به گزارش ثریا نشست «جریانشناسی فکری جهان عرب» با سخنرانی هادی بیگی به همت هسته بین الملل مرکز راهبری ورثه الانبیاء در تاریخ ۲۸ آبان در محل دفتر این مرکز در قم برگزار شد.
در ابتدا بیگی در تبیین معنای «فکر معاصر» گفت: در اینجا منظور از معاصر، معاصرت زمانی نیست، بلکه فکری است که در دوگانه «أنا» و «الآخر» یعنی «من» و «دیگری» تعریف میشود، فکری که نظر به دیگری دارد و در مواجه با دیگری تولید میشود. در اینجا من و دیگری هر کدام یک قلمرو معنایی هستند. همانطور که دو فرد وقتی با هم برخورد دارند دو گونه تعامل برای آنها قابل تصویر است، دو فرهنگ هم وقتی با هم برخورد داشته باشند دو گونه تعامل برای آن دو قابل تصویر است؛ گونه اول اینکه آن دو فرهنگ با هم مساوی باشند و یکی دست برتر را نداشته باشد، در این صورت حجم تعاملات کم میشود و در طول تاریخ هم شواهدی برای این گونه تعاملی داریم. در این فضا بده بستانها اندک بوده و اجزاء تازه وارد به هر کدام از دو فرهنگ، به راحتی هضم میشوند و تعامل نگران کننده نیست.
تفاوت شبیخون فرهنگی با فتوحات فرهنگی
وی در تبیین گونه دوم گفت: گونه دوم وقتی است که در برخورد دو فرهنگ، یکی از آن دو دست برتر را از جهات مختلف داشته باشد. در طول تاریخ هرگاه فکر قوی در یک قلمرو معنایی پدیدار شده طبیعتاً فکر ضعیف را به مبارزه طلبیده است که در این شرایط نابرابر دو حالت متصور است؛ اول اینکه زیست جهان قوی با برنامه وارد بشود و بخواهد غالب بشود و طرف مقابل را ببلعد. این حالت را اصطلاحاً شبیخون فرهنگی میگویند. حالت دوم اینکه زیست جهان قوی بدون برنامه پیش میآید، اما بصورت ناخودآگاه زیست جهان ضعیف به سمت آن مزیت میرود و اصطلاحاً این حالت را فتوحات فرهنگی میگویند.
تاریخ آغاز دوگانه اسلام و غرب
وی در ادامه گفت: در مواجه دنیای اسلام با غرب، «دیگری»، غرب است که باید او را بشناسیم تا بتوانیم خودمان را بهتر بشناسیم و منظور از غرب، جغرافیای خاصی نیست، بلکه منظور یک زیست جهان خاص است. در دوگانه ما و غرب، دست برتر با غرب بود و در تاریخ آغاز این دوگانه اختلاف نظر هست. برخی میگویند نقطه آغاز این دوگانه از حمله ناپلئون به مصر است و برخی معتقدند مواجهه این دوگانه از سید جمال آغاز میشود.
غرب با کانت و هگل، هژمونیک می شود
این کارشناس جریانهای فکری جهان عرب برای روشن شدن فضای بحث در مورد جریانهای فکری عرب ابتدا به تبیین فضای فکری غرب پرداخت و گفت: غرب اولی ادعای برتری بر جهان را ندارد و نمیخواهد ظلم کند و دیگری را حذف کند، حتی نمیخواهد خودش را توسعه دهد. در مرحله دومِ غرب یعنی قرن ۱۸ و ۱۹ دو فیلسوف یعنی کانت و هگل زندگی میکنند. دوره مدرن یا دوره فلسفیِ غرب این دوره است که در این دوره غرب هژمونیک میشود و به دنبال سیطره بر جهان است. هگل قبول دارد شرق گهواره تمدن است، اما میگوید دوره شرق سرآمده و چیزی برای عرضه ندارد و میگوید: شرقیان یا باید به ما بپیوندند یا به تاریخ! و این اوج حذف گرایی این فلسفه و اندیشه است.
وی افزود: غرب فلسفی در این ۲۰۰ سال تحولاتی داشته است و ضمن سیطره اتفاقاتی هم رخ داد از جمله اینکه در طول زمان مشخص شد ظرفیتهایی که داشت و به خاطر همانها بالا آمده بود، اینکه رفاه و آزادی و برابری برای همه، شعاری بیش نیست و در عالم واقع برای همگان قابل تحقق نیست. همچنین بعد از مدتی نقاط ضعف معرفتی مدرنیته هم کم کم مشخص شد و متفکرینی از خود غرب مثل نیچه بر این تفکر و فلسفه تاختند و پشتوانههای فلسفی آنها را تضعیف کردند. در واقع فیلسوفان مدرن با فراروایت فلسفی، غربی را ایجاد کردند که رجحان داشت و هژمونیک شد و نیچه در اوایل قرن ۲۰ دست به رجحان زدایی از غرب زد و مدرنیته کم کم رجحان خودش را از دست داد. در همین زمان سنگرهای مدرنیته توسط مارکسیسم هم مورد حمله قرار گرفت و حتی یهودیان هم در این دوره به سنگرهای مدرنیته حمله کردند. در این دوره حقیقت در پردهای از حجاب فرو میرود و عقل و تجربه از رمق میافتد و در واقع چیزی در دست بشر نمیماند و اینگونه است که غرب هژمونی خود را از دست میدهد.
سه جریان فکر معاصر عربی
بیگی در بخش دیگر سخنانش بعد از تبیین فضای فکری فلسفی غرب به سراغ ادوار فکر معاصر عربی رفت و گفت: برای فکر معاصر عربی میتوانیم سه جریان عمده را رصد کنیم که متناظر با سه دوره فکر در غرب است.
جریان اول پیشگامان هستند که متفکران این جریان دانش آموختگان مراکز فکری جهان اسلام اعم از نجف و الازهر و زیتونه هستند. افراد شاخص این جریان سید جمال و عبده و رشید رضا و تونسی و کواکبی و شکیب ارسلان هستند. تصور این افراد از غرب همان تصور اولیه است و غرب را پیشرفته و دارای نظم بالایی میدانند. در واقع آشنایی اینان با غرب آشنایی معرفتی نیست و آشنایی خیلی ابتدایی از غرب دارند. حتی به علم غرب خوشبین هستند و پیشرفتهای غرب را میپذیرند و مثلاً میگویند اسلام در غرب است و مسلمان در شرق! البته به بُعد استعماری غرب نقد دارند و به آن کاملا نگاه بدبینانه دارند.
جریان دوم افرادی بودند که با تأخیر حدود ۱۰۰ ساله از جریان پیشگامان پدید آمدند. این افراد خودشان دانش آموخته غرب بودند و به غرب نگاه معرفتی داشتند و سودای سیطره غرب بر جهان را میفهمیدند. جابری و ارگون و نصر حامد ابوزید و حسن حنفی افراد برجسته این جریان هستند. این افراد غرب را یک کل فلسفی میدانند و البته سیر تکامل غرب را پذیرفتهاند و معتقد بودند آینده ما گذشته غرب است. این جریان مانند جریان پیشگامان به غرب خوشبین نیستند و البته در عین اینکه کلیات مدرنیته را میپذیرند، اما راضی نیستند که در غرب هضم بشوند! نقد عقل عربیِ جابری و نقد عقل اسلامیِ ارگون ناظر به این فضا بود. اینها بیشتر معتقد به واکاوی ابزارهای شناخت بودند و نگاههای نقدی آنان به عصر تدوین است. مثلاً جابری یکی از منشأهای انحطاط مسلمین را ابن سینا میداند.
جریان سوم در جهان عرب پست مدرنها یا مابعد الحقیقهها هستند. از افراد شاخص این جریان میتوان خطیبی و عبدالله ابراهیم و محمد شوقی الزین را نام برد. اینها معتقدند دلیل انحطاط مسلمین، اسارت مسلمین در بند متون و معانی است. اینها میگویند دوران نظریه پردازی و پایبندی به متون تمام شده است، هر فردی و هر متفکری باید نقاط کور و تاریک را روشن کند و با این روشنگری متون را رسوا نماید! اساساً گذشته ما که امروزه در قالب متون است، جلوی حرکت ما را گرفته و ما برای آغاز حرکت باید از مطلق انگاری در مورد این متون دست برداریم و اساساً مطلق انگاری را کنار بگذاریم. هر واقعهای شرایط خاص خودش را دارد و باید برای حل همان واقعه در همان زمان و تاریخ نظریهای طرح بشود.
در پایان بیگی خاطرنشان کرد تقسیم بندی های دیگری از جریانهای فکری معاصر عرب قابل تصویر است که عدهای دیگر از متفکران جهان عرب در آن میگنجند و تقسیم بندی مذکور تنها یک نوع جریان شناسی مبتنی بر دوگانه من و دیگری است.
منبع: خبرگزاری مهر
ضرورت مشارکت ذینفعان حوزه علوم انسانی در تدوین سیاستها
ماده واحده «اصلاح ماده 4 آییننامه شورای تخصصی حوزوی»
صدور مجوز اجرای ۲۴دوره کوتاه مدت اشتغالمحور در دانشگاه علمی کاربردی
انتشار کلید اولیه پنجاه و یکمین دوره آزمون دستیاری پزشکی
در چهلوششمین دوره مسابقه ریاضی دانشجویی در سطح کشوری، ۴ دانشجوی دانشگاه کاشان حضور یافتند و از این میان، ۲ نفر موفق به کسب مدال شدند.
درِ دانشگاههای ایران به روی دانشجویان معترض آمریکایی باز شد
موافقت دولت با راهاندازی دانشگاه فرهنگیان در گلپایگان
بیرون کردن دانشجویان فرانسوی توسط پلیس پاریس
مقایسه صحنه اعتراضات دانشجویی در ایران و آمریکا
ژاپن به دنیال اینترنت نسل ششم است
اعلام نتایج اولیه آزمون دستیاری پزشکی در نیمه دوم خرداد
شیوه صحیح امر به معروف و نهی از منکر مطابق با سیره امام صادق (ع)
اطلاعات فاش شده درباره پرچمداران ۲۰۲۴ هواوی +عکس
اعلام جدیدترین نتایج اعتباربخشی دانشکدههای پزشکی کشور
آمار نهایی انتخاب رشته در آزمون دکتری سال ۱۴۰۳ اعلام شد
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
اسپاتیفای یکی از قابلیتهای خود را بیخبر پولی کرد
فشارهای اتحادیه اروپا عملکرد اپل را تغییر داد
چینیها از کپی تسلا رونمایی کردند+عکس
جزئیات هوش مصنوعی آیفون فاش شد
ظاهر عجیب جدیدترین خودروی فراری با یک موتور ۱۲ سیلندر+عکس
دمای عجیب و غریب این سیاره گازی در فضا ثبت شد
۸۰۰۰ هزار سال پیش چگونه انسانهای اولیه به این غار تاریک در فرانسه رفتند
ناسا یک پیام از فضا در نزدیکی زمین دریافت کرد
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
اقدامات وزارت بهداشت برای افزایش امید و انگیزه دستیاران پزشکی
به تشکلهای دانشجویی گرنت اعطا میشود
۷۵ دانشگاه ایرانی در میان برترینهای آسیا در رتبهبندی تایمز
نشست «سواد بصری در مد و لباس» برگزار میشود
اولین نکوداشت روانشناسان رضوی برگزار می شود
پذیرش دانشجوی دکتری در پژوهشگاهها قانونی است
جزییات برگزاری کنکور مجدد برای داوطلبان سیل زده اعلام شد
کتاب چشمها تنها برای دیدن نیستند منتشر شد
رمان اجتماعی معمایی آفرودیت در نمایشگاه کتاب عرضه میشود
انتشار وضعیت فرهنگی ایران در پیمایش ارزشهای جهانی
آدرخش و رقص فانتومها در نمایشگاه کتاب طنین میاندازد
مهلت ثبت نام پذیرش بدون آزمون کارشناسی ارشد پیام نور تمدید شد
ترقی در علم و دانش کشور مرهون تلاش معلمان و سنگربانان تعلیم و تربیت است
حمایت دانشگاه علوم پزشکی شیراز از بیماران مبتلا به به سلیاک
انتخاب عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی به عنوان استاد نمونه کشوری
رئیس جهاد دانشگاهی کشور وارد گلستان شد
طرح پایش و ارتقای سلامت اعضای جهاد دانشگاهی سلامت محور است
بررسی تاریخ ایران در چهار سده نخستین پس از اسلام
حمایت ۳۷ میلیارد تومانی از طرحهای حوزه اینترنت کوانتومی
کسب رتبه دوم در بین شرکت های بورسی و افزایش فروش و تولید در داروسازی دانا
هدیه ۲ میلیونی وزیر آموزش و پرورش به حساب معلمان واریز شد
جذب امریه سربازی در سازمان جهاد دانشگاهی خواجه نصیر
۱۷۰ دانشجوی نخبه امروز به عمره مفرده اعزام میشوند
کلید اولیه نوبت اول کنکور سراسری سال ۱۴۰۳ منتشر شد
بازبینی مصوبه افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی شورایعالی انقلاب فرهنگی
جنگنده رادارگریز سوخو ۷۵ روسیه به ایران میآید؟
خودروی جدید که شبیه گربهها ساخته شده است+عکس
خودروهای ایرانی چشم کرهشمالی را گرفت+عکس
بازبینی مصوبه افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی شورایعالی انقلاب فرهنگی
تمدید مهلت ثبتنام در جشنواره علمی - پژوهشی پژوهشسراهای دانشآموزی
خدمات رایگان دندانپزشکی برای دانشآموزان ۶ تا ۱۴ ساله روستایی
موافقت با افزایش حقالزحمه ساعت اضافه تدریس معلمان
دیدار جمعی از معلمان با رهبر انقلاب در روز چهارشنبه
تصویب نقشه راه اجراییسازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
کشف ۸ هزار و ۳۰ نفر دانش آموزان بازمانده از تحصیل در استان اصفهان
طحاننظیف: قانون اساسی به کلاسهای درس برده شود
احداث ۵ دهکده جامع ورزشی/ جذب نخبگان در دانشگاه فرهنگیان
تعلیق بودجه دانشگاه فرانسوی به دلیل حمایت از فلسطین
اعزام دو کاروان از دانشجویان بنیاد نخبگان به عمره آغاز شد
حمله خشونتآمیز پلیس نیویورک به دانشجویان حامی فلسطین در کلمبیا
آیین بزرگداشت مقام معلم در دانشگاه اصفهان برگزار شد
ثبتنام پشت کنکوریها جهت ترمیم نمره آغاز شد
دانشگاهیان کشور باید با شبکهسازی به جنبش دانشجویان جهان بپیوندند
برگزاری بیست و دومین نشست شورای عالی اتحادیه دانشگاهها و مراکز پژوهشی ساحلی و دریایی
آزمون مجدد برای کنکوریهای زیرکوه ۲۱ اردیبهشت برگزار میشود
چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس
موشک سنگین آنگارا-آ۵ با موفقیت پرتاب شد+عکس
ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس
سلاح قدیمی و کوچک اوکراینیها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس
سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
بازگشت سونی اکسپریا به یک طراحی جدید+عکس
همه اجساد در خاک این شهر تجزیه نمیشود و سالم میماند+عکس
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
این پهپاد ایرانی به دشمنان فرصت فرار نمیدهد+عکس
سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
نکته عجیبی که در تلویزیون ۴K هواوی خبرساز شد
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
سلاح قدیمی و کوچک اوکراینیها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس
چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس
ویژگیهای خاص ساعت گران قیمت گواردیولا+عکس
ملاقات ستاره دنباله دار با ماه و مشتری و اورانوس+عکس
تعرفه وحشتناک جیمیل با هوش مصنوعی اعلام شد
ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس
گوگل جایگزین یورگن کلوپ سرمربی لیورپول میشود
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
اطلاعات فاش شده درباره پرچمداران ۲۰۲۴ هواوی +عکس
جزئیات هوش مصنوعی آیفون فاش شد
داخل ساختمانهای عجیب با علامت X در چین چه خبر است؟ +عکس
خودروهای ایرانی چشم کرهشمالی را گرفت+عکس
فشارهای اتحادیه اروپا عملکرد اپل را تغییر داد
ژاپن به دنیال اینترنت نسل ششم است
چینیها از کپی تسلا رونمایی کردند+عکس
جنگنده رادارگریز سوخو ۷۵ روسیه به ایران میآید؟
موشک سنگین آنگارا-آ۵ با موفقیت پرتاب شد+عکس
خودروهای پرنده غول پیکر در آسمان به پرواز درآمدند
اسپاتیفای یکی از قابلیتهای خود را بیخبر پولی کرد
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.