
به گزارش ثریا حجت الاسلام حیدر همتی مدیر مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) در یادداشتی به تبیین وظایف شیعیان در عصر غیبت امام زمان (عج) پرداخته است.
یکی از مؤلفههای کلیدی در معرفت دینی شیعه انتظار فرج است. انتظار دورهای است که در آن جامعه مؤمنین از حضور مستقیم امام معصوم محروم گردیده است و منتظر ظهور و فرج است. حال در این دوره چه وظایفی برعهده مؤمنین است وظایف و تکالیف آنها در نسبت فردی و اجتماعی چیست؟
در پاسخ به این امر شاهد مواجههای مختلفی هستیم از جمله این که انجام وظایف و تکالیفی که در دوران معصوم بوده و برخورد محتاطانه با مسائل مستحدثه دوران بعد از معصوم، برخی دیگر انجام احکام و تکالیف فردی و تعطیلی احکام سیاسی و اجتماعی. انجام احکام و تکالیف فردی و اجتماعی در حد توان، حلیت و اباحه در امور مستحدثه بر پایه اصل برائت و یا اصل اضطرار و عسر و حرج.
قواعد فقهی و اصولی پر کاربرد در این گفتمانها اصل تقیه، احتیاط، عسر و حرج، اضطرار، صبر منفعلانه، اصل دعا و حالات معنوی فردی و کار فرهنگی و اصلاحی در برابر مبارزه، قیام، امر به معروف و نهی از منکر، صبر مقاومتی و کار سیاسی و حکومتی و انقلابی و عدالت طلبی است. در این گفتمان به دین حداقلی اکتفا میشود و در برابر امور مستحدثه یا اصل احتیاط است و یا اصل اباحه و برائت است.
در این گفتمانها نظام سازی و تمدن سازی و عدالت طلبی جایگاهی ندارد و فلسفه تاریخ حاکم بر بیشتر این گفتمانها این است که سیر تاریخ به سمت اضمحلال و قهقرا و فساد است و آنگاه ظهور تحقق مییابد که فرایند ظلم و فساد به اوج خود برسد. در این منظر مردم تنها نقشی منفعلانه و پذیرشی امام را دارند نه فعال و زمینه ساز.
در مقابل، گفتمان انتظار برآمده از اندیشه متفکران انقلاب اسلامی، امام و رهبر انقلاب و شهید مطهری و.. است. برخی ابعاد گفتمان انتظار از دیدگاه آیت الله خامنهای بدین صورت است.
از منظر فلسفه تاریخ جریان عالم به سمت حاکمیت حق و صلاح است. باور به وراثت صالحان و مستضعفان در روی زمین، و فلاح و رستگاری آنها در قیامت؛ دو عنصر مبنایی و کلیدی است، که حوزههای مختلف معرفت دینی را در بر میگیرد و رابطه معنا داری با تمدن سازی نوین اسلامی برقرار میکند. آیت الله خامنهای؛ درباره سرانجام حرکت تاریخ و چگونگی جریان حرکت در عالم ونیز نقش انبیا و امامان در این حرکت را این گونه بیان میکنند:
«جریان عالم؛ به سمت حاکمیت حق و صلاح است و همه انبیا و اولیا آمدهاند؛ که انسان را به آن بزرگراه اصلی سوق بدهند، که وقتی وارد آن شد، بدون هیچ مانعی تمام استعدادهایش میتواند بروز کند. انبیا و اولیا؛ این مردم گمگشته را، مرتب از این کوه و کمر و دشتها و کویرها و جنگلها، به سمت این راه اصلی سوق دادند و هدایت کردند». [۱]
در این دیدگاه همه حرکت انبیا و اولیا در نسبت با تحقق و ظهور انسان کامل است و این تلاشها در نسبت با این نقطه تاریخی معنی پیدا میکند.
از همین رو؛ از منظر ایشان؛ نقطه شروع صراط مستقیم انسان، زمان حضرت ولی عصر (ارواحنا له الفداء) است و همه تلاشها و کوششها، بر پایه این بینش است. نهایت این عالم؛ غلبه صلاحی است که دیر یا زود اتفاق میافتد و غلبه صلاح بر فساد و قوای خیر بر شر؛ از امور قطعی بر پایه جهان بینی اسلام است. [۲] در این منظر فلسفه تاریخ و حرکت آن به سمت تکامل است.
معنی و مفهوم انتظار فرج، نیز به معنی نشستن و دست به هیچ کاری و اصلاحی نزدن و صرفاً دل خوش انتظار بودن نیست. بلکه انتظار دست قاهرِ قدرتمندِ الهیِ ملکوتی است که با کمک همین انسانها سیطرهی ظلم را از بین برده و حق را غالب و عدل را در زندگی مردم حاکم میکند و انسانها را بندهی واقعی خدا میکند. آیت الله خامنهای با تفسیر فعالانه از مفهوم انتظار این مفهوم اعتقادی را به یک عمل و کنش اجتماعی اثر بخش اجتماعی تفسیر کرده است. در این منظر توجه به نقش مردم در تحقق ظهور دارد. در این منظر تشکیل نظام جمهوری اسلامی از مقدمات حرکت عظیم تاریخی است و هر اقدامی در جهت استقرار عدالت قدمی به سمت آن هدف والا است. انتظار حرکت در مقابل سکون است به معنی آمادگی و کمر بسته بودن از همه جهت برای آن هدفی که امام زمان (علیه الصّلاة والسّلام) برای آن هدف قیام خواهند کرد [۳] بدیهی است در این نگاه به مفهوم انتظار، گوشه نشینی و قعود جایگاهی ندارد؛ بلکه انتظار، فرا خواندن به تلاش و کوشش و جهاد است. در دوران غیبت، منتظران واقعی نسبت به حوادث و اتفاقات جهان بیتفاوت نیستند و خود را در برابر آنها مسئول میدانند. با این دید؛ دوران غیبت، دوران آسایش و راحت طلبی نخواهد بود، و در این زمان منتظران واقعی، باید بیشتر از دیگران خود را برای مجاهده و فعالیت آماده نمایند:
«قبل از دوران مهدی موعود، آسایش و راحت طلبی و عافیت نیست… قبل از ظهور مهدی موعود، در میدانهای مجاهدت، انسانهای پاک امتحان میشوند؛ در کورههای آزمایش وارد میشوند و سربلند بیرون میآیند و جهان به دوران آرمانی و هدفیِ مهدی موعود ارواحنافداه روز به روز نزدیکتر میشود». [۴]
در این منظر از جمله وظایف منتظران زمینه سازی جامعه جهت اقدام حضرت است چرا که جامعهای میتواند پذیرای مهدی موعود ارواحنافداه باشد که در آن آمادگی و قابلیت باشد، و الّا مثل انبیا و اولیای در طول تاریخ میشود. [۵]
ایشان دوران قبل از ظهور را، دوران "زمینه سازی" معرفی کرده و معنای انتظار را، عمل کردن به احکام اسلامی و حاکمیت قرآن و اسلام میدانند، [۶] به عبارتی؛ حرکت در مسیری، که روزی آخرین امام برای تحقق آن ظهور میکنند. بنابراین؛ منتظران باید زندگی امروز را، در راستای تشکیل حکومت امام زمان (عج) در آینده بنا کنند:
«ما کوچکتر از آن هستیم که بتوانیم، آنگونه بنایی را که اولیای الهی ساختند یا خواهند ساخت، بنا کنیم. اما؛ باید در آن جهت تلاش و کار کنیم». [۷]
در این نگاه؛ انقلاب اسلامی زمینه ساز ظهور است و سعی دارد؛ احکام اسلامی و قرآنی را در جامعه پیاده کرده و در برابر ظلم مستکبران عالم بایستند. لذا؛ اهداف پیش روی نظام جمهوری اسلامی همان اهداف حکومت امام زمان (عج) خواهد بود. با این تفاوت که؛ تحقق این اهداف در زمان حضرت، به معنای واقعی کلمه و به صورت کامل خواهد بود:
«دولت اسلامی کامل، به معنای واقعی کلمه، در زمان انسان کامل تشکیل خواهد شد؛ … ما به قدر توان و تلاشِ خود میخواهیم مجموعه کارگزاران حکومت را - که خود مان هم جزو آنها هستیم - به نقطهای برسانیم که با نصاب جمهوری اسلامی تطبیق کند. ما میخواهیم؛ خود را به حد نصاب نزدیک کنیم». [۸]
در نتیجه؛ نظام اسلامی، به عنوان یک نظام زمینه ساز ظهور، با همان اهداف حکومت حضرت حجت (عج)؛ هدف و آرمانی جز "ایجاد تمدن اسلامی" [۹] نمیتواند داشته باشد و البته، باید متذکر شویم؛ تمدن اسلامی، امری مطلق نبوده و فرایندی طولانی و نسبی است، که اهداف آن نیز به صورت نسبی محقق خواهد شد:
«فرایند تحقق هدفهای اسلامی، یک فرایند طولانی و البته، دشواری است. به طور نسبی انسان به آن اهداف نزدیک میشود، اما؛ تحقق آنها، بسیار طولانی است». [۱۰]
بنابراین؛ تمدن اسلامی دو بخش خواهد داشت: بخش زمینه ساز؛ که قبل از ظهور امکان تحقق دارد. بخش اصلی یا حد اعلای تمدن اسلامی؛ که پس از ظهور محقق میشود.
البته؛ فرایند دستیابی به تمدن اسلامی نیز؛ بر اساس دیدگاه رهبر معظم انقلاب در پنج مرحله خلاصه میگردد: وقوع انقلاب اسلامی تشکیل نظام اسلامی دولت اسلامی جامعه و کشور اسلامی تمدن اسلامی میشود و اکنون؛ ما در دوران ایجاد "دولت اسلامی" قرار داریم. [۱۱]
پس حرکت به سمت خیر و صلاح در فرایند حرکت تاریخی عالم، نگاه فعال و عملی به انتظار و نقش زمینه ساز برای مردم، تشکیل حکومت و تمدن سازی و تلاش در جهت تحقق اهدافی که معصوم به دنبال آن است نقش زمینه ساز برای ظهور دارد منتظران موظف به ایجاد تمدن همسو و زمینه ساز با تمدن آخرالزمانی توسط امام معصوم را دارند.
پی نوشت:
[۱]. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مسؤولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران ۱۲/۹/۱۳۷۹
[۲]. همان
[۳]. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم در روز نیمهی شعبان- ۲۷/۵/۱۳۸۷
[۴]. بیانات در دیدار با مردم قم- ۳۰/۱۱/۱۳۷۰
[۵]. بیانات در دیدار با پاسداران- ۱-/۱۲/۱۳۶۸
[۶]. «ما آن وقتی میتوانیم حقیقتاً منتظر به حساب بیاییم که زمینه را آماده کنیم. برای ظهور مهدی موعود ارواحنافداه زمینه باید آماده بشود؛ و آن عبارت از عمل کردن به احکام اسلامی و حاکمیت قرآن و اسلام است». بیانات در دیدار با مردم قم ۳۰/۱۱/۱۳۷۰
[۷]. بیانات در دیدار مسئولان و اقشار مختلف مردم، ۲۲/۱۲/۱۳۶۸
[۸]. بیانات دیدار رئیس جمهور و اعضای هیأت دولت- ۸/۶/۱۳۸۴
[۹]. بیانات در دیدار با رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری- ۱۴/۶/۱۳۹۲
[۱۰]. بیانات رهبر انقلاب در دیدار کارگزاران نظام – ۲۱/۹/۱۳۸۰
[۱۱]. بیانات رهبر انقلاب در دیدار با دانشجویان کرمانشاه ۲۴/۷/۱۳۹۰
دانشگاه صنعتی امیرکبیر میزبان اولین المپیاد ورزشهای فناورانه کشور
ادای احترام وزیر علوم به مقام استادان شهید دانشگاه شهید بهشتی
مهلت انتخاب رشته در آزمون دستیاری پزشکی امروز به پایان میرسد
پیام تسلیت دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پی ارتحال حجتالاسلام والمسلمین دکتر سید محمدباقر حجتی
تشریح جزئیات برگزاری نوبت دوم آزمون سراسری
دانشگاه علم و صنعت امسال ترم تابستانی برگزار نمی کند
تصمیم جدید وزارت بهداشت برای تسهیل شرایط آموزشی دستیاران تخصصی
رفع نقص کارت شرکت در نوبت دوم آزمون سراسری سال ۱۴۰۴ در این مراکز
رونمایی از گلکسی واچ ۸ با قابلیتهای سلامتی جدید
استفاده از نانوحباب برای مهار گازهای گلخانهای
بازگشایی آزمایشی فاز نخست موزه ملی علوم و فناوری ایران
در معرض ابتلا به آلزایمر هستید؟/ چهار مسیر منتهی به این بیماری را بشناسید
درمان سادهای که میتواند از ۷۵ درصد سرطانهای معده جلوگیری کند
ابتکار دانشمند ایرانی در استفاده از چوب برای افزایش طول عمر باتری
دستیابی فناوران کشور به یکی از اختصاصیترین رادیو داروهای سرطان
چگونه ماه باعث شکلگیری حیات در زمین شد؟
تصویب سه استاندارد جدید برای تولید انبوه محصولات نانوساخت
تشخیص علائم اولیه پوکی استخوان با هوش مصنوعی
اولین مرورگر وب مبتنی بر هوش مصنوعی، گوگل را به چالش میکشد
یکپنجم سال زیر تیغ فرابنفش؛ ازون از ما محافظت میکند ولی نه همیشه
استخراج لیتیوم از آب امکانپذیر شد
تدارک تمهیدات کامل برای برگزاری نوبت دوم کنکور
نوآوری در ترویج نماز؛ از منبرهای ۳ دقیقهای تا اپلیکیشن نور چشم
فناوری جدید الهام گرفته از لکه قهوه، جان انسانها را نجات میدهد
فناوری تولید برق از امواج دریا
جزئیات طرحهای احیاشده، در حال اجرا و برنامههای آینده بنیاد ملی نخبگان
انقلاب انویدیا در هوش مصنوعی با پاسخدهی ۳۲ برابر سریعتر به کاربران
یافتههای دانشمند ایرانی درباره توانایی چتجیپیتی در درک رنگها
احتمال تغییر زمان امتحانات گواهینامه و ارتقا برای برخی دستیاران پزشکی
آمادگی کامل برای برگزاری نوبت دوم آزمون سراسری سال ۱۴۰۴
ترور دانشمندان ایرانی در مجامع بینالمللی پیگیری میشود
.ترفند رسانهای رژیم صهیونیستی برای توجیه تجاوز نظامی به ایران
شعری زیبا/میشود من هم برایت شعر «ای ایران» بخوانم؟
کودک اهل کتاب ایرانی، آیندهساز گفتوگو و دانایی است
شرکت ۳۵۰۰ نفر در پویش قرآنی «به نام پیروزی»
تصویر/ هیئات با پیوند «ایده، شعر و اجرا» از مکتب حسین به ایران حسین پل زدند
گامی در مسیر توسعه شبکه ملی اطلاعات امن و پایدار
کشف نوع جدیدی از سلول استخوانخوار در مارهای پیتون!
تصویربرداری بیسابقه از ذرات نوری در نانولولههای کربنی
اختراعی که قوانین فیزیک را دور میزند: گرم باش، سرد باش اما دیده نشو
درمان سینوزیت با رباتهای نانویی؛ بینیاز از جراحی
تشریح آخرین وضعیت مرجانهای ایران
چرا افراد باهوش تصمیمات بهتری میگیرند؟
عکس روز ناسا از سحابی سهتکه
صفحه تجربیات به پنل فرهنگی در پنجره واحد خدمات الکترونیک آموزش و پرورش اضافه شد
جهش آماری ثبت نام پایه اول
احصای لیست تجهیزات مورد نیاز مدارس در حال ساخت
آغاز فعالیت پایگاههای تابستانه اوقات فراغت دانش آموزان/ برنامهریزی سناریوهای مختلف برای شرایط متفاوت
مصرف لبنیات غیرپاستوریزه از علل شایع ابتلای انسان به تبمالت
ارزش سازنده استارشیپ به ۴۰۰ میلیارد دلار میرسد
کشف یک متحد جدید برای مبارزه با تغییرات اقلیمی
بخش ایران IEEE برترین بخش جهانی سال ۲۰۲۵ شد
سامسونگ برای پیشرفت در فناوری پزشکی پوشیدنی یک شرکت میخرد
برگزاری ۱۱ آزمون گروه علوم پزشکی در مردادماه امسال
میراث شهید طهرانچی: تحول در جذب و ارتقای استادان
اولویت تجهیز با مدارس عشایری و روستایی چندپایه است
گردوغبار با این فناوری تصفیه میشود
کنترل حرفهای پهپاد با دستکش!
وقتی سلولهای کشنده به ناجی تبدیل میشوند
رونمایی از اولین توربینهای ضربهای ۵۰۰ مگاواتی جهان
طراحی گوشی تاشو سهمرحلهای سامسونگ فاش شد
اوپو A۱۷؛ رقیب گوشیهای اقتصادی در بازار موبایل
مدارس شهر تهران در طول هفته خدمات آموزشی ارائه میدهند
نوار قلب جیبی؛ دستگاهی به اندازه یک کارت بانکی!
طرح ملی ایران دیجیتال در اجلاس جهانی به عنوان پروژه برتر برگزیده شد
اطلاعیه درباره پایش و ارزیابی عملکرد مدارس در فرآیند ثبتنام
بهسازی و شاداب سازی ۱۱۰ هزار کلاس درس
فعالیت کلاسهای مجازی پایگاههای تابستانی تا ۲۰ شهریور
تشکیل کمیته مشاوره و مددکاری اجتماعی برای ارائه خدمات به دانش آموزان و فرهنگیان آسیبدیده
آغاز اصلاح روشهای آموزش و یادگیری در مدارس ابتدایی
راهکاری طبیعی برای مبارزه با قارچ پژمردهکننده گوجهفرنگی
گنبد مینا الهامبخش تحول در نمای شیشهای/پوشش نانویی ایرانی گرما را تا ۹۰ درصد مهار میکند
ضرورت پوشش حرارتی نماهای شیشهای برای ساختمانها
استفاده از سوسکهای سایبورگ برای زندهیابی در بلایای طبیعی
تاکسیهای رباتیک ویمو در راه فیلادلفیا و نیویورک
معرفی پشهکش لیزری با توانایی نابودی ۳۰ حشره در ثانیه
امکان ترمیم اعصاب نخاع با تزریق ژل نانویی
منوی عجیب یک پیتزافروشی در نیاوران تهران که پربازدید شد
تصاویری از قرار ملاقات مهم عراقچی در عربستان
آغاز پذیرش تکمیل ظرفیت جامعهالزهرا(س)
شعری زیبا/میشود من هم برایت شعر «ای ایران» بخوانم؟
پیام تسلیت دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پی ارتحال حجتالاسلام والمسلمین دکتر سید محمدباقر حجتی
تصویر/ شهید کوچک ما که اسرائیل او را کشت
تصویر/ وقتی آقا گفت: ای ایران» بخوان
پاسخ به یک شبهه/ چرا امام حسین (ع) در روز عاشورا طلب باران نکرد؟
وقایع روز عاشورا به تفکیک ساعت و مقتلهای معتبر
سازمان ملل از نامزدی کربلا به عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی حمایت کرد
نگاهی به زندگی عباس (ع)علمدار لشکر سیدالشهدا و محافظ خیام
خداوند خود توبه را به گناهکاران پیشنهاد میکند؛ گناهانی که حسنه می شوند
آماده کردهاند چرا خیزران، پدر؟ / یا دختر یتیم خودت را بیا ببر
چگونه امام سجاد (ع) با دعا جامعه را متحول کرد؟
سیره امام علی (ع) و امام صادق (ع) تلاش برای آبادانی دنیا همراه با دینداری بود
کودک اهل کتاب ایرانی، آیندهساز گفتوگو و دانایی است
نگاهی نو به زندگی امام سجاد(ع) در شاهکار سیدجعفر شهیدی
ویژه برنامه های دهه دوم ماه محرم در شبکه قرآن سیما
برگزاری ۱۱۴ محفل انس با قرآن کریم ویژه بزرگداشت شهدای قرآن
ترویج فرهنگ دعا و نیایش به مثابه ابزار تربیتی و معرفتی توسط امام سجاد (ع)
تحلیل ابعاد معنوی و عملی «طهارت» انسانی در پرتو قرآن و اهل بیت (ع)
شرکت ۳۵۰۰ نفر در پویش قرآنی «به نام پیروزی»
استقبال دانشگاه تهران از دهه دوم محرم با مراسم «از دانشگاه تا کربلا»
منظومه «ظهر روز دهم» یک اثر ادبی بینظیر برای نوجوانان
تصویر/ هیئات با پیوند «ایده، شعر و اجرا» از مکتب حسین به ایران حسین پل زدند
فرهمندپور: اعتماد، حلقه اساسی زنجیره ولایت است/ غفلت و گناه آگاهانه، راه بازگشت را سختتر میکند
مدینه فاضله نیازمند تحقق فضائل اخلاقی است
واقعه عاشورا حماسهای مبارزاتی و غنی از معارف اخلاقی و تربیتی است
منوی عجیب یک پیتزافروشی در نیاوران تهران که پربازدید شد
فراخوان دریافت یادداشتهای تخصصی-علمی با موضوع تجاوز رژیم صهیونیستی به ایران
امشب آخرین فرصت انتخاب رشته آزمون دستیاری
تصویب استفاده از ظرفیت اساتید بازنشسته در دانشگاههای غیر انتفاعی
ماهواره آمریکایی هر ۲۰ دقیقه یکبار زمین را رصد میکند
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.