به گزارش ثریا متن زیر یادداشتی از حجتالاسلام والمسلمین محمدحسین ملکزاده استاد دانشگاه، مدرس دروس خارج حوزه علمیه قم و مترجم کتاب «اعتقاد ما» است. وی در این یادداشت به معرفی و تشریح کتاب «اعتقاد ما» پرداخته است.
کتاب «اعتقاد ما» برگردان فارسی «موجز فی اصول الدین» است که از رشحات اندیشه و قلم علامه مجاهد آیتآلله شهید سید محمدباقر صدر است. این اندیشمند نابغه که در ایران و جهان معمولاً با دو نگاشته گرانسنگ «اقتصادنا» و «فلسفتنا» شناخته میشود، بیتردید یکی از بزرگترین اندیشمندان معاصر دنیای اسلام است که با نگارش کتابها و طرح اندیشههایی در زمینههای گوناگون علوم اسلامی مکتب علمی عظیمی را بنیاد نهاد و افقهای علمی و معرفتی تازهای را به روی عالمان جهان اسلام گشود و این همه در حالی است که او افزون بر عرصه اندیشه در ساحت جهاد و مبارزه نیز میکوشید و پس از عمری مبارزه با رژیم منحوس و جهنمی بعث و تحمل سختترین شکنجهها در سن ۴۶ سالگی به شهادت رسید.
یکی از آثار نوآورانه علامه شهید «الفتاوی الواضحه» (فتواهای آشکار) است که او بهعنوان رساله عملیه خود و در مقام یک مرجع تقلید در سن ۴۱ سالگی و در پاسخ به اصرار فراوان مقلدان و پیروان فقهیاش، منتشر کرد. «الفتاوی الواضحه» تبویبی تازه از فقه و هندسهای جدید را از ابواب و مسائل فقهی ارائه کرده است. ساختار این کتاب بهگونهای در چهار جلد طراحی شده است که بهوسع یک رساله عملیه، تمام ابعاد زندگی بشر یعنی ابعاد فردی، اجتماعی و حکومی را دربربگیرد. هرچند متأسفانه تنها یک جلد از آن منتشر شد، اما همین یک جلد غوغایی در سطح جهان اسلام به پا کرد، تا جایی که برخی فرهیختگان و تحصیلکردگان دانشگاهی اهلسنت در عین اینکه مذهب اعتقادیشان سنی بود، از این کتاب استقبال کرده و در فقه و احکام مقلد فقهی شهید صدر شدند.
اندکی بعد از نخستین چاپ «الفتاوی الواضحة» و استقبال گسترده و بینظیر از آن، شهید صدر به درخواست گروهی از علمای نجف اشرف و البته به پیروی از روش علمای گذشته، متنی درباره اصول و عقاید اسلامی نگاشت و نام آن را «موجز فی اصول الدین» یعنی «مختصری درباره اصول دین» نهاد و این متن اعتقادی را به عنوان مقدمه کتاب «الفتاوی الواضحة» در نظر گرفت و در چاپ بعدی، این مقدمه را به رساله اضافه کرد.
بیان و استدلال بدیع، استوار و جذاب این مقدمه سبب شد که تنها همین بخش از کتاب بارها و بهوسیله ناشران گوناگون در کشورهای مختلف به چاپ برسد و به زبانهای مختلف نیز ترجمه شود. در فارسی هم چند بار این کتاب ترجمه شد که متأسفانه ترجمهها کامل نبود و مثلاً در مواردی به دلیل ناتوانی در فهم مطلب، بخشهایی حذف یا خلاصهگیری شده بود. در مواردی نیز مترجم به صورت ترجمه آزاد، از کل نوشته شهید صدر برداشتی را به رشته تحریر در آورده بود که به همین دلیل ظرافتهای اندیشه شهید صدر در ترجمه بازتاب نداشت. به این دلیل پژوهشگاه تخصصی شهید صدر ترجمهای نو از این کتاب مهم را به بازار نشر فرستاد.
در «اعتقاد ما» افزون بر اثبات اصول اعتقادی به روش فلسفی، روش علمی یا همان دلیل استقرایی مبتنی بر حساب احتمالات هم بهکار گرفته شده است که در نوع خود ابداعی چشمگیر و راهگشاست. البته شهید صدر در قسمت دلیل فلسفی بر اثبات وجود خدا نیز دست به نوآوری زده و در شیوه ارائه استدلال تا حدودی از شیوههای کلامی و فلسفی معمول فاصله گرفته است.
این کتاب سه بخش «المرسل؛ پیام ده»، «الرسول؛ پیامبر» و «الرساله؛ پیام» دارد. بخش نخست به اثبات وجود خداوند متعال و مهمترین صفات او بهعنوان آفریدگار و پروردگار هستی و فرستنده دین و ارسالکننده پیام به سوی بشر میپردازد.
شهید صدر در این بخش روش خود، یعنی دلیل علمی استقرایی مبتنی بر حساب احتمالات را تبیین، معرفی و ارزیابی میکند. همچنین وی پیش از ورود به اثبات وجود و صفات خداوند، به موضوعاتی چون منشأ ایمان دینی و چگونگی سوءاستفاده ماتریالیستها از دستاوردهای علوم جدید برای توجیه افکار الحادی و مادیگرایانه، میپردازد و به اختصار بر پوزیتیویسم نیز نقدهایی را مطرح میکند.
بخش دوم «الرسول» به بررسی پدیده پیامبری به شکل عام و اثبات پیامبری آخرین فرستاده و پیامآور الهی حضرت محمد (ص) اختصاص پیدا کرده است.
در بخش سوم «الرساله»، درباره اصل پیام یعنی دین، قرآن و ویژگیهای پیام اسلامی توضیحاتی ارائه میشود و الهی بودن آن با ادله محکمی اثبات میشود.
مهمترین نوآوری شهید صدر در این کتاب بهرهگیری از روش علمی است که بر حس و تجربه تکیه دارد. وی در این باره مینویسد «روشی که در دلیل علمی برای اثبات آفریدگار از آن پیروی میکنیم، روش استقرایی بر اساس حساب احتمالات است؛ به همین خاطر از دلیل علمی برای اثبات خدا با عنوان دلیل استقرایی یاد میکنیم». سپس مؤلف شهید با ذکر متعدد مثالهای علمی و عادی، به معرفی دلیل علمی مبتنی بر روش استقرایی، تعیین مراحل، ارزیابی و ارزشگذاری آن میپردازد.
در روش شهید صدر مراحل و گامهای دلیل علمی مبتنی بر روش استقرایی پنج مرحله است و آنچه کار شهید صدر را از دیگرانی که به این عرصه پرداختهاند متمایز میکند، گام پنجم است که در آن تلاش میکند به یقین استقرایی دست پیدا کند؛ این تلاش از راه بررسی تناسب معکوس میان میزان اثبات فرضیه به وسیله مشاهدات و نسبت برقرار شده در گام سوم است.
فهم عمیق این روش به مطالعه و درک کتاب «الاسس اللمنطقیه للاستقرا؛ مبانی منطقی استقرا» نیاز دارد که شهید صدر در آن کتاب از رهگذر پژوهشی علمی، فلسفی، ریاضیاتی و اصولی و با استفاده از حساب احتمالات، نظریهای را جهت دستیابی به یقین از طریق استقراء ناقص ارائه میکند که ضمن نقد منطق ارسطویی میتواند استحکام بخش پایههای لرزان دانش جدید و به اصطلاح science باشد.
کتاب «الاسس المنطقیه للاستقراء» به گفته نویسنده کتاب تفرج صنع «حاوی آرای ابتکاری در فلسفه منطق است. به جرأت میتوان گفت که این نخستین کتاب از یک عالم و فقیه مسلمان در تاریخ فرهنگ اسلامی است که در یکی از مسائل مهم و سرنوشتساز فلسفهی علم و روششناسی علمی با بصیرت و احاطهی کامل همراه با نقل و نقد آرای حکیمان مغرب و مشرق نوشته شده است… مرحوم صدر [در این کتاب] نظریه معرفتشناختی تازهای را طرح میکند و به کمک آن نه تنها به حل استقراء بلکه به حل تودۀ انبوهی از مسائل منطقی و روششناختی نوین همت میگمارد.» بسیار مایه شگفتی است که انسانی که ازلحاظ دروس نو فقط تا ششم ابتدایی درس خوانده و سپس وارد حوزه شده، جدیدترین و قویترین نظریات ریاضیاتی دنیا را خوانده، فهمیده، نقد و اصلاح کرده و در قوانین حساب احتمالات دست برده و قوانین تازهای به قوانین حساب احتمالات اضافه کرده است.
شهید صدر در آن کتاب از این بحث علمی، بهرهای برای اثبات عقاید گرفته که چکیده آن را در مقدمه رساله خود میآورد. سالها بعد از شهید صدر دانشمندان و بهویژه ریاضیدانان و فیزیکدانان بزرگی در مغرب زمین در مقام دفاع از این روش بهره گرفتهاند تا نشان دهند که ظهور نظم از بینظمی بسیار نامحتملتر از آن چیزی است که هیوم یا امثال آن تصور کردهاند. برای نمونه اسلتون ریاضیدان آمریکایی با استفاده از حساب احتمالات بیان میکند «برای اینکه دو سطر از یک نمایش شکسپیر به صورت شانسی و تصادفی نوشته شود، باید ده به توان پانزده ضربه تصادفی روی یک ماشین تایپ پنجاه حرفی زده شود». یا هویل اختردان انگلیسی با بهرهگیری از حساب احتمالات توضیح میدهد که احتمال اینکه هزار آنزیم متفاوت در طی چندین میلیون سال عمر زمین به صورتی هماهنگ به هم بپیوندند که یک سلول زنده تشکیل شود، یک در ده به توان چهل هزار است.
این افراد بعد از شهید صدر بودهاند و به فرض اینکه قبل از وی هم کسانی بوده باشند باز هم به حساب احتمالات اکتفا کردهاند و جلوتر نرفتهاند؛ یعنی تنها به این نتیجه میرسند که خیلی خیلی بعید است، اما کاری که شهید صدر انجام میدهد این است که به لحاظ معرفتشناختی، فلسفی و منطقی ما به یقین میرسیم و این کار بسیار باشکوه است.
به هر حال شهید صدر از نتایج به دست آمده از کتاب «الاسس المنطقیه للاستقرا» در متن «موجز فی اصول الدین» استفاده میکند و با ارائه روش پنج مرحلهای، اثبات باورهای بنیادین اسلامی را به صورت یقینی به انجام میرساند؛ گذشته از عرضه استدلالی و اثبات اصول عقاید و باورهای بنیادین اسلامی به روشی ابتکاری، متقن و زیبا، اگر به کتاب اعتقاد ما تنها از منظر منطق استقرا هم نگریسته شود، میتوان تا حدودی آن را به مثابه حلقه اولی و مقدمهای برای فهم کتاب گرانسنگ و سترگ «الاسس المنطقیه للاستقرا» به شمار آورد.
منبع: خبرگزاری مهر
برنامه زمانی فرآیندهای آزمونهای سالهای ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ اعلام شد
ارائه خدمات دانشجویی در ایام نوروز ۱۴۰۳ فراهم شد
فصل دوم جشنواره عروسکخونه آغاز شد/ رأیگیری انحصاری در شاد
اجرای بیش از یک هزار و ۶۰۰ برنامه فرهنگی در دانشگاه محقق اردبیلی در سال ۱۴۰۲
مهلت پرداخت اجاره بهای خوابگاه های دانشجویان تمدید شد
رشد ۱۸درصدی پذیرفته شدگان کارشناسی تکمیل ظرفیت ۱۴۰۲ پیام نور
بسته حمایتی برای بانوانی که در زمان تحصیل قصد مادر شدن دارند
تقویم آزمونهای کشوری سال ۱۴۰۴ اعلام شد
مهلت دانشجویان برای ثبت تقاضای وامهای دانشجویی اعلام شد
۱۸۵ کتابخانه عمومی در نوروز فعالیت میکنند
فراخوان نخستین جشنواره اتقان منتشر شد
مهلت ثبتنام آزمون انتخاب سردفتر اسناد رسمی تمدید شد
جزییات پذیرش دکتری با آزمون مدرسه عالی حکمرانی شهید بهشتی اعلام شد
نرخ غذای دانشجویان علوم پزشکی گران شد
آشنایی استادان و دانشجویان دانشگاه دولتی آرابائف قرقیزستان با فرهنگ ایرانی
انتشار کلید سوالات آزمون جامع علوم پایه پزشکی و دندانپزشکی
استفاده از ظرفیتهای دانشگاه شریف در توسعه صنعت داروسازی کشور
سرپرست مدیریت امور اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی منصوب شد
مقایسه دو برش ۴۵ ساله دانشگاه تهران تاثیر انقلاب را گواهی می دهد
آمادگی ایران برای افزایش اعطای بورس تحصیلی به دانشجویان ونزوئلا
سرپرست مرکز مطالعات راهبردی زنان و خانواده بسیج اساتید منصوب شد
مجموعهداستان تناردیه را من کشتم چاپ شد
جزییات خدماترسانی کتابخانه و موزه ملی ملک در نوروز ۱۴۰۳
فعالسازی بخش خصوصی در توسعه زیستبوم و کاربست داده و هوش مصنوعی با ابزار اعتبار مالیاتی
روزنامه آفتاب یزد تعطیل میشود روزنامه «آفتاب یزد تعطیل میشود
دو انتصاب جدید در سازمان امور دانشجویان
صدور ابلاغ برای ۸۵۰ نفر از پذیرفتهشدگان آزمون سردفتری
عرضه تاریخ فشرده چین در کتابفروشیها
نیمه دیگر زندگی و شریف جان شریف جان به بازار آمدند
وام ودیعه مسکن دانشجویی چیست؟
حمله به دانشجویان مسلمان هنگام اقامه نماز
ابلاغ آیین نامه های ارتقای اعضای هیات علمی و جهش علمی اوایل 1403
کلید نهایی آزمون های علوم پایه و پیش کارورزی منتشر شد
فراخوان ثبتنام مسابقات ملی ارائه سه دقیقهای سدید
فراخوان ثبتنام طرح ملی باشگاههای مطالعه دانشجویان سریر
کسب موفقیت دانشجویان انیمیشن دانشگاه تربیت مدرس در جشنواره بینالمللی پویانمایی تهران
قائماطلاعات ۴۰۰۰ دانشجوی شهید در فضای دیجیتال بارگزاری شد
چاپ کتابی برای واکاوی خاستگاه جشن پوریم صهیونیستها
برنامه بوی باران در فرهنگسرای اشراق برگزار میشود
جزئیات آزمون سراسری سال ۱۴۰۳ اعلام شد
ماموریت اصلی مدارس شاهد ترویج فرهنگ ایثار و شهادت است
طرح تحول معاونت پرورشی در دستورکار شورای عالی انقلاب فرهنگی
تکالیف مهارت محور جایگزین پیک نوروزی ۱۴۰۳
خبر خوش درباره افزایش حقالزحمه دستیاران و کارورزان پزشکی
سیمای دانشگاه تهران در سال ۱۴۰۲ / اقدامات تاسیسی و جهشهای دانشگاه تهران در سالی که گذشت
راه فتح قله از دانشگاه میگذرد؛ راه را با جهاد علمی هموارتر سازیم
از حکم لغو تحریم دانشگاه شریف تا ورود غولهای رسانهای به دشمنیهای علمی
بابا برفی در کتابفروشیها
پرندهبازِ تهران روی قفسه کتابفروشی نشست
توسعه بورسهای دانشجویی و نمایه شدن ۶۳ نشریه ایرانی در پایگاههای بینالمللی
آییننامههای دانشگاه حکمتبنیان سال آینده نهایی و ابلاغ میشود
بازگشایی مجدد سامانه سنجش سلامت از فروردینماه
واریز ۵۳۶میلیارد ریال به حساب فرهنگیان بازنشسته بهمن ۱۴۰۲عضو صندوق ذخیره فرهنگیان
خیالتان راحت؛ دانشآموزان برای آزمونهای نهایی فقط کتابهای درسی را بخوانند
جزییات ثبتنام در نوبت دوم کنکور سراسری سال ۱۴۰۳ اعلام شد
وزارت علوم متولی برگزاری دومین اجلاس وزرای علوم کشورهای اسلامی شد
شیوهنامه شناسایی دانشجویان مستعد در مسیر نخبگی ابلاغ شد
شرایط حضور دانشجویان علوم پزشکی در طرح حافظ شواعلام شد
معیارهای جدید رتبه بندی ملی دانشگاه های کشور (ISC) تصویب شد
نحوه پذیرش کاردانی به کارشناسی رشته علوم آزمایشگاهی تغییر کرد
حضور ۴۶۵ گروه جهادی و دانشجویی در پویش ملی لبخند ایران
نقش جهاددانشگاهی برای تشویق مردم به مشارکت در انتخابات تبیین شد
مناظره رییس دانشگاه تهران با اساتید مدعی اخراج فردا برگزار میشود
فردا آخرین مهلت انتخاب محل در آزمون دستیاری فوق تخصصی پزشکی
این گوشیهای سامسونگ به روزرسانی بزرگی دریافت میکنند+عکس
کشف اقیانوسی ۳ برابر تمام اقیانوسهای جهان در اعماق زمین
پذیرش در کاردانی به کارشناسی رشته علوم آزمایشگاهی بدون آزمون شد
ثبت نام آزمون زبان MSRT آغاز شد
آخرین آمار ثبت شده ازدواج دانشجویی در سامانه همرسان
واریز 536 میلیارد به حساب فرهنگیان بازنشسته بهمن 1402 عضو صندوق ذخیره فرهنگیان
صحرایی: مرجعیت به برنامه درسی بازگشته است/ خانوادهها پشت آموزشوپرورش بایستند/ تهیه نگاشت نهادی، رسانهای و مدرسهای سند تحول
شیوه ردیابی گوشیهای خاموش در گوشیهای اندروید
پذیرش مسافران نوروزی در ۲۵۴ کلاس درس دامغان
چاپ داستانهای یکپزشک در آواز در دامنه تنهایی
چاپ فکرکردن بهواسطه داستانها/گفتگوی فلسفی وتقویت معنادرکودکان
آغاز ثبت نام کارشناسی بدون آزمون پیام نور از امروز
آغاز مهارتآموزی دانشآموزان در ایام نوروز از ۲۴ اسفند تا ۲۴ فروردین/تجهیز هنرستانها تا مهر۱۴۰۳
۲ هزار معلم در فعالیتهای جهادی مشارکت داشتهاند
میز دانشجو| نحوه بازپرداخت بدهی انواع وام گروههای خاص دانشجویی
تغییر مطالبات دانشگاهی مردم از مدرکگرایی به سمت رفع نیازهای جامعه
گوشی جدید هواوی سامسونگ را زمین میزند+عکس
اسکرینشات گرفتن از عکس پروفایل واتساپ را فراموش کنید
ساخت ساز در ابر شهر بن سلمان به سرعت پیش میرود+عکس
کشف اقیانوسی ۳ برابر تمام اقیانوسهای جهان در اعماق زمین
آمریکا معادلات درباره سرعت اینترنت را تغییر داد
شیوه ردیابی گوشیهای خاموش در گوشیهای اندروید
گلکسی A۵۵ سامسونگ در این کشور عرضه نمیشود
استخراج لیتیوم بیخ گوش ایران شروع شد
این گوشیهای سامسونگ به روزرسانی بزرگی دریافت میکنند+عکس
تانک ۳۰۰ به زودی وارد ایران میشود+عکس
پیشبینی تحلیلگران درباره افت ارزش این مدل آیفون+عکس
گلکسی رینگ سامسونگ چه زمانی وارد بازار میشود؟ +عکس
کاری که مریخ با آب و هوای زمین میکند برای دانشمندان آشکار شد
بالگردهای کرهای به کشور همسایه ایران میروند+عکس
قدرتمندترین بنز S کلاس جهان با تغییرات هیجان انگیز+عکس
الماسهای مصنوعی جدید دنیا را متعجب کردند+عکس
کراس اوور هوندا CR-V ژاپنی در راه ایران+عکس
محبوبترین شبکه اجتماعی در دنیا در ایران محبوب نیست
لوکسترین زیردریایی دنیا که ۷ روز در عمق اقیانوس باقی میماند+عکس
نیمه گمشده مجسمه غول پیکر پادشاه مصری پس از ۱۰۰ سال کشف شد+عکس
خانواده ایرانی به بیماری تک فرزندی مبتلا شده است
جنگنده ساخت هند به شکل بدی سقوط کرد +عکس
خط تولید این جنگنده فرانسوی با سرعت مشغول کار است+عکس
ثبت نام وام تحصیلی دانشجویان علوم پزشکی از ۱۵ فروردین آغاز میشود
پرتقاضاترین بنزی که در سامانه جانبازان ثبت شده است+عکس
علمالهدی: قهر جریان فرهنگی و علمی باعث لطمه زدن به نهاد علم است
تصویری از اگزوز مارپیچی موشک سفینه فضایی روی آسمان+عکس
امروز آخرین مهلت ثبت نام آزمون دستیاری تخصصی دندانپزشکی سال ۱۴۰۳
رشد ۴۰ درصدی مراکز هدایت شغلی و کاریابی در دانشگاهها در یک سال گذشته
تانک رضوانی خودرویی آخرالزمانی با دید در شب حرارتی+عکس
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.