به گزارش ثریا مهدی محبتی، نویسنده و پژوهشگر ادبیات فارسی و دانشیار دانشگاه زنجان، در نشست «نیایشی در آثار عطار»، از سلسله نشستهای «آتش آه» که به صورت مجازی در شبهای ماه مبارک رمضان برگزار میشود، به ایراد سخن پرداخت.
وی در ابتدا بیان کرد: نیایشهای عطار از سنخ نیایشهای دیگر عرفا نیست، بلکه همسو با دلِ دردمند همه ما است و اینطور نیست که یکسری نیازهای انتزاعی و بیربط با زندگی باشد. نیایشهای عطار حرف دل ما انسانهایی است که امروزه گرفتار هستیم و نمیدانیم باید با خدا به چه صورت حرف بزنیم و این با نیایشی که انسان میخواند و لذت هم میبرد، اما احساس نمیکند بخشی از وجود خودش است تفاوت دارد. لذا نیایشهای عطار، دغدغههای انسان معاصر است. عطار هم میگوید خدایا نمیدانم چطور باید حرف بزنم که تو ناراحت نشوی و از طرفی هم، حرف دل خود را گفته باشم.
محبتی تصریح کرد: نیایشهای عطار نوعی ایجاد تعادل بین دو سویه وجود است. عطار اینطور نیست که جهان را یکسویه نگاه کند و مثلاً بگوید این جهان، جهان احسن است و ... ، خیر، عطار از چند جهت با خدا حرف دارد که به آن، گفتوگوهای تنهایی میگویند. عطار در همه آثار خود با خدا سخن میگوید و میشود گفت تمام آثار عطار، نیایشنامه است. از یکی از کتب عطار که مصیبت نامه است، نکاتی را تبیین میکنم تا مرادش از نیایش روشن شود.
این استاد دانشگاه گفت: در آغاز مصیبت نامه میگوید: «خالقا بیچاره کوی توام، سرنگون افتاده دل سوی توام؛ ای جهانی درد همراهم ز تو، درد دیگر وام میخواهم ز تو؛ رنج بردن کوی تو رنجی خوش است، درد تو در قعر جان گنجی خوش است؛ هرچه خواهی میتوانی کرد تو، نیست گَردان هر دمم این درد تو؛ گر نماند درد تو عطار را، او نخواهد کافر و دیندار را؛ درد تو باید که جان میسوزدش، پای بر آتش جهان میسوزدش؛ درد تو باید دلم را درد تو، لیک نه در خورد من در خورد تو».
محبتی افزود: عطار جهان را مصیبت میداند و در سه زمینه، دردها را مطرح میکند؛ یکی دردهای جسمی است که صبح تا شب اینها را میبیند. دوم، دردهای درونی است که آدمها سالم هستند و دنداندرد و ... ندارند، اما بیتاب هستند و سوم هم، دردهای اجتماعی است که این انسان از فقر رنج میبرد. بنابراین، این سه حیطه یک طرف ماجرا است و یک حیطه نیز این است که میگوید: خدایا چرا ما را خلق کردی و با این مقدمات میگوید: «در میان راه تنها ماندهام، کس ندارم بی سر و پا ماندهام».
وی تصریح کرد: پس از این مناجات باید وارد معرفتشناسی مناجاتهای عطار شویم که در سه حیطه است؛ یکی از در باب گفتارهایی است که در باب وجود دارد و دوم و سوم هم مواردی هستند که در مورد علم و معرفت و همچنین عرفان و شخص خودش مطرح میکند که حرفهای زیادی دارد. ذکر این نکته هم ضروری است که عطار در پرتو تلالو مولانا، قدری مغفول مانده و بیشتر روی مولانا تاکید شده که البته آفتاب تابانی هم هست، اما نباید عطار را که خورشید بزرگی است فراموش کنیم که حتی به عقیده بنده، عرفان، سبک و زبان عطار، با انسان مدرن همسوتر است. مرحوم فروزانفر در مورد عطار میگفت: از جمله آدمهایی است که باید ۵۰۰ سال بگذرد تا انسان به حرف او برسد. توجه کنید، کسی این را میگوید که تمام عمرش را روی مولانا گذاشته است.
این پژوهشگر ادبیات فارسی گفت: نکته دیگر این است که، عطار مجانینالعقلا را در همه کتبش مطرح میکند، اما بیشتر در مصیبتنامه این کار را میکند که یک نوع رویکرد است. برای اینکه خیلی از حرفهایی که قرار است در مورد الهیات، جامعه و ... ، بزند برای او همراه با دردسر خواهد شد و از اینرو، با این رویکرد سخن گفته است. در اینجا باید داستان کوتاهی از مصیبتنامه را نیز بخوانم که لحظه غرق شدن فرعون است. میگوید: «چون همی شد غرقه فرعون آن زمان، از لژن پر کرد جبریلش دهان؛ نیمه قول شهادت گفته بود، در دگر نیمه ز عالم رفته بود؛ از کرم گفتی که ای روح الامین، گر تمام این قول گفتی آن لعین؛ چارصد سالش گناه کافری، کردمی محو از کمال قادری». نوع نگرش عطار به این نیایش اینطور است که میگوید حتی ماندهترین و راندهترین آدمها از درگاه حق نباید نامید باشند و بعد به جبرئیل میگوید چرا دهانش را بستی که نتواند اغراق کند.
وی تصریح کرد: نکته دیگر، مسئله دخل و تصرفهایی است که ممکن است عطار در داستانهایی ایجاد کرده باشد که مولوی نیز از آن متأثر شده است، اما مولانا خیلی وارد نمیشود، چون خیلی باهوش است و یک مقدار وارد میشود. مثلا داستانی است که موسی(ع) میگوید خدایا چرا ظالمان را مسلط میکنی؟ سپس خیلی سریع داستان را تمام میکند، اما عطار با ترفند بیان و قصه در قصه کردن، سخن میگوید که بسیار پیچیده است.
محبتی بیان کرد: در اینجا باید از شیخ بهایی هم لطیفهای نقل کنم. اینطور نقل میکنند که روزی فرشتگان نشسته بودند و گفتند خدایا، بهترین جای بهشت برای کیست؟ خدا گفت نظر شما چیست؟ گفتند به نظر ما، برای برصیصای عابد است که یک مکروه هم انجام نداده است. اگر میشود جای او را به ما نشان بده. اینها خیال میکردند در بهشت یک خانه مجلل دارد، اما وقتی به او جایگاه برصیصا را نشان دادند، دیدند در گوشه شهر یک اتاق کوچک به او دادهاند. ملائکه گفتند یا حضرت حق، این جایگاه او است؟ فرمود این هم از لطف ما است. گفتند چرا؟ او که مکروهی هم انجام نداده بود. حضرت حق گفت ای جبرئیل به مأموریت برو. جبرئیل نزد برصیصا رفت. او نیز داشت نماز میخواند و سلام جبرئیل را جواب نمیداد. سجادهای از او بزرگتر پهن کرد و اگر برصیصا رکوعش ۱۵ دقیقه بود، جبرئیل رکوعش را ۳۰ دقیقه کرد و برصیصا جذب جبرئیل شد و بعد که فهمید این جبرئیل است، گفت حواسم نبود.
وی افزود: جبرئیل گفت میخواهم نزد خدا بروم، آیا حرفی داری؟ گفت بله، فقط اگر به حضرت حق رسیدی بگو، من این علفها را دور کلبهام برای اسب حقتعالی نگه داشتهام. جبرئیل گفت حقتعالی راست میگوید، همان مقداری که از تو داده هم از سر لطف او است. تو داری یک کسی را عبادت میکنی که خیال میکنی اسب دارد و ... . لذا نیایش تا متکی بر یک معرفت عمیق نباشد، میشود همین برصیصای عابد. از اینرو است که در فرهنگ ما میگویند یک ساعت تفکر درست، از ۶۰ سال عبادت ارزشمندتر است و دلیل چنین سخنی هم این است که به انسان جهت و مبنا میدهد.
این استاد دانشگاه گفت: اما یکی از جاهایی که عطار چالش میکند داستانی است که ابنعربی هم در فصوصالحکم آورده است. میگوید «نوح پیامبر چو از کفار رست، با چهل تن کرد بر کوهی نشست؛ برد یک تن زان چهل کس کوزهگر، برگشاد او یک دکان پر کوزه در؛ جبرئیل آمد که میگوید خدای، بشکنش این کوزهها ای رهنمای؛ نوح گفتش آن همه نتوان شکست، کین بصد خون دلش آمد بدست؛ گرچه کوزه بشکنی گل بشکند، در حقیقت مرد را دل بشکند؛ باز جبریل آمد و دادش پیام، گفت میگوید خداوندت سلام؛ پس چنین میگوید او کای نیک بخت، گر شکست کوزه چندست سخت؛ این بسی زان سختتر در کل یاب، کز دعایی خلق را دادی بآب؛ همتی را بر همه بگماشتی، لاتذر گفتی و کس نگذاشتی». در اینجا خدا به نوح(ع) میگوید تو راضی نیستی کوزهها را بشکنی، حال من چطور دلم میآید همه را به جهنم بیندازم و این معرفت عطار در این داستان است که بسیار دقیق و ظریف است.
وی تصریح کرد: نکته دیگر، در باب تذکرهالاولیا است که نوشته خود وی نیست و لابهلای آن، حرفهایش را زده است. بنابراین، عطار در تذکرهالاولیا جمعکننده حرفهای دیگران در مورد بزرگان است و میگوید در آغاز کودکی، میل عجیبی نسبت به این طایفه داشتم و روزی از بزرگی شنیدم که قصههای اولیا، جنود خدا در دلها است. وقتی دل انسان میگیرد و کم میآورد، به سراغ آنها میرود. مثلا ما از یک سرماخوردگی دچار مشکل میشویم، حالا این را با بایزید مقایسه کنید که اگر روزی به او بلا نمیفرستاد، میگفت خدایا، نان فرستادی خورش میباید. ما انسانهای قرن بیستویکم هر نوع مشکلی را بلا میدانیم و یک آدمهایی پیدا میشوند که میگویند زندگی بدون مشکل، اصطلاحاً وِل معطل بودن است و این نوع نگاه که از مشکلات استقبال کنیم، میتواند ما را محکم کند.
محبتی بیان کرد: عطار میگوید: ماندهام در اینکه خلق چرا دنبال دیدهشدن هستند و از قول فضیل عیاض نقل میکند که خدایا ای کاش نام من هم بر صحیفه وجود نمیآید و من بر هیچ کسی رشک نمیبرم، الا بر کسانی که اصلاً نیامدند و این مضمون را «وودی آلن» گرفته و در برخی فیلمهای خود استفاده کرده است. لذا حرفهای عطار، حرفهای بسیار مدرنی است و بههیچ وجه نمیتوان به آن وصف نیهیلیستی و ... افزود. کانت و امثال او، متفکرین بزرگی هستند، اما چه میشود که آثار کسی بعد از هزار سال، هنوز هم تازه است و نکتههایی دارد که در تنهایی، انسان را تقویت میکند.
شایان ذکر است سلسله نشستهای آتش آه به همت خانه اندیشمندان علوم انسانی، موسسه فرهنگی سروش مولانا و انجمن سروسایه فکن و با حضور جمعی از صاحبنظران و اساتید حوزه و دانشگاه و نیز متفکران ادیان و مذاهب منتخب اعم از شیعه و سنی، زرتشتی، کلیمی و مسیحی در طول ماه مبارک رمضان هر روز از ساعت ۱۸ و با دبیری الهام روستایی راد، بصورت مجازی و از طریق اینستاگرام خانه اندیشمندان و سروش مولانا برگزار می شود.
منبع: خبرگزاری مهر
احکام رتبهبندی ۱۰۰ هزار معلم بازنشسته اصلاح شد
سخنگوی وزارت آموزش و پرورش از اصلاح احکام رتبهبندی ۱۰۰ هزار معلم بازنشسته سالهای ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ خبر داد.
شاهنامه هنر فردوسی است و لاغیر
دستگیری متهمانی که برای تقلب در کنکور، رمز ارز میگرفتند
امکان افشای سوالات آزمونهای آموزش و پرورش غیرممکن شد/ سهم ۵۰ درصدی سوابق تحصیلی در کنکور
تدوین طرح مدرسه مجازی بزرگسالان برای کاهش تنوع مدارس
آزمونهای نهایی دانش آموزان به سازمان جدید سنجش واگذار می شود
انتشار فراخوان دورههای ۲۳ و ۲۴ جایزه مهرگان ادب
آمادگی رفع نیاز فناورانه سازمان سنجش در مقابله با تقلب کنکور
کلاهبرداری از داوطلبان کنکور با دریافت رمزارز و سکه طلا
اساسنامه سازمان ملی سنجش بعد از کنکور ابلاغ میشود
گوشی جدید وان پلاس با دوربین تله فوتو و ماکرو معرفی میشود+عکس
چراغهای خودروی جدید آئودی سخنگو هستند+عکس
سنگی که طلا نیست اما بسیار گران قیمت است+عکس
چرا سوئد در یک قدیمی ساخت بمب اتم منصرف شد؟
رونمایی شریک قبلی ایران خودروی از خودروی عجیب آفرودیاش+عکس
کشف یک سیاه چاله عظیم در نزدیکی زمین
کارکرد عجیب مایع ظرف شویی در هواپیمای بوئینگ
اینترنت استارلینک در این کشورها قطع میشود
مشکل بزرگ ناسا در مریخ که فعلا حل نشدنی است
بمب الکترومغناطیسی چطور منفجر میشود؟
شروع احداث و افتتاح ۲۷ کلاس درس در سفر رئیس سازمان نوسازی مدارس به هرمزگان
مرحله غیرمتمرکز المپیاد علمی دانشجویی ۳۱ فروردین برگزار میشود
مهلت ارسال ایده به ششمین دوره رویداد «از ایده تا بازار» تمدید شد
تعیین ظرفیت ۶۰۰ نفری در دوره فلوشیپ پزشکی سال ۱۴۰۳
مدارس تا فرارسیدن ایام امتحانات باید دایر باشند
پذیرش بدون آزمون قاریان و حافظان قرآن در دانشگاه فرهنگیان
نقش حمایتی خانوادهها از دانشآموزان در روزهای امتحانی
فردا؛ آخرین مهلت ثبتنام آزمونهای ورودی مدارس سمپاد و نمونه دولتی
انتشار مقاله استاد دانشگاه شریف در معتبرترین مجله انجمن فیزیک آمریکا
آگهی/ گیربکس سایکلو گومائو چه تاثیری در افزایش سرعت و کارایی صنایع دارد؟
سیزدهمین دوره جشنواره تیتر ۱۵ اردیبهشت ماه برگزار می شود
شیوهنامه مشوقهای خدمتی برای کسب مهارت دانشآموختگان دانشگاهی ابلاغ شد
اساتید دانشگاههای جهان صهیونیستها را تحریم کنند
منتخبین هجدهمین مسابقات ربوکاپ ۹ سهمیه جهانی دریافت میکنند
واگذاری مالکیت ساختمان سابق دانشگاه علمی کاربردی واحد استان اردبیل به دانشگاه محقق اردبیلی
جرائم متخلفان کنکور اعلام شد
تشریح مأموریت جهاددانشگاهی در راستای نیازهای کشور
بیانیه مدرسین دروس معارف اسلامی دانشگاههادر حمایت از حمله موشکی سپاه
مهلت ثبت نام در آزمون فلوشیپ پزشکی سال ۱۴۰۳ تمدید شد
۴۵ قفسه کتاب کانون در مدارس ۱۰ استان کشور جاگذاری شد
سامانه نقل و انتقال دانشجویان علوم پزشکی از یکم اردیبهشت فعال میشود
وزیر علوم بر پیگیری امور معیشتی یاوران علمی دانشگاهها تاکید کرد
طرح رتبهبندی و اعتبارسنجی مؤسسات آموزش عالی تهیه میشود
سهچهارم مسافران از اقامتگاههای غیررسمی و بدون مجوز استفاده کردند
گذر نهضت سوادآموزی از وضعیت حاضر به مدلهای جدید آموزشی طبق برنامه هفتم
تایید انتخاب ۱۰ رییس دانشگاه و مرکز آموزشی و تحقیقاتی کشور
زمان ثبت نام وام شهریه دانشجویی دانشگاه علمی کاربردی اعلام شد
شنبه آخرین مهلت ثبت نام برای امریه سربازی دانشگاه تهران
آزمونهای شبه نهایی از ۹۰ درصد محتوای برنامه و کتاب درسی است
امکان استفاده از تک ماده برای ۴ درس با نمره ۷ به بالا
بکارگیری معاون پرورشی در مدارس غیردولتی ضروری است
تاریخ طب در ایران معرفی و بررسی میشود
رونمایی از پلتفرم نشر دانشگاهی
مدارک مورد نیاز پذیرفتهشدگان آزمون استخدامی جهت بارگذاری در سامانه گزینش
تدوین طرح مدرسه مجازی در راستای کاهش تنوع مدارس
مهلت ثبت نام آزمون EPT اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ دانشگاه آزاد اسلامی تمدید شد
شورای تحقیق جذب هیات علمی تشکیل میشود
صدور مجوز راهاندازی مدارس سمپاد عشایری در سه استان کشور
جزئیات اعلام نتایج آزمون آموزگاری و حضور در مراحل مختلف استخدام
تداوم توزیع شیر رایگان در مدارس تا پایان امتحانات/ چالش تامین پاکت استریل شیر
تحلیل بیانات رهبر انقلاب در دیدار با دانشجویان/ پاشنه آشیل جهاد تبیین محیط دانشگاه است
شیوهنامه المپیاد ورزشهای فناورانه دانشجویی ابلاغ شد
واگذاری آزمونهای ارتقا و گواهینامه دستیاران پزشکی به دانشگاهها
جاماندگان نوبت دوم کنکور ۱۴۰۳، امروز و فردا نامنویسی کنند
قدرت نظامی ایران حرف اول و آخر را در منطقه میزند
زمان اعلام نتایج اولیه آزمون دکتری اعلام شد
پروژههای اولویتدار دانشگاه تهران تکمیل می شود
انجام عملیات «وعده صادق» مایه مباهات است
نشست شورای مسکن دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد
ایران جزء ۱۵ کشور برتر جهانی در جذب دانشجویان بین المللی
نتایج اولیه و زمان انتخاب رشته آزمون دکتری ۱۴۰۳ منتشر شد
کتاب ای کاش زودتر برای سوالات نوجوانان درباره حجاب منتشر شد
فلسفه عشق نقد و بررسی میشود
ورود شخصیتهای خارجی به محصولات خواب کودکان
دهمینجلسه درسگفتارهای سعدیخوانی برگزار میشود
طنز یعنی چه؟
شرکت هزار عضو هیات علمی در فرصتهای مطالعاتی جامعه و صنعت
شبیهسازی آزمونهای شبهنهایی با امتحانات نهایی/توصیه به دهم و یازدهمیها برای شرکت در آزمون
امسال ۷۰ هزار معلم جذب آموزش و پرورش می شوند
ایران چطور گنبد آهنین را در هم شکست؟ +عکس
تغییر شکل عجیب هرم بزرگ مصر+عکس
چرا آدم فضاییها خودشان را به انسانها نشان نمیدهند؟
آنچه درباره ناوگان پهپادی ایران نمیدانید+عکس
ستاره نوترونی مرده در کهکشان دوباره زنده شد+عکس
سنگی که طلا نیست اما بسیار گران قیمت است+عکس
قابلیت ارتباط ماهوارهای به گوشیهای گوگل اضافه شد
این موشک نیست یک هواپیمای خاص و پرسرعت است+عکس
گوشی جدید وان پلاس با دوربین تله فوتو و ماکرو معرفی میشود+عکس
مشخصات موشک سنگینی که دیشب روسیه پرتاب کرد+عکس
انفجار این بمب الکترومغناطیسی قربانیان را ۲۰۰ سال عقب میبرد+عکس
جزئیات اعلام نتایج آزمون آموزگاری و حضور در مراحل مختلف استخدام
ناگفتههای کسر ۱۰ میلیون تومان از حقوق دانشجومعلمان به عنوان مقرری ماه اول!
تفاوت موشکهای بالستیک، کروز و هایپرسونیک ایران در چیست؟
فعالیت دانشگاه بینالمللی زاگرس غیرقانونی اعلام شد
چهار تغییر در دانشگاه فرهنگیان
ترجمه روسی به فارسی دکتر ژیواگو منتشر شد
موشک ایرانیای که سامانه ضد موشک اسراییل را فلج میکند+عکس
مدیریت غذای دانشجویی احتمالا به وزارت علوم واگذار میشود
کسر ۴۵ درصد از حقوق دانشجومعلمان لغو شد
موتور خودروی فرمول یک در خودروی معمولی قرار گرفت+عکس
توسعه تضمین اشتغال با راهاندازی مراکز جدید در دانشگاه علمیکاربردی
جزییات نمایشگاه کار به میزبانی دانشگاه امیرکبیر اعلام شد
جهش علمی ایران نسبت به سرمایهگذاری مالی در دنیا بینظیر است
۴۵ درصد به دریافتی دستیاران اضافه شد
زمان برگزاری نخستین کنفرانس ملی مهارت اعلام شد
یک سیارک بزرگ به زمین نزدیک میشود
گوشیهای سامسونگ آیفون را شکست دادند
کتاب مهندسی مرجع جامع کنترل، در سیستم حمل و نقل چاپ و راهی بازار نشر شد
شاد به کاربرانش هشدار داد
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.