شبکه علمی ثریا به نقل از فرهنگ امروز ـ رایان جونز*، ترجمه فاطمه شمسی: این مجموعه مقالات تکان‌دهنده تنها چند سال پس از وقوع موارد مشابهی نظیر شورش‌های سال ۲۰۱۱ لندن، جنبش اشغال وال‌استریت و تجمعات اعتراضی ضد ریاضت اقتصادی به چاپ رسید، اعتراضاتی که مرتباً عناوین جنجالی و سرزنش‌های سیاسی را در پی داشت. این کتاب با گرد هم آوردن نویسندگان، اساتید دانشگاه و فعالان اجتماعی به بررسی زنجیرۀ حرکات اعتراضی در طول هفت قرن می‌پردازد تا نشان دهد که اعتراض نه یک ناهنجاری و انحراف بلکه بخشی از ساختار اجتماعی و سیاسی است. در این کتاب جنبش‌های کلیدی تاریخ بریتانیا در قالب جرقه‌های داستانی و با تبعیت از بافت جدی و تبیینی مورخان و شاهدان عینی بازسازی شده‌اند.

کتاب با عصیان خرده‌کشاورزان در سال ۱۳۸۱ آغاز شده و شامل ۲۰ فصل موجز اما تأثیرگذار می‌شود که به تشریح فرازوفرود معروف‌ترین مبارزات برای نفوذ، آزادی و حقوق می‌پردازد. اعتراضات پیشاصنعتی نظیر کمونیسم اولیۀ دهقانیِ حفاران[۱] در قرن هفدهم همان‌قدر توسط عرفان باطنی و تعصب مسیحی می‌توانست هدایت‌شده باشد که توسط تمایلات برابری‌طلبانه. زدوخوردهای صنعتی و مدرن شناخته‌شده‌تر نظیر جنبش «لادیت[۲]» و «جنگ رادیکال اسکاتلندی» در سال ۱۸۲۰ در فضای شبح‌گون ادوارد پالمر تامپسون در کتاب «تکوین طبقه کارگر در انگلستان[۳]» ترسیم می‌شود که در آن نبود فضا برای بیان آزادانۀ اعتراض منجر به توطئه‌ها و سازمان‌دهی مخفی شد.

خطر تبدیل تاریخ به داستان در یکدست کردن ظرایف و پیچیدگی‌های معنایی در ساده‌انگاری رمانتیک، یا غلو کردن در عاملیت و کنشگری‌های فردی یا جمعی است. علی‌رغم نقطه قوت عامه‌پسندانه و جدیتی که در یک نگاه کلی تاریخی مشهود است، پیشرفت آن در طول سال‌ها یا نسل‌ها ممکن است فزاینده یا دست‌نیافتنی باشد و در آن تعداد پیروزی‌های خارق‌العاده و سینمایی کمتر از شکست‌ها است. تعهد کتاب به تحقیق و درستی و دقت به ما این اطمینان را می‌دهد که نویسنده در این دام‌ها نیفتاده است. بسیاری از نویسنده‌ها با به تصویر کشیدن آمیزۀ بی‌نظیری از هیجان، ترس و حس قدرتی که شرکت در حرکت اعتراضی می‌تواند فراهم آورد و در کنار آن محکومیت و یأسی که آن را به حرکت وامی‌دارد، مستقیماً وارد حادثه می‌شوند. نویسندگان دیگر به بررسی طنین امروزی یک جنبش اعتراضی مشخص می‌پردازند، یا در شبکه‌های دوستی، خانوادگی و اجتماعات پیرامون آن جنبش، گرایشات داخلی و علایق و وابستگی‌های متعارض آن به جست‌وجو می‌پردازند. سرنخ‌های به هم متصل در این روایت‌ها -اختلاف عقیدۀ افراد عادی و بی‌رحمی‌ای‌ که قدرت با آن (اغلب از طریق وحشیگری پلیس) خود را نشان می‌دهد و از خود دفاع می‌کند- همه به شور و هیجان و غوطه‌وری در عاطفه و احساسات ختم می‌شوند.

برخی از اعتراضاتی که در این کتاب مستندسازی شدند -راهپیمایی اعتراضی برای کارگران نابینا در سال ۱۹۲۰، عملیات چریکی برای حفظ زبان ویلز- به اهداف اصلی خود رسیدند. مسائل گسترده‌تر نظیر تظاهرات ضد نژادپرستی و حقوق کارگران همچنان پابرجا هستند و موضوعیت خود را از دست نداده‌اند. در تمام سال‌هایی که میان شکستن ماشین‌های صنعتی در قرن نوزدهم و اعتصابات زنان نظافتگر شب‌کار در لندن دهۀ ۱۹۷۰ سپری شد، نوعی کمبود استاندارد و امنیت و ضرورت سازمان‌دهی جمعی کارگران به‌مثابه یک نگرانی دائمی -نظیر آنچه امروز در اقتصاد گیگ[۴] انجام می‌دهند- قویاً احساس شد. در سطحی درون‌اندامی، خشم و انزجار از هم‌زیستی ثروت بی‌نهایت و فقر طاقت‌فرسا به داستان‌هایی از غارت قصر ساووی[۵] توسط دهقانان قرن‌چهاردهمی گرفته تا شورش‌های ضد مالیات سرانه در سال ۱۹۹۰ دامن زد.

نگرانی و اضطراب دیگری که به‌صورت مداوم احساس می‌شود، ایمان به روش‌های قانونی اعتراض است که با رنج زیاد به دست آمده اما در عصر نئولیبرالیسم در حال تحلیل رفتن است. جنبش‌های رادیکال گروهی در دهه‌های ۱۸۲۰ و ۳۰ مکرراً بازگوکنندۀ مصائب و مشکلات مادی از خلال فساد سیاسی بودند (اهداف آن‌ها فرای اعتراض، تغییر از طریق برقراری دموکراسی در سیستمی بود که از بنیاد متلاشی است). برای طرف‌داران حق رأی زنان، ناکامی در کسب رأی از طریق درخواست و اعمال نفوذ منجر به عملکرد نظامی مستقیم شد. یک قرن بعد، درگیری انگلیس در جنگ عراق به‌منزلۀ نمایشی قاطع از بی‌اعتنایی قدرت منتخب به عقیدۀ عموم تلقی شد. از این منظر، به نظر می‌رسد که جنبش اشغال وال‌استریت و دیگر واکنش‌ها به بحران مالی سال ۲۰۰۸ (هرچند در این کتاب گفته نمی‌شود) نتیجۀ تمام‌عیار زوال و افول کانال‌های نفوذ دموکراتیک باشد.

برخی از مقاومت‌های سیاسی با گذر زمان می‌توانند به افسانه تبدیل شوند، باقی اعتراض‌ها نیز به همان نسبت، منابع افسانه‌ای کشمکش‌ها و ضایعات روحی دیرپای باقی می‌مانند. درخواست تحقیق و تفحص علنی در مورد اعتراض «اُور گریوره[۶]» و وقایع فاجعه‌آمیز اعتصاب معدنچیان در سال‌های ۵-۱۹۸۴ نشان‌دهندۀ یک نیاز مداوم برای بررسی علنی و بی‌پردۀ تاریخ اعتراض و تجارب شخصی از اعتراض است. این کتاب با تمرکز بر هر دو این‌ها تصویرگر بخش انسانی تاریخ است و نشان می‌دهد که چگونه اعتراض می‌تواند به‌مثابه نقطۀ اشتعال عمل کرده و جهان پیرامون خویش را روشن کند.

*Rhian E Jones

ارجاعات:

[۱] Diggers

[۲] Luddites

[۳] The Making of the English Working Class

[۴]  “gig economy”

[۵] Savoy Palace
[۶] Battle of Orgreave