به گزارش ثریا یکشنبه ۲۲ فروردین معاونت پژوهشی دانشکده الهیات دانشگاه تهران در وبیناری مشترک با مرکز فلسفه علم دانشگاه پتسبرگ میزبان متفکر برجسته، نیکولاس رشر ۹۲ ساله بود. دپارتمان فلسفه دانشگاه پتسبرگ واقع در پنسیلوانیا همواره رتبه یک رقمی را به خود اختصاص داده است و نیکولاس رشر مدیر مرکز فلسفه علم و مدیر پیشین دپارتمان فلسفه دانشگاه پتسبرگ، برای اهالی فلسفه در ایران و کشورهای مختلف کاملاً شناخته شده است. در این وبینار نیکلاس رشر و نادیا مفتونی استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر پیشکسوت دانشگاه ییل پیرامون حوزههای پژوهشی مشترک به ویژه تاریخ و فلسفه علم به گفتگو و تبادل نظر پرداختند.
رشر در آغاز جلسه گفت: «برای من افتخاری است که در این جلسه باشم و خوشحالم که چنین برنامهای را تدارک دیدید.» او همچنین پژوهشهای دکتر مفتونی پیرامون فارابی را بسیار جالب توجه دانست و در تقدیر از این تلاشها گفت «بعد از پایان کرونا و بازگشایی محل کارم، نسخهای کتابم "کتابشناسی فارابی" را به شما اهدا خواهم کرد. عمیقاً مفتخرم که همکارانم در ایران تصمیم گرفته اند چنین وبینار درباره پژوهشهای من را برگزار کنند و قدردان نادیا مفتونی برای شکل دادن این رویداد و فراهم کردن امکان شرکت در آن هستم.»
وی در ادامه سخنانش افزود: «مؤکداً قدردان هستم چرا که ایران تاریخی با شکوه و متمایز از دستاوردهای علمی دارد و در ارتباط بودن با همکارانی از این کشور برای من پیشرفتی خوشایند است.»
وی سپس در توضیح تاریخچه زندگیاش گفت: «در سال ۱۹۲۸ در هاگن آلمان به دنیا آمدم. پدرم وکیل بود، پدربزرگم تاجر و جدم پزشک. اما تأثیر علمی در خانواده ما و مشخصاً در من از جانب بزرگترین پسرعموی پدرم اسکار رشر بود که نهایتاً اسمش را پس از زندگی طولانی مدت در استانبول به عثمان رشر تغییر داد. او یک عربشناس شاخص و نیز پژوهشگر تاریخ و ادبیات ایران و ترکیه بود. او در زمینه ارتباط دادن جاهایی که نسخ خطی در خاور نزدیک را نگهداری میکردند با دانشگاههای غربی بسیار فعال بود. او مجموعههای درخور توجهی را در ییل، پرینستون و در بوخوم آلمان سر و شکل داد و کتابخانههای بسیاری در کشورهای غربی قوت خود در زمنیه نسخ مربوط به خاور نزدیک را مرهون او هستند. او پیش از جنگ جهانی اول به ترکیه رفت و پس از فوت فامیلهای نزدیکش در آلمان، پدرم فرد اصلیای بود که با وی در ارتباط بود و پس از فوت پدرم در ۱۹۵۳، این ارتباط به من به ارث رسید و برای ۲۰ سال به شکل منظم در ارتباط بودیم. این ارتباط علاقه مرا به تأثیراتی که فلاسفه عربزبان در قرون وسطی بر فلسفه گذاشتهاند برانگیخت. دریافتم که آنها تأثیرات قابل توجهی در زمینه منطق داشتهاند که اصولاً در غرب شناختهشده نبود. هیچ کتابی درباره این تأثیرات نبود و فقط چند مقاله آن هم به طور گذرا به این تأثیرات که در زبان عربی گذاشته شده بود، و البته عمدتاً توسط غیرعربها که مشخصاً ایرانیها میانشان پیشرو بودند، اشاره کرده بودند. مطالبی را درباره منطق موجه موقت پیدا کردم و آن را بازسازی کردم تا حدی که رضایت نسبیام را برانگیخت. به نقطهای رسیدم که تقاطع سختی بود. در دانشگاهی بودم که منابع زیادی از خاور نزدیک داشت و کارهایی که میتوانستم با این منابع انجام داده باشم را به ثمر رسانده بودم. باید تصمیم میگرفتم که فیلسوف بودنم را کنار بگذارم و عربشناس شوم یا اینکه علاقهام به عربی را کنار بگذارم و به فلسفه روی بیاورم. من هم گزینه دوم را انتخاب کردم. مجموع کارهایی که در زمینه فلسفه اسلامی انجام دادم حدوداً از ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۵ بود.»
او در ادامه اشاره کرد که «تأثیرات این دوره در ادوار بعد هم همراه من بود.» وی مشخصاً به این نکته اشاره کرد که منطقدانان مسلمان و خصوصاً ابن سینا به جنبه زمانمند منطق توجه وِیژه نشان دادند. توجهی که هم در یونان مغفول مانده بود و هم در دورههای متأخر بعد از قرون وسطی مورد غفلت بسیاری از فلاسفه زبان قرار گرفت و رشر با توجه به این موضوع، به احیای آن پرداخت.
او یکی از چالشهای فلسفه در دوران کنونی را تخصصگرایی شدید آن دانست و به عنوان نمونه اشاره کرد: «اکنون حجم پژوهشهایی که هر سال درباره کانت منتشر میشود از مجموع حجم آثار کانت بیشتر است تا حدی که دیگر یک نفر نمیتواند متخصص کانت باشد و افرادی متخصص دوره اولیه کانت هستند و افراد دیگری متخصص فلسفه عملی کانت و غیره. این نوع تخصصگرایی هرچند در فضایی که افراد بسیاری در زمینههای معدودی مشغول به کار هستند اجتنابناپذیر است، لیکن از جهت فلسفی بسیار زیانبار است. چرا که متصور نیست مجموع حیطههایی را که نسبت به آن دغدغه وجود دارد از هم تفکیک کنیم. ما در موقعیت سختی قرار داریم و باید در دوران تخصصگرایی در جهت نظامدهی و اتحاد عناصر تلاش کنیم. این چالش بزرگی است که من تلاش بسیار ناقصی را برای ثمردهی و انجام آن پیش گرفتم و به همین سبب است که من بیش از اکثر همکارانم در حیطههای مختلفی کار میکنم و سعی میکنم ارتباط میان این حیطهها را حفظ کنم.»
مفتونی در ادامه به کتاب "سفری در فلسفه به ۱۰۱ روایت" اثر نیکولاس رشر اشاره کرد و آن را یک اثر موفق خواند که مخاطب وسیعی را در بر میگیرد چرا که در فلسفه سخت نوشتن راحت است و آسان نوشتن سخت. رشر با تقدیر از توجه مفتونی اشاره کرد که هدفش دستیابی به همین مخاطب گسترده بوده و گفت: «اکثر فلاسفه برای همکارانشان مطلب مینویسند و تنها کسانی که به نوشتههای آنها رغبت نشان میدهند دوستان متخصصشان هستند. به نظرم مطلب بسیار مهم این است که فلسفه اگر قرار است به حیات خود ادامه دهد باید با افرادی تعامل کند که فیلسوف حرفهای نیستند بلکه هوشی معمولی و علاقهای نسبی به مسائل پایهای دارند.» او افزود: «به عقیده من عمومی کردن مطالب فلسفی به هیچ وجه تنها مسئولیت پژوهشگران نیست اما اگر مباحث خود را به مسائلی که مردم به آن علاقه دارند ارتباط ندهیم در نهایت خودمان را از جامعه منزوی خواهیم کرد و این رویکرد، سازنده نخواهد بود.»
یکی از پژوهشگرانی که از دانشگاه هنر در وبینار شرکت کرده بود سوالی درباره فلسفه هنر از رشر پرسید و با اشاره به تحقیقات گستردهای که مفتونی در زمینه فلسفه هنر فارابی و ابن سینا انجام داده گفت: «با رویکرد افلاطون نسبت به هنرمندان آشنا هستیم و او در این زمینه شهرت منفی دارد…» رشر به مزاح گفت: «او آدم بدی بود! … برای ایرانیان خیلی ظالمانه است که شعر محکوم شود!» که موجب خنده حضار شد. آن پژوهشگر در تکمیل سوالش گفت: «اما فارابی و ابن سینا در همان نظام فلسفی افلاطون نگاه مثبتی به هنر دارند و هنرمندان را افرادی میبینند که میتوانند متخیله جمهور را شکل دهند و از این طریق آنها را به سوی فضائل عقلی سوق دهند. حداقل قرائت مفتونی از فارابی و ابن سینا به این گونه است. آیا این نگاه را برای فضای امروز کاربردی میبینید؟»
رشر در پاسخ گفت: «باید بگویم از میان تمام زمینههای فلسفی که پیرامون آنها نوشتهام فلسفه هنر کوچکترین بخش را به خود اختصاص میدهد و در این زمینه کمترین حرف را دارم. چرا که معتقدم این زمینه از جهتی دشوارترین زمینه است. اینکه یک فیلسوف چه حرفی در زمینه بُعد خیالی تولید هنری باید ارائه دهد به طرز ترسناکی پیچیده است. این حوزه از آن جهت پیچیده شده که هنر طی چند قرن اخیر تبدیل به یک هدف متحرک شده است. هیچ هنرمند شاخصی نمیخواهد کاری را درست به همان شیوهای که پیش از او انجام شده انجام دهد. همه میخواهند کار را به شیوه خاص خودشان انجام دهند. از همین رو شکار یک چیز که در حال جابجایی سریع در چشمانداز است دشوار میشود. درست همان لحظه که بگویید هنر برای یافتن بینش عمیقتر نسبت به روابط انسانی یا بینش عمیقتر نسبت به تجربه زندگی ما در دنیای پیرامونمان وجود دارد، یا هر شعار دیگری را درباره هنر بدهید، یک مسأله این است که این شعار شمول ندارد و ممکن است صرفاً شامل برخی آثار هنری شود. اما مسأله مهم دیگر این است که درست در لحظهای که بگویید این آن چیزی است که هنر باید باشد، یک نفر میآید و یک آبریزگاه را در موزه به معرض نمایش میگذارد. این خود یک اقدام فلسفی است و سوالاتی را برمیانگیزد مانند اینکه چرا باید از اینکه این شئ به عنوان یک اثر هنری به معرض نمایش در آمده جا بخوریم؟ البته فقط در حد پرسش برانگیختن کار ویژهای را انجام میدهد و نه در بُعد دیگری. اما همچنین الگوی هنجاری ارائهشده را مبنی بر اینکه هنر باید فلان کارکرد را داشته باشد میشکند. حتی خود این سوال که آیا هنر اصولاً باید کارکردی داشته باشد نیز مطرح شده است. در نتیجه رسیدن به تبیین تئوریک از فلسفه هنر بسیار دشوار است. فلاسفه میخواهند تعمیم دهند و طبیعت این موضوع در برابر تعمیم مقاومت نشان میدهد.»
رشر در پایان گفت: «از اینکه با همکاران ایرانی در ارتباط بودم بسیار خوشحالم. یکی از ویژگیهای شگفتانگیز علم و پژوهش این است که همه ما را در مقام همکار کنار هم قرار میدهد. من این مزیت را داشتم که این جلسه به زبان انگلیسی برگزار شد و به همه حضار به خاطر تواناییشان در زبان انگلیسی تبریک میگویم. اگر این جلسه به فارسی برگزار میشد زبان من کاملاً بسته بود و نمیتوانستم هیچ چیزی بیان کنم، اما میتوان تا حدی بر چنین تفاوتهایی در زبان غلبه کرد و وقتی غلبه میکنیم، مطالبی که در فلسفه و پژوهشهای دیگر به آن میپردازیم اموری میشوند که ما را به شیوهای بسیار سازنده به هم پیوند میزنند و من بسیار خوشحالم که با چنین مبنایی در این نشست شرکت کردم.»
منبع: روابط عمومی
آغاز ثبتنام کلاس اولیها از فردا/ داشتن برگه سنجش سلامت شرط ثبتنام
نشریات دانشجویی توان نشر دستاوردهای علمی دانشگاهها را در سطح ملی دارند
اخذ مجوز دانشبنیان توسط یکی از شرکتهای شکلگرفته از سازمان جهاددانشگاهی صنعتی شریف
امیدواریم بتوانیم به رزیدنتها بالای ۲۰ میلیون تومان پول پرداخت کنیم
معدل سنی اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی؛ ۵۱ سال
دومین نشست مدیران امور دانشجویی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی در اردیبهشتماه برگزار میشود
انتصاب رییس مرکز برنامهریزی راهبردی و توسعه منابع دانشگاه شریف
انتصاب رییس مرکز برنامهریزی راهبردی و توسعه منابع دانشگاه شریف
دانشجویان آزادیخواه حامی غزه را با شرایط ویژه پذیرش میکنیم
نتایج فراخوان جذب مدرس حقالتدریس دانشگاه علمی کاربردی اعلام شد
معرفی برندگان پولیتزر ۲۰۲۴ در بخش روزنامهنگاری و کتاب
دانش بنیانهای کرمانشاه؛ چشم به راهِ احداث شهرک فناوری
مهلت تغییر محل آزمون دانشجویان پیام نور تمدید شد
راهاندازی دوره ارشد زیست فناوری در دانشگاه تربیت مدرس
ابلاغ یک مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی از سوی رئیسی
آخرین مهلت ثبت نام در اولین المپیاد ورزشی فناورانه دانشجویی اعلام شد
شکستن حرمت معلم از هیچ شخصی پذیرفته نیست
ارائه یک ساعت مشاوره در مدارس به ازای هر ۱۲ دانشآموز
دستورالعمل اجرای اعطای پایههای استحقاقی اعضای هیات علمی
مشق خبرنگاری در کسوت دانشجویی/تیتر ۱۳؛ جشنوارهای برای ۳۷۰۰ عنوان نشریه دانشگاهی
نوجوانی که بعد از دعوا با نامادری، اقیانوسگَرد شد
نمایشگاه مجازی کتاب آغاز به کار کرد
انتصاب دبیرکل جدید اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشآموزان
کارگروه تحقق فرامین رهبری در وزارت آموزشوپرورش تشکیل شد
در اردوهای فرهنگِ کار، دانشآموزان با نقش مهارتآموزی در بازار کار آشنا میشوند
کتاب قطعات موسیقی ابوالحسن صبا به چاپ دهم رسید
رازهای دوبلین در نمایشگاه کتاب رونمایی میشود
کاهش شدید دانشجو در موسسات غیرانتفاعی/ نگرانی از تعطیلی رشتهها
صد هزار نفر به جامعه معلمان اضافه خواهند شد
آغاز ثبتنام متقاضیان شرکت در آزمونهای نهایی برای ترمیم یا ایجاد سابقه تحصیلی
برگزاری اجلاس رؤسای دانشگاههای برتر ایران و روسیه به میزبانی دانشگاه تهران
علوم پایه نیازمند بودجه مناسب است/باید تصمیمات بزرگ گرفته شود
نخستین سکوی تامین مالی جمعی ارزی_ریالی کشور در اینوتکس ۲۰۲۴ رونمایی میشود
اعطای جایزه البرز دانشآموزی در آبان ماه
جهاد دانشگاهی دو هزار میلیارد تومان دانش تولید کرده است
برگزاری آزمون کارشناسی ارشد علوم پزشکی؛ ۱۰ و ۱۱ خرداد
دانشجویان دانشگاه کمبریج هم به جمع معترضان ضد رژیم صهیونیستی پیوستند
دانشگاه آزاداسلامی در همه استانها پروژه مسکن دارد
نتایج آزمون EPT اردیبهشت دانشگاه آزاد اعلام شد
نخستین نشریه نمایه شده ایران در مطالعات مدیریت معرفی شد
ضرورت شناسایی و تعریف فناوری نرم حلال
بورسیه دانشجویان اخراج شده از دانشگاههای آمریکا
انتشارات موزه انقلاب با ۴۷ اثر چاپ اولی به نمایشگاه کتاب میآید
افشای رازهای دوبلین در نمایشگاه کتاب تهران
خواسته اصلی دانشجویان آمریکایی و اروپایی، همبستگی با ملت فلسطین است
عدم استفاده بهینه از منابع موجب کاهش بهرهوری در دانشگاهها میشود
تلاش سیا برای دزدیدن زیردریایی هستهای
پیش بینی دانشمندان درباره مرگ زمین و پایان حیات
سدان ال ۹۰ هم بومی سازی شد+عکس
خودروی شیک خارجی که نوه پژو ۴۰۵ است+عکس
برگزاری آزمون میان دوره پیش کارورزی پزشکی؛ ۱۷ خردادماه
کشف اتفاقی یک شهاب سنگ در لرستان+عکس
دانشگاه تربیت مدرس در میان برترین دانشگاههای ایران در نظام رتبهبندی سکیمگو
تشکیل کارگروهی در وزارت آموزش و پرورش برای عملیاتی کردن فرامین رهبری
شبهات دانشآموزان زیاد اما عمق کمی دارد/ برنامهریزی برای اوقات فراغت تابستان دانشآموزان
نمایشگاه کتاب تهران متعلق به جریان فرهنگ و ادب کشور است
رمان تو خواب میکاییل هستی رونمایی میشود
برگزاری مسابقه رباتیک ورزشی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر
رشتههای پزشکی براساس نیاز کشور و تعداد داوطلبین ساماندهی میشود
کمبود یک هزار عضو هیات علمی در دانشگاه فنی و حرفه ای
اجرای شیوهنامه نظام استاد شاگردی در دانشگاه آزاد اسلامی
جدول زمانبندی نقل و انتقال دانشجویان پزشکی/ آخرین مهلت ثبت نام
برای اولین بار در ایران آزمون بورسیه باهچه شهیر برگزار می شود
آگهی/ خرید بهترین تشک طبی
آزمون میان دوره پیش کارورزی پزشکی ۱۷ خردادماه برگزار میشود
شیوه نامه افزایش حقوق و دستمزد سال ۱۴۰۳ دانشگاه آزاد تشریح شد
۲۴۰ رشته محل دانشگاه آزاد در واحدهای بزرگ ادغام شد
شخصیت قصههای ایرانی بر روی پوستر نمایشگاه کتاب
شرایط دریافت وام دانشجویی چیست؟
افزایش حضور دانشگاههای ایرانی در رتبهبندی آسیایی تایمز ۲۰۲۴
کمبود ۷۰ هزار نیروی پرورشی و مشاور در مدارس
دولت سیزدهم مجدانه بهدنبال ارتقای منزلت و معیشت معلمان است
علوم پایه نیازمند بودجه مناسب است/باید تصمیمات بزرگ گرفته شود
شورای راهبردی دانشکده علوم خانواده درمسیر شکلگیری/برخی شخصیتهای حقوقی عضویت را نپذیرفتند
جذب سرباز امریه در سازمان جهاددانشگاهی صنعتی شریف
استقبال کم فرهنگیان از طرح بکارگیری دوباره بازنشستگان/ نرخ حقالتدریسها، علت عدم استقبال
حضور گروههای مردمی در فعالیتهای پرورشی
رایگان بودن مدارس سمپاد برای دانشآموزان ۴ دهک اول/ والدین تخلفات را اطلاع دهند
سرکوب دانشجویان آمریکایی حامی فلسطین با لابی رژیم صهیونیستی صورت میگیرد
نشریات دانشجویی روایتگر جنبشهای دانشجویی در حمایت از غزه باشند
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
تلاش سیا برای دزدیدن زیردریایی هستهای
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
اطلاعات فاش شده درباره پرچمداران ۲۰۲۴ هواوی +عکس
کشف اتفاقی یک شهاب سنگ در لرستان+عکس
جزئیات هوش مصنوعی آیفون فاش شد
سدان ال ۹۰ هم بومی سازی شد+عکس
خودروهای ایرانی چشم کرهشمالی را گرفت+عکس
پیش بینی دانشمندان درباره مرگ زمین و پایان حیات
فشارهای اتحادیه اروپا عملکرد اپل را تغییر داد
ژاپن به دنیال اینترنت نسل ششم است
چینیها از کپی تسلا رونمایی کردند+عکس
جنگنده رادارگریز سوخو ۷۵ روسیه به ایران میآید؟
اسپاتیفای یکی از قابلیتهای خود را بیخبر پولی کرد
۷۵ دانشگاه ایرانی در میان برترینهای آسیا در رتبهبندی تایمز
خودروی جدید که شبیه گربهها ساخته شده است+عکس
۸۰۰۰ هزار سال پیش چگونه انسانهای اولیه به این غار تاریک در فرانسه رفتند
ظاهر عجیب جدیدترین خودروی فراری با یک موتور ۱۲ سیلندر+عکس
ناسا یک پیام از فضا در نزدیکی زمین دریافت کرد
اقدامات وزارت بهداشت برای افزایش امید و انگیزه دستیاران پزشکی
شیوه صحیح امر به معروف و نهی از منکر مطابق با سیره امام صادق (ع)
ثبتنام پشت کنکوریها جهت ترمیم نمره آغاز شد
دمای عجیب و غریب این سیاره گازی در فضا ثبت شد
موافقت با افزایش حقالزحمه ساعت اضافه تدریس معلمان
هدیه ۲ میلیونی وزیر آموزش و پرورش به حساب معلمان واریز شد
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.