به گزارش ثریا - بهروز رسولی در سخنرانی علمی با موضوع «پیشچاپها: تهدید یا فرصت» که به مناسبت هفته پژوهش در ایرانداک برگزار شد، گفت: موضوع مقالههای پریپرینت یا پیشچاپ در یک دهه اخیر، با پیشرفت زیستبوم «علم آزاد» یا open science به یکی از موضوعات داغ یا ترند تبدیل شده است. بر اساس جنبش علم آزاد، هر آنچه که در فضای علمی اتفاق میافتد، باید به شکل رایگان در دسترس بهرهبرداران قرار گیرد.
وی ادامه داد: از سالهای ۱۹۷۰-۱۹۸۰ میلادی، با بروز محدودیت منابع مالی در کتابخانههای دانشگاهی، موضوع دسترسی آزاد در کتابخانهها مطرح شد. در دهههای آغازین قرن بیستم، دسترسی آزاد و علم آزاد فشار بیشتری آورد و در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد از انتشارات، به شکل دسترسی آزاد منتشر میشود. در دنیا به عنوان یکی از دغدغههای کلیدی زیستبوم دانشگاه مطرح است.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک در تعریف ساده از «پیشچاپ» گفت: پیشچاپها دستنوشتههای کاملی هستند که بدون پرداخت هزینه رایگان به اشتراک گذاشته میشوند و در دسترس عامه مردم قرار میگیرند.
وی ادامه داد: در این روند، پیشاز اینکه مقالات وارد بررسی داوری همتا یا داوری هم تراز (peer review) قرار بگیرند، میتوان یک نسخه کار علمی را منتشر کرد. به این نسخه پیش از داوری هم تراز، پیشچاپ یا preprint گفته میشود.
رسولی با بیان اینکه پیشچاپها این نسخه، نسخه کامل یک دستنوشته هستند، گفت: قبلاً اعتقاد این بود که میتوان فصلهایی از یک مطالعه را به عنوان پیشچاپ منتشر کرد ولی سرورهایی که الان کار میکنند، به دنبال انتشار کامل هستند.
دانشآموخته دکتری تخصصی علوم کتابداری و اطلاعرسانی خاطر نشان کرد: موضوع مهم در انتشار پیشچاپها رایگان بودن آنها است. مسئله دیگر دسترسی عامه مردم به این پایگاههاست. سرورهای انتشار پیشچاپ مثل arXive از سال ۱۹۹۱ به صورت رایگان و آزاد برای عموم ایجاد شدند.
عضو هیئت علمی ایرانداک در مورد فرآیند داوری همتایان در انتشارات علمی توضیح داد: به طور سنتی، برای انتشار یافتههای یک پژوهش، حتماً آن اثر باید توسط گروهی از پدیدآورندگان که در زمینه مشابه تخصص دارند خوانده و داوری شود. به این فرآیند peer review یا داوری همترازان و همتایان گفته میشود.
وی خاطرنشان کرد: ایدههای اولیه این فرایند در آثار رابرت مرتون که یک جامعهشناس علم است، دیده میشود که بر اساس آن؛ ملاک تشخیص علم از شبه علم، مقبولیت یک ایده توسط دیگر پژوهشگران متخصص در آن حوزه است. اگر یک اثری را به عنوان اثر علمی تعریف کنیم، باید مجموعهای از افراد آن را به عنوان علم قبول کنند.
به گفته رسولی؛ فرآیند داوری همتایان در گذشته که سرعت پدیدآوری اطلاعات زیاد نبود، میتوانست کارآمد باشد ولی الان سرعت انتشار و دسترسی به اطلاعات افزایش یافته ولی فرآیند داوری هم تراز به شکل گذشته انجام میشود و سرعت زیادی ندارد.
وی در مورد طولانی بودن فرایند داوری همتایان گفت: گاهی ممکن است یک سال تا دو سال انتشار یافته یک پژوهشی طول بکشد و زمانی یافتهها منتشر شود که قدیمی شده باشند. به ویژه در رشتههای پزشکی این موضوع اهمیت زیادی دارد. برای مثال در همهگیری کووید-۱۹ در انتشار یافتههای علمی، روزها و ساعتها اهمیت داشت و میتوانست جان مردم را نجات دهد.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک، همهگیری کووید-۱۹ را مسبب پیشرفت سریعتر پیشچاپها دانست و گفت: پیشچاپها با همهگیری کووید پیشرفت زیادی داشتند و به صورت تصاعدی افزایش یافت.
وی خاطر نشان کرد: الان با پیشرفت سرورهای انتشار پیشچاپ یک پژوهشگر برای انتشار یافتههای پژوهشی خود دو راه دارد. یکی اینکه دستنوشته خود را به یک نشریه بفرستد و مورد داوری قرار گیرد و راه دوم این است که دستنوشته خود را برای پایگاههای پیشچاپ ارسال کنند.
رسولی افزود: در فرآیند پیشچاپ، سروری که دستنوشته برای آن ارسال میشود با کنترل مسائل مقدماتی آن پس از ۲۴ ساعت منتشر میکند و عموم مردم میتوانند به آن دسترسی داشته باشند.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک در مورد فواید انتشار به صورت پیش چاپ توضیح داد: یکی از فواید پیشچاپ این است که میتواند رؤیتپذیری آثار را بالا ببرد و در دسترس افراد بیشتری قرار بگیرد. فایده دیگر استناد پذیری آن است. استناد از موضوعات مهم در ارزیابی پژوهشگران و موضوعات پژوهشی است. زمانی که افراد بیشتری یک مقاله را ببینند و بخوانند، ممکن است آن را بیشتر مورد استناد قرار دهند.
وی یکی از دیگر از فواید انتشار به صورت پیش چاپ را «بازخوردگیری» عنوان کرد و گفت: اگر اشتباهی در مقاله صورت گیرد و خود فرد متوجه نشود،پس از انتشار، امکان اصلاح زیادی وجود ندارد. با وجود اینکه الان امکان انتشار اصلاحیه نیز وجود دارد، ولی بررسیها نشان داده که اصلاحیهها زیاد خوانده نمیشود.
رسولی خاطر نشان کرد: پیشچاپها این فرصت را در اختیار قرار میدهند که پیش از انتشار رسمی مقاله، بازخوردهای دیگران گرفته شود و مشکلات حل شود و یک اثر صحیح و درست در اختیار دیگران قرار گیرد.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک به موضوع انتشار ایدههای نو پرداخت و گفت: ممکن است دو یا چند نفر در یک زمان، روی ایدههای جدید کار کنند و به دلیل زمان ارزیابی طولانی برای چاپ مقالات، یک مقاله زودتر از سایرین منتشر شود ولی پریپرینت سریعتر منتشر میشود باعث میشود یک ایده سریعتر به نام یک فرد ثبت شود و از نظر انتشار رسمی فرقی با انواع دیگر ندارد.
وی ادامه داد: عدم سوگیری در انتشار نتایج نیز یکی دیگر از فواید پیشچاپها است. نشریات معمولاً تمایل بیشتری به تایید فرضیهها دارند و کمتر مقالاتی که در آنها فرضیات تایید نشدهاند را منتشر میکنند. ولی پریپرینتها مقالههای مختلف را منتشر میکنند.
عضو هیئت علمی ایرانداک در مورد اعتبار پیشچاپها توضیح داد: در حال حاضر پایگاهها و نمایههای جهانی اسکوپوس، وب آو ساینس و گوگل اسکالر، پیشچاپها را نیز نمایه میکنند و میتواند استناد را بالاتر ببرد و اچ ایندکس را بالا میبرد.
رسولی با بیان اینکه در کنار همه فواید، چالشهایی نیز در مورد پیشچاپها مطرح است؛ گفت: مهمترین موضوع، نبود داوری همتراز است ولی باید توجه داشت که درست است به شکل رسمی داوری همتراز در انتشار پیشچاپها وجود ندارد ولی افراد به شکل غیر رسمی میتوانند هم در مورد علمی بودن یک مقاله و سرقت علمی بودن یا نبودن آن، بازخورد دهند. چرا که همه چیز به صورت شفاف در دسترس است همه قرار دارد.
وی ادامه داد: ولی کماکان نگرانیهایی در مورد انتشار اطلاعات غلط و گمراهکننده و همچنین بدرفتاریهای دیگر در پیشچاپها وجود دارد. ممکن است با انتشار پیشچاپها، پژوهشگران استناد و اچ ایندکس خود را دستکاری کند. ولی به دلیل اینکه پیشچاپها در دسترس همه قرار دارد و شفافیت وجود دارد، بعید است یک پژوهشگر اعتبار خودش را زیر سوال ببرد و حاضر به این کار شود.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک، نقض کپیرایت را یکی از انتقادات به پیشچاپها عنوان کرد و گفت: در گذشته عنوان میشد که انتشار پیشچاپها کپی رایت را نقض میکند ولی الان نیازی به ثبت کپی رایت نیست، کافی است یک اثر به هر نحوی منتشر شود و تحت حمایت کپی رایت قرار گیرد.
وی ادامه داد: موضوع که دیگر مسئله اعتماد است. برخی پژوهشگران به در مورد استناد به پیشچاپها به ویژه در زمینههای پزشکی تردید دارند. این شبهه وجود دارد که پژوهشگران به خاطر پروموشن خود و ارتقای خود دست به انتشار پیشچاپ میزنند ولی این شبهه در مورد انتشارات مقالات نیز وجود دارد.
وی افزود: انگیزه برخی پژوهشگران از انتشار آثار، سیستم ارتقا است. یک مطالعه در چین نشاندادن که ۹۰ درصد از پژوهشگر به خاطر سیستمهای ارتقا، یافتههای پژوهشی خود را منتشر میکنند ولی در هیچ یک از نظامهای ارتقا پیشچاپ رسمیت ندارد.
به گفته رسولی موضوعاتی مثل به چالش افتادن داوری دو کور نیز در مورد پیشچاپها مطرح میشود که با رونق گرفتن جنبش علم آزاد و به ویژه داوری باز، مسئله دوسوکور بودن داوریها خیلی معنادار نیست.
رسولی در مورد چالش اعتبار مقالات پیشچاپ گفت: یکی از موضوعات مهم دیگر این است که الان در مورد نشریات معیارهایی مثل ایمپکت فکتور یا ضریب تاثیر نشریه و همچنین پرستیژ یک نشریه، میتواند تمایزی برای نشریه و مقاله خوب یا بد از نظر کیفیت باشد.
وی ادامه داد: برای مثال اگر مقالهای توسط نیچر، ساینس و سل منتشر شده باشد، مقاله با کیفیتی است ولی اگر در یک نشریه گمنام منتشر شده ممکن است مقاله با کیفیتی نباشد. ولی برای پریپرینت معیار مشخصی وجود ندارد. معیار برای تشخیص پیشچاپ خوب و بد، میتواند قضاوت خواننده و افرادی باشد که بازخورد دادهاند.
عضو هیئت علمی ایرانداک در مورد سیاستهایی که در قبال پریپرینت ها وجود دارد، گفت: سیاست نشریه،سیاستهای سازمانهای پشتیبان مالی، سیاست دانشگاهها، سیاستهای ملی متفاوت هستند. بسیاری از نشریات، سیاست متفاوتی در برابر پیشچاپها دارند. به همین دلیل حتما باید گایدلاین و راهنمای مجلات در مورد پیشچاپها مطالعه شود. سازمانهای پشتیبان مالی نیز سیاستهای مختلفی دارند. یک سازمان در استرالیا میگوید انتشار پیشچاپ را پیش از انتشار مقاله، قبول ندارد ولی بیشتر سازمانهای حمایت مالی اروپا قبول دارند و حتی برخی عنوان میکنند که باید پریپرینت منتشر شود.
وی افزود: دانشگاهها هنوز پریپرینت را به صورت یک انتشار رسمی نپذیرفتهاند. سیاستهای ملی نیز خیلی در این زمینه مشخص نیست. برخی عنوان میکنند شاید تا سال ۲۰۳۰ پیشچاپها وارد سیاستهای ملی نیز شوند.
رسولی با بیان اینکه تعداد سرورهای پریپرینت و ویشچاپ خیلی زیاد است، گفت: در حاضر ۴۰ سرور بزرگ پریپرینت داریم که برخی از آنها سرویس های جهانی هستند، برخی منطقهای، برخی ملی و برخی سرورها، سازمانی هستند.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک خاطر نشان کرد: متاسفانه در ایران هنوز سروری برای انتشار پیشچاپها به فارسی وجود ندارد و ایرانداک پیشنهاد راهاندازی آن را ارائه کرده است.
وی در مورد استقبال از پیشچاپها گفت: استقبال از پیشچاپها در سالهای اخیر بهویژه در اروپا خیلی افزایش یافته است. با بروز کرونا انتشار پیشچاپها با شیب زیادی روند صعودی پیدا کرد.
عضو هیئت علمی ایرانداک گفت: الان نیز این روند در حال افزایش است و میتوان انتظار داشت که در سالهای آینده به حالت ملایمی برسیم و پیشچاپها جای خود را در فرهنگ علمی پیدا کنند و به عنوان شیوه مشخصی از ارتباط علمی شناخته شوند. به زودی پیشچاپها تبدیل به هنجار میشوند و در کنار سایر روش های انتشار شناخته میشوند.
منبع : ایرانداک
تخصیص بودجه برای اوقات فراغت ۱۶ میلیون دانشآموز، نیازمند اهتمام دولت چهاردهم
دانشگاه محقق اردبیلی میزبان المپیاد دانشجویان بینالملل سراسر کشور
دانشگاه محقق اردبیلی میزبان المپیاد دانشجویان بینالملل سراسر کشور
تبدیل علم به ثروت با کارآفرینی و مهارتآموزی/ تصویب اساسنامه سازمان فنی و حرفهای پساز ۵۰ سال
مرحله نهایی بیست و نهمین المپیاد علمی دانشجویی کشور آغاز شد
درخواست مدیران صنعت آب و برق و انرژی از رییس جمهور درباره عملکرد وزرای پیشنهادی قبل
رئیس فرهنگستان علوم: باید از ظرفیت جهانی برای مرجعیت علمی استفاده شود
اعلام زمان انتشار نتایج آزمون ورودی مدارس سمپاد و نمونهدولتی
امروز؛ پایان مهلت ثبتنام دانشآموزان پایه دهم
سومین اردوی سراسری دانشآموزان محروم کشور به کار خود پایان داد
روایتگری پیشرفت ایران توسط آموزش و پرورش و لبیک به مطالبه رهبری
دانشجویان دکتری ۸۰ درصد حقوق استادیار پایه یک را دریافت میکنند
عرضه چاپ دوم فرهنگ گفتوگو به بازار نشر
تقویم آموزشی دانشگاه علم و صنعت اعلام شد
ارائه فرصت مجدد ثبتنام در پذیرش بدون آزمون کاردانی به کارشناسی
افزایش نمرات ۹ درس دانشآموزان در امتحانات نهایی
ناگفتههای حمله سایبری به وزارت علوم و چگونگی درز نامههای سازمانی
درخواست وزیر آموزش و پرورش از کانون پرورش فکری
با تأسیس بنیاد بینالمللی حکیم نظامی موافقت شد
اعلام تاریخ مجدد ثبتنام کاردانی دانشگاه فنی حرفهای و کاردانی به کارشناسی ناپیوسته ۱۴۰۳
ارائه تخفیف ۲۵ درصدی خدمات آموزشی جهاد دانشگاهی در سراسر کشور
زن در شاهنامه به چاپ دوم رسید
مدرسه تابستانی دانشافزایی زبان فارسی برگزار میشود
کاهش مدت فرآیند جذب هیات علمی به یک نیمسال
جذب نخبگان قرآنی و فرهنگی بدون کنکور
نتقاد نماینده سراوان از گزینش در آزمون استخدامی آموزش و پرورش
نشست بینالمللی بنیانِ مادی ایدئولوژی؛ از مارکس تا آلتوسر برگزار میشود
جهاددانشگاهی مجری برگزاری دورههای آموزشی تخصصی رسانه و هنر در هرمزگان
جزئیات مصاحبه داوطلبان آزمون استخدامی متخصصان اعلام شد
دبیر عالی اجرایی برنامه آموزش پزشکی تخصصی علوم پزشکی منصوب شد
مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی امنیت کنکور را تضمین کرد
عضو ناظر مجلس در شورای سیاستگذاری مدارس غیردولتی تعیین شد
پیادهروی گروهی دانشآموزان در اربعین/ برپایی موکبهای عزاداری و خدمت رسانی به زائران
ناظران مجلس در شورای عالی آموزش و پرورش انتخاب شدند
اعلام شرایط انتصاب و تغییر مدیران مدارس/ ثبتنام داوطلبان تا ۱۵ مرداد
فردا، آخرین مهلت دریافت کارت المپیاد علمی دانشجویی کشور
مدرسه تابستانی از پیشنهاده تا دفاع در ایرانداک برگزار میشود
مخالفت با انتقال املاک دانشگاه پیام نور به سایر دانشگاهها
پایگاه اطلاعات و مدارک تحصیلی کشور رونمایی شد
ربات گفتگوی هوشمند برای پاسخگویی به دانشجویان از راه رسید
سامانه جامع امور دانشجویان بینالملل رونمایی شد
دانشآموزان ایرانی به المپیاد جهانی شیمی در عربستان اعزام شدند
اعزام تیم المپیاد زبانشناسی به مسابقات جهانی ۲۰۲۴ برزیل
طرحهای جدید آموزش سواد با ارائه «مدرک» سوادآموزی/ آموزش سواد آسان به بالای ۵۰ سالهها
جذبهای غیرقانونی شدنی نیست؛ اسامی را اعلام کنند/ تقاضایی برای انتقال به دانشگاه تهران ندادم
فراخوان جایزه برای پایاننامههای هوش مصنوعی اعلام شد
پیش ثبت نام دانش آموزان اتباع در سامانه سهما یک ماه دیگر تمدید شد
دیباچهنویسی بر مرقع منتشر شد
آموزش مفاهیم پایه به کودکان با زبان شعر
دایرهالمعارف سرواژههای وزارت علوم تدوین میشود
۶ خواسته زلفیگل برای آموزش عالی از دولت چهاردهم
سن جذب اعضای هیات علمی به ۴۰ سال کاهش یافت
وقتی دانشگاههای ایران با هوش مصنوعی استعمارزدایی میکنند
دانشجویان ایرانی که در خارج کشور هستند نمیتوانند وارد دانشگاه فرهنگیان شوند
اعلام نتایج نهایی آزمون استخدامی دانشگاه فرهنگیان
امکان آزمون تعیین رشته مجدد برای دانشآموزان متقاضی رشتههای خاص فراهم شد
آمارهایی از بهرهمندی دانشآموزان از مرور مطالب امتحانی در شبکه شاد
انتخاب اعضای حقیقی هیئت امنای سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزشی کشور/ اصلاح آییننامه بسیج اساتید
اعضای حقیقی هیات امنای سازمان سنجش تعیین شدند
نامه جوانان بلژیکی به رهبر انقلاب
نخستین جشنواره ملی تجارب برتر پاسخگویی اجتماعی برگزار می شود
پویش نویسنده شو برگزار میشود
شناختن سره و ناسره زندگی و آثار شاملو بر اساس منابع
اردوی مثل خمینی ویژه طلاب برادر برگزار میشود
وقتی دانشگاههای ایران با هوش مصنوعی استعمارزدایی میکنند
اعلام تمام جزئیات نحوه جذب استعدادهای برتر دانشآموزی در دانشگاه فرهنگیان؛ کدام دانشآموزان میتوانند معلم شوند؟
برنامه درسی سلامت به برنامه درسی دانشآموزان اضافه میشود
افزایش ۴۵ درصدی نرخ سرویس مدارس تهران/ کرایه دانش آموزان استثنایی رایگان ماند
صحرایی: پزشکیان دیدگاه عمیق و دقیقی نسبت به مسئله آموزش دارد
توصیه فعالان علمی دانشجویی کشور به پزشکیان
دسترسی دانش آموختگان علوم پزشکی به خدمات با سیداپ ممکن شد
نشر هرمس ترجمه داستان بیپایا ن را برای نوجوانان منتشر کرد
وزارت علوم با کمترین سوال نسبت به سایر وزرا در مجلس روبرو بود
توسعه فناوریهای هوایی با همکاری وزارت صمت و دانشگاه امیرکبیر
اعلام نیاز ۴۰ شرکت برای بورسیه دانشجویان/ ۲ هزار نفر بورس صنعت میشوند
کسب عنوان رئیس برگزیده دانشگاههای کشور توسط رئیس دانشگاه محقق اردبیلی
ایجاد پردیس تربیت مدیر مدرسه/ بحران کمبود معلم را مدیریت کردیم
بررسی نرخ کرایه سرویس مدارس روی میز شورای شهر
امکان مشاهده نتایج قطعی آزمونهای خردادماه دوازدهمیها
ققنوس دانشگاه فردوسی راهی انگلستان شد
سازنده تلفن همراه از یک خودروی فوقالعاده رونمایی کرد+عکس
ارزانترین مدل گوشی آیفون این شکلی است+عکس
سیارکی غول پیکر به اندازه برج ایفل به زمین نزدیک میشود
تهدید عجیب چین برای زدن ماهواره استارلینک
جایی که میتواند خانه انسان در ماه شود+عکس
فردا، آخرین مهلت انتخاب رشته داوطلبان آزمون دستیاری
از افزودن ۴ میلیون متر مربع به زیربنای فضای آموزشی آموزش و پرورش تا رسیدن به جذب ۳۲ هزار نفری دانشجومعلم در دانشگاه فرهنگیان
بیش از ۵ هزار مطالبه مردمی توسط وزارت علوم بررسی شد
فراخوان جایزه برای پایاننامههای هوش مصنوعی اعلام شد
فایل محتوای کتابهای درسی سال تحصیلی آینده منتشر شد
دست جریان دانشگاهی برای پیشنهاد و کمک به دولت باز است
دسترسی دانش آموختگان علوم پزشکی به خدمات با سیداپ ممکن شد
اعزام تیم المپیاد زبانشناسی به مسابقات جهانی ۲۰۲۴ برزیل
نتایج حافظان قرآن مجید در آزمون کارشناسی ارشد سال ۱۴۰۳ اعلام شد
وزارت علوم با کمترین سوال نسبت به سایر وزرا در مجلس روبرو بود
کاهش مدت فرآیند جذب هیات علمی به یک نیمسال
تقویم آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران منتشر شد
باید گفتمان علمی نخبگانی در کشور مورد تأکید قرار گیرد
تاخیر دو هفتهای آغاز سال تحصیلی ورودیهای جدید دانشگاهها
لزوم بهکارگیری اساتید نخبه کشور در ارتقای کارآمدی نظام حکمرانی
امروز؛ آخرین مهلت ثبت درخواست تجدیدنظر دوازدهمیها برای تصحیح امتحانات نهایی
ققنوس دانشگاه فردوسی راهی انگلستان شد
افزایش نمرات ۹ درس دانشآموزان در امتحانات نهایی
دانشجویان دکتری ۸۰ درصد حقوق استادیار پایه یک را دریافت میکنند
پنجمین مسابقه خودنویس با بخش ویژه فلسطین برگزار میشود
انتقال دانشجویان آزاد به پردیس پولی دانشگاه دولتی امکان پذیر شد
امکان آزمون تعیین رشته مجدد برای دانشآموزان متقاضی رشتههای خاص فراهم شد
دانشآموزان ایرانی به المپیاد جهانی شیمی در عربستان اعزام شدند
پرداخت مقرری ماهیانه به کنکوریهایی که بورس دانش را انتخاب کنند
جهاددانشگاهی برای ارائه راهکار مشکلات کشور متولد شده است
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.