به گزارش شبکه علمی ثریا و به نقل از گیزمگ، تحقیقات جدید نشان می‌دهد فروکتان، و نه گلوتن، ممکن است باعث ناراحتی گوارشی بسیاری از مردم پس از خوردن غذا باشد.

فروکتان یک پلیمر مولکول فروکتوز است. فروکتان‌ها با طول زنجیره کوتاه به عنوان "فروکتواولیگوساکاریدها" شناخته می‌شوند. فروکتان در غذاهای مانند کنگر، مارچوبه، تره فرنگی، سیر، پیاز و گندم وجود دارد.

فروکتان‌ها در علف هم یافت می‌شوند و پیامدهای رژیمی برای اسب‌ها و سایر حیواناتی که چرا می‌کنند، دارند.

فروکتان ممکن است با علائمی که به حساسیت گلوتن نسبت داده می‌شود با گزارش بیماران غیر سلیاک مرتبط باشد.

بیماری سلیاک(Coeliac disease) یا اسپروی سلیاک،  یک اختلالخود ایمنی روده بزرگ با زمینه ژنتیکی(ارثی) است. در این بیماری گوارشی پرزهای روده باریک آسیب دیده و در جذب مواد اختلال دارد.

در صورتی که بیماران مبتلا به سلیاک پروتئینی از دسته گلوتن که در برخی از غلات مانند گندم، جو، چاودار و گاه جوی دوسر وجود دارد را مصرف کنند، دچار علایم عدم تحمل می‌شوند.

ظاهرا ورود گلوتن به سلول‌های پرزهای روده موجب پاسخ سیستم ایمنی می‌شود. واکنش التهابی ایجاد شده موجب تحلیل پرزهای روده (villous atrophy)وکاهش فعالیت آنزیم‌های روده می‌شود.

چون بخش عمده‌ای از جذب مواد غذایی در روده در پرزهای روده انجام می‌گیرد، تخریب پرزها موجب سوء جذب می‌شود.

اغلب موارد بیماری سلیاک، ژنتیکی هستند. بیماری سلیاک واگیردار یا سرطانی نیست. این بیماری معمولا به هنگام دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی(دو هفتگی تا یک سالگی) آغاز می‌شود.

امکان دارد علایم هنگامی ظاهر شوند که کودک اولین بار شروع به خوردن غذاهای حاوی گلوتن می‌کند. در بزرگسالان، علایم ممکن است به تدریج و در عرض چند ماه یا حتی چند سال پدیدار شوند.

شیوع سلیاک در اروپا یک در پانصد است. در استان تهران نیز 150 مبتلا به این بیماری شناسایی شده‌اند.

بیماری سلیاک هم‌چنین به نام‌های اسپروی غیر حاره‌ای و آنتروپاتی حساس به گلوتن هم نامیده می‌شود.

اگرچه تنها یک درصد از جمعیت دنیا مبتلا به بیماری سلیاک هستند، رژیم‌های غذایی بدون گلوتن در سال‌های اخیر تبدیل به یک رژیم غذایی پرگرایش شده‌اند.

گلوتن  پروتئینی است که در گندم، جو و چاودار یافت می‌شود. این ماده باعث کش آمدن خمیر و ترد شدن بافت فرآورده نهایی می‌گردد.

ریشه کلمه گلوتن کلمه لاتینی "گلوتن" به معنای چسب می‌باشد. گلوتن ترکیبی پروتئینی است که از غذاهای فرآوری شده از گندم و سایر غلات مرتبط به آن از جمله چاودار و جو بدست می‌آید.

گلوتن ترکیبی از دو گلیکوپروتئین گلیادین(gliadin) و گلوتلین(glutelin) می‌باشد که متصل با نشاسته در اندوسپرم(بافت تغذیه‌ای اطراف جوانه) بسیاری از غلات علوفه‌ای حضور دارند.

گلیادین از پروتئین‌های پرولامینی prolamins می‌باشد و گلوتلین حدود 80 درصد محتوای پروتئینی دانه گندم را تشکیل می‌دهد.

گلیادین محلول در الکل است و گلوتلین فقط در باز و اسیدهای رقیق محلول می‌باشد. چون این دو ترکیب در آب غیرمحلول می‌باشند، می‌توان با شستن نشاسته‌ای که به آنها متصل می‌باشد، خالص سازی را انجام داد.

در نقاط مختلف جهان، گلوتن به عنوان یک منبع پروتئینی هم در غذاهایی که بطور مستقیم از منابع حاوی آن تهیه می‌شود و هم به عنوان افزودنی به غذاهایی کم پروتئین، در نظر گرفته می‌شود.

در اندوسپرم موجود در دانه اغلب گیاهان گلدار، پروتئین ذخیره شده است تا به هنگام رویش به مصرف جوانه برسد. گلوتن حقیقی که حاوی گلیادین و گلوتنین است محدود به گیاهان خانواده چمنیان می‌باشد.

پروتئین ذخیره شده در دانه برنج و ذرت نیز گاهی گلوتن نامیده می‌شوند ولی ترکیب پروتئین آنها متفاوت از گلوتن حقیقی است.

حساسیت گلوتن غیر سلیاک موضوعی بحث برانگیز در میان بسیاری از محققان است که تا 13 درصد از مردم ادعا می‌کنند از این وضعیت رنج می‌برند.

در حال حاضر تحقیق جدید نشان می‌دهد که فروکتان و نه گلوتن می‌تواند منجر به ناراحتی‌های گوارشی بسیاری شود.

با اشاره تحقیق اخیر به رابطه بین رژیم‌های کم گلوتن و خطر ابتلا به دیابت نوع 2، گرایش روزافزون به گلوتن‌ها به عنوان یک عادت غذایی خطرناک مطرح می‌شود که به طور بالقوه باعث آسیب بیشتر می‌شود.

با این حال، وزن غیرمعمول افراد غیر سلیاک که ادعا می‌کنند در هنگام اجتناب از گلوتن احساس راحتی می‌کنند، نمی‌تواند انکار شود. مقدار زیادی از این موضوع قطعا می‌تواند با یک اثر روانشناختی یا پلاسبو همراه باشد، اما اگر عامل دیگری مسئول باشد چه؟

فروکتان نوعی از کربوهیدرات موجود در گندم است و بسیاری از دانشمندان بر این باورند که می‌تواند دلیل بسیاری از ناراحتی‌های گوارشی حاد مردم باشد و گلوتن موجب این ناراحتی‌ها نمی‌شود.

پلاسیبو(Placebo) به معنی "من خوب خواهم شد" به استفاده از روش‌های درمانی صوری و تلقینی گفته می‌شود که می‌تواند با فریب بیمار، اثر مثبتی در روند بهبودی وی داشته باشد. اثر درمانی که از به کار بستن چنین روش‌هایی حاصل می‌شود را نیز اثر پلاسیبو می‌نامند.

رایج‌ترین روش‌ها برای ایجاد اثر پلاسیبو استفاده از دارونما(چیزی ظاهرا شبیه به دارو بدون هیچ اثر واقعی) و جراحی‌های دروغین است.

در روند استفاده از شبه داروها، یک قرص بدون اثر به بیمار داده می‌شود و به او گفته می‌شود که با خوردن این قرص حالش بهبود می‌یابد. البته بیمار نباید بفهمد که این قرص، قرص بی‌اثر است و شما در حال اجرای یک روند شبه‌دارویی بر روی وی هستید.

تجربیات پزشکان نشان داده‌ است که این پدیده روانی تاثیر بسیار بالایی در بهبود بسیاری از بیماران دارد.

شرکت‌های داروسازی در مسیر ساخت دارو از این نوع دارونما به عنوان کنترل گروه شاهد استفاده می‌کنند.

یک تحقیق جدید از یک تیم بین‌المللی محققان، 59 نفر را که دارای رژیم غذایی بدون گلوتن بودند، اما از بیماری سلیاک نیز رنج می‌برند، بررسی کرد.

هر فرد هفت روز هفته غلات فرآوری شده حاوی گلوتن و فروکتان مصرف می‌کرد و هفت روز بدون آنها. با لحاظ یک هفته برای پاکسازی دستگاه گوارش بین هر چالش، هر دوره در حالی که علائم گوارشی رتبه‌بندی می‌شد، میان هر سه گروه چرخید.

نتایج جالب توجه بود. مصرف غلات فرآوری شده با فروکتان در مجموع باعث بروز بیشترین عوارض شد.

طی این مطالعه همچنین به طور متوسط هیچ تفاوتی در نشانه‌های گزارش شده بین گروه‌های گلوتن و پلاسیبو مشاهده نشد.

در حالی که مطالعات قبلی ارتباطی بین فروکتان‌ها و علائم سندرم روده تحریک پذیر پیدا کرده بود، این نخستین مطالعه و بررسی ارتباط در افرادی است که ادعا می‌کنند حساسیت گلوتن غیر سلیاک دارند.

پیتر گیبسون یکی از نویسندگان این مقاله می‌گوید: تصور بر این است که گلوتن عامل بیماری سلیاک به شمار می‌رود و این واقعیت است که مردم زمانی که مصرف گندم را متوقف می‌کنند، احساس راحتی می‌کنند. اما حالا به نظر می‌رسد که فرض اولیه اشتباه است.

حساسیت ضد گلوتن غیر سلیاک ممکن است که یک وضعیت واقعی باشد، اما به احتمال بسیار زیاد افرادی که پس از وعده‌های غذایی خاص احساس نفخ و ناراحتی دارند، در واقع در حال واکنش به فروکتان هستند و این موضوع غالبا با عدم تحمل گلوتن اشتباه گرفته می‌شود.

این مطالعه در مجله Gastroenterology منتشر شده است.