به گزارش ثریا در سال های اول استقلال که قزاقستان چند مذهبی به عنوان یک کشور سکولار شکل گرفته بود، گسترش جنبش های رادیکال موجبات از بین بردن اصول «هویت قزاقستان» را فراهم کرده بود.

در همین راستا، برای مقابله با این روند، دولت اقدامات گسترده ای را برای ترویج سیاست های عمومی در حوزه دین، با هدف تقویت اصول سکولار و محدود کردن تأثیر جنبش های مخرب مذهبی در دستورکار قرارداد. عواملی همچون گسترش جنبش های مخرب مذهبی، آزادی انجمن های مذهبی، ورود بدون مانع مبلغان خارجی به کشور، پایین بودن سطح سواد مذهبی جمعیت و عدم نظارت بر تحصیلات دینی شهروندان قزاقستانی در خارج از کشور، دلایل اصلی ترویج ایدئولوژی افراطی در میان مردم بود. در همین راستا دولت به مقابله با گسترش ایدئولوژی های مخرب پرداخت. نظارت بر موسسات آموزشی دینی و فعالیت های انجمن های دینی را تشدید کرد و یک چارچوب قانونی برای مقابله با افراطیون و تروریسم شکل داد. با توجه به حمله های تروریستی در سال های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ در شهرهای آتیراو، آقتوبه، طراز و در استان آلماتی (در مجموع ۱۴ حمله تروریستی صورت گرفت که در نتیجه آن ۷۰ نفر جان باخته، از جمله ۵۱ نفراز عاملان و ۱۳ نفر از نیروهای قزاقستانی و ۶ نفر غیر نظامی)، در سال ۲۰۱۶ در آقتوبه (۱۷ نفر جان باخته اند و بزرگترین حمله تروریستی در قلمروی قزاقستان شناخته شد) اصلاحات لازم در تشکلات ضد تروریستی کشور اعمال شد.

همچنین برخی از قوانین در رابطه با اقدامات ضد تروریسم اصلاح شده است. به ویژه، مبانی خدمات نهادهای ضد تروریسم مورد بازنگری قرار گرفته است. علاوه بر نیروهای مسلح، جلوگیری از اقدامات تروریستی به عنوان یک اولویت مهم در نظر گرفته شد همچنین توجه ویژه ای به بهبود فعالیت های سیاسی، اقتصادی، حقوقی، اجتماعی، آموزشی، تبلیغی نهادهای دولتی شد. در ماه سپتامبر سال ۲۰۱۳، «برنامه دولت مبارزه با افراط گرایی مذهبی و تروریسم در جمهوری قزاقستان برای سال های ۲۰۱۳-۲۰۱۷» به تصویب رسید. این برنامه دولتی شامل شیوه ها و روش های نو سازماندهی فعالیت های نهادهای دولتی برای مقابله با افراط گرایی مذهبی و تروریسم، از جمله اقداماتی برای افزایش سواد دینی مردم بود.

مقابله با افراط گرایی و تروریسم در اولویت سیاست دولت در حفظ امنیت ملی و معنوی قزاقستان قرار دارد. در این راستا، اقدامات گسترده ای برای مبارزه با تمام انواع افراط گرایی و تروریسم انجام می‌شود. با توجه به اهمیت مبارزه با افراط گرایی مذهبی، نخستین رئیس جمهور قزاقستان به منظور اطمینان از هماهنگی فعالیت های ضد تروریستی، حکم شماره ۵۸۸ مورخ ۲۴ ژوئن ۲۰۱۳ سال تحت عنوان «مقررات تأیید مرکز ضد تروریستی جمهوری قزاقستان» را امضا کرد. مرکز ضدتروریستی جمهوری قزاقستان که در قالب جدید شکل گرفته است، به مدیریت و هماهنگی فعالیت های دولت و جامعه در مقابل تروریسم و افراط گرایی به عنوان تهدید اصلی ملت می پردازد. مرکز ضدتروریستی بطور منظم جلساتی را با هدف تعیین اقدامات به منظور تقویت همکاری های بین ادارات و سیستم ملی در مبارزه با تروریسم و افراط گرایی برگزار می کند. این مرکز همچنین به طور مستقیم به برطرف ساختن موانع برای مقابله با تروریسم و افراط گرایی می پردازد. در حال حاضر تمام جنبه های مقابله با تهدیدات تروریستی در قانون مشخص شده است.

در اقدامات ضد تروریستی توجه ویژه ای به محتوای اطلاعاتی و تبلیغاتی آن شده است. فعالیت های کمیته امور دینی وزارت اطلاعات و توسعه اجتماعی جمهوری قزاقستان با هدف آگاهی سازی دینی تحمل پذیر و ایجاد مصونیت در برابر ایدئولوژی رادیکال در جامعه انجام می گردد. این کمیته به منظور محافظت از جمعیت از تأثیر جریان های مذهبی غیر سنتی، منشورها، ادبیات و مطالب انجمن های مذهبی و همچنین منابع اینترنتی آنها را نظارت و تحلیل می کند مثلاً مطابق با نتایج سال ۲۰۱۵، محتوای ۶ هزار منبع اینترنتی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و بیش از ۳۰۰ مورد تخلف شناسایی شد، در سال ۲۰۱۶ حدود ۱۰ هزار منبع بررسی و ۱.۵ هزار مورد تخلف شناسایی شد، در نه ماه اول سال ۲۰۱۷ تقریباً در نیمی از ۵ هزار منبع مورد بررسی تخلف شناسایی شده است.

به منظور انجام تحقیقات دینی یک چارچوب قانونی متشکل از استانداردها و نحوه ها، مراحل و مکانیزم های انجام و سازماندهی تحقیقات تهیه شده است. این امر به طور قابل توجهی مانع از نفوذ ادبیات افراطی می شود. همچنین بر اساس نقشه راه اقدامات اجرای برنامه دولتی در زمینه عملیات ضد تروریسم و افراط گرایی دینی جمهوری قزاقستان برای سال های ۲۰۱۳-۲۰۱۷، ماده درسی «اصول دین شناسی» به برنامه آموزشی دانش آموزان سال ۹ مدارس اضافه شده است. موضوعی که به نوبه خود، به شکل گیری مصونیت نسل جوان در برابر ایدئولوژی جریان های مخرب از طریق آگاهی سازی از موقعیت سکولار دولت و ارزشهای سنتی جامعه، کمک می کند. پس از حمله های تروریستی در شهرهای آقتوبه و آلماتی، در سال ۲۰۱۷ نظریه سیاست دولتی جمهوری قزاقستان در حوزه دین برای سال های ۲۰۱۷-۲۰۲۰ تصویب شد. همچنین برنامه دولتی اقدامات ضد تروریسم و افراط گرایی برای سال های ۲۰۱۷ -۲۰۲۰ تدوین گردیدکه در ادامه برنامه جدید برای سال های ۲۰۱۸-۲۰۲۲ جایگزین آن شد.

نقش ادارات امور دینی مناطق در تحقق برنامه های مقابله با تروریسم و افراط گرایی دینی در قزاقستان، از اهمیت ویژه ای برخوردار است در این زمینه وظایف اصلی آنها به شرح زیر می باشد:

-بررسی وضعیت دینی مناطق موردنظر، از جمله، ارائه پیش بینی های مربوط به وضعیت دینی و پیشنهادات بهبود آن؛

- سازماندهی اقدامات اطلاع رسانی و آگاهی سازی هدفمند در زمینه پیشگیری از افراط گرایی و تروریسم؛

- پشتیبانی از سیاستگذاری دولت در حوزه دین در سطح محلی از نظر روش شناختی.

به منظور انجام بهتر این وظایف، مرکز بررسی موضوعات دینی تحت نظر ادارات امور دینی در مناطق و شهرهای با اهمیت، تأسیس شدند که دامنه و قابلیت های شهرداری ها را از طریق ادارات امور دینی گسترش می دهند. فعالیت این مراکز به صورت هماهنگی با کمیسیون های ضد تروریستی منطقه ای، شوراهای معاملات با انجمن های مذهبی و از طریق سازماندهی مشترک انجام می شودفعالیت های اصلی مراکز مقابله و پیشگیری از افراط گرایی مذهبی در سطح محلی به شرح زیر است:

- تشکیل پایگاه تحلیل وضعیت دینی منطقه با هدف بهبود فعالیت های نهادهای اجرایی محلی و مرکزی، همچنین، کمیسیون های ضد تروریستی، از جمله، اقدامات آگاهی سازی و تبلیغاتی هدفمند برای پیشگیری از افراطی دینی و تروریسم. این حوزه شامل تحقیقات جامعه شناختی و تحلیلی، بررسی های کارشناسی، نظارت بر رسانه ها و تحلیل و تجزیه محتوا می باشد که می تواند پایه ای برای مطالب تحلیلی باشد.

- سازماندهی اقدامات اطلاع رسانی و آگاهی سازی در مورد مسائل دینی. تشکیل گروه های اطلاعاتی و آگاه سازی و گروه های هدفمند و سازماندهی فعالیت های آنها بر اساس وظایف آنها، همچنین نظارت بر فعالیت این گروه ها و پشتیبانی اطلاعاتی. این حوزه شامل برگزاری سخنرانی ها، کمپین ها، دیدارها، مشاوره ها، نشست های مطبوعاتی، اجرای طرح های رسانه ایی، تعامل با مطبوعات و رسانه های الکترونیکی و فعالیت در اینترنت است.

- سازماندهی مشاوره های حقوقی-اطلاعاتی و روان شناختی همچنین اقدامات توانبخشی به قربانیان جریان های مخرب دینی. برای این منظور، این مراکز فعالیت مراکز مشاوره و توانبخشی در مورد مسائل مذهبی در مناطق و مراکز همیاری برای قربانیان جریان های مخرب مذهبی را هماهنگ می کنند.

- سازماندهی اقدامات توانبخشی اعضای جریان های مخرب دینی و ساماندهی خدمات مراکز توانبخشی و کمک به قربانیان جریان های مخرب دینی. همچنین برای تحقق مؤثر اقدامات ایجاد و تقویت روابط خوب بین پیروان ادیان در کشور، افزایش سواد دینی مردم باهدف جلوگیری از افراط گرایی و تروریسم مذهبی، آگاه سازی از مسائل دینی مورد توجه قرار گرفته است. این گروه ها شامل کارمندان نهادهای دولتی، کارمندان حوزه دین، دین شناسان حرفه ایی، نمایندگان سازمان های غیر دولتی و نخبگان محلی می باشد. این گروه ها در ۹ ماه سال ۲۰۱۷ بیش از ۲۳ هزار برنامه با شرکت ۱ میلیون قزاقستانی برگزار کرده اند. همچنین در سال ۲۰۱۳ با هدف ترویج دیدگاه دولت در رابطه با ادیان، سایت Kazislam راه اندازی شده است.

کانون تهدید علیه قزاقستان در خارج از کشور شامل جنگ علیه داعش در خاک عراق و سوریه، وضعیت نابسامان افغانستان و مهاجرت عناصر افراطی از منطقه سین‌کیانگ چین به جنوب قزاقستان است. با دستور نورسلطان نظربایف نخستین رئیس جمهور قزاقستان در اوایل سال ۲۰۱۹ عملیات ژوسان با هدف برگرداندن قزاقستانی ها از خاک سوریه به کشور صورت گرفت. در نتیجه این عملیات ۵۹۵ نفر، از جمله ۳۳ مرد، ۱۵۶ زن و ۴۰۶ کودک (۳۲ از آنها یتیم هستند) به وطن خود برگشته اند. به گزارش کمیته امنیت ملی کشور، تمام زنان و کودکان که برگشته اند، دوره های توانبخشی و سازگاری را گذرانده اند. ۳۱ مرد و ۱۲ زن به شرکت در فعالیت سازمان های تروریستی محکوم شده و پرونده ۱۴ نفر دیگر نیز در حال بررسی می باشد.

بنابراین اقدامات گسترده ای برای مبارزه با جریان های مخرب دینی و تروریسم در کشور انجام می گیرد و در نتیجه می توان گفت که در قزاقستان مدل خاص مقابله با افراط گرایی دینی و تروریسم شکل گرفته است.

منبع: خبرگزاری مهر