به گزارش ثریا حجت الاسلام حیدر همتی مدیر مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) در یادداشتی به تبیین وظایف شیعیان در عصر غیبت امام زمان (عج) پرداخته است.
یکی از مؤلفههای کلیدی در معرفت دینی شیعه انتظار فرج است. انتظار دورهای است که در آن جامعه مؤمنین از حضور مستقیم امام معصوم محروم گردیده است و منتظر ظهور و فرج است. حال در این دوره چه وظایفی برعهده مؤمنین است وظایف و تکالیف آنها در نسبت فردی و اجتماعی چیست؟
در پاسخ به این امر شاهد مواجههای مختلفی هستیم از جمله این که انجام وظایف و تکالیفی که در دوران معصوم بوده و برخورد محتاطانه با مسائل مستحدثه دوران بعد از معصوم، برخی دیگر انجام احکام و تکالیف فردی و تعطیلی احکام سیاسی و اجتماعی. انجام احکام و تکالیف فردی و اجتماعی در حد توان، حلیت و اباحه در امور مستحدثه بر پایه اصل برائت و یا اصل اضطرار و عسر و حرج.
قواعد فقهی و اصولی پر کاربرد در این گفتمانها اصل تقیه، احتیاط، عسر و حرج، اضطرار، صبر منفعلانه، اصل دعا و حالات معنوی فردی و کار فرهنگی و اصلاحی در برابر مبارزه، قیام، امر به معروف و نهی از منکر، صبر مقاومتی و کار سیاسی و حکومتی و انقلابی و عدالت طلبی است. در این گفتمان به دین حداقلی اکتفا میشود و در برابر امور مستحدثه یا اصل احتیاط است و یا اصل اباحه و برائت است.
در این گفتمانها نظام سازی و تمدن سازی و عدالت طلبی جایگاهی ندارد و فلسفه تاریخ حاکم بر بیشتر این گفتمانها این است که سیر تاریخ به سمت اضمحلال و قهقرا و فساد است و آنگاه ظهور تحقق مییابد که فرایند ظلم و فساد به اوج خود برسد. در این منظر مردم تنها نقشی منفعلانه و پذیرشی امام را دارند نه فعال و زمینه ساز.
در مقابل، گفتمان انتظار برآمده از اندیشه متفکران انقلاب اسلامی، امام و رهبر انقلاب و شهید مطهری و.. است. برخی ابعاد گفتمان انتظار از دیدگاه آیت الله خامنهای بدین صورت است.
از منظر فلسفه تاریخ جریان عالم به سمت حاکمیت حق و صلاح است. باور به وراثت صالحان و مستضعفان در روی زمین، و فلاح و رستگاری آنها در قیامت؛ دو عنصر مبنایی و کلیدی است، که حوزههای مختلف معرفت دینی را در بر میگیرد و رابطه معنا داری با تمدن سازی نوین اسلامی برقرار میکند. آیت الله خامنهای؛ درباره سرانجام حرکت تاریخ و چگونگی جریان حرکت در عالم ونیز نقش انبیا و امامان در این حرکت را این گونه بیان میکنند:
«جریان عالم؛ به سمت حاکمیت حق و صلاح است و همه انبیا و اولیا آمدهاند؛ که انسان را به آن بزرگراه اصلی سوق بدهند، که وقتی وارد آن شد، بدون هیچ مانعی تمام استعدادهایش میتواند بروز کند. انبیا و اولیا؛ این مردم گمگشته را، مرتب از این کوه و کمر و دشتها و کویرها و جنگلها، به سمت این راه اصلی سوق دادند و هدایت کردند». [۱]
در این دیدگاه همه حرکت انبیا و اولیا در نسبت با تحقق و ظهور انسان کامل است و این تلاشها در نسبت با این نقطه تاریخی معنی پیدا میکند.
از همین رو؛ از منظر ایشان؛ نقطه شروع صراط مستقیم انسان، زمان حضرت ولی عصر (ارواحنا له الفداء) است و همه تلاشها و کوششها، بر پایه این بینش است. نهایت این عالم؛ غلبه صلاحی است که دیر یا زود اتفاق میافتد و غلبه صلاح بر فساد و قوای خیر بر شر؛ از امور قطعی بر پایه جهان بینی اسلام است. [۲] در این منظر فلسفه تاریخ و حرکت آن به سمت تکامل است.
معنی و مفهوم انتظار فرج، نیز به معنی نشستن و دست به هیچ کاری و اصلاحی نزدن و صرفاً دل خوش انتظار بودن نیست. بلکه انتظار دست قاهرِ قدرتمندِ الهیِ ملکوتی است که با کمک همین انسانها سیطرهی ظلم را از بین برده و حق را غالب و عدل را در زندگی مردم حاکم میکند و انسانها را بندهی واقعی خدا میکند. آیت الله خامنهای با تفسیر فعالانه از مفهوم انتظار این مفهوم اعتقادی را به یک عمل و کنش اجتماعی اثر بخش اجتماعی تفسیر کرده است. در این منظر توجه به نقش مردم در تحقق ظهور دارد. در این منظر تشکیل نظام جمهوری اسلامی از مقدمات حرکت عظیم تاریخی است و هر اقدامی در جهت استقرار عدالت قدمی به سمت آن هدف والا است. انتظار حرکت در مقابل سکون است به معنی آمادگی و کمر بسته بودن از همه جهت برای آن هدفی که امام زمان (علیه الصّلاة والسّلام) برای آن هدف قیام خواهند کرد [۳] بدیهی است در این نگاه به مفهوم انتظار، گوشه نشینی و قعود جایگاهی ندارد؛ بلکه انتظار، فرا خواندن به تلاش و کوشش و جهاد است. در دوران غیبت، منتظران واقعی نسبت به حوادث و اتفاقات جهان بیتفاوت نیستند و خود را در برابر آنها مسئول میدانند. با این دید؛ دوران غیبت، دوران آسایش و راحت طلبی نخواهد بود، و در این زمان منتظران واقعی، باید بیشتر از دیگران خود را برای مجاهده و فعالیت آماده نمایند:
«قبل از دوران مهدی موعود، آسایش و راحت طلبی و عافیت نیست… قبل از ظهور مهدی موعود، در میدانهای مجاهدت، انسانهای پاک امتحان میشوند؛ در کورههای آزمایش وارد میشوند و سربلند بیرون میآیند و جهان به دوران آرمانی و هدفیِ مهدی موعود ارواحنافداه روز به روز نزدیکتر میشود». [۴]
در این منظر از جمله وظایف منتظران زمینه سازی جامعه جهت اقدام حضرت است چرا که جامعهای میتواند پذیرای مهدی موعود ارواحنافداه باشد که در آن آمادگی و قابلیت باشد، و الّا مثل انبیا و اولیای در طول تاریخ میشود. [۵]
ایشان دوران قبل از ظهور را، دوران "زمینه سازی" معرفی کرده و معنای انتظار را، عمل کردن به احکام اسلامی و حاکمیت قرآن و اسلام میدانند، [۶] به عبارتی؛ حرکت در مسیری، که روزی آخرین امام برای تحقق آن ظهور میکنند. بنابراین؛ منتظران باید زندگی امروز را، در راستای تشکیل حکومت امام زمان (عج) در آینده بنا کنند:
«ما کوچکتر از آن هستیم که بتوانیم، آنگونه بنایی را که اولیای الهی ساختند یا خواهند ساخت، بنا کنیم. اما؛ باید در آن جهت تلاش و کار کنیم». [۷]
در این نگاه؛ انقلاب اسلامی زمینه ساز ظهور است و سعی دارد؛ احکام اسلامی و قرآنی را در جامعه پیاده کرده و در برابر ظلم مستکبران عالم بایستند. لذا؛ اهداف پیش روی نظام جمهوری اسلامی همان اهداف حکومت امام زمان (عج) خواهد بود. با این تفاوت که؛ تحقق این اهداف در زمان حضرت، به معنای واقعی کلمه و به صورت کامل خواهد بود:
«دولت اسلامی کامل، به معنای واقعی کلمه، در زمان انسان کامل تشکیل خواهد شد؛ … ما به قدر توان و تلاشِ خود میخواهیم مجموعه کارگزاران حکومت را - که خود مان هم جزو آنها هستیم - به نقطهای برسانیم که با نصاب جمهوری اسلامی تطبیق کند. ما میخواهیم؛ خود را به حد نصاب نزدیک کنیم». [۸]
در نتیجه؛ نظام اسلامی، به عنوان یک نظام زمینه ساز ظهور، با همان اهداف حکومت حضرت حجت (عج)؛ هدف و آرمانی جز "ایجاد تمدن اسلامی" [۹] نمیتواند داشته باشد و البته، باید متذکر شویم؛ تمدن اسلامی، امری مطلق نبوده و فرایندی طولانی و نسبی است، که اهداف آن نیز به صورت نسبی محقق خواهد شد:
«فرایند تحقق هدفهای اسلامی، یک فرایند طولانی و البته، دشواری است. به طور نسبی انسان به آن اهداف نزدیک میشود، اما؛ تحقق آنها، بسیار طولانی است». [۱۰]
بنابراین؛ تمدن اسلامی دو بخش خواهد داشت: بخش زمینه ساز؛ که قبل از ظهور امکان تحقق دارد. بخش اصلی یا حد اعلای تمدن اسلامی؛ که پس از ظهور محقق میشود.
البته؛ فرایند دستیابی به تمدن اسلامی نیز؛ بر اساس دیدگاه رهبر معظم انقلاب در پنج مرحله خلاصه میگردد: وقوع انقلاب اسلامی تشکیل نظام اسلامی دولت اسلامی جامعه و کشور اسلامی تمدن اسلامی میشود و اکنون؛ ما در دوران ایجاد "دولت اسلامی" قرار داریم. [۱۱]
پس حرکت به سمت خیر و صلاح در فرایند حرکت تاریخی عالم، نگاه فعال و عملی به انتظار و نقش زمینه ساز برای مردم، تشکیل حکومت و تمدن سازی و تلاش در جهت تحقق اهدافی که معصوم به دنبال آن است نقش زمینه ساز برای ظهور دارد منتظران موظف به ایجاد تمدن همسو و زمینه ساز با تمدن آخرالزمانی توسط امام معصوم را دارند.
پی نوشت:
[۱]. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مسؤولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران ۱۲/۹/۱۳۷۹
[۲]. همان
[۳]. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم در روز نیمهی شعبان- ۲۷/۵/۱۳۸۷
[۴]. بیانات در دیدار با مردم قم- ۳۰/۱۱/۱۳۷۰
[۵]. بیانات در دیدار با پاسداران- ۱-/۱۲/۱۳۶۸
[۶]. «ما آن وقتی میتوانیم حقیقتاً منتظر به حساب بیاییم که زمینه را آماده کنیم. برای ظهور مهدی موعود ارواحنافداه زمینه باید آماده بشود؛ و آن عبارت از عمل کردن به احکام اسلامی و حاکمیت قرآن و اسلام است». بیانات در دیدار با مردم قم ۳۰/۱۱/۱۳۷۰
[۷]. بیانات در دیدار مسئولان و اقشار مختلف مردم، ۲۲/۱۲/۱۳۶۸
[۸]. بیانات دیدار رئیس جمهور و اعضای هیأت دولت- ۸/۶/۱۳۸۴
[۹]. بیانات در دیدار با رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری- ۱۴/۶/۱۳۹۲
[۱۰]. بیانات رهبر انقلاب در دیدار کارگزاران نظام – ۲۱/۹/۱۳۸۰
[۱۱]. بیانات رهبر انقلاب در دیدار با دانشجویان کرمانشاه ۲۴/۷/۱۳۹۰
چالش کمبود معلم در استان مرکزی کاهش مییابد
بازدید رئیس ستاد برگزاری آزمونهای سراسری اردبیل از حوزههای امتحانی کنکور
لوگوی نود سالگی دانشگاه تهران منتشر شد
رمان جدید اکبر والایی چاپ شد/بر فراز کشتزاردر بازار نشر
زندگی عشایر فارس
تحویل واحدهای مسکونی دانشگاه صنعتی امیرکبیر تا پایان شهریور
جذب امریه سربازی در پژوهشگاه ابن سینا جهاددانشگاهی
امتیاز ویژه دانشجو معلمانی که زودتر از فارغالتحصیلی سرکلاس درس میروند
آخرین آمار توزیع کارت کنکور اعلام شد
برخی ابزارهای جاسوسی کنکور را در بدن کار گذاشتند/ داوطلبان کانالهای تقلب را ترک کنند
کنکوریها اضطراب نداشته باشند/ فرصت جبران وجود دارد
فهرست دانشگاههای خارج از کشور مورد تایید وزارت بهداشت اعلام شد
نتایج اولیه کنکور ۱۴۰۳ نیمه مرداد اعلام می شود
اختصاص 10 امتیاز رتبهبندی به 5709 دانشجومعلم دانشگاه فرهنگیان
کتاب «اُمّ علاء» در نمایشگاه کتاب عرضه میشود
تمهیدات لازم برای کنکور ۱۴۰۳ اندیشیده شد
رقابت کنکور ۱۴۰۳ با آزمون علوم ریاضی و علوم انسانی آغاز شد
جزییات آزمون اختصاصی پذیرش دانشجو – معلم در کنکور ۱۴۰۳
اینترنت در زمان برگزاری نوبت اول کنکور ۱۴۰۳ قطع نمیشود
مراسم تقدیر از دست اندرکاران جشنواره جایزه ملی ثریا برگزار شد
60 درصد پروژهای مدرسهسازی در حال ساخت با مشارکت مردم است
منتخبین فرهنگی مجلس حضور در کمیسیون آموزش را در اولویت قرار دهند
مراقبت کنید تا اخلال و مشکلی در برگزاری کنکور سراسری رخ ندهد
ایجاد زیرساخت هوشمند رصد رشته مقاطع و رشته محلهای علوم پزشکی
پیگیر اجرای هدفمندسازی یارانههای دانشجویی در سال جدید هستیم
بیش از ۸ هزار عضو هیات علمی خانم در دانشگاهها فعالیت میکنند
ساعت ۱۲ امشب آخرین فرصت دریافت کارت ورود به جلسه کنکور ۱۴۰۳
نسلکُشی در فلسطین قلب همه بشریت را به درد آورده است
خبر خوش وزیر علوم برای اعضای هیأت علمی در شرف بازنشستگی
مراد صحرایی : ۱۰۰۰ هنرستان جدید در کشور ساخته می شود
از موج متلاطم بیثباتی مدیریتی تا بودجه دولتی؛ دلایل عدم اجرای ناکافی سندتحول بنیادین
پژوهشهای چراغ خاموش امنیت ایران را رقم زد
تظاهرات دانشجویان آرژانتین در پی کاهش ارائه آموزش عالی دولتی
کتابی که برای آشنایی با افغانستانیها باید خوانده شود
رییس سازمان بسیج اساتید: ۵۰ بسته سیاستی به مسئولان ارائه شد
پویش سلامت دهان و دندان ۱۷ تا ۱۹ اردیبهشت برگزار میشود
آییننامه مدرسه تراز سند تحول بنیادین نهایی شده است
امضای تفاهمنامه فیمابین وزارت آموزشوپرورش و سازمان نظام پزشکی کشور
آخرین محور رویداد من یک دانشآموزم با نام «امام مهربانی کلید خورد
ثبت سفارش کتابهای درسی آغاز شد
فراخوان ششمین دوسالانه بینالمللی کارتون کتاب منتشر شد
ورود مسافر و مهتاب با فرقه خودبینان به کتابفروشیها
امروز، آخرین مهلت توزیع کارت کنکور/ آغاز رقابت داوطلبان از فردا
آکادمی ورزش و تندرستی دانشگاه علامهطباطبائی راهاندازی شد
کنترل دانشجویان حامی فلسطین به شهردار نیویورک رسید
هشدار پلیس فتا به کنکوریها درباره تبلیغات فروش سوالات کنکور و تجهیزات تقلب
مجموعه شعر طنز دیزی در پنت هاوس منتشر شد
دانشمندان قلب ماه را دیدند+عکس
دانشگاه علامهطباطبایی میزبان ۱۵ هزار و ۳۰۵ داوطلب کنکور سراسری
انقلابی بزرگ در صنعت ترانزیت و موتورهای دیزلی اتفاق افتاد
هزینه نگهداری از خودروهای لوکس آمریکایی چقدر است؟
پیشفروش شنل نامرئی کننده آغاز شد+عکس
ورود قدرتمندترین گوشی نوبیا به بازار
دانشمندان تعداد جهانهای موازی را اعلام کردند
بدون نیاز به اینترنت با واتساپ فایل منتقل کنید
حمایت دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی از طرح های فرهنگی
تعلیم و تربیت اولویت اصلی شورای عالی انقلاب فرهنگی است
جذب هیات علمی با مدرک دکتری در دانشگاه فنی و حرفه ای لغو شد
نتیجه آزمون سازمان راهداری اعلام شد
نحوه محاسبه شهریه مدارس از راه دور
سهم دانشآموزان مناطق محروم برای ورود به مدارس خاص باید بیشتر شود
مهلت ثبتنام آزمون سنجش شایستگیهای فنی وحرفهایها تا نهم اردیبهشت
آغاز پذیرش دانشجوی دکتری بدون آزمون در دانشگاه آزاد
هیچ دانشگاهی محدودیتی را برای جذب اساتید ایجاد نمیکند
جشنواره امامت و مهدویت در دانشگاه آزاد اسلامی برگزار می شود
نتایج آزمون جشنواره سراسری قرآن و عترت (ع) دانشجویان اعلام شد
لغو جایزه انجمن قلم آمریکا» در پی تحریم نویسندگان
برخی اختیارات را باید به مدارس تفویض کنیم
زندهگیری مار افعی در یک مدرسه
آغاز ثبت سفارش کتابهای درسی سال تحصیلی جدید
سخنان شهید بهشتی درباره نماز در بیست و هفت جمله منتشر شد
مواجههای نامتعارف با منطق هگل در کتابفروشیها
دانشجویان سراسر کشور به المپیاد ورزشهای فناورانه دعوت شدند
بررسی تأثیرپذیری الکترومغناطیسی تقویت کنندههای توان کاربردی در تجهیزات مخابراتی
اقدامات دانشگاه جامع در راستای گسترش عفاف و حجاب
تغییر شیوهنامه صلاحیت علمی اساتید دانشگاههای علوم پزشکی
آمار داوطلبان کنکور به تفکیک استانها اعلام شد
کدام واحدهای دانشگاه آزاد در زمان برگزاری کنکور تعطیل هستند؟
کاهش رغبت پسران به دانشگاه؛ شخصیت کاریکاتوری آموزش عالی یا افزایش مهارتمحوری؟
هشدار دانشگاه پیام نور به متقاضیان فراگیر ارشد/ مجوز ثبتنام به موسسات ندادیم
بن سلمان از ساخت پروژه بلندپروازانهاش منصرف شد
یک صفحه جدید به واتساپ اضافه میشود+عکس
نمونه ایرانی پدافند ضدهوایی که مشابه روسی است+عکس
سیاره بیگانه بنفش رنگ میزبان بیگانگان فضایی
ناسا برای بازگشت از سیاره سرخ دست به دامن ایلان ماسک شد
دانشمندان قلب ماه را دیدند+عکس
پیشفروش شنل نامرئی کننده آغاز شد+عکس
رونمایی از سریعترین مرسدس بنز AMG+عکس
رفع مشکل بزرگ آیفون که سال ها ذهن کاربران را مشغول کرده بود+عکس
قدرتمندترین پهپاد ایرانی که در اوکراین معروف شده+عکس
باتری این ریزسیاهچاله فضایی میتواند انرژی چند نسل یک خانواده را تامین کند
ورود قدرتمندترین گوشی نوبیا به بازار
انقلابی بزرگ در صنعت ترانزیت و موتورهای دیزلی اتفاق افتاد
علت فیلتر دسکورد اعلام شد
برای اولین بار اشعه ایکس برآمده از اتمها کشف شد
اخراج کارگران تسلا و پرداخت پاداش هنگفت به ایلان ماسک
چین جنگندههای رادارگریز F۲۲ آمریکا را فلج کرد+عکس
پدافند ضدهوایی ایران که شبیه اس ۳۰۰ روسیه است+عکس
جاسوس همهفن حریف اوکراینیها که در جنگ با روسیه به کمکشان میآید
هزینه نگهداری از خودروهای لوکس آمریکایی چقدر است؟
رئیس دانشگاه علم و صنعت ایران استعفاء کرد
سعدی سخنگوی بینالمللی فرهنگ ایران است
سریع ترین موشکهای مافوق صوت در سال ۲۰۲۴ معرفی شدند+عکس
نتایج اولیه آزمون استخدامی آموزش و پرورش اعلام شد
تشریح اقدامات حفاظتی سازمان سنجش در نوبت اول کنکور ۱۴۰۳
مهلت ثبت نام در آزمون فلوشیپ پزشکی سال ۱۴۰۳ دوباره تمدید شد
اعلام جزییات پذیرش بدون آزمون کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور
ورود «مهمان سرزده» به کتابفروشیها/یکقصه تصویری برای کودکان
دوربین بامزهای که بدون عکس گرفتن شما را شگفت زده میکند+عکس
ثبتنام وام شهریه آغاز شد
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.