به گزارش ثریا برنامه تلویزیونی «درسگفتار» شبکه چهار در هفته جاری به بررسی گونههای غربشناسی با حضور حجتالاسلام حبیبالله بابایی عضو هیئتعلمی و مدیر گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پرداخت. از آثار وی میتوان به دو کتاب «کاوشهای نظری در الهیات و تمدن» و «تمدن و تجدد در اندیشه معاصر غرب»، اشاره کرد. همچنین مقالات متعددی از بابایی به چاپ رسیده است که در این میان میتوان به دو مقاله عیار و اساس در اسلامی بودن تمدن، و تمدن در طبقهبندی علوم اسلامی اشاره کرد.
وی در این «درسگفتار»، طی پنج جلسه به موضوع گونههای غربشناسی می پردازد. در اولین جلسه مقدمات بحث غربشناسی. در جلسه دوم مروری بر غربشناسی تاریخی، در جلسه سوم به غربشناسی موضوعی، چهارمین جلسه به غربشناسی انتقادی و جلسه پایانی به غربشناسی تطبیقی اختصاص خواهد یافت.
در گزارش پیشرو خلاصهای از دو جلسه اول این «درسگفتار» ارائه میشود؛
ضرورت غربشناسی
قبل از ورود به موضوع اصلی این بحث، یعنی گونههای غربشناسی ابتدا باید به این سؤال پاسخ داد که چرا غرب برای ما مسئله است؟ ضرورت پرداختن انسان مسلمان ایرانی به موضوع غربشناسی چیست؟ در پاسخ به این سؤال چندین دلیل را میتوان ذکر کرد:
۱. حضور تمدن و فرهنگ غرب در زندگی امروز انسان ایرانی، حقیقتی انکارناپذیر است. ازاینرو تعیین نسبت ما و غرب در عرصه فرهنگ و تمدن ضروری مینماید که این امر مستلزم شناخت غرب است.
۲. امروزه طیف وسیعی از تئوریهای عقبماندگی مسلمانان وجود دارد که در بیشتر آنها غرب بهعنوان یک معیار و شاخص برای سنجش عقبماندگی و یا پیشرفت تمدنها پذیرفته شده است. این کار تا چه اندازه مجاز است؟ پاسخ به این سؤال نیز مستلزم شناخت غرب و تمدن آن است.
۳. هویت امروز ما از سه وجه متفاوت شکل گرفته است. هویت ایرانی، هویت اسلامی و هویت مدرن. بدیهی است که اگر بخواهیم هویت خودمان را بهدرستی تعریف کرده و دچار التقاط در هویت و تذبذب شخصیتی و فرهنگی نشویم، ناگزیریم که هر سه وجه سازنده هویت خود را بهدرستی بشناسیم.
۴. خلافگوییها، نگاه خام سادهانگارانه و سادهسازیهایی که از غرب در جامعه ما صورت پذیرفته نتیجهای جز توصیفهای سطحی و نقدهای بیپایه از غرب نداشته است. و این خود عاملی است که ما را یک گام به سمت غربزدگی سوق میدهد.
۵. شناخت ما از غرب تنها از دریچه نگاه اندیشمندان غربی حاصل شده است. این شناخت بهتمامی از طریق نوشتهها و تحقیقاتی که در موطن غرب صورت گرفته صورت گرفته است و این ما را کفایت نمیکند. ما ناگزیریم که در بستر بوم و فرهنگ خودمان غرب را شناخته، چالشهای آن را رصد کرده و نقدهای متفاوتی را ارائه کنیم.
مفهوم غربشناسی
غربشناسی، شناختی است از سوی یک مسلمان شرقی یا ایرانی که از هویت ارتباطی غرب که برآمده از افکار، سیاستها، ادیان، فرهنگها، جنگها و تحولات کلان موجود در غرب میباشد؛ ایجاد میشود. این هویت ارتباطی همواره در رفتوبرگشت بین نظر و عمل در غرب رخ داده است.
این شناخت باید همه ابعاد فلسفه، تاریخ، تحولات سیاسی، اقتصاد، هنر، فرهنگ عمومی و اخلاق غرب را شامل شود و درنهایت همه این موارد را در یک منظومه واحد مشاهده و تحلیل کند. در غیر این صورت نقد غرب، نقدی غیرواقعی خواهد بود.
غربشناسی تاریخی
هویت امروز غرب ریشه در گذشته تاریخی غرب دارد و کسی که از گذشته تاریخی غرب بیخبر باشد از غرب امروز شناخت صحیح و عمیقی به دست نخواهد آورد. غربشناسی تاریخی مروری است بر تاریخ تمدن غرب که از قرن ۱۲ قبل از میلاد آغاز شده و تا دوران معاصر ادامه دارد.
بهطورکلی در بررسی سیر تحولات فکری غرب با ادوار تاریخی زیر مواجهیم:
دوران باستان: آنچه امروز در دنیای غرب مشاهده میشود ریشه در این دوران دارد. عصری که از سده هفتم و یا هشتم قبل از میلاد مسیح آغاز شده و دورههای شکوه امپراتوری روم، پیدایش مسیحیت و زوال امپراتوری روم را در بر میگیرد و با آغاز قرونوسطی پایان مییابد. یونان باستان، دیگر تمدن مهم در اروپای عصر باستان است. بسیاری، یونان را زادگاه فلسفه میدانند و بخش اعظمی از آثار ارزشمند فلسفی نیز حاصل تلاش فیلسوفان یونانی است. اما بااینهمه نکتهای که میبایست مورد توجه قرار گیرد این است که تحولات اجتماعی و فرهنگی یونان باستان، مبتنی بر فلسفه نبوده است. بلکه این تحولات مبتنی بر جریان سوفسطایی است. مسائلی همچون انسانگرایی، نسبیت، اصالت لذت، نژادپرستی و جنگ ازجمله مسائلی هستند که در این دوره نیز مورد توجه و اندیشهورزی هستند و لذا میتوان گفت که این مسائل هیچگاه از تاریخ اندیشه غرب جدا نبوده است.
قرونوسطی: ظهور اسلام در این دوره رخ میدهد. از اواخر قرن یازدهم میلادی جنگهای صلیبی میان مسلمانان و مسیحیان درمیگیرد و تا اواخر قرن سیزدهم ادامه مییابد. شکلگیری این جنگها به دعوت پاپ صورت گرفت و زمینه رسیدن مسیحیت غربی به قدرت سیاسی را فراهم کرد. نقش مسیحیت در راهاندازی جنگهای صلیبی و شکلگیری تمدن امروز غرب انکارناپذیر است. لذا این انگاره که غرب با کنار نهادن مسیحیت، به پیشرفت دستیافت، گزاره چندان موجهی نیست. مسیحیت همواره برای غرب جدید ضروری بوده و هر جا که غرب جدید نیاز به حضور داشته، حضور مسیحیت نیز ضروری و لازم بوده است.
رنسانس: رنسانس یا دوره نوزایی را سرآغاز عصر مدرنیته میدانند. درواقع، رنسانس را میتوان دوران گذار بین قرون وسطی و دوران جدید دانست. در این دوره که از قرن ۱۴ تا قرن ۱۶ میلادی را در بر میگیرد اروپا دستخوش تغییر و تحولات عظیمی در حوزههای علم، ادبیات و هنر میگردد. درنهایت این دگرگونیها زمینه اصلاحات مذهبی در اروپا را فراهم آورده و به عصر روشنگری در اروپا میانجامد.
دوره اصلاحات دینی: در این دوره کلیسا و آموزههای مسیحی دستخوش برخی اصلاحات میگردند. این اصلاحات نهتنها دینی که اقتصادی نیز هستند. این تحولات منحصر به کلیسا و عقاید مسیحی نیست، بلکه یک تحول و انقلاب اجتماعی عظیم است. پسازاین دوره سه انقلاب در غرب رخ میدهد:
انقلاب سیاسی: اولین انقلاب، انقلاب سیاسی است که ابتدا در آمریکا و در بین سالهای ۱۷۵۷ تا ۱۷۸۹ رخ میدهد. در طی این انقلاب ۱۳ ایالت آمریکای شمالی از پادشاهی انگلستان جدا شده و عملاً آمریکا به استقلال میرسد. دومین انقلاب، انقلاب فرانسه است. این انقلاب در سال ۱۷۸۹ آغاز شده و به امپراتوری ناپلئون ختم میشود. این دو انقلاب بخشی از غرب جدید را پیریزی می کنند.
انقلاب فلسفی: انقلاب دوم انقلاب فلسفی است که در قرن هجدهم رخ داده و بنمایه عصر روشنگری محسوب میشود. در طی آن پایههای اندیشه سنتی شکسته شده و راه برای عبور از سد جزماندیشی هموار میگردد.
انقلاب صنعتی: انقلاب سوم انقلاب صنعتی است. این انقلاب در طی دو دوره، فرایند مدرن شدن را که توسط دو انقلاب دیگر پیریزی شده، تکمیل میکند. دوره اول از نیمه قرن هجدهم تا نیمه اول قرن نوزدهم را شامل میشود. در این دوره انگلیس آغازکننده و طلایهدار تحولات صنعتی شگرفی است که او را به اولین قدرت صنعتی جهان بدل میکند. پسازآن این انقلاب به اروپا و آمریکا رسیده و بدینسان انقلاب صنعتی دوم در طی سالهای ۱۸۸۰ تا ۱۹۱۰ میلادی، در آلمان و آمریکا رخ میدهد.
شناخت دنیای مدرن، بدون در نظر گرفتن این سه انقلاب ناممکن است؛ چراکه مجموعه این اصلاحات و انقلابها دنیای مدرن را خلق کردهاند. در اینجا منظور از دنیای مدرن و یا عصر مدرنیته دورانی است که از رنسانس آغاز شده و تا قرن بیستم میلادی ادامه دارد.
قرن بیستم تحولات بسیار فشرده و متراکمی دارد. تحولاتی که گویی بیش از ظرفیت یک قرن است! انقلاب روسیه، جنگهای جهانی و دنیای جدید پسازآن، مناقشات اعراب و اسرائیل، قدرت گیری آمریکا، جنگ سرد، جنگ ویتنام، انقلاب اسلامی، فروپاشی شوروی، و آغاز عصر نوین اطلاعات و ارتباطات تنها برخی از این تغییرات و تحولاتاند.
در این میان، وقوع جنگهای جهانی در قرن بیستم شوک بزرگی را برای عقلانیت مدرن به ارمغان آورد. چراکه به نظر میرسید عقل مدرن توانایی نظم بخشیدن به دنیای مدرن را ندارد. بدینگونه تلاش و کوششی که در طی ۵ قرن، توسط نخبگان غربی و در راستای بنیان نهادن دنیایی بر اساس عقل به عمل آمده بود؛ ناکام مینمایاند.
حال و در آغاز قرن بیست و یکم مسائل و چالشها جدیدی فراروی دنیای مدرن قرار گرفته است: آلودگی محیطزیست، جهانیشدن، افزایش جمعیت، کاهش ذخایر انرژی، فقر و تروریسم، و درنهایت تقابل اسلام و غرب. اینها فقط بخشی از مشکلات و مسائلی است که پیشروی انسان مدرن قرار دارد و هر روز ابعاد جدیدتری پیدا کرده و رفتهرفته جدیتر میشود.
برنامه تلویزیونی «درس گفتار» به تهیه کنندگی سیدشهاب لاجوردی توسط مؤسسه آفاق حکمت اندیشه اسلامی تولید شده و از شنبه تا پنجشنبه ساعت ۱۶ از شبکه چهار سیما پخش و روز بعد ساعت ۱۰ صبح، بازپخش میشود.
منبع: خبرگزاری مهر
بورسیه دانشجویان اخراج شده از دانشگاههای آمریکا
انتشارات موزه انقلاب با ۴۷ اثر چاپ اولی به نمایشگاه کتاب میآید
افشای رازهای دوبلین در نمایشگاه کتاب تهران
خواسته اصلی دانشجویان آمریکایی و اروپایی، همبستگی با ملت فلسطین است
عدم استفاده بهینه از منابع موجب کاهش بهرهوری در دانشگاهها میشود
تلاش سیا برای دزدیدن زیردریایی هستهای
پیش بینی دانشمندان درباره مرگ زمین و پایان حیات
سدان ال ۹۰ هم بومی سازی شد+عکس
خودروی شیک خارجی که نوه پژو ۴۰۵ است+عکس
برگزاری آزمون میان دوره پیش کارورزی پزشکی؛ ۱۷ خردادماه
کشف اتفاقی یک شهاب سنگ در لرستان+عکس
دانشگاه تربیت مدرس در میان برترین دانشگاههای ایران در نظام رتبهبندی سکیمگو
تشکیل کارگروهی در وزارت آموزش و پرورش برای عملیاتی کردن فرامین رهبری
شبهات دانشآموزان زیاد اما عمق کمی دارد/ برنامهریزی برای اوقات فراغت تابستان دانشآموزان
نمایشگاه کتاب تهران متعلق به جریان فرهنگ و ادب کشور است
رمان تو خواب میکاییل هستی رونمایی میشود
برگزاری مسابقه رباتیک ورزشی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر
رشتههای پزشکی براساس نیاز کشور و تعداد داوطلبین ساماندهی میشود
کمبود یک هزار عضو هیات علمی در دانشگاه فنی و حرفه ای
اجرای شیوهنامه نظام استاد شاگردی در دانشگاه آزاد اسلامی
جدول زمانبندی نقل و انتقال دانشجویان پزشکی/ آخرین مهلت ثبت نام
برای اولین بار در ایران آزمون بورسیه باهچه شهیر برگزار می شود
آگهی/ خرید بهترین تشک طبی
آزمون میان دوره پیش کارورزی پزشکی ۱۷ خردادماه برگزار میشود
شیوه نامه افزایش حقوق و دستمزد سال ۱۴۰۳ دانشگاه آزاد تشریح شد
۲۴۰ رشته محل دانشگاه آزاد در واحدهای بزرگ ادغام شد
شخصیت قصههای ایرانی بر روی پوستر نمایشگاه کتاب
شرایط دریافت وام دانشجویی چیست؟
افزایش حضور دانشگاههای ایرانی در رتبهبندی آسیایی تایمز ۲۰۲۴
کمبود ۷۰ هزار نیروی پرورشی و مشاور در مدارس
دولت سیزدهم مجدانه بهدنبال ارتقای منزلت و معیشت معلمان است
علوم پایه نیازمند بودجه مناسب است/باید تصمیمات بزرگ گرفته شود
شورای راهبردی دانشکده علوم خانواده درمسیر شکلگیری/برخی شخصیتهای حقوقی عضویت را نپذیرفتند
جذب سرباز امریه در سازمان جهاددانشگاهی صنعتی شریف
استقبال کم فرهنگیان از طرح بکارگیری دوباره بازنشستگان/ نرخ حقالتدریسها، علت عدم استقبال
حضور گروههای مردمی در فعالیتهای پرورشی
رایگان بودن مدارس سمپاد برای دانشآموزان ۴ دهک اول/ والدین تخلفات را اطلاع دهند
سرکوب دانشجویان آمریکایی حامی فلسطین با لابی رژیم صهیونیستی صورت میگیرد
نشریات دانشجویی روایتگر جنبشهای دانشجویی در حمایت از غزه باشند
پیام تسلیت رییس دانشگاه تهران در پی درگذشت دانشجوی نخبه
در نشست هماندیشی وزرای ادوار وزارت علوم چه گذشت؟
کسب چهار افتخار علمی بینالمللی توسط عضو پیوسته فرهنگستان علوم
ضرورت مشارکت ذینفعان حوزه علوم انسانی در تدوین سیاستها
ماده واحده «اصلاح ماده 4 آییننامه شورای تخصصی حوزوی»
صدور مجوز اجرای ۲۴دوره کوتاه مدت اشتغالمحور در دانشگاه علمی کاربردی
انتشار کلید اولیه پنجاه و یکمین دوره آزمون دستیاری پزشکی
در چهلوششمین دوره مسابقه ریاضی دانشجویی در سطح کشوری، ۴ دانشجوی دانشگاه کاشان حضور یافتند و از این میان، ۲ نفر موفق به کسب مدال شدند.
درِ دانشگاههای ایران به روی دانشجویان معترض آمریکایی باز شد
موافقت دولت با راهاندازی دانشگاه فرهنگیان در گلپایگان
بیرون کردن دانشجویان فرانسوی توسط پلیس پاریس
مقایسه صحنه اعتراضات دانشجویی در ایران و آمریکا
ژاپن به دنیال اینترنت نسل ششم است
اعلام نتایج اولیه آزمون دستیاری پزشکی در نیمه دوم خرداد
شیوه صحیح امر به معروف و نهی از منکر مطابق با سیره امام صادق (ع)
اطلاعات فاش شده درباره پرچمداران ۲۰۲۴ هواوی +عکس
اعلام جدیدترین نتایج اعتباربخشی دانشکدههای پزشکی کشور
آمار نهایی انتخاب رشته در آزمون دکتری سال ۱۴۰۳ اعلام شد
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
اسپاتیفای یکی از قابلیتهای خود را بیخبر پولی کرد
فشارهای اتحادیه اروپا عملکرد اپل را تغییر داد
چینیها از کپی تسلا رونمایی کردند+عکس
جزئیات هوش مصنوعی آیفون فاش شد
ظاهر عجیب جدیدترین خودروی فراری با یک موتور ۱۲ سیلندر+عکس
دمای عجیب و غریب این سیاره گازی در فضا ثبت شد
۸۰۰۰ هزار سال پیش چگونه انسانهای اولیه به این غار تاریک در فرانسه رفتند
ناسا یک پیام از فضا در نزدیکی زمین دریافت کرد
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
اقدامات وزارت بهداشت برای افزایش امید و انگیزه دستیاران پزشکی
به تشکلهای دانشجویی گرنت اعطا میشود
۷۵ دانشگاه ایرانی در میان برترینهای آسیا در رتبهبندی تایمز
نشست «سواد بصری در مد و لباس» برگزار میشود
اولین نکوداشت روانشناسان رضوی برگزار می شود
پذیرش دانشجوی دکتری در پژوهشگاهها قانونی است
جزییات برگزاری کنکور مجدد برای داوطلبان سیل زده اعلام شد
کتاب چشمها تنها برای دیدن نیستند منتشر شد
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
بازگشت سونی اکسپریا به یک طراحی جدید+عکس
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
همه اجساد در خاک این شهر تجزیه نمیشود و سالم میماند+عکس
این پهپاد ایرانی به دشمنان فرصت فرار نمیدهد+عکس
سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟
نکته عجیبی که در تلویزیون ۴K هواوی خبرساز شد
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
سلاح قدیمی و کوچک اوکراینیها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس
چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس
ویژگیهای خاص ساعت گران قیمت گواردیولا+عکس
ملاقات ستاره دنباله دار با ماه و مشتری و اورانوس+عکس
تعرفه وحشتناک جیمیل با هوش مصنوعی اعلام شد
ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس
گوگل جایگزین یورگن کلوپ سرمربی لیورپول میشود
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
اطلاعات فاش شده درباره پرچمداران ۲۰۲۴ هواوی +عکس
جزئیات هوش مصنوعی آیفون فاش شد
داخل ساختمانهای عجیب با علامت X در چین چه خبر است؟ +عکس
خودروهای ایرانی چشم کرهشمالی را گرفت+عکس
پیش بینی دانشمندان درباره مرگ زمین و پایان حیات
سدان ال ۹۰ هم بومی سازی شد+عکس
فشارهای اتحادیه اروپا عملکرد اپل را تغییر داد
کشف اتفاقی یک شهاب سنگ در لرستان+عکس
ژاپن به دنیال اینترنت نسل ششم است
تلاش سیا برای دزدیدن زیردریایی هستهای
چینیها از کپی تسلا رونمایی کردند+عکس
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.