به گزارش ثریا جهان تشیع در طول تاریخ با فراز و فرودهای مختلفی روبهرو بوده که قسمت عمدهای از این حوادث در دوران غیبت امام زمان(عج) اتفاق افتاده است، در این دوران نقش علمای شیعه برای عبور کشتی تشیع از طوفانهای سهمگین نقش غیر قابل انکاری است، آنچنان که امام هادی علیه السلام در بیان نورانی خویش به این موضوع اشاره میکنند و میفرمایند: «اگر بعد از غیبت قائم ما نبود وجود علمایى که بهسوى او مىخوانند و به وجود او رهنمون مىشوند و با حجتهاى الهى از دین او دفاع مىکنند و بندگان ناتوان خدا را از دامهاى ابلیس و پیروان او مىرهانند و از دامهای ناصبیها نجات میبخشند کسی در دین خدا پابرجا نمیماند و همه مرتد میشدند، ولی آنان رهبری دلهای شیعیان ضعیف را با قدرت در دست میگیرند و حفظ میکنند، چنانکه ناخدای کشتی، سکان و فرمان کشتی را نگاه میدارد؛ آنان نزد خدا والاترین انسانها هستند.»[1]
یکی از این علما که نقشی بسزا در این زمینه داشته، محمدبن محمدبن نعمان معروف به "شیخ مفید" است، وی در یازدهم ذیالقعده سال 336 یا 338 ق. در قریه سویقه ابنبصرى از توابع عکبرى در 10فرسنگى شمال بغداد، نزدیک شهر دجیل در یک خانواده اصیل و عمیق در مذهب تشیع به دنیا آمد، دوران حیات وی همزمان بوده است با دوران برپایی حکومت شیعه آلبویه، ازاینرو برای آشکار شدن نقش ایشان در حرکت جامعه شیعه لازم است ابتدا این دوران را مورد تحلیل و واکاوی قرار دهیم.
نخستین دولت مقتدرى که توانست وضع «ملوک الطوائفی» ایران را زیر یک پرچم جمعآورى کند و روى اساس مذهب شیعه یک ایران نیرومند پدید آورد، پادشاهان «آلبویه» بودند،[2] ازاینرو شیعیان برای اولین بار بعد از تشکیل حکومت اموی و عباسی توانستند بدون تقیه به بیان اندیشههای خویش بپردازند، این موضوع آن زمان اهمیت خویش را بیشتر آشکار میکرد تا به این نکته دقت داشته باشیم که این دوران زمان ظهور اندیشمندان مختلف از فرقههای گوناگون است، بهعنوان نمونه میتوان از متکلمان مشهوری مانند قاضی عبدالجبار معتزلی، ابوبکر باقلانی اشعری، احمدبن الحسین هارونی زیدی و یا محدثین بزرگ اهلتسنن مانند نسائی، حاکم نیشابور، طبرانی و... یاد کرد. حضور این بزرگان از مخالفان شیعه از یک سو و ناآشنایی بدنه شیعه با معارف اهلبیت علیهم السلام ــ بهخاطر دوران اختناقی که حاکمان قبل برای شیعیان ایجاد کرده بودهاند ــ از سوی دیگر سبب شد که تلاشهای شیخ مفید در این دوران از اهمیت بیشتری برخوردار باشد.
شیخ مفید در دوران حیات خویش بارها با علمای متعددی از مخالفین مناظره کرده و به اثبات حقانیت شیعه پرداخت است، افرادی مانند: علیبن عیسی رمانی و قاضی ابوبکر باقلانی قاضی القضاة بغداد، فاضل کتبی، و ابوعمرو شطوی، و ابوحامد اسفراینی شافعی، و قاضی عبدالجبّار معتزلی و... اشاره کرد، این موضوع سبب شد که خطیب بغدادی در مورد قدرت مناظره و غالب شدن ایشان نسبت به مخالفان این گونه بگوید: «او اگر میخواست میتوانست ثابت کند که ستون چوبی از طلاست»[3]
شیخ مفید با بلوغی که داشت توانست علومی را که از اساتید خویش مانند ابنقولویه قمى، شیخ صدوق، ابنجنید اسکافی و... آموخته بود، به شکوفایی برساند، ازاینرو شاگردان بزرگی در مکتب فکری ایشان پرورش پیدا کردند، افرادی مانند سید مرتضی، سید رضی، شیخ طوسی و... که بعدها هرکدام استوانهای علمی برای جامعه شیعه بلکه اسلام بهشمار میآمدند، ازاینروست که وی به «ابنمعلم» مشهور شده است.
نکته مهم دیگری که در زندگی شیخ مفید میدرخشد، تألیفات متعدد این عالم بزرگوار است، این تألیفات در زمینههای مختلف نوشته شده؛ ازاینرو حکایتکننده این واقعیت است که شیخ مفید به تمام نیازهای جامعه آن دوران توجه داشته است، به گونهای که میان تألیفات ایشان کتابی مانند «مقنعه» در فقه وجود دارد که بعدها با شرحی که شیخ طوسی به آن نوشته و بهعنوان تهذیب الاحکام میان شیعیان مشهور شده است، جزو کتب اربعه مذهب تشیع بهشمار رفت.
از کتابهای دیگری که توسط این عالم بزرگوار نگارش شده است، میتوان به کتاب «الجمل» اشاره کرد که شیخ مفید آن را بهخاطر زدوده شدن اختلاف بین مسلمانان آن دوران نوشت و یا کتاب «اوائل المقالات» در کلام و یا کتاب «الکلام فی دلائل القرآن» در علوم قرآنی و...، این تألیفات بنا بر نقل شیخ طوسی چیزی حدود 200 مورد بوده است.[4]
آنچه رضایت اولیای دین نسبت به تلاشهای شیخ مفید در این دوران را نشان میدهد، توقیعهایی است که مرحوم طبرسی در کتاب «الاحتجاج» خویش از امام زمان علیه السلام نسبت به شیخ مفید بیان کرده که در بخشی از آن، اینگونه آمده است: «بسم الله الرحمن الرحیم، اما بعد، سلام بر تو ای دوستدار مخلص در دین که در ولایت ما مخصوص به یقین رسیدهای...، بدان که ما رخصت یافتیم تا تو را به نامهنگاری مشرف کنیم و دستور دهیم احکام ما را به دوستانمان که نزد تو هستند برسانی....»[5]
* حجتالاسلام محمدعلی کمالینسب
ـــــــــــــــــــــــــــــــ
پینوشت:
[1]. بحار الانوار، علامه مجلسی، دار حیاء التراث العربی، ج2، ص6
[2]. دولت های شیعه در طول تاریخ، محمدجواد مغنیه، ترجمه محمد بحرینی کاشمری، ج1 ، قم، شفق، بیتا، ج1، ص58ــ57.
[3]. مقاله «مناظرات شیخ مفید با علمای بزرگ عامه» حجت الاسلام علی دوانی، مقاله ارائهشده به کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، شماره 29، ص13.
[4]. الفهرست، شیخ طوسی، تحقیق جواد القیومی، بیجا، مؤسسة نشر الفقاهة، 1417ق، ص238.
[5]. الاحتجاج على اهل اللجاج، طبرسی، نشر مرتضى، ج2، ص497.
منبع: خبرگزاری تسنیم
ژاپن به دنیال اینترنت نسل ششم است
اعلام نتایج اولیه آزمون دستیاری پزشکی در نیمه دوم خرداد
شیوه صحیح امر به معروف و نهی از منکر مطابق با سیره امام صادق (ع)
اطلاعات فاش شده درباره پرچمداران ۲۰۲۴ هواوی +عکس
اعلام جدیدترین نتایج اعتباربخشی دانشکدههای پزشکی کشور
آمار نهایی انتخاب رشته در آزمون دکتری سال ۱۴۰۳ اعلام شد
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
اسپاتیفای یکی از قابلیتهای خود را بیخبر پولی کرد
فشارهای اتحادیه اروپا عملکرد اپل را تغییر داد
چینیها از کپی تسلا رونمایی کردند+عکس
جزئیات هوش مصنوعی آیفون فاش شد
ظاهر عجیب جدیدترین خودروی فراری با یک موتور ۱۲ سیلندر+عکس
دمای عجیب و غریب این سیاره گازی در فضا ثبت شد
۸۰۰۰ هزار سال پیش چگونه انسانهای اولیه به این غار تاریک در فرانسه رفتند
ناسا یک پیام از فضا در نزدیکی زمین دریافت کرد
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
اقدامات وزارت بهداشت برای افزایش امید و انگیزه دستیاران پزشکی
به تشکلهای دانشجویی گرنت اعطا میشود
۷۵ دانشگاه ایرانی در میان برترینهای آسیا در رتبهبندی تایمز
نشست «سواد بصری در مد و لباس» برگزار میشود
اولین نکوداشت روانشناسان رضوی برگزار می شود
پذیرش دانشجوی دکتری در پژوهشگاهها قانونی است
جزییات برگزاری کنکور مجدد برای داوطلبان سیل زده اعلام شد
کتاب چشمها تنها برای دیدن نیستند منتشر شد
رمان اجتماعی معمایی آفرودیت در نمایشگاه کتاب عرضه میشود
انتشار وضعیت فرهنگی ایران در پیمایش ارزشهای جهانی
آدرخش و رقص فانتومها در نمایشگاه کتاب طنین میاندازد
مهلت ثبت نام پذیرش بدون آزمون کارشناسی ارشد پیام نور تمدید شد
ترقی در علم و دانش کشور مرهون تلاش معلمان و سنگربانان تعلیم و تربیت است
حمایت دانشگاه علوم پزشکی شیراز از بیماران مبتلا به به سلیاک
انتخاب عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی به عنوان استاد نمونه کشوری
رئیس جهاد دانشگاهی کشور وارد گلستان شد
طرح پایش و ارتقای سلامت اعضای جهاد دانشگاهی سلامت محور است
بررسی تاریخ ایران در چهار سده نخستین پس از اسلام
حمایت ۳۷ میلیارد تومانی از طرحهای حوزه اینترنت کوانتومی
کسب رتبه دوم در بین شرکت های بورسی و افزایش فروش و تولید در داروسازی دانا
هدیه ۲ میلیونی وزیر آموزش و پرورش به حساب معلمان واریز شد
جذب امریه سربازی در سازمان جهاد دانشگاهی خواجه نصیر
۱۷۰ دانشجوی نخبه امروز به عمره مفرده اعزام میشوند
کلید اولیه نوبت اول کنکور سراسری سال ۱۴۰۳ منتشر شد
بازبینی مصوبه افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی شورایعالی انقلاب فرهنگی
جنگنده رادارگریز سوخو ۷۵ روسیه به ایران میآید؟
خودروی جدید که شبیه گربهها ساخته شده است+عکس
خودروهای ایرانی چشم کرهشمالی را گرفت+عکس
بازبینی مصوبه افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی شورایعالی انقلاب فرهنگی
تمدید مهلت ثبتنام در جشنواره علمی - پژوهشی پژوهشسراهای دانشآموزی
خدمات رایگان دندانپزشکی برای دانشآموزان ۶ تا ۱۴ ساله روستایی
موافقت با افزایش حقالزحمه ساعت اضافه تدریس معلمان
دیدار جمعی از معلمان با رهبر انقلاب در روز چهارشنبه
تصویب نقشه راه اجراییسازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
کشف ۸ هزار و ۳۰ نفر دانش آموزان بازمانده از تحصیل در استان اصفهان
طحاننظیف: قانون اساسی به کلاسهای درس برده شود
احداث ۵ دهکده جامع ورزشی/ جذب نخبگان در دانشگاه فرهنگیان
تعلیق بودجه دانشگاه فرانسوی به دلیل حمایت از فلسطین
اعزام دو کاروان از دانشجویان بنیاد نخبگان به عمره آغاز شد
حمله خشونتآمیز پلیس نیویورک به دانشجویان حامی فلسطین در کلمبیا
آیین بزرگداشت مقام معلم در دانشگاه اصفهان برگزار شد
ثبتنام پشت کنکوریها جهت ترمیم نمره آغاز شد
دانشگاهیان کشور باید با شبکهسازی به جنبش دانشجویان جهان بپیوندند
برگزاری بیست و دومین نشست شورای عالی اتحادیه دانشگاهها و مراکز پژوهشی ساحلی و دریایی
آزمون مجدد برای کنکوریهای زیرکوه ۲۱ اردیبهشت برگزار میشود
چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس
موشک سنگین آنگارا-آ۵ با موفقیت پرتاب شد+عکس
ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس
سلاح قدیمی و کوچک اوکراینیها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس
سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟
تعرفه وحشتناک جیمیل با هوش مصنوعی اعلام شد
علم حکمی؛ لازمه دستیابی به تمدن نوین اسلامی
بازگشت سونی اکسپریا به یک طراحی جدید+عکس
مسئله جدی امروز، زیستجهان مدرن است که راه مقابله فرهنگی با آن، تعامل بیشتر با جوانان است
ناسا به صورت تصادفی مریخ را بمباران کرد
ویژگیهای خاص ساعت گران قیمت گواردیولا+عکس
این پهپاد ایرانی به دشمنان فرصت فرار نمیدهد+عکس
داوطلبان متقلب دستگاههای جاسوسی پیشرفته داشتند/احتمال محرومیت تا ۵ سال
فراخوان ثبت پرسشنامه در بانک اطلاعاتی ابزارهای سنجش سلامت و کیفیت زندگی
بازگشت سونی اکسپریا به یک طراحی جدید+عکس
همه اجساد در خاک این شهر تجزیه نمیشود و سالم میماند+عکس
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟
این پهپاد ایرانی به دشمنان فرصت فرار نمیدهد+عکس
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
نکته عجیبی که در تلویزیون ۴K هواوی خبرساز شد
سلاح قدیمی و کوچک اوکراینیها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس
رونمایی از برادر فیدلیتی هیبریدی در دو مدل پنج و هفت نفره+عکس
هشدار اپل درباره این حرکت اشتباه هنگام شارژ آیفون
ویژگیهای خاص ساعت گران قیمت گواردیولا+عکس
تغییرات غافل گیرکننده در iOS ۱۸ در راه است
ملاقات ستاره دنباله دار با ماه و مشتری و اورانوس+عکس
تعرفه وحشتناک جیمیل با هوش مصنوعی اعلام شد
گوگل جایگزین یورگن کلوپ سرمربی لیورپول میشود
ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس
پیکسل 8a گوگل برای گوشی سامسونگ شاخ و شانه کشید
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
نخبه ۱۲ ساله ایرانی در انجمن هوش مصنوعی شروع به کار کرد+عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
اطلاعات فاش شده درباره پرچمداران ۲۰۲۴ هواوی +عکس
جزئیات هوش مصنوعی آیفون فاش شد
داخل ساختمانهای عجیب با علامت X در چین چه خبر است؟ +عکس
خودروهای ایرانی چشم کرهشمالی را گرفت+عکس
برچسب جدیدی که خودرو را در تابستان ۱۰ درجه خنکتر میکند+عکس
فشارهای اتحادیه اروپا عملکرد اپل را تغییر داد
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.