به گزارش ثریا علی قجری دانشجوی دکتری دانش اجتماعی مسلمین دانشگاه تهران در یادداشتی به نقد و بررسی کتاب جامعه ما؛ در اندیشه و آثار شهید محمدباقر صدر نوشته سید منذر حکیم و ترجمه مسعود فکری پرداخته است؛
انتشار کتاب ارزشمند و فاخر «جامعه ما» که با تلاش مجاهدانه و قلم نیکوی استاد فاضل و دانشمند برجسته جناب سید منذر حکیم به زیور طبع آراسته شده و به لطف حضرت حق، اخیراً به جامعه علمی و فرهنگی پارسی زبانان عرضه شده است، بهانهای شد تا به رسم قدرشناسی از این مؤلف و مترجم این اثر، به اجمال و اندازهای ناچیز از دریای جوشان اندیشه رفیع علمی استاد شهید آیت الله سیدمحمدباقر صدر (ره) را مرور نمائیم. تألیف این اثر نفیس و محققانه، فرصتی بسیار مناسب و بستری مهیا برای شرح و بسط اندیشههای اجتماعی استاد شهید را در جامعه علمی و فرهنگی ما فراهم میآورد. این کتاب با تبویب ارزنده، قلمی شیوا و نگاهی روشمند، توانسته است طی شش فصل منسجم، چارچوب اندیشه اجتماعی شهید صدر را -که خود ایشان تحت عنوان مستقل «مجتمعنا» و به عنوان یکی از اعضای مجموعه سه گانه آثار اصلی خود موردنظر داشته اند- به خوبی ترسیم و تشریح نماید. این فرصتی مغتنم است که دانش پژوهان فاضل از حوزه و دانشگاه، بتوانند در یک کل واحد و منسجم به تصویری از بنیانهای اندیشه اجتماعی شهیدصدر دست یابند. بخشی از ابعاد مهم اندیشه اجتماعی شهید صدر، که در این اثر نیز به خوبی موردتوجه قرار گرفته است را میتوان در چند محور مدنظر قرار داد.
۱. «اجتماعی بودن» ویژگی ذاتی اندیشه شهید صدر است.
شهید صدر با وجود اینکه به عنوان یک متبحر و صاحبسبک در اصول و فروع علوم اسلامی شناخته میشود، محوریت مسائل و مشکلات اجتماعی انسان امروز را همواره چون نخ تسبیحی در اندیشه و تتبعات خود مدنظر داشته است. در بحث از بنیانهای معرفتی انسان -که در «فلسفتنا» نضج یافته-، در بحث از شیوه و الگوی زندگی اقتصادی انسان امروز -که در «اقتصادنا» ساخته و پرداخته شده-، در تأکید بر نظاممندی و الگومندی اندیشه دینی برای حیات بشر -که در «الاسلام یقود الحیات» تدارک دیده شده است-، همه و همه بر محوریت دغدغهها و مفاهیم اجتماعی زیست انسان امروز، بنیان نهاده شدهاند.
۲. «حل مسئله» رویکرد ذاتی اندیشه اجتماعی شهید صدر است.
هر آنچه در آثار، احوال و آرای شهید بزرگوار مرور میشود، زندگی او را سراسر حل مسئله مییابیم. شهید صدر به معنای دقیق کلمه فرزند زمینه و زمانه خویش است و همین امر باعث گردیده تا آثار اصلی ایشان در پاسخ به بیشمار مسائل حیات جمعی انسان، به ویژه مسلمانان قرن حاضر، شکل گیرد. در دورهای که شیوع اندیشه چپ و مارکسیستی از یکسو، و قدرتنمایی امپریالیسم پیش روی ملل اسلامی از سوی دیگر، فرد فرد مسلمانان را با شبهات و بحرانهای فکری و فرهنگی مواجه نمود، ایشان مأموریت خویش را برای پاسخگویی به خلاءهای فکری و مشکلات پیچیده زیست انسان مسلمان در این دوره تاریخی قرار میدهند. این رویکرد شهید صدر، امروزه از دو حیث برای ما مهم و قابل توجه است: نخست از جهت «دانش» و اطلاعات غنی که ایشان به مخاطب خود عرضه میکند و خلاءهای ذهن او را در مواجهه با مکاتب فکری و سیاسی پر مینماید؛ و دوم، از جهت «بینش» و الگویی برای شیوه درستِ روبرو شدن با مسائل هر دوره تاریخی که پیش روی فرد فرد و کل جامعه اسلامی قرار دارد.
۳. «شیوه مفهوم پردازی» در مسائل اجتماعی، وجه ممیزه اندیشه شهید صدر در میان متفکران مسلمان است.
شهید صدر با دقت و ظرافت یک اندیشمند و پژوهشنده اجتماعی، به طراحی و تدارک مفاهیم بنیادین در مسائل اجتماعی میپردازد. آنچه امتیاز و فضل تقدم ایشان نسبت به سایر اندیشمندان مسلمان در حوزه اجتماعی است، عمق معنایی مفاهیم است؛ به عبارتی، آنجا که از توازن اجتماعی، تعاون اجتماعی، عدالت اجتماعی، نظام اجتماعی و… سخن میگوید، گویی دست به غنی سازی این مفاهیم میزند. شهید صدر مفاهیم را عمق و گسترهای توأمان میبخشد و پوشش تحلیلی آنها را وسیع میسازد، به نحوی که میتوان «هر مفهوم را به مثابه یک نظریه» موردتوجه قرار داد و چارچوبی ضابطه مند برای تحلیل مسائل اجتماعی به دست داد.
۴. «اعتباربخشی دینی» به تحلیلهای اجتماعی، از موازین روش شناسی شهید صدر است.
شهیدصدر به عنوان یک عالم اسلامی ذالفنون، پیوندی وثیق میان مبانی اصیل و ناب اسلامی با مسائل و موضوعات اجتماعی برقرار میکند. ایشان هیچ مفهوم و بحث اجتماعی را بدون ارجاع به پشتوانه قرآنی آن صورت نمیدهد و به همین سبب است که گامهای استواری در احصا نظریه اجتماعی قرآن پیموده است. این امر موجبات اعتباربخشی یا اعتباریابی اندیشه اجتماعی ایشان را به عنوان الگویی تراز برای اندیشه اجتماعی اسلامی فراهم میآورد. این در حالی است که قاطبه رویکردهای ایشان در موضوعات اجتماعی، ناظر به سطح «امّت اسلامی» است؛ به بیانی، شهید صدر مسیری را در تدارک سازه اندیشه اجتماعی بر مبنای معرفت شناسی دینی اسلام بنیان میگذارد که وجه اشتراک مذاهب اسلامی است. میزان استقبال و ارجاع به اندیشههای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایشان در جغرافیای فرهنگی جهان اسلام، از مصر تا سوریه، پاکستان، ایران، عراق و … دال بر درجه اعتبار دینی اندیشه ایشان در میان جوامع اسلامی است.
۵. «تازگی و نو بودن» مسائل اجتماعی موردنظر شهید صدر، برای حیات امروز بشر.
هر آنچه امروز در مطالب و مباحث اجتماعی متفکران مختلف پیش میرویم، اهمیت صورت بندی و مسئله یابی نیم قرن پیش شهید صدر، بیشتر رخ مینمایاند. ایشان محوریت اندیشه اجتماعی خود را بر یک سوال بنیادین درباره «نظام اجتماعی شایسته» قرار دادند و در پاسخ به این پرسش محوری، دهها صورت مسئله را طراحی نموده و پاسخ میدهد. برمبنای همین پرسش و منطق است که مکاتب مهم اندیشه بشری را مورد بررسی دقیق و عمیق قرار داده و از تولّد «انسان سوم» یعنی انسان مکتب اسلام، سخن میگوید. امروز نیز شاهد آن هستیم که ابنا بشر در پی راه و روش صحیح زندگی و به عبارتی پرسش «چگونه زیستن» هستند. همین سبب تازگی و کاربردی بودن اندیشه اجتماعی ایشان برای دوره تاریخی حاضر و حتی نسلهای آتی است.
۶. «مغفول ماندن» اندیشه اجتماعی شهیدصدر، در حاشیه عظمت اندیشه فقهی و اصولی ایشان.
آنچه امروز باید بدان توجهی ژرف نمود، ناشناخته ماندن ابعاد اجتماعی شخصیت و اندیشه شهید صدر در حاشیه بلندای بنای علمی ایشان در حوزه فقه و اصول است. این ضرورتی بی بدیل است که حوزههای علمیه امروز در کنار دانشگاهها، علاوه بر تعمق و تدبر در اندیشه تخصصی شهید بزرگوار در حوزه علوم اسلامی، میراث غنی ایشان در زمینه اندیشه اجتماعی را مورد بازخوانی، بسط و نقادی قرار دهند. شیوهای که خود شهید کرراً از آن استفاده نموده و همواره سنتی حسنه در میان علمای اسلامی بوده است.
استاد شهید آیت الله سیدمحمدباقر صدر (ره) در طول پنج دهه عمر با برکت خود، پایه گذار بسیاری از رویکردهای نوین در جریان علمی جوامع اسلامی بودهاند. این مهم تا حدّی است که امام خمینی (ره) در سخنرانی پس از شهادت ایشان تأکید میکنند که فقدان این عالم شهید ثلمهای بزرگ بر پیکر جهان اسلام است و به آحاد مسلمانان از مردم تا نخبگان در جوامع مختلف اسلامی سفارش میکنند که آثار این عالم برجسته را مورد توجه و مطالعه قرار دهند. آنچه امروز به همّت مؤلف کتاب جامعه ما پیش روی ماست، میتواند زمینهای بسیار مناسب برای پژوهشگران اجتماعی و علاقه مندان به اندیشههای اجتماعی متفکران مسلمان باشد و فرصتی جدید را برای بسط این اندیشههای نافع و راهگشا در حل و رفع مسائل اجتماعی جوامع اسلامی فراهم آورد.
منبع: خبرگزاری مهر
اعلام نتایج اولیه آزمون دستیاری پزشکی در نیمه دوم خرداد
شیوه صحیح امر به معروف و نهی از منکر مطابق با سیره امام صادق (ع)
اطلاعات فاش شده درباره پرچمداران ۲۰۲۴ هواوی +عکس
اعلام جدیدترین نتایج اعتباربخشی دانشکدههای پزشکی کشور
آمار نهایی انتخاب رشته در آزمون دکتری سال ۱۴۰۳ اعلام شد
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
اسپاتیفای یکی از قابلیتهای خود را بیخبر پولی کرد
فشارهای اتحادیه اروپا عملکرد اپل را تغییر داد
چینیها از کپی تسلا رونمایی کردند+عکس
جزئیات هوش مصنوعی آیفون فاش شد
ظاهر عجیب جدیدترین خودروی فراری با یک موتور ۱۲ سیلندر+عکس
دمای عجیب و غریب این سیاره گازی در فضا ثبت شد
۸۰۰۰ هزار سال پیش چگونه انسانهای اولیه به این غار تاریک در فرانسه رفتند
ناسا یک پیام از فضا در نزدیکی زمین دریافت کرد
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
اقدامات وزارت بهداشت برای افزایش امید و انگیزه دستیاران پزشکی
به تشکلهای دانشجویی گرنت اعطا میشود
۷۵ دانشگاه ایرانی در میان برترینهای آسیا در رتبهبندی تایمز
نشست «سواد بصری در مد و لباس» برگزار میشود
اولین نکوداشت روانشناسان رضوی برگزار می شود
پذیرش دانشجوی دکتری در پژوهشگاهها قانونی است
جزییات برگزاری کنکور مجدد برای داوطلبان سیل زده اعلام شد
کتاب چشمها تنها برای دیدن نیستند منتشر شد
رمان اجتماعی معمایی آفرودیت در نمایشگاه کتاب عرضه میشود
انتشار وضعیت فرهنگی ایران در پیمایش ارزشهای جهانی
آدرخش و رقص فانتومها در نمایشگاه کتاب طنین میاندازد
مهلت ثبت نام پذیرش بدون آزمون کارشناسی ارشد پیام نور تمدید شد
ترقی در علم و دانش کشور مرهون تلاش معلمان و سنگربانان تعلیم و تربیت است
حمایت دانشگاه علوم پزشکی شیراز از بیماران مبتلا به به سلیاک
انتخاب عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی به عنوان استاد نمونه کشوری
رئیس جهاد دانشگاهی کشور وارد گلستان شد
طرح پایش و ارتقای سلامت اعضای جهاد دانشگاهی سلامت محور است
بررسی تاریخ ایران در چهار سده نخستین پس از اسلام
حمایت ۳۷ میلیارد تومانی از طرحهای حوزه اینترنت کوانتومی
کسب رتبه دوم در بین شرکت های بورسی و افزایش فروش و تولید در داروسازی دانا
هدیه ۲ میلیونی وزیر آموزش و پرورش به حساب معلمان واریز شد
جذب امریه سربازی در سازمان جهاد دانشگاهی خواجه نصیر
۱۷۰ دانشجوی نخبه امروز به عمره مفرده اعزام میشوند
کلید اولیه نوبت اول کنکور سراسری سال ۱۴۰۳ منتشر شد
بازبینی مصوبه افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی شورایعالی انقلاب فرهنگی
جنگنده رادارگریز سوخو ۷۵ روسیه به ایران میآید؟
خودروی جدید که شبیه گربهها ساخته شده است+عکس
خودروهای ایرانی چشم کرهشمالی را گرفت+عکس
بازبینی مصوبه افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی شورایعالی انقلاب فرهنگی
تمدید مهلت ثبتنام در جشنواره علمی - پژوهشی پژوهشسراهای دانشآموزی
خدمات رایگان دندانپزشکی برای دانشآموزان ۶ تا ۱۴ ساله روستایی
موافقت با افزایش حقالزحمه ساعت اضافه تدریس معلمان
دیدار جمعی از معلمان با رهبر انقلاب در روز چهارشنبه
تصویب نقشه راه اجراییسازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
کشف ۸ هزار و ۳۰ نفر دانش آموزان بازمانده از تحصیل در استان اصفهان
طحاننظیف: قانون اساسی به کلاسهای درس برده شود
احداث ۵ دهکده جامع ورزشی/ جذب نخبگان در دانشگاه فرهنگیان
تعلیق بودجه دانشگاه فرانسوی به دلیل حمایت از فلسطین
اعزام دو کاروان از دانشجویان بنیاد نخبگان به عمره آغاز شد
حمله خشونتآمیز پلیس نیویورک به دانشجویان حامی فلسطین در کلمبیا
آیین بزرگداشت مقام معلم در دانشگاه اصفهان برگزار شد
ثبتنام پشت کنکوریها جهت ترمیم نمره آغاز شد
دانشگاهیان کشور باید با شبکهسازی به جنبش دانشجویان جهان بپیوندند
برگزاری بیست و دومین نشست شورای عالی اتحادیه دانشگاهها و مراکز پژوهشی ساحلی و دریایی
آزمون مجدد برای کنکوریهای زیرکوه ۲۱ اردیبهشت برگزار میشود
چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس
موشک سنگین آنگارا-آ۵ با موفقیت پرتاب شد+عکس
ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس
سلاح قدیمی و کوچک اوکراینیها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس
سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟
تعرفه وحشتناک جیمیل با هوش مصنوعی اعلام شد
علم حکمی؛ لازمه دستیابی به تمدن نوین اسلامی
بازگشت سونی اکسپریا به یک طراحی جدید+عکس
مسئله جدی امروز، زیستجهان مدرن است که راه مقابله فرهنگی با آن، تعامل بیشتر با جوانان است
ناسا به صورت تصادفی مریخ را بمباران کرد
ویژگیهای خاص ساعت گران قیمت گواردیولا+عکس
این پهپاد ایرانی به دشمنان فرصت فرار نمیدهد+عکس
داوطلبان متقلب دستگاههای جاسوسی پیشرفته داشتند/احتمال محرومیت تا ۵ سال
فراخوان ثبت پرسشنامه در بانک اطلاعاتی ابزارهای سنجش سلامت و کیفیت زندگی
دستگیری ۲۵ نفر از داوطلبان متقلب کنکور/ حدود ۱۲ درصد داوطلبان غایب بودند
بازگشت سونی اکسپریا به یک طراحی جدید+عکس
همه اجساد در خاک این شهر تجزیه نمیشود و سالم میماند+عکس
سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟
این پهپاد ایرانی به دشمنان فرصت فرار نمیدهد+عکس
نکته عجیبی که در تلویزیون ۴K هواوی خبرساز شد
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
سلاح قدیمی و کوچک اوکراینیها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس
چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس
رونمایی از برادر فیدلیتی هیبریدی در دو مدل پنج و هفت نفره+عکس
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
هشدار اپل درباره این حرکت اشتباه هنگام شارژ آیفون
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
ویژگیهای خاص ساعت گران قیمت گواردیولا+عکس
رونمایی از موتور ۶ سیلندر ۴۰۰۰ سیسی ساخته محققان ایرانی+عکس
تغییرات غافل گیرکننده در iOS ۱۸ در راه است
موتور آمونیاک سوز تویوتا با قدرت بیشتر و آلایندگی کمتر
ملاقات ستاره دنباله دار با ماه و مشتری و اورانوس+عکس
تعرفه وحشتناک جیمیل با هوش مصنوعی اعلام شد
گوگل جایگزین یورگن کلوپ سرمربی لیورپول میشود
ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس
گشودن مقبره فراعنه مساوی با مرگ حتمی؟
پیکسل 8a گوگل برای گوشی سامسونگ شاخ و شانه کشید
نخبه ۱۲ ساله ایرانی در انجمن هوش مصنوعی شروع به کار کرد+عکس
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
داخل ساختمانهای عجیب با علامت X در چین چه خبر است؟ +عکس
خودروهای ایرانی چشم کرهشمالی را گرفت+عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
برچسب جدیدی که خودرو را در تابستان ۱۰ درجه خنکتر میکند+عکس
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.