به گزارش ثریا دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ISC با اعلام این خبر اظهار داشت: از اواخر سال ۹۸ با ابلاغ رسمی وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری عملاً ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی کشور را با شاخص‌ها و معیارهای مصوب کارگروه تخصصی رتبه بندی در وزارت علوم آغاز کرد.

وی افزود: رهبر معظم انقلاب در دیدار دانشگاهیان در ماه رمضان سال ۹۸ بر ضرورت «ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه‌ها» تاکید فرموده و بر تعیین معیارها و مزیت‌های لازم برای رتبه بندی به منظور ارتقای کیفی دانشگاه‌ها و ایجاد رقابت مثبت تاکید نمودند.

دهقانی اظهار داشت: هرچند در طول ۱۰ سال گذشته رتبه بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی کشور توسط گروه رتبه بندی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام انجام می‌شد اما در سال ۹۹ رتبه بندی و ارزیابی دانشگاه‌های دولتی تحت نظارت وزارت علوم با معیارها و شاخص‌های جدید و نیز روش‌شناسی کاملاً متفاوت نسبت به قبل و نیز با هماهنگی و نظارت کامل کارگروه تخصصی رتبه بندی در وزرات عتف توسط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ( ISC ) انجام گرفت و نتایج آن اعلام شد.

وی افزود: هر چند تلاش و کوشش‌های بی نظیر تمامی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی در رشد و شتاب علمی در عرصه‌های بین‌المللی بخصوص در سال‌های اخیر و همزمان با تشدید تحریم‌های بین‌المللی قابل تقدیر است، با این حال بر اساس اسناد بالادستی نظیر نقشه جامع علمی کشور و سیاست‌های کلان علم و فناوری ضرورت توجه و تاکید بر تمام ابعاد توسعه علمی و مأموریت‌های چندجانبه دانشگاه‌ها به خصوص تاکید به نقش و حضور دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی کشور در جامعه، اثر گذاری اقتصادی و اجتماعی، توجه به مهارت افزایی و کار آفرینی، توسعه و گسترش شرکت‌های دانش‌بنیان و اشتغال‌زایی، بین‌المللی سازی آموزش عالی و مشارکت‌های بین‌المللی در آموزش و پژوهش، تاکید به ترویج فرهنگ شاگرد پروری و مسائل فرهنگی و اسلامی و حضور پر رنگ اساتید و دانشجویان در کرسی‌های نظریه پردازی و غیره سبب می‌شود به مساله رتبه بندی و ارزیابی دانشگاه‌ها به صورت متمایزی نگریسته شود.

سرپرست ISC در ادامه گفت: در این رتبه بندی، معیارهای کلی در ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی در ۶ حوزه آموزش (با وزن ۳۰ درصد)، پژوهش (با وزن ۲۵ درصد)، فناوری و نوآوری (با وزن ۲۰ درصد)، بین‌المللی سازی (با وزن ۱۰ درصد)، اثرگذاری اقتصادی (با وزن ۱۰ درصد) و خدمات اجتماعی، زیر ساخت و تسهیلات (با وزن ۵ درصد) می‌باشد که هر کدام از این معیارهای اصلی، به تعدادی شاخص اصلی و زیر شاخص تقسیم می‌شوند که عملکرد دانشگاه در هر یک از آنها به صورت جداگانه ارزیابی می‌شود.

تعداد شاخص‌های به کار گرفته شده در رتبه بندی جدید ۱۰۴ شاخص و زیر شاخص است که در جدول زیر بر اساس هر معیار اصلی نشان داده شده است:

وی در ادامه گفت: بر اساس روش شناسی جدید و بر مبنای شاخص‌های مصوب کارگروه تخصصی رتبه بندی در وزارت علوم، اطلاعات مورد نیاز رتبه بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی از سه طریق جمع آوری شده است: اطلاعات پژوهشی که جمع آوری آن بر عهده گروه رتبه بندی پایگاه استنادی جهان اسلام است، خود اظهاری دانشگاه‌ها که از طریق تکمیل پرسشنامه الکترونیکی رتبه بندی توسط رابطین محترم در دانشگاه‌ها به دست می‌آید و نیز برخی اطلاعات آموزشی که از طریق وزارت علوم یا سازمان‌های زیر مجموعه در اختیار گروه رتبه بندی قرار داده می‌شود.

دهقانی گفت: روش‌شناسی رتبه بندی به صورت کامل در وب سایت رتبه بندی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در دسترس دانشگاه‌ها قرار خواهد گرفت. بر اساس روش شناسی موجود، کلیه اطلاعات جمع آوری شده در سال‌های ۹۵ الی ۹۷ بوده است. دلیل انتخاب این بازه زمانی تکمیل کلیه اطلاعات مورد نیاز در شاخص‌ها و معیارهای مورد نیاز بوده است.

وی ادامه داد: در رتبه بندی سال ۹۹، مجموعاً تعداد ۱۰۳ دانشگاه حضور داشتند که اطلاعات آنها مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت و بر اساس مأموریت هر یک دسته بندی شده و مورد رتبه بندی قرار گرفته‌اند. تفاوت این دسته بندی با رتبه بندی سال‌های پیش، در دسته بندی دانشگاه‌های علوم کشاورزی به صورت مستقل است. آمار حضور دانشگاه‌ها بر اساس نوع دانشگاه به شرح زیر است:

سرپرست ISC گفت: با توجه به اینکه رتبه بندی با روش شناسی جدید برای اولین بار در سال ۹۹ انجام شده است، بدون تردید در برخی موارد ممکن است سوالات و ابهاماتی وجود داشته باشد که تلاش خواهد شد اطلاعات و جزئیات کامل از طریق داشبورد اختصاصی در وبگاه ISC در اختیار دانشگاه‌ها قرار گیرد. با این حال کلیه پیشنهادهایی که توسط برخی دانشگاه‌ها ارسال شده جمع آوری شده تا در سال آینده در کارگروه تخصصی رتبه بندی در وزارت عتف بررسی و مد نظر قرار گیرد.

مهم‌ترین چالش موجود در رتبه بندی سال جاری

دهقانی ادامه داد: مهم‌ترین چالش موجود در رتبه بندی سال جاری عدم اطلاعات کافی، شفافیت و نیز مستندات در شاخص‌های آموزش، نوآوری، فناوری، اثر گذاری اقتصادی و نیز خدمات اجتماعی، زیر ساخت و تسهیلات بود. که به طور خاص به برخی موارد به شرح زیر اشاره می‌شود:

عدم ارسال اطلاعات کامل و مستندات مربوط به بخش خود ارزیابی توسط برخی دانشگاه‌ها

عدم دقت لازم در تکمیل پرسشنامه در پروفایل دانشگاه‌ها از جمله آمار مربوط به شاخص‌های نسبت تعداد پایان نامه‌های تقاضا محور، تجاری سازی فناوری، کارآفرینی، ارتباط با صنعت و جامعه، قراردادهای ارتباط با صنعت و جامعه و نیز شاخص‌های مرتبط با زیرساخت و تسهیلات و امکانات دانشگاه

عدم ارسال اطلاعات ضروری نظیر تدوین دوره نوآوری در آموزش، مهارت افزایی در آموزش، بازنگری برنامه‌های درسی، تدوین برنامه‌های درسی به مدیریت آموزشی وزارت عتف و در نتیجه عدم کامل بودن اطلاعات برخی از دانشگاه‌ها در این خصوص.

سرپرست ISC گفت: از آنجا که این اطلاعات از اهمیت زیادی برخوردار بوده و برخی از دانشگاه‌ها موارد را تکمیل و یا مستندات را ارائه نکرده بودند در فرایند رتبه بندی مشکلات زیادی ایجاد و موجب تأخیر در اعلام نتایج شد. امید است در سال آینده با هماهنگی بیشتر وزارت عتف با دانشگاه‌ها و نیز ارائه راهنمایی‌های لازم برای شفاف سازی کامل در پرسشنامه و نیز دریافت دقیق اطلاعات مورد نیاز، این چالش‌ها برطرف و دقت کافی در این خصوص صورت گرفته تا خطای ناشی از این کار به کمترین میزان ممکن برسد.

دهقانی ادامه داد: نتایج رتبه بندی سال ۹۹ با توجه به تصمیم کارگروه تخصصی رتبه بندی بر اساس چند بخش مختلف از جمله دانشگاه‌های جامع، دانشگاه‌های صنعتی، دانشگاه‌های علوم کشاورزی و هنر و نیز به صورت درهمکرد دانشگاه‌های جامع و صنعتی محاسبه و منظور شده است.

وی افزود: در هر بخش با توجه به نزدیک بودن امتیازات و نیز رتبه‌های دانشگاه‌ها انتخاب بازه‌های رتبه‌ای به جای رتبه مطلق پیشنهاد و اجرا شده و بر این اساس، همه دانشگاه‌های حاضر در رتبه بندی به صورت بازه مشخص محاسبه و اعلام شده است.

دهقانی گفت: بدین صورت که برای تمام دانشگاه‌های جامع تا رتبه ۴۰، بازه‌های ۱۰ تایی تعریف شده است. دسته اول ۱۰ دانشگاه اول بوده که با توجه به امتیاز کسب شده در بازه رتبه‌ای (۱۰-۱) قرار دارند، دسته دوم ۱۰ دانشگاه دوم هستند که در بازه رتبه‌ای (۲۰-۱۱) قرار دارند، دسته سوم ۱۰ دانشگاه سوم هستند که در بازه رتبه‌ای (۳۰-۲۱) قرار دارند و دسته چهارم ۱۰ دانشگاهی هستند که در بازه رتبه‌ای (۴۰-۳۱) قرار دارند و سایر دانشگاه‌ها در دسته پنجم و در رتبه ۴۱+ قرار می‌گیرند.

وی افزود: در گروه دانشگاه‌های صنعتی، تمام دانشگاه‌ها در دسته‌های ۵ تایی قرار می‌گیرند و دسته اول ۵ دانشگاه اول هستند که در بازه رتبه‌ای (۵-۱) قرار دارند، دسته دوم ۵ دانشگاه دوم هستند که در بازه رتبه‌ای (۱۰-۶) قرار دارند، دسته سوم ۵ دانشگاه سوم هستند که در بازه رتبه‌ای (۱۵-۱۱) قرار دارند و سایر دانشگاه‌ها در دسته چهارم و در رتبه ۱۶+ قرار می‌گیرند. در بخش درهمکرد دانشگاه‌ها نیز به شیوه بالا برای دانشگاه‌های صنعتی و جامع اعلام شده است با این تفاوت که برای این دانشگاه‌ها بازه‌های ۱۵ تایی اعلام شده و دانشگاه‌هایی که در بازه رتبه‌ای ۱۵-۱ قرار دارند به عنوان دانشگاه‌های دسته اول معرفی شده‌اند.

دهقانی اظهار داشت: چنانچه دو یا چند دانشگاه دارای رتبه مشابهی باشند، تعداد دانشگاه‌ها در آن بازه بیشتر خواهد بود و به همین نسبت به عدد بازه بعدی اضافه خواهد شد، به عنوان مثال در رتبه بندی درهمکرد دانشگاه‌های صنعتی و جامع و در بازه رتبه‌ای ۴۵-۳۱ تعداد دانشگاه‌ها به جای ۱۵ دانشگاه، ۱۶ دانشگاه است و به همین دلیل بازه رتبه‌ای بعدی به جای ۴۶ از ۴۷ شروع شده است.

دهقانی تاکید کرد: نکته‌ای که بیان آن حائز اهمیت است تفاوت جایگاه دانشگاه‌ها در دو رتبه بندی دانشگاه‌های جامع و صنعتی با درهمکرد دانشگاه‌ها می‌باشد، بدین صورت که ممکن است دانشگاهی در رتبه بندی دانشگاه‌های جامع دارای رتبه بهتری نسبت به یک دانشگاه باشد ولی در رتبه بندی درهمکرد در بازه رتبه‌ای پایین‌تری قرار گرفته باشد. این تغییر در رتبه به دلیل شیوه نرمال سازی است که در هر شاخص نسبت به دانشگاه اول انجام می‌گیرد و با تغییر دانشگاه‌ها ممکن است دانشگاه اول تغییر کند و به دنبال آن رتبه دانشگاه هم تغییر کند.

دهقانی گفت: از مزیت‌های رتبه بندی فوق امکان ارتقای جایگاه دانشگاه‌ها بر اساس اطلاع از نقاط ضعف خود و برطرف نمودن آنها و نیز تاکید و استمرار در نقاط قوت در رتبه بندی برای سال‌های آینده است، بدین صورت که با توجه به اطلاعاتی که دانشگاه‌ها از نحوه عملکرد خود در رتبه بندی حاضر به دست می‌آورند می‌توانند به منظور عملکرد بهتر برنامه ریزی و سیاست گذاری داشته باشند.

وی افزود: دانشگاه‌ها می‌توانند با مراجعه به پروفایل خود جزئیات عملکرد را در هر شاخص ملاحظه کنند، ضمناً نتایج رتبه بندی در وب سایت رتبه بندی به آدرس https://ur.isc.ac برای عموم در دسترس است و روش شناسی آن نیز به صورت واضح در همین وبگاه قرار داده خواهد شد. لازم به ذکر است رتبه تمام دانشگاه‌های هم بازه یکسان بوده و ترتیب قرار گرفتن آنها در هر بازه بر اساس حروف الفبا بوده است.

وی افزود: نکته قابل توجه این است که اساساً برای دانشگاه‌ها، رتبه بندی نباید به یک هدف تبدیل شود بلکه ابزاری است که دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی را در طی مسیر پیموده شده راهنمایی کند و با اطلاع از نقاط قوت و ضعف خود امکان اصلاح مسیر و بخصوص حرکت در راستای توسعه علمی همه جانبه سازمان و در نتیجه کشور را مشخص نماید. لذا دقت شود که وجود دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در هر جایگاه و رتبه موجب کاهش ارزش آنها نخواهد شد و قطعاً با تاکید بر نقاط قوت و برطرف نمودن نقاط ضعف قادر خواهند بود در مسیر مأموریت همه جانبه خود ادامه دهند.

جایگاه دانشگاه‌های کشور در رتبه بندی سال ۹۹ (به ترتیب حروف الفبا)

جایگاه دانشگاه‌های جامع کشور در رتبه بندی سال ۹۹ (به ترتیب حروف الفبا)

جایگاه دانشگاه‌های صنعتی کشور در رتبه بندی سال ۹۹ (به ترتیب حروف الفبا)

جایگاه دانشگاه‌های هنر و کشاورزی کشور در رتبه بندی سال ۹۹