به گزارش ثریا، محمد نصیری(رضی)، معاون آموزشی دانشگاه ادیان و مذاهب در یادداشتی به شبهاتی در مورد قیام عاشورا پاسخ داده است؛
برخی از محققان در ارزیابی سیاسی واقعه کربلا، بر این باورند که رفتن امام حسین(ع) به عراق مصلحت نبود، برای آشکار شدن درستی یا نادرستی این سخن باید به پرسشهای زیر پاسخ گفت:
الف ـ آیا جز رفتن به عراق، امکان اقدام دیگری برای امام وجود داشت؟
ب ـ آیا پیش بینی سامان دادن انقلاب علیه یزید و تشکیل حکومت در عراق قابل دفاع است؟
در پاسخ بدین پرسشها توجه به چند نکته سودمند می نماید:
۱- خطر کردن و حرکت در سایه سنگین احتمال ناکامی، بخشی از ماهیت فعالیتهای سیاسی است. کسانی که برای گرفتن قدرت، با هدف خوب یا بد فعالیت می کنند، همیشه با احتمالها سروکار دارند. در عالم سیاست، حتی موفقترین افراد و مردمی ترین آنها نیز همواره در معرض احتمالات، دشواریها و حتی از دست دادن همه چیز هستند. از این رو نباید گمان کنیم که تنها بایستی با یقین صد در صد حرکت کرد. چنین کاری دور از واقعیات تاریخی و ناشی از ساده اندیشی در ماهیت فعالیتهای سیاسی است.۱
۲- برای امام حسین(ع) تن دادن به کمترین سازش با یزید و هیئت حاکمهاش قابل تصور نیست. امام در پی چاره ای است تا خود حاکمیت را به دست گیرد. این طرح قابل تغییر نبود. بنابراین هر پیشنهادی که به نحوی آن را خدشهدار سازد، از نظر امام محکوم و غیرقابل پذیرش است.
۳- یزید اجازه نمی داد شخصیتی چون امام حسین(ع) با او بیعت نکند و آسوده به زندگی خود ادامه دهد. او در اندیشه کشتن امام بود.
۴- امید مقاومت در حجاز آن روز وجود نداشت. امام ناگزیر باید ضمن پذیرش این حقیقت، به حفظ حرمت حرم نیز بیندیشد. بدین سبب، در برابر اعتراض ابن عباس فرمود: دو وجب دورتر از مکه کشته شود، بهتر از آن است که یک وجب دورتر کشته شود.
پس تنها عراق می توانست، به عنوان کانون شیعیان، مورد توجه امام قرار گیرد، با اوج گرفتن دعوت کوفیان درصد پیروزی احتمالی افزایش یافت، البته کوفیان پیشتر در دو آزمون زمان امام علی(ع) و امام حسن(ع) ظهوری ناموفق داشتند، ولی آیا امام(ع) باید به سابقه بد کوفیان می نگریست یا وضعیت فعلی آنان؟ افزون بر این اگر امام به عراق نمی رفت، آیا تاریخ نگاران و محققان پرسشهای زیر به عنوان اعتراض، نمی نگاشتند:
۱- چرا به نامه های مردم و ارزیابی مسلم پاسخ مثبت نداد؟
۲- آیا اگر به عراق نمی رفت، پیروز نمی شد؟
۳- چرا اجازه نداد در حجاز به دست عمال یزید کشته شود؟
مسأله آگاهی پیشین امام(ع)
مسأله غیب و آگاهی پیشین امام از حوادث کربلا از مسائلی است که در بررسی این واقعه به بروز اختلاف در تحلیلها انجامیده است. روایاتی که خود جنبه تاریخی نیز دارد به صراحت یا اشاره حماسه کربلا را قبل از وقوع آن پیش گویی کرده است.۲
در اینجا پرسش اساسی این است: آیا امام از اول به قصد کربلا حرکت کرد یا نه؟ اگر بر فرض به قصد کربلا حرکت نکرد، آیا هدفش کشته شدن بود، با آنکه می دانست کشته می شود؟ ۳ و به عبارت دیگر اگر امام پیش از حرکت به سمت عراق از تحقق این رویداد آگاه بود، فرض پیروزی سیاسی، چیرگی بر دشمن و حتی تعقیب هدف سیاسی مشخص و تشکیل حکومت، نادرست می نماید. به سخن دیگر چگونه ممکن است کسی از شهادت خود آگاه باشد و در عین حال هدف سیاسی مشخصی را دنبال کند؟
در پاسخ بدین پرسش، از زوایای مختلف دیدگاههایی ابراز شده است. این دیدگاهها به اختصار عبارت است از:
الف ـ گروهی از اساس آگاهی پیشین را انکار می کنند، در این صورت تحلیل سیاسی مسأله با دشواری خاصی روبرو نمی شود.
ب ـ دسته ای معتقدند امام حسین(ع) به صورت کلی از شهادت خبر داشت، ولی جزئیات زمانی و مکانی آن را نمی دانست. با این فرض نیز میتوان نوعی هدف سیاسی مشخص را تا قبل از رسیدن به کربلا و تطبیق آن اخبار کلی بر حادثه ای که در شرف انجام است در نظر گرفت، این هدف می تواند تشکیل حکومت باشد.
ج ـ جمعی معتقدند می توان هدف را چنان تعریف کرد که این نوع آگاهی پیشین سازش داشته باشد. اگر هدف چیرگی بر فرمانروا باشد، به نظر می رسد دست کم در ظاهر با تعارض رو به رو میشویم، ولی اگر هدف نوعی ایثار برای به راه انداختن یک جنبش انقلابی باشد، شهادت خود یک هدف سیاسی خواهد بود، البته مشکلی که در اینجا وجود دارد آن است که باید این برداشت سیاسی را برداشت حداقل دانست، به عبارت دیگر قیام امام صرفا جنبه انکار وضع موجود دارد، اما در جهت اثبات موقعیت جدید، چیزی را اثبات نمیکند و معلوم نیست منطق شهید و هدف عالی شهادت تنها انکار وضع موجود، بدون طرح و تدبیر مطلوب، باشد، آن هم از شخصیتی چون امام حسین(ع).
د ـ براساس دیدگاهی که هدف امام را امر به معروف و نهی از منکر می داند، شامل کردن هدف امر به معروف و نهی از منکر به گرفتن حکومت، نمیتواند گریزگاه امنی برای پرسشهای مورد بحث باشد، زیرا در این صورت پرسش آغازین باقی است: با آگاهی از شهادت، چگونه می توان به برپایی حکومت اندیشید؟ بنابراین طرفدار چنین دیدگاهی راهی جز انکار آگاهی پیشین به صورت جزئی ندارد.۴
شهید مطهری که خود از طرفداران نظریه امر به معروف و نهی از منکر است، آگاهی پیشین امام(ع) را در سطحی خاص که به اعتقاد وی سطح معنویت و امامت است، میپذیرد و میگوید: از نظر تاریخی نمیتوان اثبات کرد که امام به قصد کربلا و یا با علم به کشته شدن حرکت کرد؛ بلکه از نظر تاریخی که ظواهر قضایا را نقل می کند، امام به طرف کوفه و قصد کوفه حرکت کرد و در اثر برخورد با حُرّ و اجازه ندادن حُرّ که امام از حوزه عراق خارج شود و حاضر نشدن امام که تحت الحفظ حُرّ به کوفه برود. راهی به طرف غرب و چپ جاده پیش گرفتند تا رسیدند به کربلا و در اثر نامه ابن زیاد، در آن محل متوقف شدند و از نظر علم به کشته شدن هم، تاریخ جز مخطور بودن و غیرقابل اطمینان بودن در این سفر را اثبات نمی کند.۵
پذیرش امر به معروف و نهی از منکر به عنوان هدف قیام امام حسین(ع) گام بلندی در جهت این برداشت سیاسی است که کربلا یک قضیه شخصی که تمام ماجرایش در یک آگاهی پیشین یا دستور ویژه برای رفتن به سوی شهادت خاتمه یابد، نیست.
استاد مطهری در نگرانی از برداشت صوفیانه و شخصی از حماسه کربلا و حساسیت و اهتمام به برداشت سیاسی میفرماید: یکی از اموری که موجب میگردد، داستان کربلا از مسیر خود منحرف گردد و از حیز استفاده و بهرهبرداری عامه مردم خارج شود این است که میگویند حرکت سیدالشهدا(ع) معلول دستور خصوصی در خواب یا بیداری به آن حضرت داده شده است. چه در این صورت دیگر نمی توانند او را مقتدا و امام خود در نظیر این عمل قرار دهند و نمی توان برای امام حسین(ع) مکتب قائل شد... . برخی برای اینکه به خیال خودشان مقام امام حسین(ع) را بالا ببرند، می گویند: دستور خصوصی برای مبارزه با شخص یزید و ابن زیاد بوده و در این زمینه از خواب و بیداری هزارها چیز می گویند ... هر اندازه در این زمینه خیالبافی بیشتر شود، از جن و ملک و بیداری و دستورهای خصوصی ...، این نهضت را بیمصرفتر می کند.
... ما شرقی ها مقام را به این می دانیم که گفته شود فلان شخص اهل مکاشفه است، اهل کرامت و معجزه است. جن در تسخیر دارد ... شک نیست که امام حسین(ع) دارای مقام ملکوتی است، اما او دارای مقام جمع الجمعی است، انسان کامل است... .۶
آن شهید والامقام، در بحثی دیگر ضمن خیانت بزرگ دانستن اندیشه کسانی که در صدد مکتب شهادت و جانبازی در راه عقیده و مقابله با ستمگران را به شخص امام حسین(ع) محدود سازند و به شکلی محترمانه دستور خصوصی جلوه دهند، می فرماید: فلسفه امامت و پیشوایی، نمونه بودن و سرمشق بودن است. امام انسان مافوق است نه مافوق انسان و به همین دلیل می تواند سرمشق بشود ... به هر نسبت که ما شخصیتها و حادثه ها را جنبه اعجاز آمیز و مافوق انسانی بدهیم، از مکتب بودن و از رهبر بودن و تکرارپذیر بودن خارج کرده ایم.۷
بدین ترتیب می توان حراست از دین، اتمام حجت با مردمی که نامهها و پیکهای متعدد فرستادند، تهدیدها و فشارهای حکومت یزید، امر به معروف و نهی از منکر، افشای چهره ضد دینی بنی امیه، ارائه سیمای خلیفه واقعی و امام راستین، تشکیل حکومت دینی، احیای حق، اصلاح امور امت، نجات مردم مسلمان از جهالت و سرگردانی، زدودن بدعتها و اجرای سنت پیامبر(ص) را از علل و انگیزه های قیام امام حسین(ع) برشمرد.
پی نوشتها:
۱- حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، رسول جعفریان، ص ۲۰۱(با اندکی تصرف)
۲- عبرات المصطفین، محمدباقر محمودی، ترجمه حسین ابن سعد، ج ۱، ص ۱۵۴ به بعد؛ تاریخ الطبری، ج ۴، ص ۲۹۱ و انساب الاشراف، ج ۴، ص ۸۲.
۳- حماسه حسینی، ج ۳، ص ۱۸۸.
۴- اقتباس از حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص ۲۴۲ ـ ۲۴۸.
۵- حماسه حسینی، ج ۳، ص ۱۸۸ـ ۱۸۹.
۶- همان، ص ۸۴ ـ ۸۷(با اندکی تصرف)
۷- همان، ص ۲۹۲(با اندکی تصرف)
خبرگزاری مهر
نوجوانان با «هفتخوان» به استقبال بزرگداشت فردوسی میروند
تأکید وزیر علوم بر رعایت اخلاق دیپلماسی علمی در پذیرش دانشجویان بینالملل
ساخت و تحویل ۷۰۰۰ مدرسه در دولت سیزدهم
آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت آموزش عالی در ایران ۸ خرداد برگزار میشود
۱۰ خرداد؛ برگزاری سومین کنگره شهدای دانشگاه آزاد
اعطای مالکیت ۱۴۰۰ واحد مسکونی به اعضای هیات علمی و کارکنان دانشگاه علامه
کارت آزمون استخدامی رشته شغل دبیری و هنرآموز منتشر شد
المپیاد علمی دانشجویان فرصتی برای اصلاح نگاه و تفکر علمی است
کارت شرکت در آزمون انتخاب سردفتر اسناد رسمی سال ۱۴۰۳ منتشر شد
وزیر سابق علوم: شهریههای دانشگاههای غیرانتفاعی کفاف هزینههای دانشگاه را نمیدهد
لزوم مدیریت رشتههای یک بار پذیرش در دانشگاههای غیردولتی و غیرانتفاعی همانند دانشگاه آزاد
ایجاد دو آزمایشگاه تخصصی برای توسعه میادین نفتی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر
شناسایی ۸۷۴ هزار بازمانده از تحصیل با کد ملی/ بازگشت این افراد به تحصیل امکانپذیر است
نظارت وزارت کشور بر تامین «امنیت» حوزههای آزمونهای نهایی/ همکاری فراجا و آتشنشانی
نماد سنت آموزش عالی در ایران در دانشگاه تهران رونمایی شد
ارائه مهلت جدید ثبت نام آزمون دکتری تخصصی داروسازی
نتایج پذیرش بدون کنکور دانشگاه تهران اعلام شد
دانشجویان یونانی شب گذشته در حمایت از فلسطین تظاهرات برپا کردند
تحصیل ۸ درصد دانشجویان کل کشور در دانشگاههای غیردولتی/صدور مجوز دانشگاه علوم پزشکی غیرانتفاعی
ترجمه ماجرای زندگی و آثار الیور استون منتشر شد
حضور نمایندگان دانشگاه سن پترزبورگ روسیه در دانشگاه صنعتی شریف
حافظ» جلوتر از همه شاعران و نویسندگان ایرانی!
مناظره با گزاره «مداخله دولت در حوزه نشر از هر جهت زیانبار است» با حضور دو گروه از دانشگاههای الزهرا و تهران، در سیوپنجمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران برگزار شد.
دستگاهها برای کمک به آموزش و پرورش فراتر از سخن گام بردارند
امروز؛ آخرین مهلت ثبتنام دانشجویان در المپیاد ورزشهای فناورانه
دانشکده رسانه فارس دانشجو میپذیرد
آغاز توزیع کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش از امروز
۱۰۷۳ مدرسه کانکسی بالای ۱۰ دانشآموز تا مهر امسال ساماندهی میشوند
نحوه انتخاب موضوعات پایان نامه برای پذیرش دانشجوی استاد محور
پرونده چهارمین مسابقه خودنویس در نمایشگاه کتاب تهران بسته میشود
بزرگداشت فردوسی در تماشاخانه مهر حوزه هنری برگزار میشود
نیاز سالانه سازمان نوسازی مدارس به ۱۶۸ هزار میلیاردتومان اعتبار/ساخت ۲۰۰ مدرسه بزرگ در سال جاری
تقدیر وزیر علوم از شیمیدانها / درخواست کمک برای دانشجویان علوم پایه/ تحقیر کمدین یهودی
اساسنامه سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور ابلاغ شد
مصدومیت جزیی ۱۰ دانشجوی دانشگاه رازی در پی ریزش بخشی از سقف کاذب
دنبال تجمیع دانشگاههای آزاد نیستیم/ ایجاد سرای نوآوری
دستگیری چهار نفر در ارتباط با فروش سوالات آزمون وکالت
آزمون ارتقای دستیاران تخصصی دندانپزشکی چهارم مرداد برگزار میشود
به دنبال افزایش وام دانشجویی هستیم/ خوابگاههای دانشجویی باید نوسازی شوند
جشن دخترونه در صحن دانشگاه تهران برگزار شد
استور بازی موبایل ایکس باکس در تابستان از راه میرسد
جو بایدن خودروسازهای چینی را نقره داغ کرد
کاسبی عجیب و پرسود چند ایرانی در آمازون+عکس
اشتباه بیسابقه گوگل سالمندان را سردرگم کرد
اسقبال گسترده مردم از تاکسیهای رباتیک گوگل
نمره صفر برای غیبت در امتحانات خرداد
تأمین 63 درصد بودجه دانشگاه فرهنگیان همچنان از محل حقوق دانشجومعلمان
زاکربرگ میخواهد این شبکه معروف خبری را بخرد
درخواست 7 هزار دانشجومعلم برای حذف کسورات مطابق با رأی دیوان عدالت اداری
خداحافظی حجت الاسلام و المسلمین محمدی عراقی از عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی
اجازه ایجاد مدرسه غیردولتی در فضای تجاری یا مسکونی؛ دستورالعمل مدارس استیجاری تدوین شد
«اساسنامه سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور» ابلاغ شد
رضایت داوطلبان آزمون استخدامی آموزش و پرورش
کنکور 1404 چگونه برگزار میشود؟
مشاهیر ادبی مثل حافظ و سعدی به صورت نمادین در نمایشگاه کتاب تهران قدم میزنند.
معاون دانشجویی دانشگاه شریف منصوب شد
نگاهی به بخش دیجیتال سی و پنجمین نمایشگاه کتاب تهران
یک عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی از این شورا خداحافظی کرد
بن خرید رسانهها برای نمایشگاه کتاب ۴۰۵ هزار تومان است، نه یک میلیون تومان!
با صدرا ساختارهای منجمد و سنتی را میشکنیم
برگزاری اجلاسیه سراسری مدیران گروههای آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی در شیراز
تازههای شعر کانون پرورش فکری رونمایی میشوند
همکاری دانشگاه امیرکبیر با شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی
دانشنامه دانشگاه جامع علمی کاربردی غیرقابل جعل میشود
مرکز نشر دانشگاهی هزینه های مخالفت در آمریکا را رونمایی میکند
آزمون ارتقا دستیاری دندانپزشکی مردادماه برگزار میشود
ضرورت سرمایه گذاری و حمایت ویژه از رشته های علوم پایه
اعطای بورس فلسطین به دانشجویان فلسطین و حامیان مردم غزه
دفع حملات سایبری به دانشگاهها پس از عملیات وعده صادق
اعطای گرنت خاتم به طرحهای برگزیدگان کنگره شیمی
گسترش همکاری معاونت فرهنگی وزارت بهداشت و سازمان فنی و حرفه ای
رهبر انقلاب از نمایشگاه کتاب تهران بازدید کردند
این داستان با قتل یا مرگی خودخواسته آغاز میشود
لزوم اصلاح اساسنامه صندوق ذخیره فرهنگیان مبتنی بر شرایط روز
بحران هزینههای تحصیل برای دانشجویان انگلیسی
واگذاری تصمیمگیریهای آموزش عالی به کار گروههای استانی
دانشجویان در شش محور در کرسیهای آزاد اندیشی با هم رقابت میکنند
ترفند مخفیانه و زشت اپل در فروش یکی از محصولاتش لو رفت+عکس
راحتترین و کمصداترین کابین متعلق به این خودرو است+عکس
تصویر ناسا از شفق قطبی بر فراز لهستان پربازدید شد+عکس
کاسبی عجیب و پرسود چند ایرانی در آمازون+عکس
چطور شد که شفق قطبی در ایران دیده شد؟ +عکس
اپل برای ساخت و پخش تبلیغات زشتاش عذرخواهی کرد
استور بازی موبایل ایکس باکس در تابستان از راه میرسد
تصویر ناسا از شفق قطبی بر فراز لهستان پربازدید شد+عکس
به روزرسانی طوفانی واتساپ تغییرات اساسی در ظاهرش ایجاد کرد+عکس
هوش مصنوعی قرار است انسانها را نابود کند؟
ترفند مخفیانه و زشت اپل در فروش یکی از محصولاتش لو رفت+عکس
برنامه وزارت علوم برای طرح امریه دکتری استعدادهای درخشان
نشان ملی معلمی بهزودی در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب خواهد شد
شخصیت دختر کاپشنصورتی با گوشواره قلبی رونمایی شد
مجموعه ۱۴ جلدی به دنیا آمدهام رونمایی میشود
زاکربرگ میخواهد این شبکه معروف خبری را بخرد
پورعباس با حکم رئیس جمهور رییس سازمان سنجش شد
ضرورت دستیابی به روش های کاربردی در آموزش مداوم پزشکی
مدیران دانشجویی دانشگاهها زمینه زیست سالم دانشجویی را فراهم کنند
مقدمات ملی شدن صنعت نشر فراهم است
بررسی صلاحیت نامزدهای دومین آئین اعطای نشان عالی دانش دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران
دریافت پول هنگام ثبتنام صرفا برای کتاب، بیمه و فرم مدرسه مجاز است
صحرایی: لایحه تقویت مدارس دولتی به مجلس خواهد رفت
تحویل حدود ۱۲ هزار کلاس درس به دانشآموزان در مهرماه
اشتباه بیسابقه گوگل سالمندان را سردرگم کرد
امسال ۱۰۲ هزار معلم جذب آموزش و پرورش میشوند
زمان انتشار نتایج اولیه کنکور ارشد و معرفی شدگان دکتری اعلام شد
تاسیس کرسی آموزش زبان فارسی در دانشگاههای زیمبابوه
تشریح جزئیات برگزاری مجدد نوبت اول کنکور برای داوطلبان سیلزده
دانشگاه علامه طباطبایی میزبان سومین دوره از جشنواره برهان است
تمام اقدامات برای دستیاران پزشکی/ از افزایش حقوق تا بورسیه تحصیلی
شفق قطبی برای اولین بار در ایران هم دیده شد+عکس
مشارکت حدود یک میلیون نفر از دانشآموزان و فرهنگیان در طرح مسطورا
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.