به گزارش ثریا - در آبان‌ماه سال جاری، آیین‌نامه جدید انضباطی دانشجویان از سوی دبیرخانه «وزارت علوم، تحقیقات و فناوری» و «شورای مرکزی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی» مورد بازنگری قرار گرفت و پس از آن به تمام دانشگاه‌های کشور ابلاغ شد. این شیوه‌نامه، مشتمل بر ۷ بخش، ۱۲۵ ماده و ۱۳۶ تبصره است. به گفته دانشجویان در شیوه‌نامه جدید در مقایسه با شیوه‌نامه سال ۹۸، تغییراتی سخت‌گیرانه و یک‌جانبه در نحوه برخورد با دانشجویان اِعمال شده است، تغییراتی که بسیاری از اساتید و دانشجویان معتقدند نه تنها در جهت اصلاح امور نیست، بلکه باعث نادیده گرفتن حقوق و به شکلی اجحاف در حق دانشجویان شده است.  

در لغت نامه دهخدا، «انضباط» را سامان گرفتن، خوب نگه داشته شدن و نظم داشتن معنا کرده‌اند. با در نظر گرفتن معانی ضمنیِ واژه انضباط، نیازاست این آیین‌نامه به لحاظ اخلاقی و حقوقی مورد ارزیابی جدی قرار گیرد تا مشخص شود بندها و تبصره‌های ذکر شده در این آیین‌نامه آیا با معانی «سامان گرفتن»، «خوب نگه داشته شدن» و «نظم داشتن» تناسبی دارد یا خیر؟

در این رابطه، مدتی پیش جمعی متشکل از ۹۰ عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، آیین‌نامه انضباطی جدید را به لحاظ ایرادات اخلاقی و حقوقی متعدد، مورد انتقاد قرار دادند و در نامه‌ای خطاب به حسین قناعتی، رئیس مرکز آموزشی این دانشگاه، به دو نمونه از ایرادات موجود در آیین نامه جدید اشاره کردند:

الف) نقض اصل برائت در شیوه‌نامه جدید. این اصل یکی از حقوق متهم در قانون اساسی کشور است. احراز جرم بر عهده مدعی است و شک به جرم نباید منجر به صدور حکم شود در این بخش ناباورانه شاهدیم علاوه بر معیار قرار دادن شک به جای احراز، بند پ این اصل که اشعار می دارد: «در صورت عدم وجود هرگونه دلیل، مبنی بر احراز و انتساب تخلف، دانشجو برای اثبات برائت خود نیاز به ارائه دلیل ندارد» حذف شده است.

ب) حذف بند ث از اصل حق بر رسیدگی منصفانه در شیوه نامه که بیان می داشت: «ادله ابرازی و استنادی علیه دانشجو باید به گونه‌ای باشد که به دور از هرگونه شک و شبهه و شائبه و تنها با برداشت متعارف و معقول، اثبات کننده تخلف ادعایی باشد و آزار وی و اجبار به اقرار به هر نحو و به هر منظور ممنوع است.»

آنچه که در تغییرات اِعمال شده در آیین‌نامه جدید مبرهن است، اعمال قوانینی سخت‌گیرانه و موضع گرفتن یک جانبه در برابر حقوق دانشجویان است که به نظر می‌رسد اعمال این قوانین بیش از اینکه یک آیین‌نامه انضباطی باشد، تداعی گر مجازات و شیوه‌ای از خشونت است.  

اگر تاریخ را آموزگار انسان بدانیم، در مقدمه کتاب سه جلدی «اسنادی از جنبش دانشجویی در ایران»  به چاپ و انتشار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌خوانیم: 

«در کشورهایی که اصول دموکراسی حاکم نباشد و احزاب سیاسی و مطبوعات به‌عنوان مهم‌ترین شاخصه‌های آن شکل نگرفته باشند، بسیاری از حرکت‌ها و جنبش‌های سیاسی از جانب دانشجویان و استادان دانشگاه‌ها و مراکز علمی که بخش غالب قشر روشنفکر جامعه را تشکیل می‌دهند بروز پیدا می‌کند.  در ایران عصر پهلوی که حکومت حتی الامکان از فعالیت احزاب غیردولتی و مطبوعات مستقل جلوگیری می‌کرد، دانشگاه‌ها به مرکز اصلی فعالیت‌های سیاسی تبدیل شده و غالب گروه‌های سیاسی مخالف حکومت، از طریق حرکت‌های دانشجویی به مخالفت با اقدامات حکومت مرکزی می‌پرداختند.»

با در نظر داشتن این یادداشت باید گفت، دانشجویان و دانشگاهیان از گذشته تاکنون همیشه مغز متفکر و بیدار جامعه بوده‌اند و جنبش دانشجویی ایران سند و تاییدی بر این گفته است که در تاریخ این سرزمین، عمده تحولات سیاسی، تاریخی و فرهنگی به واسطه حضور دانشجویان رقم خورده است و به عبارت دیگر پویایی، آرمان خواهی و حق طلبیِ دانشجویان چیزی جز امری مسلم در راستای مسئولیت و رسالت دانشجو و دانشگاه نیست و کوتاه اینکه: حق‌طلبی هیچ‌گاه تسلیم خشونت نمی‌شود.  

هنوز پاسخی در پرسش و اعتراض شورای‌های صنفی دانشجویان و اساتید معترض به آیین‌نامه جدید انضباطی توسط متولیان امور آموزشی داده نشده بود که خبری جدید با عنوان «لغو برگزاری آزمون آیلتس در ایران؛ شایعه یا واقعیت؟» منتشر شد و پس از آن، دکتر غلامرضا یادگارزاده، رئیس مرکز المپیاد دانشجویی و امور آزمون‌های بین‌الملل سازمان سنجش آموزش کشور، در این رابطه اظهار کرد: «نظارت و تذکر به مراکز برگزاری آزمون، پیگیری قانونی موارد تقلب و افشای سؤال، مذاکره با موسسه IDP و تلاش برای عمل به مفاد قانون منع انحصار و تسهیل رقابت به منظور پایان دادن به مشکلات و حواشی آزمون آیلتس صورت گرفته است و ثبت‌نام داوطلبان آزمون آیلتس از اول اسفندماه ۱۴۰۱ به صورت موقت متوقف شده است.»

 اگرچه شرکت در آزمون آیلتس تنها محدود به دانشجویان و قشر دانشگاهی نیست، اما انتشار این خبر در میان دانشجویان بازتابی گسترده را به همراه داشته، زیرا به نظر می‌رسد این اقدام نیز روشی برای محدود کردن دانشجویان و مانع از خروج آن‌ها از کشور به منظور ادامه تحصیل یا مهاجرت است. در این رابطه بسیاری از دانشجویان، لغو برگزاری آزمون آیلتس را به‌عنوان «غل و زنجیر کردن دانشجویان و مانع اندازی‌های پی دی پی برای جلوگیری از خروج آن‌ها» می‌دانند و می‌گویند موقت بودن به چه معناست؟ بازه زمانی مشخص برای لغو برگزاری آزمون از اول اسفندماه تا چه تاریخی است؟ و این پرسشی است که رئیس مرکز المپیاد دانشجویی و امور آزمون‌های بین‌الملل سازمان سنجش در صحبت‌های خود هیچ اشاره‌ای به آن نکرده است.  

علاوه بر این، اگرچه لغو برگزاری آزمون آیلتس دشواری‌هایی را برای دانشجویان یا دانش آموختگانی که برای شرکت در این آزمون برنامه‌ریزی کرده بودند به همراه دارد، اما مسئولین باید در نظر بگیرند که آمارها نشان می‌دهد تعداد بسیاری از دانشجویانی که با هدف ادامه تحصیل یا مهاجرت از کشور خارج می‌شوند بدون شرکت در این آزمون و تنها با اثبات سطح توانایی خود در تسلط به مهارت‌های زبان خارجی، مجوز خود را از دانشگاه و موسسات خارجی دریافت می‌کنند. در نتیجه، لغو برگزاری آزمون آیلتس، تصویب آیین‌نامه انضباطی جدید یا  مواردی از این دست نه تنها باعث ایجاد احساس پایبندی و شور نشاط در محیط‌های دانشگاهی نمی‌شود، بلکه باعث ناامیدی و برخی رفتارهای سو در میان دانشجویان می‌شود. 

امید است که به‌جای اتخاذ روش‌های محدود کننده، در اندیشه آباد کردن زیرساخت‌ها و چاره‌ای بر پایه مفاهیم امنیت، صلح و آزادی باشیم.

منبع : «آیین‌نامه انضباطی دانشجویان»