به گزارش ثریا حجت الاسلام حیدر همتی مدیر مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) در یادداشتی به تبیین وظایف شیعیان در عصر غیبت امام زمان (عج) پرداخته است.
یکی از مؤلفههای کلیدی در معرفت دینی شیعه انتظار فرج است. انتظار دورهای است که در آن جامعه مؤمنین از حضور مستقیم امام معصوم محروم گردیده است و منتظر ظهور و فرج است. حال در این دوره چه وظایفی برعهده مؤمنین است وظایف و تکالیف آنها در نسبت فردی و اجتماعی چیست؟
در پاسخ به این امر شاهد مواجههای مختلفی هستیم از جمله این که انجام وظایف و تکالیفی که در دوران معصوم بوده و برخورد محتاطانه با مسائل مستحدثه دوران بعد از معصوم، برخی دیگر انجام احکام و تکالیف فردی و تعطیلی احکام سیاسی و اجتماعی. انجام احکام و تکالیف فردی و اجتماعی در حد توان، حلیت و اباحه در امور مستحدثه بر پایه اصل برائت و یا اصل اضطرار و عسر و حرج.
قواعد فقهی و اصولی پر کاربرد در این گفتمانها اصل تقیه، احتیاط، عسر و حرج، اضطرار، صبر منفعلانه، اصل دعا و حالات معنوی فردی و کار فرهنگی و اصلاحی در برابر مبارزه، قیام، امر به معروف و نهی از منکر، صبر مقاومتی و کار سیاسی و حکومتی و انقلابی و عدالت طلبی است. در این گفتمان به دین حداقلی اکتفا میشود و در برابر امور مستحدثه یا اصل احتیاط است و یا اصل اباحه و برائت است.
در این گفتمانها نظام سازی و تمدن سازی و عدالت طلبی جایگاهی ندارد و فلسفه تاریخ حاکم بر بیشتر این گفتمانها این است که سیر تاریخ به سمت اضمحلال و قهقرا و فساد است و آنگاه ظهور تحقق مییابد که فرایند ظلم و فساد به اوج خود برسد. در این منظر مردم تنها نقشی منفعلانه و پذیرشی امام را دارند نه فعال و زمینه ساز.
در مقابل، گفتمان انتظار برآمده از اندیشه متفکران انقلاب اسلامی، امام و رهبر انقلاب و شهید مطهری و.. است. برخی ابعاد گفتمان انتظار از دیدگاه آیت الله خامنهای بدین صورت است.
از منظر فلسفه تاریخ جریان عالم به سمت حاکمیت حق و صلاح است. باور به وراثت صالحان و مستضعفان در روی زمین، و فلاح و رستگاری آنها در قیامت؛ دو عنصر مبنایی و کلیدی است، که حوزههای مختلف معرفت دینی را در بر میگیرد و رابطه معنا داری با تمدن سازی نوین اسلامی برقرار میکند. آیت الله خامنهای؛ درباره سرانجام حرکت تاریخ و چگونگی جریان حرکت در عالم ونیز نقش انبیا و امامان در این حرکت را این گونه بیان میکنند:
«جریان عالم؛ به سمت حاکمیت حق و صلاح است و همه انبیا و اولیا آمدهاند؛ که انسان را به آن بزرگراه اصلی سوق بدهند، که وقتی وارد آن شد، بدون هیچ مانعی تمام استعدادهایش میتواند بروز کند. انبیا و اولیا؛ این مردم گمگشته را، مرتب از این کوه و کمر و دشتها و کویرها و جنگلها، به سمت این راه اصلی سوق دادند و هدایت کردند». [۱]
در این دیدگاه همه حرکت انبیا و اولیا در نسبت با تحقق و ظهور انسان کامل است و این تلاشها در نسبت با این نقطه تاریخی معنی پیدا میکند.
از همین رو؛ از منظر ایشان؛ نقطه شروع صراط مستقیم انسان، زمان حضرت ولی عصر (ارواحنا له الفداء) است و همه تلاشها و کوششها، بر پایه این بینش است. نهایت این عالم؛ غلبه صلاحی است که دیر یا زود اتفاق میافتد و غلبه صلاح بر فساد و قوای خیر بر شر؛ از امور قطعی بر پایه جهان بینی اسلام است. [۲] در این منظر فلسفه تاریخ و حرکت آن به سمت تکامل است.
معنی و مفهوم انتظار فرج، نیز به معنی نشستن و دست به هیچ کاری و اصلاحی نزدن و صرفاً دل خوش انتظار بودن نیست. بلکه انتظار دست قاهرِ قدرتمندِ الهیِ ملکوتی است که با کمک همین انسانها سیطرهی ظلم را از بین برده و حق را غالب و عدل را در زندگی مردم حاکم میکند و انسانها را بندهی واقعی خدا میکند. آیت الله خامنهای با تفسیر فعالانه از مفهوم انتظار این مفهوم اعتقادی را به یک عمل و کنش اجتماعی اثر بخش اجتماعی تفسیر کرده است. در این منظر توجه به نقش مردم در تحقق ظهور دارد. در این منظر تشکیل نظام جمهوری اسلامی از مقدمات حرکت عظیم تاریخی است و هر اقدامی در جهت استقرار عدالت قدمی به سمت آن هدف والا است. انتظار حرکت در مقابل سکون است به معنی آمادگی و کمر بسته بودن از همه جهت برای آن هدفی که امام زمان (علیه الصّلاة والسّلام) برای آن هدف قیام خواهند کرد [۳] بدیهی است در این نگاه به مفهوم انتظار، گوشه نشینی و قعود جایگاهی ندارد؛ بلکه انتظار، فرا خواندن به تلاش و کوشش و جهاد است. در دوران غیبت، منتظران واقعی نسبت به حوادث و اتفاقات جهان بیتفاوت نیستند و خود را در برابر آنها مسئول میدانند. با این دید؛ دوران غیبت، دوران آسایش و راحت طلبی نخواهد بود، و در این زمان منتظران واقعی، باید بیشتر از دیگران خود را برای مجاهده و فعالیت آماده نمایند:
«قبل از دوران مهدی موعود، آسایش و راحت طلبی و عافیت نیست… قبل از ظهور مهدی موعود، در میدانهای مجاهدت، انسانهای پاک امتحان میشوند؛ در کورههای آزمایش وارد میشوند و سربلند بیرون میآیند و جهان به دوران آرمانی و هدفیِ مهدی موعود ارواحنافداه روز به روز نزدیکتر میشود». [۴]
در این منظر از جمله وظایف منتظران زمینه سازی جامعه جهت اقدام حضرت است چرا که جامعهای میتواند پذیرای مهدی موعود ارواحنافداه باشد که در آن آمادگی و قابلیت باشد، و الّا مثل انبیا و اولیای در طول تاریخ میشود. [۵]
ایشان دوران قبل از ظهور را، دوران "زمینه سازی" معرفی کرده و معنای انتظار را، عمل کردن به احکام اسلامی و حاکمیت قرآن و اسلام میدانند، [۶] به عبارتی؛ حرکت در مسیری، که روزی آخرین امام برای تحقق آن ظهور میکنند. بنابراین؛ منتظران باید زندگی امروز را، در راستای تشکیل حکومت امام زمان (عج) در آینده بنا کنند:
«ما کوچکتر از آن هستیم که بتوانیم، آنگونه بنایی را که اولیای الهی ساختند یا خواهند ساخت، بنا کنیم. اما؛ باید در آن جهت تلاش و کار کنیم». [۷]
در این نگاه؛ انقلاب اسلامی زمینه ساز ظهور است و سعی دارد؛ احکام اسلامی و قرآنی را در جامعه پیاده کرده و در برابر ظلم مستکبران عالم بایستند. لذا؛ اهداف پیش روی نظام جمهوری اسلامی همان اهداف حکومت امام زمان (عج) خواهد بود. با این تفاوت که؛ تحقق این اهداف در زمان حضرت، به معنای واقعی کلمه و به صورت کامل خواهد بود:
«دولت اسلامی کامل، به معنای واقعی کلمه، در زمان انسان کامل تشکیل خواهد شد؛ … ما به قدر توان و تلاشِ خود میخواهیم مجموعه کارگزاران حکومت را - که خود مان هم جزو آنها هستیم - به نقطهای برسانیم که با نصاب جمهوری اسلامی تطبیق کند. ما میخواهیم؛ خود را به حد نصاب نزدیک کنیم». [۸]
در نتیجه؛ نظام اسلامی، به عنوان یک نظام زمینه ساز ظهور، با همان اهداف حکومت حضرت حجت (عج)؛ هدف و آرمانی جز "ایجاد تمدن اسلامی" [۹] نمیتواند داشته باشد و البته، باید متذکر شویم؛ تمدن اسلامی، امری مطلق نبوده و فرایندی طولانی و نسبی است، که اهداف آن نیز به صورت نسبی محقق خواهد شد:
«فرایند تحقق هدفهای اسلامی، یک فرایند طولانی و البته، دشواری است. به طور نسبی انسان به آن اهداف نزدیک میشود، اما؛ تحقق آنها، بسیار طولانی است». [۱۰]
بنابراین؛ تمدن اسلامی دو بخش خواهد داشت: بخش زمینه ساز؛ که قبل از ظهور امکان تحقق دارد. بخش اصلی یا حد اعلای تمدن اسلامی؛ که پس از ظهور محقق میشود.
البته؛ فرایند دستیابی به تمدن اسلامی نیز؛ بر اساس دیدگاه رهبر معظم انقلاب در پنج مرحله خلاصه میگردد: وقوع انقلاب اسلامی تشکیل نظام اسلامی دولت اسلامی جامعه و کشور اسلامی تمدن اسلامی میشود و اکنون؛ ما در دوران ایجاد "دولت اسلامی" قرار داریم. [۱۱]
پس حرکت به سمت خیر و صلاح در فرایند حرکت تاریخی عالم، نگاه فعال و عملی به انتظار و نقش زمینه ساز برای مردم، تشکیل حکومت و تمدن سازی و تلاش در جهت تحقق اهدافی که معصوم به دنبال آن است نقش زمینه ساز برای ظهور دارد منتظران موظف به ایجاد تمدن همسو و زمینه ساز با تمدن آخرالزمانی توسط امام معصوم را دارند.
پی نوشت:
[۱]. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مسؤولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران ۱۲/۹/۱۳۷۹
[۲]. همان
[۳]. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم در روز نیمهی شعبان- ۲۷/۵/۱۳۸۷
[۴]. بیانات در دیدار با مردم قم- ۳۰/۱۱/۱۳۷۰
[۵]. بیانات در دیدار با پاسداران- ۱-/۱۲/۱۳۶۸
[۶]. «ما آن وقتی میتوانیم حقیقتاً منتظر به حساب بیاییم که زمینه را آماده کنیم. برای ظهور مهدی موعود ارواحنافداه زمینه باید آماده بشود؛ و آن عبارت از عمل کردن به احکام اسلامی و حاکمیت قرآن و اسلام است». بیانات در دیدار با مردم قم ۳۰/۱۱/۱۳۷۰
[۷]. بیانات در دیدار مسئولان و اقشار مختلف مردم، ۲۲/۱۲/۱۳۶۸
[۸]. بیانات دیدار رئیس جمهور و اعضای هیأت دولت- ۸/۶/۱۳۸۴
[۹]. بیانات در دیدار با رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری- ۱۴/۶/۱۳۹۲
[۱۰]. بیانات رهبر انقلاب در دیدار کارگزاران نظام – ۲۱/۹/۱۳۸۰
[۱۱]. بیانات رهبر انقلاب در دیدار با دانشجویان کرمانشاه ۲۴/۷/۱۳۹۰
هرگونه کمک به رشد تولید دانش بنیان ها گامی در راستای تحقق شعار سال خواهد بود
اعتبار دانشگاههای ۱۴۷ کشور جهان بهروزرسانی شد
تصویب برنامه جامع پژوهانه پس از ابلاغ برنامه توسعه هفتم
فراخوان جشنواره شعر توحیدی منتشر شد
فرم امتیازدهی علمی داوطلبان جذب هیأت علمی دانشگاه ها اصلاح شد
ChatGPT دانش آموزان را بیچاره کرد +نتیجه تحقیقات اعلام شد
تأثیر آلایندههای هوا بر فشارخون کودکان و نوجوانان
تأثیرات منفی شبکههای اجتماعی خارجی بر دانشآموزان
دیدار با خانواده شهید دانشآموز پهلوان طوقانی؛ آغاز آموزش ورزش زورخانهای به دانشآموزان
دوندگیهای وزارت علوم برای تأمین خوابگاه متأهلی به کجا رسید
اقدامات جهاددانشگاهی امیرکبیر در سال ۱۴۰۲ چگونه بوده است؟
زیرساختهای دانشگاه فنیوحرفهای در سال جدید تقویت میشود
انعقاد تفاهمنامه میان دانشگاه حضرت معصومه(س) و اتحادیه طلا و جواهر استان قم
ادامه پیگیری اولویتهای پنج گانه وزارت علوم در سال ۱۴۰۳
راهاندازی فرنما /بازگشت نشاط سیاسی به دانشگاهها و درخشش دانشجویان در یونیورسیاد
دکمه جدیدی که به کیبورد لپتاپها اضافه شد
ابلاغ آیین نامه استقرار مدارس و مراکز غیر دولتی در مناطق، نواحی و محلات مختلف کشور
برنامه آموزش و پرورش برای استخدام ۷۲ هزار معلم جدید
اعلام نتایج پویش مهر از اردیبهشت ۱۴۰۳
پذیرش فرهنگیان در مراکز اقامتی نوروزی از مرز یک میلیون نفر روز گذشت
شعارسال با توصیه محقق نمی شود/ مجلس در حوزه اقتصاد سوداگرانه ورود کند
تازهترین آمار داوطلبان نوبت دوم کنکور اعلام شد
غولهای فناوری کمر به نابودی یک شرکت بستند
کاوازاکی نینجا H2R جذابترین ابر موتورسیکلت دنیا+عکس
اولین جت پهن پیکر چینی در راه است+عکس
منتظر یک تغییر بزرگ در صفحه هوم آیفون باشید
فولکس واگن خودرویی برای ۱۸ سالهها تولید کرد+عکس
بزرگترین ناوگان نیروی هوایی دنیا برای این کشور است+عکس
تصویر لو رفته از گوشی جدید گوگل+عکس
دردسر حضور در فضا برای فضانوردان که رهایشان نمیکند
تصویر جدیدی از دماوند در بهار امسال+عکس
تصویر زیبایی از شکوفه های گیلاس و کوه فوجی ژاپن+عکس
تصویر تازه هومن برق نورد که شبیه بهنام تشکر شد+عکس
تصویر تازه از النازشاکردوست و سروش صحت که پربازدید شد+عکس
تصویری از سفره شش کیلومتری افطار در مشهد +عکس
رونمایی از خودروی مستربین مدل ۲۰۲۵+عکس
جنگنده جدید آلمان با توان حمل سلاح ۸ تنی+عکس
دورترین چیزی که با چشم غیرمسلح میتوانیم در آسمان ببینیم
رباتهای انسان نما جایگزین جمعیت کم دنیا میشوند+عکس
آمریکا یک بمب افکن جدید تست و کنسل کرد+عکس
دیزنی رنگ سبز جدیدی ابداع کرد که جای دیگری نیست+عکس
دانشمندان به دنبال ذرات شبح در تونلهای منظومه شمسی
ترفندهایی برای افزایش سرعت اینترنت موبایل
خورشید ذرهای کوچک از این ابرخوشه است+عکس
ارسال ۱۵۰۰ اثر به دبیر خانه جشنواره شعر رضوی
اجرای پویش ملی در پناه خدا ویژه دانش آموزان در ایام نوروز و ماه رمضان
برخورد قویترین طوفان خورشیدی طی سالها اخیر به زمین
دولتهای اسلامی به شریان اقتصادی دولت صهیونیستی آسیب وارد کنند
۱۱ مرحله ثبت نام نوبت دوم کنکور
نحوه برگزاری کلاسهای دانشجویان پس از تعطیلات نوروز اعلام شد
حمایت از پایاننامههای حوزه صنایع غذایی در قالب برنامه فنتز
این بخش ویندوز ۳۰ سال بدون تغییر مانده است+عکس
ماه از ایستگاه فضایی این طور دیده میشود+عکس
کمک هزینه ۱۰۰میلیون یورویی به دانشگاهها تعلق گرفت
کتاب ماجرای احمد و سارا برای کودکان و والدین
چاپ سهکتاب روانشناسی رسانه اجتماعی، هنر و شطرنج توسط دو ناشر
آغاز ثبتنام آزمونهای ورودی مدارس سمپاد و نمونه دولتی از ۱۸ فروردین
وزیر آموزش و پرورش: حتی یک مورد لو رفتن سؤالات امتحان نهایی صحت نداشت
معرفی سامانه ثبتنام دانشجویان اتباع
اینفوگرافیک مراحل ثبت نام آزمون سراسری سال ۱۴۰۳ ( نوبت دوم )
هدفگذاری افزایش اعضای هیات علمی تا هزار نفر/ تشکیل ۲ مرکز ملی تحقیقاتی
پذیرش بیش از۹۱۸ هزار نفر در مراکز اقامتی آموزش و پرورش/استان فارس بیشترین اسکان نوروزی فرهنگیان
نیروی دریایی کرهجنوبی یک پهپاد جدید با قابلیت حمل محموله ساخت+عکس
افزایش ۲۲۰ درصدی رتبههای برتر کنکور توسط دانشآموزان مناطق محروم
برنامه آموزش و پرورش برای استخدام ۷۲ هزار معلم جدید/امسال کتابهای پایه اول تغییر میکند
استاد اخراجی در علوم پزشکی تهران نداشتیم/ بازنشستگی اساتید طبق روال قانونی بوده است
جهاددانشگاهی کمکیار نظام آموزشی است
اعلام جزئیات برگزاری آزمون فرهنگیان
هند بالگرد تهاجمی آمریکا را مونتاژ میکند+عکس
مراکش ساخت بزرگترین و پیشرفته ترین ورزشگاه دنیا را آغاز کرد+عکس
بنسلمان با الهام از یک بازی معروف شهربازی پیشرفته میسازد+عکس
مقایسه جتهای جنگنده F-35 و F-22 آمریکا+عکس
این جنگنده قدرتمند گزینه اصلی ارتش روسیه است+عکس
تاریخ رونمایی iOS 18 به صورت رسمی اعلام شد
مادربزرگ ۷۵ ساله در این بازی کامپیوتری رکورد زد+عکس
رقابت تنگاتنگ آیفون ۱۵ با این مدل از گوشی شیائومی+عکس
مار چهار متری به فضا فرستاده شد=عکس
تامین خوابگاه یکی از شروط صدور مجوز برای جذب دانشجوی بینالملل
مسابقه کتاب شیرین برگزار میشود
پذیرفتهشدگان آزمون استخدامی مربیان تربیت بدنی مهر امسال سر کلاس میروند
به زمین دوم سلام کنید+عکس
مار چهار متری به فضا فرستاده شد=عکس
چرا خورشیدگرفتگی پیش رو از همه خورشیدگرفتیها مهمتر است؟
اولین تانک ارتش آمریکا با طراحی رنو+عکس
اولین جت پهن پیکر چینی در راه است+عکس
ماه از ایستگاه فضایی این طور دیده میشود+عکس
استخر و هتل بزرگ بنسلمان که دو ساحل را به هم وصل میکند+عکس
اینترنت میلیونها نفر به صورت همزمان قطع میشود
کشف سنگ قیمتی که از الماس سختتر است+عکس
یک خانواده با تماس ماهوارهای آیفون نجات پیدا کردند
خورشید ذرهای کوچک از این ابرخوشه است+عکس
بحرین تانکهای آبرامز آمریکایی را خرید+عکس
بنسلمان با الهام از یک بازی معروف شهربازی پیشرفته میسازد+عکس
ساعت مچی با شکلی عجیب و غریب از جنس شهاب سنگ+عکس
دکمه جدیدی که به کیبورد لپتاپها اضافه شد
دورترین چیزی که با چشم غیرمسلح میتوانیم در آسمان ببینیم
هند بالگرد تهاجمی آمریکا را مونتاژ میکند+عکس
سایه سیاهی که از فضا روی زمین افتاده بود چیست؟
آنچه که درباره اینترنت ماهوارهای نمیدانید
این بخش ویندوز ۳۰ سال بدون تغییر مانده است+عکس
یک فیلترینگ تازه بلای جان تلگرام شد
سه ابزار پیشرفته هوش مصنوعی به واتساپ اضافه شد+عکس
هوش مصنوعی به هالیوود قدم گذاشت و زنگ خطر به صدا درآمد
تصویر گلکسی M۵۵ سامسونگ لو رفت+عکس
ChatGPT دانش آموزان را بیچاره کرد +نتیجه تحقیقات اعلام شد
دردسر حضور در فضا برای فضانوردان که رهایشان نمیکند
تصویر لو رفته از گوشی جدید گوگل+عکس
رقابت تنگاتنگ آیفون ۱۵ با این مدل از گوشی شیائومی+عکس
گوشی جدید آنر به زودی رونمایی میشود+عکس
صحبت مدیرعامل اپل درباره گوشی آیفون جنجال به پا کرد
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.