به گزارش ثریا به همت انجمن علمی و گروه علوم اجتماعی اسلامی دانشگاه تهران سلسله نشستهای «فلسفه و علوماجتماعی» برگزار می شود. نشست اول از این سلسله نشستها با عنوان «دیلتای و علوم اجتماعی» با سخنرانی مالک شجاعی جشوقانی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۴ آبان ماه در تالار دکتر شریعتی دانشکدهٔ علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.
در ادامه گزارشی از سخنان مالک شجاعی ارائه می شود:
نگاه تاریخی به مباحث فلسفۀ علوم انسانی در غرب نشان میدهد تا به امروز دستکم سه پارادایم (بهترتیب تاریخ شکلگیری) در زمینۀ مبانی علوم انسانی شکل گرفته است:
۱. پارادایم پوزیتیویستی که متأثر از کامیابیهای روششناسی تجربهگرا در علوم طبیعی به وحدت روششناختی علوم طبیعی و علوم انسانی باور دارد و عنصر «تبیین» در آن نقشی محوری ایفا میکند و اگوست کنت نظریهپرداز برجستۀ آن به حساب میآید.
۲. پارادایم هرمنوتیک که در واکنش به پوزیتیویسم شکل گرفت و در آن، عنصر «معنا» و «فهم» نقش محوری دارد. ویلهلم دیلتای مهمترین سهم در طرح این پارادایم را از آنِ خود کرده است و امروزه او را بهعنوان «فیلسوف علوم انسانی» میشناسند؛ زیرا تلاش فلسفی گستردهای در راستای تحلیلِ معرفتشناسانۀ علوم انسانی و «تاریخ» انجام داد، چنانکه خود در کتاب اثرگذار مقدمه بر علوم انسانی، رسالت این کتاب را «تثبیت اهمیت و استقلال علوم انسانی در مقابل سلطۀ تحمیلشدۀ دیدگاه علوم طبیعی در تفکر فلسفی» معرفی میکند. هانس گئورگ گادامر و پل ریکور هم در همین پاردایم جای میگیرند.
۳. پارادایم انتقادی که طیفی از دیدگاهها از مارکسیسم و مکتب فرانکفورت و رهیافتهای فمینیستی را در بر میگیرد. از این منظر، کارکرد عمدۀ علوم انسانی، رهاییبخشی از طریق شناسایی ساختارهای سلطه است؛ چراکه آدمیان در فضای فرهنگیاجتماعی خاصی به سر میبرند که نقش چندانی در ایجاد آن نداشتهاند و این فضا از طریق نظام معرفتی و ایدئولوژیای که دارد، سلطۀ خود را بر افراد اِعمال میکند.
با این توضیح، فقط در چارچوب پارادایم پوزیتیویستی است که نمیتوان از علوم انسانیِ «بومی» دفاع کرد؛ ولی در دو پارادایم دیگر که از نظر تاریخی متأخّر از پوزیتیویسم هستند، علوم انسانی ارتباط معناداری با زمینههای (context) فرهنگی دارند و نمیتوان از جهانشمولی (universality) علوم انسانی سخن گفت.
دیلتای در مقدمه بر علوم انسانی نشان داده است علوم انسانی در غرب دارای ریشههای مسیحی و تاریخیِ خاص اروپای قرن هجدهم و نوزدهم است. او حضور مفروضات دینی را در پوزیتیویسم فرانسوی و فلسفۀ تاریخ آلمانی و حتی افکار فیلسوفانی، همچون کانت نشان داده است.
عبارت دیلتای، تأمل برانگیز است آنجا که ضمن اشاره به ریشههای مسیحی افکار کسانی همچون کندورسه، بوسویه، آگوست کنت و هگل مینویسد: «این نمونۀ کاملی از بعضی افکار فلسفی است که از وحی الاهی مایه گرفته و از آن پس، عقل بشری ادعای ابداع آن را کرده و بر ضد خود وحی که منشأ اصلی آن بوده، به کار برده است» (دیلتای، ۱۳۸۸: ۶۰۵).
ژیلسون هم در روح فلسفۀ قرون وسطی ضمن بحث از نگاه تاریخی مسیحیت به تأیید این نکته میپردازد که «فلسفهای که امروزه برای تاریخ معتبر میگیرند، بیش از آنچه تصور میشود، در معرض تأثیر اصول فکر مسیحی و فلسفۀ قرون وسطی قرار گرفته است» (ژیلسون، ۱۳۷۳: ۶۰۱).
زیتلن تأثیر اندیشمندان ِمحافظه کارِ مذهبی چون کانت، هگل، برک، بونالد و مایستر در شکلگیری علوم انسانی جدید را نشان داده است (زیتلن، ۱۹۸۱). اندیشمندان کاتولیک، دیدگاه تاریخی و توسعهای و ارگانیک (انداموار) از جامعه را بسط دادند. نقد ِتلقی مکانیستی از جهان و علّیت توسط هیوم و لایب نیتس زمینۀ مناسبی برای کانت فراهم آورد و او هم با انقلاب کپرنیکی، بر نقش مقولات در تکوین معرفت تأکید کرد. ادموند برک اندیشۀ جامعه بهمثابۀ یک ارگانیسم یا بدن زنده را مطرح کرد.
کسانی چون لوئیزدوبونالد (۱۷۵۴ تا ۱۸۵۰) و ژوزف مایستر (۱۷۵۴ تا ۱۸۲۱) که بر دورکیم تأثیر زیادی گذاشتهاند، فلسفهای کاتولیکی برای دفاع ایدئولوژیک از نظم پساانقلابی (انقلاب فرانسه) ارائه داده و در آرزوی احیای هماهنگی و نظم سنّتی قرون وسطی بودهاند. آنان در برابر ایدههای روشنگری، فروتریِ عقل بشری نسبت به وحی الاهی را طرح کردند که بر اساس آن، آدمی دانش را نه از طریق عقل فردی بلکه بیشتر بهعنوان «موجود اجتماعی» و از طریق سنت و زندگی در اجتماع فرهنگی کسب میکند (قانعیراد، ۱۳۸۸: ۶۵).
منبع: خبرگزاری مهر
کشف خیره کننده دانشمندان درباره یونها همه را شگفت زده کرد
ارزانترین باتری مادامالعمر دنیا کشف شد+عکس
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که باعث انقراض دایناسورها شد+عکس
پشمک کیهانی که از غول منظومه شمسی هم بزرگتر است+عکس
چطور با گوشی خود بفهمیم که ما را ردیابی میکنند؟
مشوقهایی برای اضافه تدریس معلمان در نظر گرفتهایم/تعیین تکلیف داوطلبان آموزگاری تا تیر
آغاز آزمون استخدامی دبیری و هنر آموزی از فردا
معرفی نامزدهای جایزه شعر بهاران
کتاب تازه امین فقیری در نمایشگاه کتاب
اختتامیه رویداد ستفاتک در جهاددانشگاهی اصفهان
روایت کتابها از موسیقی؛ لطف مفخّم تا مضراب
اتمام سنجشسلامت نوآموزان تاپایان اردیبهشت/هنوز۳۰ درصد نوآموزان برای سنجش مراجعه نکردهاند
جزییات برگزاری امتحانات پایان نیم سال دوم پیام نور اعلام شد
آزمون صلاحیت بالینی پزشکی در دانشگاه های علوم پزشکی برگزار شد
ضوابط جدید ارزشیابی مدارک مقاطع داروسازی خارج از کشور اعلام شد
قیمت غذای دانشجویی تا مهرماه افزایشی ندارد
قبل از بحرانی شدن اعتراضات دانشجویی اطلاع رسانی کنید
ایجاد و بازسازی ۱۰۰۰ هنرستان تا پایان برنامه هفتم توسعه
توصیههایی به دانشآموزان برای حضور در آزمونهای نهایی؛ از موارد ممنوعه تا نحوه درج پاسخها
۲۰ درصد سوالات امتحانی دشوار است/ اخذ آزمون مجدد از افراد مشکوک
دانشگاهها برای افزایش بهرهوری به میدان بیایند
جزییات ثبت نام پذیرفته شدگان بدون آزمون رشتههای ارشد اعلام شد
فهرست ۶۷۳ دانشگاه برتر جوان در رتبهبندی تایمز منتشر شد
زمان اعلام نتایج اولیه آزمون کارشناسیارشد دانشگاه معارف اسلامی
قدیمی ترین عینک فروشی تهران
جزئیات پوشش بیمه ای در عینک سازی ها
پاسخ وکیل به آیا قانون تجارت تغییر میکند؟
قنات در سرزمین قنوت و قناعت - استان یزد
تحقق اقتصاد مقاومتی دانش بنیان و مردم پایه توسط اساتید بسیجی
پرداخت حقوق معلمان خرید خدمات و حقالتدریس به روز شد
رونمایی ۱۵ کتاب با موضوع اهلبیت به زبانهای اروپایی و آفریقایی در نمایشگاه کتاب
نسل جوان آمریکایی به حاکمیت معترض است/اعتراضات دانشجویی ادامه خواهد داشت
دانشگاه تهران میزبان اجلاس رؤسای دانشگاهها شد
بدهی آموزش و پرورش به فرهنگیان بابت پاداش پایان خدمت ۱۴۰۲/ معوقاتی که تا اسفند پارسال تسویه شد
مسئولان از پیشرفتهای علمی پشتیبانی کنند
استفاده ۱۳۹هزار دانشجو از بن اعتباری خرید کتاب از نمایشگاه
۴۶ دانشگاه ایران در میان برترین دانشگاه های جوان
پشتپرده برگزاری آزمونهای کشوری ششمیها و نهمیها/ برگزاری آزمون شفاهیفارسی در مقطع ابتدایی
خبر خوش برای متقاضیان رشته پزشکی/ گام بلند دانشگاههای ایران در ارتقای جایگاه جهانی
تشکیل دبیرخانه دائمی صنایع و خانه صنعت در معاونت پژوهش و فنآوری دانشگاه تهران
سامانه him نمونه بهرهوری درون دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی است
کاهش نگران کننده دانشجویان دانشگاههای غیردولتی
نخستین بیانیه مد موقر شیراز منتشر شد
مسؤولیت امتحانات نهایی از سال آینده با سازمان ملی سنجش خواهد بود
غیرانتفاعیها بیشترین حذف کد رشته را در آمایش آموزش عالی داشتند
مشارکت ۳۰هزار استاد و کارمند دانشگاه در ارزیابی موسسات غیرانتفاعی
استخدام یک روزه اساتید در دانشگاههای غیرانتفاعی
نوجوانان با «هفتخوان» به استقبال بزرگداشت فردوسی میروند
تأکید وزیر علوم بر رعایت اخلاق دیپلماسی علمی در پذیرش دانشجویان بینالملل
ساخت و تحویل ۷۰۰۰ مدرسه در دولت سیزدهم
آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت آموزش عالی در ایران ۸ خرداد برگزار میشود
۱۰ خرداد؛ برگزاری سومین کنگره شهدای دانشگاه آزاد
اعطای مالکیت ۱۴۰۰ واحد مسکونی به اعضای هیات علمی و کارکنان دانشگاه علامه
کارت آزمون استخدامی رشته شغل دبیری و هنرآموز منتشر شد
المپیاد علمی دانشجویان فرصتی برای اصلاح نگاه و تفکر علمی است
کارت شرکت در آزمون انتخاب سردفتر اسناد رسمی سال ۱۴۰۳ منتشر شد
وزیر سابق علوم: شهریههای دانشگاههای غیرانتفاعی کفاف هزینههای دانشگاه را نمیدهد
لزوم مدیریت رشتههای یک بار پذیرش در دانشگاههای غیردولتی و غیرانتفاعی همانند دانشگاه آزاد
ایجاد دو آزمایشگاه تخصصی برای توسعه میادین نفتی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر
شناسایی ۸۷۴ هزار بازمانده از تحصیل با کد ملی/ بازگشت این افراد به تحصیل امکانپذیر است
نظارت وزارت کشور بر تامین «امنیت» حوزههای آزمونهای نهایی/ همکاری فراجا و آتشنشانی
نماد سنت آموزش عالی در ایران در دانشگاه تهران رونمایی شد
ارائه مهلت جدید ثبت نام آزمون دکتری تخصصی داروسازی
نتایج پذیرش بدون کنکور دانشگاه تهران اعلام شد
دانشجویان یونانی شب گذشته در حمایت از فلسطین تظاهرات برپا کردند
تحصیل ۸ درصد دانشجویان کل کشور در دانشگاههای غیردولتی/صدور مجوز دانشگاه علوم پزشکی غیرانتفاعی
ترجمه ماجرای زندگی و آثار الیور استون منتشر شد
حضور نمایندگان دانشگاه سن پترزبورگ روسیه در دانشگاه صنعتی شریف
حافظ» جلوتر از همه شاعران و نویسندگان ایرانی!
مناظره با گزاره «مداخله دولت در حوزه نشر از هر جهت زیانبار است» با حضور دو گروه از دانشگاههای الزهرا و تهران، در سیوپنجمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران برگزار شد.
دستگاهها برای کمک به آموزش و پرورش فراتر از سخن گام بردارند
امروز؛ آخرین مهلت ثبتنام دانشجویان در المپیاد ورزشهای فناورانه
دانشکده رسانه فارس دانشجو میپذیرد
آغاز توزیع کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش از امروز
۱۰۷۳ مدرسه کانکسی بالای ۱۰ دانشآموز تا مهر امسال ساماندهی میشوند
نحوه انتخاب موضوعات پایان نامه برای پذیرش دانشجوی استاد محور
پرونده چهارمین مسابقه خودنویس در نمایشگاه کتاب تهران بسته میشود
بزرگداشت فردوسی در تماشاخانه مهر حوزه هنری برگزار میشود
نیاز سالانه سازمان نوسازی مدارس به ۱۶۸ هزار میلیاردتومان اعتبار/ساخت ۲۰۰ مدرسه بزرگ در سال جاری
تقدیر وزیر علوم از شیمیدانها / درخواست کمک برای دانشجویان علوم پایه/ تحقیر کمدین یهودی
چطور شد که شفق قطبی در ایران دیده شد؟ +عکس
کاسبی عجیب و پرسود چند ایرانی در آمازون+عکس
چطور با گوشی خود بفهمیم که ما را ردیابی میکنند؟
استور بازی موبایل ایکس باکس در تابستان از راه میرسد
اپل برای ساخت و پخش تبلیغات زشتاش عذرخواهی کرد
به روزرسانی طوفانی واتساپ تغییرات اساسی در ظاهرش ایجاد کرد+عکس
ترفند مخفیانه و زشت اپل در فروش یکی از محصولاتش لو رفت+عکس
هوش مصنوعی قرار است انسانها را نابود کند؟
تصویر ناسا از شفق قطبی بر فراز لهستان پربازدید شد+عکس
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که باعث انقراض دایناسورها شد+عکس
ارزانترین باتری مادامالعمر دنیا کشف شد+عکس
زاکربرگ میخواهد این شبکه معروف خبری را بخرد
کشف خیره کننده دانشمندان درباره یونها همه را شگفت زده کرد
اشتباه بیسابقه گوگل سالمندان را سردرگم کرد
نحوه انتخاب موضوعات پایان نامه برای پذیرش دانشجوی استاد محور
تمام اقدامات برای دستیاران پزشکی/ از افزایش حقوق تا بورسیه تحصیلی
شفق قطبی برای اولین بار در ایران هم دیده شد+عکس
نحوه برگزاری امتحانات نهایی و تصحیح اوراق دانشآموزان اعلام شد
پذیرش ۲۶ هزار دانشجوی دکتری در دانشگاهها/ نحوه محاسبه نمره دکتری
راهنمای عملی آزمونهای نهایی دوره دوم متوسطه نظری منتشر شد
تولیدات دانشگاهها نظم دنیا را تغییر داده است
دو خبر خوش وزیر علوم برای جامعه دانشگاهی اعلام شد
آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت آموزش عالی در ایران ۸ خرداد برگزار میشود
راهاندازی ۱۰۰ واحد مسکونی متاهلی برای دانشجویان و کارکنان دانشگاه علوم پزشکی تهران
سوپرآلیاژ انقلابی ناسا شروع به کار کرد
دانشجویان یونانی شب گذشته در حمایت از فلسطین تظاهرات برپا کردند
دانشجویان در شش محور در کرسیهای آزاد اندیشی با هم رقابت میکنند
آغاز توزیع کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش از امروز
حضور نمایندگان دانشگاه سن پترزبورگ روسیه در دانشگاه صنعتی شریف
چرا هوش مصنوعی اینقدر برای دیگران پرهزینه است؟
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.