کد خبر: 52846
ف
علوم انسانی ارتباط معناداری با زمینه‌‏های فرهنگی دارند
مالک شجاعی گفت: در چارچوب پارادایم پوزیتیویستی نمی‌‏توان از علوم انسانیِ «بومی» دفاع کرد؛ ولی در دو پارادایم هرمنوتیک و انتقادی، علوم انسانی ارتباط معناداری با زمینه‌‏های فرهنگی دارند.

به گزارش ثریا به همت انجمن علمی و گروه علوم‌ اجتماعی اسلامی دانشگاه تهران سلسله نشست‌های «فلسفه و علوم‌اجتماعی» برگزار می شود. نشست اول از این سلسله نشستها با عنوان «دیلتای و علوم‌ اجتماعی» با سخنرانی مالک شجاعی جشوقانی عضو هیئت‌ علمی پژوهشگاه علوم‌ انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۴ آبان ماه در تالار دکتر شریعتی دانشکدهٔ علوم‌ اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

در ادامه گزارشی از سخنان مالک شجاعی ارائه می شود:

نگاه تاریخی به مباحث فلسفۀ علوم انسانی در غرب نشان می‌دهد تا به امروز دست‌کم سه پارادایم (به‌ترتیب تاریخ شکل‌گیری) در زمینۀ مبانی علوم انسانی شکل گرفته است:

۱. پارادایم پوزیتیویستی که متأثر از کامیابی‌‏های روش‌شناسی تجربه‌گرا در علوم طبیعی به وحدت روش‌شناختی علوم طبیعی و علوم انسانی باور دارد و عنصر «تبیین» در آن نقشی محوری ایفا می‌کند و اگوست کنت نظریه‌پرداز برجستۀ آن به حساب می‌آید.

۲. پارادایم هرمنوتیک که در واکنش به پوزیتیویسم شکل گرفت و در آن، عنصر «معنا» و «فهم» نقش محوری دارد. ویلهلم دیلتای مهم‌ترین سهم در طرح این پارادایم را از آنِ خود کرده است و امروزه او را به‌عنوان «فیلسوف علوم انسانی» می‏‌شناسند؛ زیرا تلاش فلسفی گسترده‌ای در راستای تحلیلِ معرفت‌شناسانۀ علوم انسانی و «تاریخ» انجام داد، چنان‏که خود در کتاب اثرگذار مقدمه بر علوم انسانی، رسالت این کتاب را «تثبیت اهمیت و استقلال علوم انسانی در مقابل سلطۀ تحمیل‌شدۀ دیدگاه علوم طبیعی در تفکر فلسفی» معرفی می‌کند. هانس گئورگ گادامر و پل ریکور هم در همین پاردایم جای می‌گیرند.

۳. پارادایم انتقادی که طیفی از دیدگاه‌‏ها از مارکسیسم و مکتب فرانکفورت و رهیافت‏‌های فمینیستی را در بر می‌‏گیرد. از این منظر، کارکرد عمدۀ علوم انسانی، رهایی‌بخشی از طریق شناسایی ساختارهای سلطه است؛ چراکه آدمیان در فضای فرهنگی‌اجتماعی خاصی به سر می‌برند که نقش چندانی در ایجاد آن نداشته‌‏اند و این فضا از طریق نظام معرفتی و ایدئولوژی‌ای که دارد، سلطۀ خود را بر افراد اِعمال می‏‌کند.

با این توضیح، فقط در چارچوب پارادایم پوزیتیویستی است که نمی‌‏توان از علوم انسانیِ «بومی» دفاع کرد؛ ولی در دو پارادایم دیگر که از نظر تاریخی متأخّر از پوزیتیویسم هستند، علوم انسانی ارتباط معناداری با زمینه‌‏های (context) فرهنگی دارند و نمی‌‏توان از جهان‌شمولی (universality) علوم انسانی سخن گفت.

دیلتای در مقدمه بر علوم انسانی نشان داده است علوم انسانی در غرب دارای ریشه‌‏های مسیحی و تاریخیِ خاص اروپای قرن هجدهم و نوزدهم است. او حضور مفروضات دینی را در پوزیتیویسم فرانسوی و فلسفۀ تاریخ آلمانی و حتی افکار فیلسوفانی، همچون کانت نشان داده است.

عبارت دیلتای، تأمل برانگیز است آنجا که ضمن اشاره به ریشه‌‏های مسیحی افکار کسانی همچون کندورسه، بوسویه، آگوست کنت و هگل می‌‏نویسد: «این نمونۀ کاملی از بعضی افکار فلسفی است که از وحی الاهی مایه گرفته و از آن پس، عقل بشری ادعای ابداع آن را کرده و بر ضد خود وحی که منشأ اصلی آن بوده، به کار برده است» (دیلتای، ۱۳۸۸: ۶۰۵).

ژیلسون هم در روح فلسفۀ قرون وسطی ضمن بحث از نگاه تاریخی مسیحیت به تأیید این نکته می‌‏پردازد که «فلسفه‌‏ای که امروزه برای تاریخ معتبر می‏‌گیرند، بیش از آنچه تصور می‌‏شود، در معرض تأثیر اصول فکر مسیحی و فلسفۀ قرون وسطی قرار گرفته است» (ژیلسون، ۱۳۷۳: ۶۰۱).

زیتلن تأثیر اندیشمندان ِمحافظه کارِ مذهبی چون کانت، هگل، برک، بونالد و مایستر در شکل‌گیری علوم انسانی جدید را نشان داده است (زیتلن، ۱۹۸۱). اندیشمندان کاتولیک، دیدگاه تاریخی و توسعه‌‏ای و ارگانیک (انداموار) از جامعه را بسط دادند. نقد ِتلقی مکانیستی از جهان و علّیت توسط هیوم و لایب نیتس زمینۀ مناسبی برای کانت فراهم آورد و او هم با انقلاب کپرنیکی، بر نقش مقولات در تکوین معرفت تأکید کرد. ادموند برک اندیشۀ جامعه به‌مثابۀ یک ارگانیسم یا بدن زنده را مطرح کرد.

کسانی چون لوئیزدوبونالد (۱۷۵۴ تا ۱۸۵۰) و ژوزف مایستر (۱۷۵۴ تا ۱۸۲۱) که بر دورکیم تأثیر زیادی گذاشته‌اند، فلسفه‌‏ای کاتولیکی برای دفاع ایدئولوژیک از نظم پساانقلابی (انقلاب فرانسه) ارائه داده و در آرزوی احیای هماهنگی و نظم سنّتی قرون وسطی بوده‌‏اند. آنان در برابر ایده‌‏های روشنگری، فروتریِ عقل بشری نسبت به وحی الاهی را طرح کردند که بر اساس آن، آدمی دانش را نه از طریق عقل فردی بلکه بیشتر به‌عنوان «موجود اجتماعی» و از طریق سنت و زندگی در اجتماع فرهنگی کسب می‏‌کند (قانعی‌راد، ۱۳۸۸: ۶۵).

منبع: خبرگزاری مهر


مرتبط ها
ارسال نظر
chapta
حداکثر تعداد کاراکتر نظر 200 ميياشد .
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.

عضویت رایگان در همه مراکز کانون پرورش فکری کشور تا ۲۰ تیرماه

عکس روز ناسا از چشم اژدها

مرسدس بنز از لاستیک‌های قدیمی چرم لوکس ساخت!

دادگاهی شدن تیک تاک و مایکروسافت به دلیل مرگ یک نوجوان

موتور برقی با نخ نانویی ۵ برابر سبک‌تر برای پهپادها

وظایف پلتفرم‌های ملی در جنگ؛ امریکا هم در شرایط بحران فیلتر می‌کند

آماده‌سازی تیم‌های ملی برای شرکت در رقابت‌های جهانی

برگزاری کنکور الکترونیکی فعلا منتفی است/ بنا داریم آزمون‌هایی با مقیاس کوچک‌تر برگزار شود

تاثیر ماده موثر فلفل تند بر رده‌های سلولی سرطان روده

تولید ضدآفتاب‌های نانویی برای کودکان بدون جاذب‌های شیمیایی

شاید آغاز بیماری پارکینسون از مغز نباشد!

خطر کاهش بودجه ناسا برای مریخ‌نورد اروپا

فتاوایی که گفتمان‌سازی در فقه امنیت دینی است

نمی‌توان حریم دیگران را نقض کرد؛ توجه امام حسین (ع) به محل شهادت‌اش

توقف صدور کدهای استخدامی اساتید/ علت چیست؟

برگزاری کنکور الکترونیکی فعلا منتفی است/ این آزمون با اطمینان صد در صدی برگزار می‌شود

زمان امتحانات پایان ترم دانشگاه‌های علوم پزشکی مشخص شد

نگاهی به دستاوردهای شهید طهرانچی در دانشگاه آزاد

گوجه‌فرنگی‌هایی که معکوس تکامل یافته‌اند!

سگ ‌رباتیک سوئیسی مثل یک انسان توپ پرتاب می‌کند!

هیولای ۱۲هزار تنی چین؛ زیردریایی موشک‌انداز هسته‌ای با قابلیت حمل موشک‌های قاره‌پیما و توان پنهان‌کاری بالا

آیفون ۱۷ پرو مکس از راه می‌رسد؛ باریک‌تر، قوی‌تر و گران‌تر از همیشه!

کشف شگفت‌انگیز دانشمندان: مغز انسان نور ساطع می‌کند

اشک چشم راز مهمی از مغز شما را فاش می‌کند

کپک قارچی قاتل دانشمندان در مقبره‌های باستانی، ناجی بیماران سرطانی می‌شود

برای سالم‌بودن حتماً لازم نیست لاغر شوید

اتمام فرصت دانش‌آموزان مهمان برای انتخاب شهر محل آزمون سمپاد و نمونه تا پایان امروز

شهادت ۳۰ دانش آموز و ۷ معلم در جنگ ۱۲ روزه / تدوین سناریوهای احتمالی برای شرایط ویژه

طوفان‌ها چطور نام‌گذاری می‌شوند؟

عکسی خیره‌کننده از ایستگاه فضایی در دل یک شراره خورشیدی

هوش مصنوعی آنتروپیک میلیون‌ها کتاب را نابود کرد

آنالیز سموم با طیف‌سنج تحرک یونی

راه‌اندازی فناوری ضد پهپاد در آسمان نیویورک

آیا هوش مصنوعی می‌تواند سلول مجازی بسازد؟

جایگزینی مناسب برای کودهای شیمیایی در مناطق اسیدی و کم‌فسفر

ربات‌هایی که ۸ برابر سریع‌تر از انسان کار می‌کنند

تبادل اطلاعات از طریق لوله‌های فلزی انتقال نفت و گاز

باند فرکانسی فناوری WiFi۶E تخصیص داده شد

بیدارباش فناورانه پس از جنگ؛ ارتقای دانش پهپادی و اخلالگرهای دیجیتال

فیزیک ذرات محور انقلاب‌های علمی آینده است؛ ضرورت توجه به شتاب‌دهنده‌ها

اولین تصاویر ماهواره فایرست منتشر شدند

ردمی K۸۰ اولترا معرفی شد؛ غول جدید چین برای تسخیر بازار گوشی‌های پرچمدار

پدربزرگ لپ تاپ‌های امروزی که فقط ۲۱ مگابایت هارد داشت!

هوش مصنوعی رسوایی‌های سلامت را در انگلیس رصد می کند

راه‌اندازی سرویس‌های تغییر نشانی و درخواست توزیع در نشانی جدید

وزارت آموزش و پرورش دریافت شهریه‌های غیرمجاز در مدارس غیر دولتی را پیگیری کند

توانمندسازی هنرآموزان با روش تدریس یادگیری وظیفه مدار/ شرط صدور مجوز تاسیس هنرستان‌ هوانوردی

شهادت ۲۰ دانش‌آموز در جنگ اخیر/ طراحی سناریوهای آموزشی مختلف متناسب با هر شرایطی

عکس روز ناسا از چتر کیهانی

سازوکارهای مدیریت بحران در عصر هوش مصنوعی

آنالیز تصاویر پزشکی مبتنی بر هوش مصنوعی

کاهش عوارض شیمی درمانی با نانودارورسان‌های هدف‌گیر سرطان

آنالیز تصاویر پزشکی مبتنی بر هوش مصنوعی

کشف علت پس زدن پیوند کلیه خوک به انسان

جریمه تأخیر تسهیلات دانش‌آموختگان و دانشجویان علوم پزشکی بخشیده شد

اعلام زمان اتمام مرخصی تابستانه اساتید و کارکنان دانشگاه‌ها

پیگیری وزارت بهداشت برای اجرای قانون بیمه دستیاران

ترامپ برای تیک‌تاک خریدار پیدا کرد

ثبت‌نام کلاس اولی‌ها تمدید شد

چه عواملی بر باروری مردان تأثیر می‌گذارد؟

جاسوسی نانویی در خون؛ هوش مصنوعی پرده از راز بیماری‌ها برمی‌دارد

تصویر مریخ‌نورد کنجکاوی از برآمدگی‌های مرموز مریخ

حکم قاضی آمریکایی: آموزش هوش مصنوعی آنتروپیک منصفانه است

هوش مصنوعی جمینای مخصوص ربات‌ها عرضه می‌شود

ابداع یک جوهر الکترونیک برای نسل جدید فناوری‌های انعطاف‌پذیر

واتس‌اپ پیام‌های خوانده نشده شما را خلاصه می‌کند

تشخیص ۹ نوع زوال عقل با یک اسکن توسط هوش مصنوعی

نامه سرگشاده نویسندگان به ناشران برای محدود کردن هوش مصنوعی

کشف یک اندامک جدید درون سلول انسان

تولید فوم پلی اورتان برای مدیریت ترشحات زخم در کشور

رفع ناهمواری‌ها و نواقص سطوح با رنگ‌های ترک‌زای نانویی

تبدیل پوسته تخم‌مرغ به لعاب سرامیک پایدار

مقایسه جنگنده‌های اف-۱۶، سوخو-۳۵ و جی-۱۰؛ کدام یک بهتر است؟

چرا میلیاردرهای دنیای فناوری می‌خواهند هوش مصنوعی دوست صمیمی شما باشد؟

نحوه شرکت دانش‌آموزان به صورت مهمان در فرآیند ارزشیابی باقی مانده امتحانات داخلی

راز بقای سوسمارهای شب پس از برخورد شهاب‌سنگ به دایناسورها چه بود؟

بی‌نیازی از تزریق انسولین با چاپ سه‌بُعدی جزایر لانگرهانس

فوتبال بازی کردن ربات‌های انسان‌نما را ببینید

خانه کتاب در ماه محرم منتظر شماست: از همدلی ملی تا روایت سوگواری

زینب از دور جوانان خودش را می‌دید/ چه دلاور شده‌اند این دو برادر در جنگ

خوردن آجیل و تخمه در ایام ماه محرم اشکال دارد؟

حرم حضرت زینب(س) با وجود آزار نیروهای جولانی سیاه پوش شد

بدرقه مردی قهرمان که برای مردم آرامش آورد

آیا قرآن به عزاداری برای امام حسین (ع) اشاره کرده است؟

خاطره کمترشنیده شده از شهید باقری از عملیات مرصاد

مساجد برای تکرار شرایط جنگی و ارائه خدمات اجتماعی و امنیتی آماده شوند

چطور زیارت عاشورا بلایی بزرگ را دفع کرد؟

نگاهی به زندگی مسلم بن عقیل قبل از واقعه عاشورا

مرثیه خوانی عبدالرضا هلالی در مراسم روز جمعه مصلی امام خمینی (ره)

شیعه کسی است که به لقمه حلال قانع باشد

زینب از دور جوانان خودش را می‌دید/ چه دلاور شده‌اند این دو برادر در جنگ

دشمن می‌خواهد ملت امام حسین (ع) و ملت شهادت نباشد

چرا گریه بر امام حسین (ع) بهشت را بر انسان واجب می‌کند؟

جزئیات برگزاری هیئت‌ها و برپایی بیرق‌های حسینی در محرم امسال اعلام شد

بیانیه علما و نخبگان جهان اسلام در محکومیت حملات رژیم صهیونیستی

تو ایرانی و سرور روزگاری/ تو ایران من! بر جهان سروری کن

کتابی عاشورایی از زبان قهرمانان کربلا در قالبی جدید و خواندنی

نمی‌توان حریم دیگران را نقض کرد؛ توجه امام حسین (ع) به محل شهادت‌اش

راهی ساده برای نزدیک شدن به خدا

خانه کتاب در ماه محرم منتظر شماست: از همدلی ملی تا روایت سوگواری

فتاوایی که گفتمان‌سازی در فقه امنیت دینی است

نگاهی به کارنامه شهید بهشتی که یک ملت بود

تحلیل‌های نظام مند شهید طهرانچی در حوزه علوم انسانی تأمل برانگیز بود

در رثای فرماندهی که شهادتش ادامه راه مقاومت است

فرصت انتخاب رشته آزمون دستیاری ۷ تیرماه به پایان می‌رسد

تاکید وزارت علوم برای برگزاری امتحانات در شهریور ماه

انتخاب رشته ۳۰ هزارنفر در کاردانی به کارشناسی؛ شنبه آخرین مهلت برای ثبت‌نام

بیانیه بیش از ۱۳۰۰ نفر از علمای اهل سنت درباره لزوم مقاومت

قرارگاه علم و فناوری به منظور رفع نیازهای علمی نیروهای مسلح تشکیل می‌شود

عقد اخوتی که با شهادت گسسته نشد / پیام تحلیلی استاد خسروپناه درباره شهید طهرانچی