
به گزارش ثریا - یکی از موضوعات مهم در حوزه علم و فناوری رعایت اخلاق در پژوهش توسط پژوهشگران است که نقش مهمی در جلب اعتماد مردم به علم و افزایش کیفیت پژوهشهای کشور ایفا میکند. به همین دلیل آمار مقالات سلب اعتبارشده همواره زیر ذرهبین قرار دارند و همواره توسط سیاستگذاران، مدیران، پژوهشگران بررسی و پیگیری میشوند.
سلب اعتبار، بازپسگیری، یا ریترکت شدن مقالات؛ زمانی اتفاق میافتاد که مجلات علمی شواهدی را پیدا کنند که نشان دهد نویسندگان یک مقاله از کدهای اخلاق حرفهای تخطی کردهاند یا مرتکب بدرفتاریهای علمی شدهاند. این بدرفتاریها میتوانند شامل خطاهای سهوی، دادهسازی یا دستکاری غیر اخلاقی دادهها، سرقت علمی (از خود یا دیگران)، نشر تکراری یا فاش نکردن تعارض منافع و موارد دیگری باشد. همچنین ممکن است سلب اعتبار یک مقاله به درخواست نویسندگان خود مقاله اتفاق بیفتد.
با توجه به اهمیت این موضوع، در گفتگو با دکتر پیمان صالحی معاون پژوهشی وزیر علوم آمار مقالات سلب اعتبارشده ایران و جایگاه ایران از نظر این نوع مقالات را بررسی کردیم.
دکتر پیمان صالحی با اشاره به تغییر قوانین سلباعتبار (ریترکشن) مقالات گفت: نکتهای که در مورد این موضوع وجود دارد این است که این روزها قوانینی در دنیا برای ریترکت مقالات در حال اجرا است که ۲۰ سال پیش این قوانین وجود نداشت. برای مثال، عنوان میشود که اگر کسی هفت کلمه پشت سر هم از مقاله دیگری کپی کند، این به معنی تقلب علمی است، در حالی که این قانون ۲۰ سال پیش وجود نداشت. در حال حاضر، این قوانین در دنیا اجرایی میشود و در مقالات گذشته افراد جستجو و این قوانین را اعمال میکنند.
کسی که مقاله سلباعتبار شده دارد؛ لزوماً متقلب نیست
وی افزود: حتی رئیس دانشگاه استنفورد یا برخی برندگان جایزه نوبل به خاطر مقالات ریترکتشده با مشکلاتی روبرو شدهاند؛ بنابراین، اولین نکته این است که فکر نکنیم کسی که مقاله ریترکتشده دارد، لزوماً متقلب است.
ایران چند مقاله سلب اعتبارشده دارد؟
معاون وزیر علوم در موردآمار مقالات سلب اعتبار شده ایران گفت: ما یک بررسی ویژه در این خصوص انجام دادهایم. در اسکوپوس از ابتدای شروع تا امروز حدود ۹۷۰ هزار مقاله از ایران به چاپ رسیده است و تا کنون بر اساس تعداد مقالاتی که ما در اسکوپوس منتشر کردیم، ۱۰۴۰ مقاله ریترکت شده است. نسبت به ۹۷۰ هزار مقاله منتشر شده ایران، تعداد مقالات ریترکتشده زیاد نیست، هرچند از نظر ما حتی یک مقاله ریترکتشده هم نباید وجود داشته باشد.
ناآگاهی پژوهشگران از قوانین جدید
وی با تاکید بر اینکه بیشتر مقالات سلب اعتبار شده پژوهشگران ایرانی، به دلیلی بیاطلاعی از قوانین بوده است، اظهار کرد: ما در بررسیها مشاهده کردهایم که بیش از ۹۵ درصد این موارد به دلیل عدم اطلاع از قوانین بوده است. مثلاً یکی از مقالاتی که اخیراً ریترکت شده، مقالهای از یکی از اساتید معتبر بوده که به دلیل سهلانگاری دانشجوی او این اتفاق افتاده است. در این مقاله، دانشجو به اشتباه تصویری از چند لوله آزمایش با رنگهای مختلف را برای زیبایی از مقاله یک فرد دیگر برداشته و استفاده کرده بود. استاد هم تصور کرده بود که این تصویر برای پژوهش خودشان است. این موضوع مصداق ریترکشن و سلب اعتبار مقاله است ولی اینطور مواقع در واقع یک اشتباه عمدی نبوده و به دلیل عدم آگاهی از قوانین اتفاق افتاده است.
صالحی ادامه داد: بیشتر مقالات ریترکتشده به دلیل استفاده از تصاویر و نمودارها از منابع دیگر بدون ذکر منابع بوده است. زمانی که مقالهای منتشر میکنید، شما مالک آن نیستید و حقوق مالکیت معنوی آن متعلق به ناشر است. حتی یک پژوهشگر نمیتواند از مقاله خودش که قبلاً منتشر شده، یک نمودار کپی کند. چون مالکیت مقاله در اختیار ناشر است و باید از ناشر اجازه گرفت.
وی افزود: بنابراین، خیلی از افرادی که در گذشته مقالاتی چاپ کردهاند، ممکن است امروز متوجه شوند که قوانین جدید کپیرایت و حقوق مالکیت معنوی را رعایت نکردهاند، به خصوص در زمینه استفاده از تصاویر و نمودارها. این مسئله حتی در مورد مقالات قدیمیتر نیز صدق میکند. در حالی که ۳۰ سال پیش چنین قوانینی وجود نداشت.
معاون وزیر علوم خاطر نشان کرد: در سال گذشته در نشست علم و فناوری برای جامعه که در ژاپن برگزار شد و در مورد اخلاق علمی بود، من این موضوع را مطرح کردم. گفتم که قوانین جدید که مقالات گذشته را بررسی میکند درست نیست.
ممکن است در آینده مقالات بیشتری نیز سلب اعتبار شود
به گفته صالحی؛ امروز حتی هوش مصنوعی به صورت فعالانه برای شناسایی تخلفات علمی در مقالات جستجو و تخلفات را شناسایی میکند. بنابراین ممکن است در آینده بیشتر مقالات از اینچنینی ریترکت شوند.
معاون پژوهشی وزارت علوم با تاکید بر اینکه ریترکت مقالات در سطح جهانی، حتی برای برندگان جایزه نوبل هم اتفاق افتاده است؛ گفت: بنابراین باید توجه داشته باشیم که این موضوع نباید بیش از حد بزرگ شود. در عین حال، ما باید مراقب باشیم که تخلفات علمی هرچند اندک هم انجام نشود. از این رو، در وزارت علوم در حال پیگیری و اتخاذ تدابیر جدید برای نظارت بر اخلاق علمی هستیم. بررسی ما در وزارت علوم نشان میدهد که اکثر این مسائل سهوی بوده است با این وجود این موضوع نافی وظایف ما نسبت به موضوع اخلاق در پژوهش نیست.
اقدامات وزارت علوم برای کاهش تخلفات علمی
وی با اشاره به راهاندازی سامانهای برای آموزش اخلاق در پژوهش افزود: یکی از این اقدامات ما در این زمینه راهاندازی سامانه «آوا» در ایرانداک است که سال گذشته راهاندازی شده و بهزودی میبایست تمامی دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اعضای هیئت علمی این دوره را بگذرانند. این سامانه آموزشهای آنلاین در زمینه اخلاق علمی را ارائه میدهد و شامل ۱۱ بخش مختلف است که هر بخش آن شامل یک امتحان آنلاین است.
صالحی اظهار کرد: یکی دیگر از پیشنهاداتی که ما به دفتر نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاهها ارائه کردیم این بود که در دورههای دانشافزایی اعضای هیئت علمی، به بخش اخلاق علمی توجه بیشتری شود و یک بخش از دورههای مهارتافزایی و دانشافزایی اعضای هیئت علمی به آموزش اخلاق علمی اختصاص یابد. در این زمینه، مدرسین ما این دورهها را ارائه خواهند داد تا آگاهیهای لازم منتقل شود.
وضعیت تخلفات پژوهشی در ایران بحرانی نیست
معاون وزیر علوم تاکید کرد: با این حال؛ باید تاکید کنم که اگرچه که حتی یک تخلف هم زیاد است ولی موارد تخلف علمی بسیار نادر هستند و وضعیت بحرانی نیست. مواردی که پیش آمده، بیشتر ناشی از ناآگاهی بوده است. در حال حاضر چین، هند، عربستان سعودی و ایالات متحده آمریکا آمار ریترکشن بالاتری از ما دارند.
وی افزود: دلیل اینکه کشورهای اروپایی در زمینه ریترکشن بهتر عمل کردهاند این است که بسیاری از ضوابط ریترکشن (سلب اعتبار) و موضوع اخلاق در پژوهش را خودشان پایهگذاری کردهاند. به همین دلیل زودتر این مباحث را به دانشجویان و پژوهشگران آموزش میدهند.
صالحی خاطر نشان کرد: به نظر من این منصفانه نیست که قوانین امروز را عطف به ماسبق کنیم و مقالات ۱۰-۱۵ سال پیش را شخم بزنیم که ببینیم بداخلاقی علمی دارند یا نه؛ آن زمان اصلاً کسی از این قوانین اطلاع نداشت.
منبع : وزارت علوم
برگزاری دومین کنگره بینالمللی هوش مصنوعی در علومپزشکی
دانشگاه جامع علمی کاربردی در کنار ملت ایران در حماسه ۲۲ بهمن
دعوت وزیر علوم از دانشگاهیان برای حضور در راهپیمایی ۲۲ بهمن
ارائه نسخه بهروزرسانیشده نقشه جامع علمی کشور تا حدود یک ماه آینده
مدارس غیردولتی با انسجام و همدلی نشان دادند که پای کار انقلاب ایستادهاند
گنجاندن هوش مصنوعی و تحول دیجیتال در فهرست دروس دانشگاه تهران
ظرفیت دانشگاههای مجازی جهان اسلام برای تحقق مرجعیت علمی ایران
دیدار دختر رئیس جمهوری با خانواده دانشآموزان جانباخته کرمانی
انتخاب اتوبوس دانش آموزان کرمانی برای یک سفر طولانی اقدامی نادرست بود
ادغام واحدهای پیام نور با دانشگاههای دیگر سلب هویت این دانشگاه محسوب میشود/هیچ مرکزی از دانشگاه حذف نمیشود
تجدید میثاق خانواده دانشگاه آزاد اسلامی با آرمانهای امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی
سازمان سنجش: تغییر برنامه زمانی هیچ یک از آزمونهای کشوری امکانپذیر نیست
کمربند ایمنی به موتورسیکلتهای اسپرت اضافه شد؟
تصویر تازه از جنگنده نسل ششم چین بدون دم سنتی +عکس
اولین گوشی هوشمند دنیا را با این ظاهر عجیب این شرکت ساخت +عکس
علت توقف تولید جنگنده اف ۲۲ آمریکا فاش شد
چهره جدید شاسی بلند ژاپنی که نام ایرانی دارد+عکس
مقاله استاد صنعتی شریف روی جلد مجله معتبر بینالمللی شیمی نشست
کلاسهای درس دانشگاههای تهران امروز غیر حضوری شد
حرکت کاروان شریف به مقصد آزادی در جشن پیروزی
عرضه هفتادمین شماره سرو با عنوان آن که بر ظلمِ شب حملهور شد
مجموعهشعر وطن و تَن منتشر شد
فرصت ثبت نام در پنجاه و دومین آزمون دستیاری دوباره تمدید شد
آزمون ورودی جامعهالزهرا (س) به صورت مجازی برگزار میشود
ارتباط مؤثر بین دانشگاهها و صنعت نقش مهمی در جلوگیری از مهاجرت نخبگان دارد
فراخوان شرکت در مسابقه علمی و پژوهشی ارائه پایاننامه در ۵ دقیقه با موضوع ژاپن
وزیر آموزش و پرورش به مقام شامخ سپهبد شهید سلیمانی ادای احترام کرد
اشد برخورد با مقصران حادثه تصادف دانشآموزان کرمان
طرح مهر درخشان رضوی و تحقق عدالت آموزشی برای دانشآموزان عشایر/ ۱۴۰۰ دانشآموز عشایر زیارتاولی مهمان امام رضا (ع)
وزیر آموزش و پرورش وارد کرمان شد
وزیر آموزش و پرورش وارد کرمان شد
ترخیص همه مصدومان بستری شده حادثه واژگونی اتوبوس دانشآموزان کرمانی از بیمارستان
حال عمومی دانشآموزان حادثه دیده اتوبوس کرمان خوب است
حمایت از فرزندان دهکهای پایین برای جبران فقر یادگیری آنها/ شروع مداخلات آموزشی از ماه جاری
کمک ایتالیا به پناهندگان دانشجو
همکاری علمی برای ارتقاء سلامت شناختی در آموزش و پرورش استثنایی
نخبگان با معمار کبیر انقلاب تجدید میثاق میکنند
مادر ایلان ماسک شاکی شد
اپل یک غافلگیری جدید برای مشتریانش دارد
ترجمه مجموعه داستانکهای معاصر عربی چاپ شد
پای ایلان ماسک به ارتش آمریکا باز شد
کتاب چیستی تمدن منتشر می شود
سوخو ۷۵ روسی از راه رسید
دروس سطوح عالی و خارج قم امروز تعطیل است
وزیر علوم در جمع کاروان دانشگاهیان در مدینه حضور یافت
معرفی برگزیدگان سومین فراخوان طرح جذب استعدادهای برتر در دستگاههای اجرایی
درخواست دانشگاههای غیرانتفاعی برای اختصاص دوباره یارانه تغذیه دانشجویی
تبیین شرایط قبل و بعد از انقلاب، آگاهبخش حقانیت نظام است
درخواست تغییر زمان کنکور دکتری؛ آرزوی دور از دسترس
انقلابی در مدرسهسازی و کاهش شکاف آموزشی در ایران
چاپ کتابی درباره حفاظت از پرندگان و زیستگاههای حیات وحش
۱۹ بهمن ۵۷؛ بیعت همافران با امام و ادامه اعتراضات در تهران
جلسه هیئت امنای فرهنگستانها با حضور معاون اول رئیس جمهور برگزار شد
مدیر کل پشتیبانی امور فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم منصوب شد
نتایج نهایی آزمون دانشنامه تخصصی دندانپزشکی منتشر شد
نتایج اعتباربخشی ۸۰ دانشکده پزشکی کشور اعلام شد؛ تعداد مشروطیها کاهش یافت
حکمرانی زمینهساز ظهور، مردممحور است/ حکمرانی زمینهساز ظهور نیازمند ولایتمداری و مشارکت مردمی است
پاسخ رئیس مرکز رسانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به دغدغههای نمایندگان مجلس در خصوص مصوبه کنکور
دکتر شکرانی: نیاز به جنبش فرهنگی در ورزش داریم
نقش خانواده و نظام آموزشی در آموزش سواد رسانهای
هدیه سه مدرسه و یک ساختمان آموزشی خیرساز به آیندهسازان جنوب فارس
پیامنور: شهریه ثابت ماند؛ خبری از افزایش نیست
تاریخ وقایع اتفاقیه و سرنوشت آن پس از قتل امیرکبیر؛ رساندن اطلاعات ساده و قابل فهم به مردم
مذاکرات بازرگان برای تغییر رژیم در ایران و افشای هویت اشخاص خائن
۵۱ درصد مدارس کشور با مشارکت خیرین احداث شده/برنامه دولت، حذف مدارس کانکسی است
انقلاب اسلامی خودباوری را در محققان، اساتید و دانشجویان تقویت کرده است
درهای پژوهش به روی حوزویان باز است / فقه نیاز به بالندگی دارد
تجلیل از دو شخصیت برجسته حوزوی در همایش کتاب سال حوزه
این یک توپ بازی نیست، یک پهپاد است که با دست پرتاب میشود+عکس
افتتاح ۴ طرح عمرانی و آموزشی توسط وزیر آموزش و پرورش در گراش
دانشآموزان اهل تحقیق و تبیین در مدرسه انقلاب، جهاد علمی را جریانسازی میکنند
چاپ کتاب سیاستمدار بیایمان کانادایی درباره رسیدن به تسلا
حوزه علمیه به فقاهت و نیازهای نظام توجه دارد
ایران پس از انقلاب اسلامی در عدالت آموزشی و آموزش عالی موفق بوده است
سهم زنان از جمعیت دانشجویی و هیئت علمی چقدر رشد داشت
حاجیبابایی رئیس فراکسیون فرهنگیان شد
اعلام تعداد بازمانده از تحصیل در دوره ابتدایی/ وجود بیش از ۷۰ هزار مدرسه ابتدایی در کشور
مشارکت فعال سازمان سنجش در پیشرفت کشور با کیفیت بخشی به نظام آموزشی
مرکز توسعه کسب و کار صنعت ۴در دانشگاه تهران افتتاح شد
مدارس با رویکرد قرآنی برای تربیت ۱۰ میلیون حافظ راهاندازی میشوند
مشخصات و تصویر ماشین جدید ایران خودرو+عکس
تصویر تازه از جنگنده نسل ششم چین بدون دم سنتی +عکس
صیاد 3F نسخه ضد بالستیک موشک صیاد در سامانه ۱۵ خرداد
نسل جدید وانت جدید تویوتا غول پیکر و قوی+عکس
این یک توپ بازی نیست، یک پهپاد است که با دست پرتاب میشود+عکس
پرجمعیتترین استان کانادا قراردادش را با استارلینک فسخ کرد
چهره جدید شاسی بلند ژاپنی که نام ایرانی دارد+عکس
باهوشترین حشره دنیا این جانور است
لقمه عجیب یک شه مار کالیفرنیایی که کار دستش داد+عکس
موشک ایرانی عماد با بردی ۱۷۰۰ کیلومتر و قابلیت حمل کلاهک+عکس
اولین گوشی هوشمند دنیا را با این ظاهر عجیب این شرکت ساخت +عکس
علت توقف تولید جنگنده اف ۲۲ آمریکا فاش شد
مادر ایلان ماسک شاکی شد
تولید آهن سبز در این کشور آغاز شد
کمربند ایمنی به موتورسیکلتهای اسپرت اضافه شد؟
پای ایلان ماسک به ارتش آمریکا باز شد
اهرام مصر در مریخ کشف شد+عکس
هوش مصنوعی چینی به داد اپل رسید
دانشگاه جامع فرهنگیان تهران ایجاد میشود
نگاهی به کارنامه تئودور نولدکه، پژوهشگر قرآن و شاهنامه
نقش گردش سپهر در سرنوشت شخصیتهای شاهنامه
پاسخ هوش مصنوعی چینی به یک سوال سوژه شد+عکس
تصویر شیرین از کوچکترین جانباز ایران
مهلت ثبت نام در آزمون کارشناسی ارشد گروه علوم پزشکی ۱۴۰۴ تمدید شد
معلم با حقوق اندک نمیتواند انگیزه لازم برای آموزش داشته باشد
نشستی برای بوف کور
افتتاح ۴ طرح عمرانی و آموزشی توسط وزیر آموزش و پرورش در گراش
مدارس با رویکرد قرآنی برای تربیت ۱۰ میلیون حافظ راهاندازی میشوند
زندگینامه خودنوشت مارتین بوبر به کتابفروشیها آمد
آمادگی فرهنگستان علوم برای همکاری با وزارت آموزش و پرورش
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.