به گزارش ثریا سیدجواد میری، جامعه شناس و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به مناسبت چهل و سومین سالگرد شهادت دکتر علی شریعتی در یادداشتی به موضوع انسان و جامعه مطلوب در روایت شریعتی پرداخته است:
برای درک هر "نظریه اجتماعی" (Social Theory) باید دو بعد کلیدی را در آن مورد التفات بنیادین قرار داد و آن دو ساحت شامل "انسان" و "جامعه" است، البته هر نظریه انتقادی یک ساحت توصیفی از "وضع موجود" دارد و دوم یک ساحت نرماتیو از برای رسیدن به "وضع مطلوب".
شریعتی به عنوان یکی از بزرگترین سوشیال تئوریست های قرن بیستم تلاش مجتهدانه سترگی در انجام این مهم داشته است و می‌توان در اندیشه او تلفیق این دو بعد توصیفی و نرماتیو را در باب انسان و جامعه در هر چهار حالتش مشاهده کرد. در "تاریخ و شناخت ادیان" او به نکته‌ای بس بنیادین در باب انسان اشاره می‌کند که در "علوم اجتماعی ابزاری" سخت مورد غفلت واقع شده است ولی در "علوم اجتماعی و انسانی انتقادی" به صورت ژرفناکی به آن التفات شده است و آن نکته در روایت شریعتی این گونه در باب "انسان" صورت بندی شده است: "انسان، به عنوان یک صفت و درجه است و هر که از نظر علوم طبیعی [اجتماعی] جز انسان‌ها حساب می‌شود، از نظر علوم انسانی [انتقادی]، جز انسان‌ها نیست" (م. آ. ۱۴: ۱۳۸۸. ۲۷۳).
اگر بپذیریم که انسان یک "صفت" و "درجه" است آنگاه این پرسش مطرح خواهد شد که مؤلفه‌های بنیادین این صفت چیست؟ شریعتی از سه اِلمان بنیادین نام می‌برد که بدون آنها فهم این صفت ناممکن خواهد بود و آن سه مؤلفه را این چنین مفصل بندی مفهومی می‌کند: "آگاهی، آزادی و اختیار، و آفرینندگی" (م. آ. ۱۴: ۱۳۸۸. ۲۷۱).
به عبارت دیگر، وقتی از موجودی به نام انسان بر روی کره خاکی سخن می‌گوئیم باید وجود او دارای سه بعد اصلی باشد که به ترتیب آگاهی و آزادی و اختیار و آفرینندگی می‌باشد ولی تاریخ این موجود به ما نشان می‌دهد که این وجود در خلاء زیست نمی‌کند بل وجودش در شبکه‌های درهم تنیده ای به نام "جامعه" شکل و قوام می‌گیرد. این سخن بدین معناست که برای متبلور شدن این صفات در وجود بشر که بتواند او را به "درجه انسان بودن" متصف کند ما نیازمند یک جامعه مطلوب هستیم که راه را برای شکوفایی این سه بعد بنیادین هموار کند والا به جای آگاهی دچار "استحمار" و به جای آزادی و اختیار دچار "استبداد و جبر" و به جای آفرینندگی دچار "از خود بیگانگی و الینه شدن" می‌شویم و با چنین بشرهایی نمی‌توان جامعه مطلوب و انسانی داشت، زیرا در جامعه‌ای که این سه ساحت بنیادین رشد نیابند و در وجود آدمیان نهادینه نشوند "زور" و "زر" و "تزویر" حاکمیت پیدا می‌کند و جهان را تغلب مدیریت خواهد کرد.
حال می‌توان این پرسش را مطرح کرد که آیا شریعتی نظریه‌ای در باب "آزادی"، درباره "عدالت" یا در مورد "جامعه" دارد یا خیر؟ به عنوان مثال، جان راولز در سنت لیبرالیسم نظریه‌ای در باب عدالت دارد و یا روسو در باب آزادی نظریه‌ای دارد و مارکس در مورد جامعه و هستی اجتماعی طرحی نظری دارد ولی آیا می‌توان از نظریه تام شریعتی و صورت بندی او از عدالت و آزادی و جامعه به مثابه یک سوشیال تئوری انتقادی سخن به میان آورد؟ این طرحی است که با خوانش انتقادی روایت شریعتی از مفهوم "انسان" به مثابه یک صفت که دارای سه بعد می‌باشد قابل استخراج است و این نکته که انسان "موجود" نیست باب گفتگو و "نقد مستمر" تا رسیدن به وضع مطلوب در جامعه را مفتوح می‌گذارد. زیرا شریعتی می‌گوید: "اما من نمی گویم، «موجود»، چون آنکه می‌گوید، «انسان» موجود ی است …، از همان اول اشتباه می‌کند. انسان یک موجود نیست، مجموعه امکانات مختلفی است که می‌تواند بشود. ما در حال ایجاد هستیم، هنوز موجود نشده ایم، در حال شدن هستیم، هنوز داریم می‌شویم" (۱۳۸۸. ۲۷۵).
به عبارت دیگر، اگر قائل به این باشیم که انسان هنوز موجودیت نیافته است پس می‌توان استدلال کرد که جامعه انسانی هم هنوز ایجاد نشده است بل با توجه به آن سه بعد بنیادین باید آن را دائم اصلاح کرد و سیاستگذاری‌های حکومت که مخالف با تبلور آگاهی و آزادی و اختیار و آفرینندگی هستند، یقیناً در مقابل ظهور جامعه انسانی می‌باشند و در برابر حرکت استعلایی تاریخ قرار گرفته اند و شریک زر و زور و تزویر می‌باشند.
منبع: خبرگزاری مهر
کشف خیره کننده دانشمندان درباره یون‌ها همه را شگفت زده کرد
ارزان‌ترین باتری مادام‌العمر دنیا کشف شد+عکس
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که باعث انقراض دایناسورها شد+عکس
پشمک کیهانی که از غول منظومه شمسی هم بزرگ‌تر است+عکس
چطور با گوشی خود بفهمیم که ما را ردیابی می‌کنند؟
مشوق‌هایی برای اضافه تدریس معلمان در نظر گرفته‌ایم/تعیین تکلیف داوطلبان آموزگاری تا تیر
آغاز آزمون استخدامی دبیری و هنر آموزی از فردا
معرفی نامزدهای جایزه شعر بهاران
کتاب تازه امین فقیری در نمایشگاه کتاب
اختتامیه رویداد ستفاتک در جهاددانشگاهی اصفهان
روایت کتاب‌ها از موسیقی؛ لطف مفخّم تا مضراب
اتمام سنجش‌سلامت نوآموزان تاپایان اردیبهشت/هنوز۳۰ درصد نوآموزان برای سنجش مراجعه نکرده‌اند
جزییات برگزاری امتحانات پایان نیم سال دوم پیام نور اعلام شد
آزمون صلاحیت بالینی پزشکی در دانشگاه های علوم پزشکی برگزار شد
ضوابط جدید ارزشیابی مدارک مقاطع داروسازی خارج از کشور اعلام شد
قیمت غذای دانشجویی تا مهرماه افزایشی ندارد
قبل از بحرانی شدن اعتراضات دانشجویی اطلاع رسانی کنید
ایجاد و بازسازی ۱۰۰۰ هنرستان تا پایان برنامه هفتم توسعه
توصیه‌هایی به دانش‌آموزان برای حضور در آزمون‌های نهایی؛ از موارد ممنوعه تا نحوه درج پاسخ‌ها
۲۰ درصد سوالات امتحانی دشوار است/ اخذ آزمون مجدد از افراد مشکوک
دانشگاه‌ها برای افزایش بهره‌وری به میدان بیایند
جزییات ثبت نام پذیرفته شدگان بدون آزمون رشته‌های ارشد اعلام شد
فهرست ۶۷۳ دانشگاه برتر جوان در رتبه‌بندی تایمز منتشر شد
زمان اعلام نتایج اولیه آزمون کارشناسی‌ارشد دانشگاه معارف اسلامی
قدیمی ترین عینک فروشی تهران
جزئیات پوشش بیمه ای در عینک سازی ها
پاسخ وکیل به آیا قانون تجارت تغییر می‌کند؟
قنات در سرزمین قنوت و قناعت - استان یزد
تحقق اقتصاد مقاومتی دانش بنیان و مردم پایه توسط اساتید بسیجی
پرداخت حقوق معلمان خرید خدمات و حق‌التدریس به روز شد
رونمایی ۱۵ کتاب با موضوع اهل‌بیت به زبان‌های اروپایی و آفریقایی در نمایشگاه کتاب
نسل جوان آمریکایی به حاکمیت معترض است/اعتراضات دانشجویی ادامه خواهد داشت
دانشگاه تهران میزبان اجلاس رؤسای دانشگاه‌ها شد
بدهی آموزش و پرورش به فرهنگیان بابت پاداش پایان خدمت ۱۴۰۲/ معوقاتی که تا اسفند پارسال تسویه شد
مسئولان از پیشرفت‌های علمی پشتیبانی کنند
استفاده ۱۳۹هزار دانشجو از بن اعتباری خرید کتاب از نمایشگاه
۴۶ دانشگاه ایران در میان برترین دانشگاه های جوان
پشت‌پرده برگزاری آزمون‌های کشوری ششمی‌ها و نهمی‌ها/ برگزاری آزمون شفاهیفارسی در مقطع ابتدایی
خبر خوش برای متقاضیان رشته پزشکی/ گام بلند دانشگاه‌های ایران در ارتقای جایگاه جهانی
تشکیل دبیرخانه دائمی صنایع و خانه صنعت در معاونت پژوهش و فن‌آوری دانشگاه تهران
سامانه him نمونه بهره‌وری درون دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی است
کاهش نگران کننده دانشجویان دانشگاه‌های غیردولتی
نخستین بیانیه مد موقر شیراز منتشر شد
مسؤولیت امتحانات نهایی از سال آینده با سازمان ملی سنجش خواهد بود
غیرانتفاعی‌ها بیشترین حذف کد رشته را در آمایش آموزش عالی داشتند
مشارکت ۳۰هزار استاد و کارمند دانشگاه در ارزیابی موسسات غیرانتفاعی
استخدام یک روزه اساتید در دانشگاه‌های غیرانتفاعی
نوجوانان با «هفت‌خوان» به استقبال بزرگداشت فردوسی می‌روند
تأکید وزیر علوم بر رعایت اخلاق دیپلماسی علمی در پذیرش دانشجویان بین‌الملل
ساخت و تحویل ۷۰۰۰ مدرسه در دولت سیزدهم
آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت آموزش عالی در ایران ۸ خرداد برگزار می‌شود
۱۰ خرداد؛ برگزاری سومین کنگره شهدای دانشگاه آزاد
اعطای مالکیت ۱۴۰۰ واحد مسکونی به اعضای هیات علمی و کارکنان دانشگاه علامه
کارت آزمون استخدامی رشته شغل دبیری و هنرآموز منتشر شد
المپیاد علمی دانشجویان فرصتی برای اصلاح نگاه و تفکر علمی است
کارت شرکت در آزمون انتخاب سردفتر اسناد رسمی سال ۱۴۰۳ منتشر شد
وزیر سابق علوم: شهریه‌های دانشگاه‌های غیرانتفاعی کفاف هزینه‌های دانشگاه را نمی‌دهد
لزوم مدیریت رشته‌های یک بار پذیرش در دانشگاه‌های غیردولتی و غیرانتفاعی همانند دانشگاه آزاد
ایجاد دو آزمایشگاه تخصصی برای توسعه میادین نفتی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر
شناسایی ۸۷۴ هزار بازمانده از تحصیل با کد ملی/ بازگشت این افراد به تحصیل امکانپذیر است
نظارت وزارت کشور بر تامین «امنیت» حوزه‌های آزمون‌های نهایی/ همکاری فراجا و آتش‌نشانی
نماد سنت آموزش عالی در ایران در دانشگاه تهران رونمایی شد
ارائه مهلت جدید ثبت نام آزمون دکتری تخصصی داروسازی
نتایج پذیرش بدون کنکور دانشگاه تهران اعلام شد
دانشجویان یونانی شب گذشته در حمایت از فلسطین تظاهرات برپا کردند
تحصیل ۸ درصد دانشجویان کل کشور در دانشگاه‌های غیردولتی/صدور مجوز دانشگاه علوم پزشکی غیرانتفاعی
ترجمه ماجرای زندگی و آثار الیور استون منتشر شد
حضور نمایندگان دانشگاه سن پترزبورگ روسیه در دانشگاه صنعتی شریف
حافظ» جلوتر از همه شاعران و نویسندگان ایرانی!
مناظره با گزاره «مداخله دولت در حوزه نشر از هر جهت زیان‌بار است» با حضور دو گروه از دانشگاه‌های الزهرا و تهران، در سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
دستگاه‌ها برای کمک به آموزش و پرورش فراتر از سخن گام بردارند
امروز؛ آخرین مهلت ثبت‌نام دانشجویان در المپیاد ورزش‌های فناورانه
دانشکده رسانه فارس دانشجو می‌پذیرد
آغاز توزیع کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش از امروز
۱۰۷۳ مدرسه کانکسی بالای ۱۰ دانش‌‌آموز تا مهر امسال ساماندهی می‌شوند
نحوه انتخاب موضوعات پایان نامه برای پذیرش دانشجوی استاد محور
پرونده چهارمین مسابقه خودنویس در نمایشگاه کتاب تهران بسته می‌شود
بزرگداشت فردوسی در تماشاخانه مهر حوزه هنری برگزار می‌شود
نیاز سالانه سازمان نوسازی مدارس به ۱۶۸ هزار میلیاردتومان اعتبار/ساخت ۲۰۰ مدرسه بزرگ در سال جاری
تقدیر وزیر علوم از شیمیدان‌ها / درخواست کمک برای دانشجویان علوم پایه/ تحقیر کمدین یهودی
چطور شد که شفق قطبی در ایران دیده شد؟ +عکس
کاسبی عجیب و پرسود چند ایرانی در آمازون+عکس
استور بازی موبایل ایکس باکس در تابستان از راه می‌رسد
چطور با گوشی خود بفهمیم که ما را ردیابی می‌کنند؟
اپل برای ساخت و پخش تبلیغات زشت‌اش عذرخواهی کرد
به روزرسانی طوفانی واتساپ تغییرات اساسی در ظاهرش ایجاد کرد+عکس
ترفند مخفیانه و زشت اپل در فروش یکی از محصولاتش لو رفت+عکس
هوش مصنوعی قرار است انسان‌ها را نابود کند؟
تصویر ناسا از شفق قطبی بر فراز لهستان پربازدید شد+عکس
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که باعث انقراض دایناسورها شد+عکس
ارزان‌ترین باتری مادام‌العمر دنیا کشف شد+عکس
زاکربرگ می‌خواهد این شبکه معروف خبری را بخرد
اشتباه بی‌سابقه گوگل سالمندان را سردرگم کرد
کشف خیره کننده دانشمندان درباره یون‌ها همه را شگفت زده کرد
نحوه انتخاب موضوعات پایان نامه برای پذیرش دانشجوی استاد محور
تمام اقدامات برای دستیاران پزشکی/ از افزایش حقوق تا بورسیه تحصیلی
شفق قطبی برای اولین بار در ایران هم دیده شد+عکس
نحوه برگزاری امتحانات نهایی و تصحیح اوراق دانش‌آموزان اعلام شد
پذیرش ۲۶ هزار دانشجوی دکتری در دانشگاه‌ها/ نحوه محاسبه نمره دکتری
راهنمای عملی آزمون‌های نهایی دوره دوم متوسطه نظری منتشر شد
تولیدات دانشگاه‌ها نظم دنیا را تغییر داده است
دو خبر خوش وزیر علوم برای جامعه دانشگاهی اعلام شد
آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت آموزش عالی در ایران ۸ خرداد برگزار می‌شود
راه‌اندازی ۱۰۰ واحد مسکونی متاهلی برای دانشجویان و کارکنان دانشگاه علوم پزشکی تهران
سوپرآلیاژ انقلابی ناسا شروع به کار کرد
دانشجویان یونانی شب گذشته در حمایت از فلسطین تظاهرات برپا کردند
دانشجویان در شش محور در کرسی‌های آزاد اندیشی با هم رقابت می‌کنند
آغاز توزیع کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش از امروز
حضور نمایندگان دانشگاه سن پترزبورگ روسیه در دانشگاه صنعتی شریف
چرا هوش مصنوعی این‌قدر برای دیگران پرهزینه است؟
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.