به گزارش ثریا یکی از مسائل بسیار مهم و ثمره بخش دین شناسی؛ مبحث قلمرو دین؛ گستره شریعت و انتظار بشر از دین است. این سه عنوان هرچند یکی نبوده اما تأثیرات فراوانی بر یکدیگر دارند. پرداختن به این موضوعات علی الخصوص پس از انقلاب اسلامی و شکل گیری حکومتی دینی بیش از پیش پر اهمیت جلوه مینمود. تصور کنید شما در جایگاه یک نماینده، میخواهید قانونی الزامی و یا تحریمی به تصویب برسانید و یا در جایگاه یک قاضی میخواهید مجرمی را تعذیر کنید. در خصوص تصمیم شما یا خطابی از ناحیه شارع مقدس رسیده که در این صورت با فرایند اجتهاد موظف به استخراج آن هستید و یا خطابی در خصوص آن وجود ندارد. در این صورت باید چه کرد؟ آیا شارع بنای عقلا در این خصوص را پذیرفته و یا لطایف الحیل برای فهم مقصد شارع وجود دارد. قاعده نفی خلو واقع از حکم مبحثی بسیار مرتبط با این موضوع است.
مفاده قاعده فقهی-کلامی نفی خلو واقع از حکم
مراد از حکم چیست؟ حکم در عبارت فقهای جلیل الشأن اسلام تقسیماتی را میپذیرد. در یکی از این تقسیم بندی ها؛ به دو قسم حکم تکلیفی و وضعی تقسیم میشود. حکم وضعی مانند زوجیت و ملکیت برای تنظیم روابط میان ذوات مختلف جعل میشود و حکم تکلیفی شامل احکام خمسه حرمت؛ کراهت؛ اباحه؛ استحباب و وجوب است که برای تنظیم افعال انسان صادر میشود. مراد فقهای اسلام در این قاعده احکام تکلیفی است.
مراد از واقع چیست؟ از عبارات بالا چنین فهم میشود که مراد فقهای اعلام از واقع؛ افعال و حوادث مربوط به فعل انسان است.
شمول قاعده کدام است؟
در خصوص گستره این قاعده در میان اندیشمندان اسلامی اختلافاتی به وجود آمده است. برخی از علمای اسلامی؛ اباحه را نیز حکمی از احاکم الله میدانند که از سوی خداوند وضع شده است در نتیجه این قاعده شامل تمام افعال انسان میشود اما برخی دیگر از علمای اسلام شمول این قاعده را تنها شامل چهار دسته حرمت؛ کراهت؛ استحباب و وجوب دانسته و اباحه را نیز خلو واقع از این احکام چهارگانه میدانند و نه جعلی متفاوت از ناحیه شارع.
ثمره این نزاع
۱: طبق دو برداشت ذکر شده از این قاعده میتوان دو قرائت از مبحث گستره شریعت به دست داد:
الف: قرائت حد اکثری: طبق این قرائت تمام افعال انسان در ذیل حکمی از حکم الله قرار دارد در نتیجه آنجایی که خطاب مستقیم از ناحیه شارع آمده باشد ما موظف به اخذ آن و اگر خطاب مستقیم یافت نشود و یا به عبارت دیگر حکم الله واقعی کشف نشود باید سراغ استنباط حکم ظاهری رفت.
ب: قرائت اعتدالی: طبق قرائت دوم یا خطابی مبتنی بر احکام چهارگانه ذکر شده از ناحیه شارع در خصوص افعال انسان ذکر شده و یا در غیر این صورت حکمی در خصوص آن وجود ندارد و عقلاء مبتنی بر تصمیمات خود در خصوص آن اتخاذ موضع میکنند و حجیت آن نیز از جهت پذیرش بنای عقلاء در نزد شارع است. شاید بتوان حجیت مقوله تعذیر در محافل قضائی و بسیاری از قوانین مجالس و شوراها را در این مسئله دانست.
۲: ثمره دوم در خصوص پرسش از کیستی شارع است. از مسلمات عقاید اسلامی-شیعی آن است که لا حکم الا لله؛ حال اگر حکم تمامش متعلق به خداست پس چگونه عقلاء مبتنی بر تجزیه و تحلیلهای خود اقدام به وضع قانون میکنند. آیا این قوانین با ربوبیت الهی تعارض دارد و یا خیر. طبق قرائت حد اکثری از قاعده خلو واقع از حکم قوانین بشری یا مستقیم از خطابات شارع برداشت شده( حکم واقعی) و یا هنگام جهل به خطابات شارع؛ از طریق روشها و عموم و اطلاقاتی که از ناحیه شارع آمده همچون روایات باب؛ برائت؛ احتیاط؛ استصحاب و ...(حکم ظاهری) برداشت شده و اگر از روشی به غیر از این دو راه و مبتنی بر عقل مستقل صرف قانونی وضع شود حجیتی برای عمل ندارد اما طبق نگاه دوم قوانین موضوعه بشری اگر مبتنی بر تصمیمات عقلایی بوده و همچنین تعارض مستقری با احکام الهی نداشته باشد از ناحیه حجیت بنای عقلاء و ... حجیت داشته و عمل به آن کفایت کننده است.
منبع: خبرگزاری مهر
شکست مذاکرات دانشجویان معترض با مسئولان دانشگاه ملبورن
پایهگذاری شیوهنامههای تالیف از مهمترین اقدامات جدید دانشگاه فرهنگیان
سرقت ۲۵ دلاری رمز ارز دو برادر در بلاک چین اتریوم
فصلنامه سازمان بسیج اساتید در علوم انسانی رتبه ب را کسب کرد
با برخی دانشجویان با فقدان مهارتهای اجتماعی و ارتباطی مواجهیم
آخرین مهلت اساتید پیام نور برای ثبت نمرات میان ترم اعلام شد
الزام دانشجویان غیرایرانی به گذراندن دروس به زبان انگلیسی و فارسی
آیفون16 پرومکس در باتری و شارژدهی رکوردشکن میشود
خودروهایی که بیشتر از همه در آمریکا سرقت میشوند
منتظر شفقهای قطبی بعدی باشید
خودروی معروف کرهای که برای راحتی سگها ساخته شده+عکس
خبر بد OnePlus برای طرفداران این نوع گوشی
عجیبترین خودروی تویوتا با الهام از کوسه کله چکشی به تهران آمد+عکس
خریداران Xperia ۱ VI سونی منتظر یک تغییر ویژه در صفحه نمایش باشند+عکس
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که انتهای آن هرگز مشخص نشد+عکس
اولین پیکاپ خودروی چینی با الهام از خودروی آمریکایی+عکس
خودرویی که نیسان آبی آمریکاییهاست+عکس
جزئیات کیا سورنتو جدید اعلام شد+عکس
ارزانترین سلاح پهپادکُش که ساخت بریتانیا است+عکس
کشف خیره کننده دانشمندان درباره یونها همه را شگفت زده کرد
ارزانترین باتری مادامالعمر دنیا کشف شد+عکس
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که باعث انقراض دایناسورها شد+عکس
پشمک کیهانی که از غول منظومه شمسی هم بزرگتر است+عکس
چطور با گوشی خود بفهمیم که ما را ردیابی میکنند؟
مشوقهایی برای اضافه تدریس معلمان در نظر گرفتهایم/تعیین تکلیف داوطلبان آموزگاری تا تیر
آغاز آزمون استخدامی دبیری و هنر آموزی از فردا
معرفی نامزدهای جایزه شعر بهاران
کتاب تازه امین فقیری در نمایشگاه کتاب
اختتامیه رویداد ستفاتک در جهاددانشگاهی اصفهان
روایت کتابها از موسیقی؛ لطف مفخّم تا مضراب
اتمام سنجشسلامت نوآموزان تاپایان اردیبهشت/هنوز۳۰ درصد نوآموزان برای سنجش مراجعه نکردهاند
جزییات برگزاری امتحانات پایان نیم سال دوم پیام نور اعلام شد
آزمون صلاحیت بالینی پزشکی در دانشگاه های علوم پزشکی برگزار شد
ضوابط جدید ارزشیابی مدارک مقاطع داروسازی خارج از کشور اعلام شد
قیمت غذای دانشجویی تا مهرماه افزایشی ندارد
قبل از بحرانی شدن اعتراضات دانشجویی اطلاع رسانی کنید
ایجاد و بازسازی ۱۰۰۰ هنرستان تا پایان برنامه هفتم توسعه
توصیههایی به دانشآموزان برای حضور در آزمونهای نهایی؛ از موارد ممنوعه تا نحوه درج پاسخها
۲۰ درصد سوالات امتحانی دشوار است/ اخذ آزمون مجدد از افراد مشکوک
دانشگاهها برای افزایش بهرهوری به میدان بیایند
جزییات ثبت نام پذیرفته شدگان بدون آزمون رشتههای ارشد اعلام شد
فهرست ۶۷۳ دانشگاه برتر جوان در رتبهبندی تایمز منتشر شد
زمان اعلام نتایج اولیه آزمون کارشناسیارشد دانشگاه معارف اسلامی
قدیمی ترین عینک فروشی تهران
جزئیات پوشش بیمه ای در عینک سازی ها
پاسخ وکیل به آیا قانون تجارت تغییر میکند؟
قنات در سرزمین قنوت و قناعت - استان یزد
تحقق اقتصاد مقاومتی دانش بنیان و مردم پایه توسط اساتید بسیجی
پرداخت حقوق معلمان خرید خدمات و حقالتدریس به روز شد
رونمایی ۱۵ کتاب با موضوع اهلبیت به زبانهای اروپایی و آفریقایی در نمایشگاه کتاب
نسل جوان آمریکایی به حاکمیت معترض است/اعتراضات دانشجویی ادامه خواهد داشت
دانشگاه تهران میزبان اجلاس رؤسای دانشگاهها شد
بدهی آموزش و پرورش به فرهنگیان بابت پاداش پایان خدمت ۱۴۰۲/ معوقاتی که تا اسفند پارسال تسویه شد
مسئولان از پیشرفتهای علمی پشتیبانی کنند
استفاده ۱۳۹هزار دانشجو از بن اعتباری خرید کتاب از نمایشگاه
۴۶ دانشگاه ایران در میان برترین دانشگاه های جوان
پشتپرده برگزاری آزمونهای کشوری ششمیها و نهمیها/ برگزاری آزمون شفاهیفارسی در مقطع ابتدایی
خبر خوش برای متقاضیان رشته پزشکی/ گام بلند دانشگاههای ایران در ارتقای جایگاه جهانی
تشکیل دبیرخانه دائمی صنایع و خانه صنعت در معاونت پژوهش و فنآوری دانشگاه تهران
سامانه him نمونه بهرهوری درون دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی است
کاهش نگران کننده دانشجویان دانشگاههای غیردولتی
نخستین بیانیه مد موقر شیراز منتشر شد
مسؤولیت امتحانات نهایی از سال آینده با سازمان ملی سنجش خواهد بود
غیرانتفاعیها بیشترین حذف کد رشته را در آمایش آموزش عالی داشتند
مشارکت ۳۰هزار استاد و کارمند دانشگاه در ارزیابی موسسات غیرانتفاعی
استخدام یک روزه اساتید در دانشگاههای غیرانتفاعی
نوجوانان با «هفتخوان» به استقبال بزرگداشت فردوسی میروند
تأکید وزیر علوم بر رعایت اخلاق دیپلماسی علمی در پذیرش دانشجویان بینالملل
ساخت و تحویل ۷۰۰۰ مدرسه در دولت سیزدهم
آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت آموزش عالی در ایران ۸ خرداد برگزار میشود
۱۰ خرداد؛ برگزاری سومین کنگره شهدای دانشگاه آزاد
اعطای مالکیت ۱۴۰۰ واحد مسکونی به اعضای هیات علمی و کارکنان دانشگاه علامه
کارت آزمون استخدامی رشته شغل دبیری و هنرآموز منتشر شد
المپیاد علمی دانشجویان فرصتی برای اصلاح نگاه و تفکر علمی است
کارت شرکت در آزمون انتخاب سردفتر اسناد رسمی سال ۱۴۰۳ منتشر شد
وزیر سابق علوم: شهریههای دانشگاههای غیرانتفاعی کفاف هزینههای دانشگاه را نمیدهد
لزوم مدیریت رشتههای یک بار پذیرش در دانشگاههای غیردولتی و غیرانتفاعی همانند دانشگاه آزاد
ایجاد دو آزمایشگاه تخصصی برای توسعه میادین نفتی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر
شناسایی ۸۷۴ هزار بازمانده از تحصیل با کد ملی/ بازگشت این افراد به تحصیل امکانپذیر است
نظارت وزارت کشور بر تامین «امنیت» حوزههای آزمونهای نهایی/ همکاری فراجا و آتشنشانی
چطور با گوشی خود بفهمیم که ما را ردیابی میکنند؟
چطور شد که شفق قطبی در ایران دیده شد؟ +عکس
کاسبی عجیب و پرسود چند ایرانی در آمازون+عکس
به روزرسانی طوفانی واتساپ تغییرات اساسی در ظاهرش ایجاد کرد+عکس
ترفند مخفیانه و زشت اپل در فروش یکی از محصولاتش لو رفت+عکس
ارزانترین سلاح پهپادکُش که ساخت بریتانیا است+عکس
استور بازی موبایل ایکس باکس در تابستان از راه میرسد
اپل برای ساخت و پخش تبلیغات زشتاش عذرخواهی کرد
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که باعث انقراض دایناسورها شد+عکس
هوش مصنوعی قرار است انسانها را نابود کند؟
جزئیات کیا سورنتو جدید اعلام شد+عکس
تصویر ناسا از شفق قطبی بر فراز لهستان پربازدید شد+عکس
ارزانترین باتری مادامالعمر دنیا کشف شد+عکس
کشف خیره کننده دانشمندان درباره یونها همه را شگفت زده کرد
زاکربرگ میخواهد این شبکه معروف خبری را بخرد
اشتباه بیسابقه گوگل سالمندان را سردرگم کرد
نحوه انتخاب موضوعات پایان نامه برای پذیرش دانشجوی استاد محور
شفق قطبی برای اولین بار در ایران هم دیده شد+عکس
آغاز توزیع کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش از امروز
دو خبر خوش وزیر علوم برای جامعه دانشگاهی اعلام شد
ارائه مهلت جدید ثبت نام آزمون دکتری تخصصی داروسازی
دانشجویان یونانی شب گذشته در حمایت از فلسطین تظاهرات برپا کردند
آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت آموزش عالی در ایران ۸ خرداد برگزار میشود
حضور نمایندگان دانشگاه سن پترزبورگ روسیه در دانشگاه صنعتی شریف
سوپرآلیاژ انقلابی ناسا شروع به کار کرد
دانشجویان در شش محور در کرسیهای آزاد اندیشی با هم رقابت میکنند
مسؤولیت امتحانات نهایی از سال آینده با سازمان ملی سنجش خواهد بود
چرا هوش مصنوعی اینقدر برای دیگران پرهزینه است؟
مشاهده نشانههایی از تمدن فضاییها دانشمندان را شگفت زده کرد
المپیاد علمی دانشجویان فرصتی برای اصلاح نگاه و تفکر علمی است
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.