت: یکی از برنامه های در دستور کار این دبیرخانه انتشار منظم نشریه علمی به زبان انگلیسی است. این اقدام با توجه به دو ضرورت دنبال می شود؛ اول آنکه ما معتقدیم مطالبی که در حوزه علوم انسانی در ایران تولید می شود به گوش جهان نمی رسد و از سوی دیگر مطالب و علومی که در این حوزه در جهان اسلام محل تحقیق و تولید اندیشمندان است در ایران به خوبی منعکس نمی شود و انتشار مجله ای با زبان انگلیسی به معرفی دو سویه این علوم کمک خواهد کرد.

در ادامه این نشست، عطاءالله رفیعی آتانی، رئیس دبیرخانه دائمی کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی ضمن خیر مقدم به استاد اقبال گفت: پیش از انقلاب اسلامی ایران مناسبات علم و دین در ایران مطرح بود  و پس از آن نیز با جدیت بیش از پیش دنبال شد. واقعیت این است که علم ترجمه شده از غرب، توان مساعدت و همراهی جامعه اسلامی را برای تصمیم گیری های درست در زندگی انسانی ندارد و ما در این مسیر با ناتوانی علوم غربی روبرو هستیم. با کالبدشکافی علوم غرب از حیث مبانی فکری و نظری با مغایرت های فراوان میان این دو یعنی علوم اسلامی و علوم غربی روبرو می شویم و این تضادها همه و همه دلیلی است برای تلاش برون رفت از این وضعیت.

رفیعی ادامه داد: فعالیت هایی که در کنگره علوم انسانی اسلامی در حال انجام آن هستیم، با تجمیع سرمایه های علمی انسانی عظیم که شکوفه های آن پس از انقلاب اسلامی در ایران رشد و نمو پیدا کرد؛ امروز می توان به دستاورد بزرگی چون پیوند حوزه و دانشگاه در ایران اشاره کرد. هدف گفتمان سازی علمی و بهره گیری از علوم انسانی در تشکیلات دولتی و خصوصی از اهداف ما در این کنگره است.

وی تصریح کرد: جریان سازی عمومی میان تولیدکنندگان علم و بهره گیران از علم یکی دیگر از اهداف مهم ماست. تولید علم یکی از فعالیت های ارزنده است و این در ایران امروز یعنی جریان انقلاب اسلامی را مدیریت کنیم. امروز که برگزاری چهارمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی را دنبال می کنیم مجموعه فضای تولید علم در واقع زمینه مناسبی است برای اینکه مدیران و تصمیم گیران کلان کشور برای سیاست گذاری با آن روبرو شوند.

رفیعی ادامه داد: ما برای تحقق این مهم تلاش های مستمری کردیم که مؤسسات علمی را در این زمینه درگیر کار کنیم. موضوعات علمی اجتماعی این کنگره در ۱۰ کمیسیون تخصصی با محوریت علوم اسلامی در دو فاز فلسفه و روش شناسی و تمدن اسلامی پایه و پایان می گیرد، یعنی در بخش نخست روش شناسی که به پایه های ماجرا می پردازد را داریم و در بخش دوم ماجرا دنبال می شود و به پایان می رسد.

دبیر علمی کنگره در ادامه دستاوردهای مختلف این کنگره را برشمرد و گفت: انتشار ۳۰ جلد کتاب، ۳ عنوان مجله در قالب فصلنامه که به صورت منظم منتشر می شود و کتابی که از نظر علمی سطح بالای نظریه پردازی در این حوزه را معرفی در خود دارد، برگزاری نشست های علمی – تخصصی، اعطای جایزه علوم انسانی اسلامی که به قله های این رشته اختصاص می یابد و هدف آن معرفی نمادها و نمودهای موفق علمی در این حوزه به جامعه علمی جوان است و فرصت خوبی است برای شناساندن افکار و اندیشه ها با نگاه ماندگاری و استمرار؛ از جمله محصولات این کنگره است.

وی ادامه داد: مسلم است که این روند به طور طبیعی و با استمرار و تلاش چشمگیر، رشد خواهد کرد و به مرکزی برای نوآوری و خلاقیت جامعه جوان در زمینه تولید علم هموار، تبدیل خواهد شد. همچنین از نظر بین المللی تلاش هایی کردیم برای برقراری ارتباطات سازنده با جهان اسلام که البته نتایج خوبی را در بر نداشته است و این تلاش ها به تحول نگری با کمک اساتیدی چون دکتر اقبال نیازمند است.

رفیعی در بخش دیگری از سخنان خود با ابراز تآسف از ترجمه های نامطلوب از دستاوردهای علمی ایران در سطح جهان گفت: متأسفانه دستاوردهای علمی ایران حتی فلسفه های کهنی چون مکتب فلسفه صدرایی ترجمه های خوبی در دنیا از آن ارائه نشده است. بهتر است بگوییم در سطح جهان ایران علمی با دستاوردهای علمی را کمتر می شناسیم و این ضرورت می طلبد که دستاوردهای علوم انسانی اسلامی به جهانیان بهتر و بیشتر معرفی شود. ما در این کنگره تلاش را آغاز کرده ایم و علاقه مندیم که اندیشمندان جهان اسلام در این راه یاری کنند و ارتباطات بهتری را شکل و گسترش دهیم.

دکتر رفیعی در پایان سخنان خود از استاد مظفر اقبال درخواست کرد برای آشنایی بهتر و دقیق تر حضار در بیاناتی پروژه فکری و علمی خود  را ارائه دهند.

بنابراین گزارش، در ادامه این نشست هم اندیشی سخنرانان کنگره و مدیران کمیسیون های علمی تخصصی هر یک ضمن معرفی کوتاهی از خود و فعالیتشان در کنگره از حضور استاد اقبال، صاحب نظر علوم اسلامی انسانی تشکر و قدردانی کردند.

سیدسعید زاهدزاهدانی، رئیس کمیسیون ارتباطات و جامعه شناسی اسلامی این کنگره در سخنانی که به زبان انگلیسی ارائه کرد ضمن ابراز خرسندی از ایجاد تعاملات مؤثر در دانشگاه های جهان اسلام گفت: اندیشمندان علوم انسانی در ایران بسیار علاقه مند هستند که دانش خود را در حوزه روش شناسی توسعه دهند. در این مجال چند مکتب فکری را دنبال می کنند. اولین روش در مؤسسه علمی پژوهشی امام خمینی(ره) مطرح شده است که روش معمول مدرن است و سعی می کند از نتیجه هایی که به دست می آید در راه توسعه علم استفاده کند. دومین روش به فلسفه ملاصدرا برمی گردد که با این تئوری ها انطباق برقرار می کند هرچند آن در بخش فلسفی خود قرار می گیرد و نیاز است روش توسعه آن کاربردی شود و اندیشمندانی که توجه زیادی به این قسمت مبذول داشته اند اما آمدند از روش های خاص خود استفاده کردند که از جامعه سناسی اسلامی استفاده کنند در کل این زمینه روانشناسی اسلامی در ایران وضعیت خوبی دارد و علاقه مندان زیادی را با خود همراه کرده است. تعاملات بین المللی و ایجاد نشست های تخصصی در سطح جهان اسلام به توسعه این دانش کمک شایانی می کند. ما به لحاظ منطقی باید فرصتهای بیشتری ایجاد کنیم تا جامعه شناسی اسلامی در دنیا به خوبی معرفی شود و در این زمینه نیازمند تعاملات سازنده بین المللی هسیتم و با کشورهایی که در این زمینه صاحب نظر هستند تا شاخه جامعه شناسی اسلامی توسعه پیدا کند.

در ادامه این نشست مهدی حمزه پور، استاد مدیریت اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) ضمن بیان چند دیدگاه تئوریک در زمینه علم مدیریت گفت: تحول آفرینی و کاربردی سازی تصمیم گیری با رویکرد اسلامی از جمله نیازهای جامعه اسلامی در حوزه مدیریت کلان است. در علم مدیریت تعاریفی وجود دارد که مبنای آن با علوم اسلامی در تضاد به سر می برد، یعنی مبانی فلسفه مدیریت، کنترل و اداره سازمان ها، نظریه های رفتار در سازمان و … با مبانی فلسفه اسلامی تفاوتهای اساسی دارد و این تفاوتها وظیفه ما معلمان دانشگاه را برای تربیت دانشجویان مدیر برای جامعه اسلامی سخت تر کرده است.

وی ادامه داد: مدیریت دانش در غرب و تفاوت آن با اسلام و مدل های ذهنی موجود در دنیا و از سوی دیگر فلسفه اسلامی؛ این مسایلی است که باید به آن پاسخ داد اینکه آیا می توان این دو فلسفه متفاوت را با هم مطابق و همراه کرد یا نه؟

این استاد مدیریت دانشگاه امام صادق(ع) در پایان از استاد اقبال پرسید: ما در اسلام به دنبال رشد انسان ها در سازمان هستیم و یا به دنبال کنترل آنها؟ و اینکه با توجه به قلب مدیریت که تصمیم گیری است در اسلام و در علم مدیریت هر کدام تصمیم گیری چگونه صورت می گیرد؟ این سئوالاتی هستند که باید برای همراه کردن این علم با علوم انسانی اسلامی به آن، پاسخ دقیق و روشنی دهیم.

فرزاد جهان بین، دبیر شورای سیاست گذاری چهارمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی ضمن تشکر از حضور استاد اقبال و ابراز خرسندی از ترجمه آثار ارزشمند ایشان در ایران گفت: ما در این کنگره به دنبال نهادسازی در تمام زمینه های انسانی هستیم. اینکه آموزه ها و معارفی که در اسلام داریم نظام های عملی – نظری هستند که ما را به نهادسازی در جامعه اسلامی می رسانند و ما باید در این زمینه تلاش های مستمری را با کمک جهان اسلام دنبال کنیم.

مظفر اقبال، اندیشمند پاکستانی مقیم کانادا و رئیس مرکز اسلام و علوم کانادا پس از شنیدن سخنان اساتید و برگزارکنندگان کنگره در سخنانی ضمن ابراز خرسندی از اینکه دوباره به ایران سفر کرده است، گفت: من اولین بار سال ۱۹۸۵ به ایران آمدم، آن روزها روزهای سختی را پشت سر می گذاشتید. برهه جنگ تحمیلی عراق بر شما بود و من به خوبی خاطرم هست که وقتی در خیابان های تهران قدم می زد احساس ناامنی و ناآرامی را کاملا احساس می کردم. فشارها و تحریم‌های بین المللی که به ایران می شد واقعا ناراحت کننده بود. برای کنگره دوم که به ایران آمدم نیز هنوز تحریم هایی در سطح جهانی برای ایران وجود داشت و اینها همه از مسایلی است که در حوزه بین الملل ناراحت کننده است. از آن زمان تا امروز تعاملات خیلی خوبی با ایران داشته ام و خوشحالم که امسال نیز به این کنگره دعوت شدم.

اقبال ادامه داد: تمدن اسلامی آمد و بحث تعارض ایده ها را مطرح کرد که از مسلمانان و جوامع غیر مسلمان مطرح می شود. همانطور که سئوالاتی که راجع به خلقت مطرح می شود و اتم به عنوان فلسفه کلی جهان ماده و تشکیل دهنده همه اجزا مطرح است. مسلمانان این جهان دائمی که وجود دارد را به این معنا قبول دارند و هیچ چیز دیگر غیر از مکاتب اسلامی به این دائمی بود جهان اعتقاد ندارند. در فلسفه خلقت گفته می شود ما همه چیز را خلق کردیم همین طور انسان ها را، ما با جهان هستی و جهانی که به وجود خودش ادامه می دهد معنا پیدا می کنیم و این تلقی اولین چالش بود.

این استاد علوم اسلامی کانادا تصریح کرد: امروز رنسانسی در حال وقوع است و ایران و حتی خراسان که در اسلام منطقه خیلی مهمی است نقطه ای است که دوباره فلسفه اسلامی را پس از چالشهای سده های مختلف احیاگر. چالش زمانی ایجاد شد که کل جامعه اسلامی در خواب عمیقی فرو رفته بود و هنگام این خواب عمیق جهان اسلام در ایران بزرگانی چون ابوعلی سینا و غزالی و…به تحقیق و توسعه فلسفه و دانش اسلامی همت گماردند. یکی از نکات مثبتی که اتفاق افتاد تمدن اسلامی آن را توسعه داد و خروجی های را در تکنولوژی وارد کرد و نتایج آن به جامعه اسلامی برمی گشت.

وی افزود: بعد از آن بحث مستعمره سازی (۱۹۷۹ در مصر) کشتی‌های زیادی به مصر رسیدند و شروع کردند به توسعه مکاتب فکری خودشان و این خیلی عجیب است خیلی زیاد! چنین ارتش عظیمی می آید چنین می کند و جهان اسلام در خواب عمیق است! استفاده منفی از قدرت دانش در هند و مصر و دیگر مستعمره ها به شکل قریبی رخ داد! در این داستان ایران هم قربانی شد. در اینجا می گویم تمدن اسلامی و دوره رنسانس خیلی بحث پیچیده ای است. بحث اسلام و ارتباط آن با مکاتب فکری انسانی خود مبحثی است که مجال گفتن آن کلاس درس دانشگاه به همراه تامل و تدبر است.

 اقبال در ادامه سخنانش گفت: در قلمرو خداوند، انسان با خالق خود ارتباط واقعی دارد ولی در قلمرو انسانها ما خودمحور عمل می کنیم. ما نیاز داریم که انسانها طبق قوانین اسلامی و به مکاتب فکری خود برگردند، چون مرکز خرد و انسانیت همان مکتب فکری اسلامی است. تمدن همه چیز دارد ولی ما باید به آنها که اندیشه استعمار در سر دارند بگوئیم چگونه زندگی کنند. من به ایران آمده ام که راجع به آزاد بودن امت اسلامی صحبت کنم. امت اسلامی باید از قید و بند آموزشهای غربی رها شود. یادآوری می کنم بین سالهای( ۱۹۵۰ – 1960 ) دوره احیای ۵۷ کشور در جهان بود و امروز این امیدواری بزرگ را باید دوباره احیا کنیم و آن سده که توسعه های بزرگ اسلامی در آن رخ داد را زندگی کنیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به خرد و آگاهی معمار کبیر انقلاب اسلامی ایران امام خمینی (ره) گفت: امام راحل(ره) از روی خرد و آگاهی اسلامی کمک کرد که این انقلاب اسلامی در ایران به صورت روشمند و بنیادی مسیر خود را طی کند. خاطرم هست یک بار به دانشگاه امام صادق(ع) رفتم و در مباحثه با دانشجویان آن دانشگاه دیدم که چقدر استعدادهای ناب و زنده در زمینه علوم انسانی اسلامی در این کشور وجود دارد. من به عنوان یک استاد علوم اسلامی به دانشگاهیان ایرانی توصیه می‌کنم تعاملات حوزه و دانشگاه را جدی بگیرید. تمام مکاتب فکری در زمان مستعمره سازی آمده است و ایران تنها کشور اسلامی است که حوزه و دانشگاه شکاف انسانی را می تواند در آن پر کند و این یک فرآیند طولانی مدت است چون ما احاطه شده ایم توسط پارادایم های غیراسلامی.

مظفر اقبال در پایان سخنان خود گفت: علوم انسانی اسلامی را به چه روش‌هایی می خواهیم پیش ببریم؟ باید نیک بدانیم این راه دشواری‌های خود را دارد. مثل زندگی در شب و تاریکی که می خواهیم به سپیده صبح برسم. این مهم نیاز به تفکر، تدبر، تعامل، همکاری و ارتباط مؤثر دارد. چالش ما چالش قابل تأملی است و برای اینکه فرد را به منظر عموم بگذاریم باید یقین داشته باشیم و یقین چیزی است که از حضرت رسول اکرم(ص) به ما رسیده است و ما می توانیم در خود بپروانیم وگرنه به عنوان انسان در وجود ما نیست. ما در این راه باید از خدا یاری بخواهیم. ما باید کاری کنیم. مهم نیست شب چقدر تاریک است مهم است که باید به روشنی برسیم. ما باید برای فرزندان جهان اسلام تغییر انسانی ایجاد کنیم.