در یادداشتی به قلم آقای دکتر فرشاد مهدیپور، کارشناس مسائل سیاسی و استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به بررسی الزامات بازسازی انقلابی و عقلانی در حوزه فرهنگ پرداخته شده است.
برخلاف آنچه در سیاستگذاری از جنس عمومیاش گفته میشود، معمولاً، معضلهای فرهنگی و اجتماعی را نمیتوان حل کرد، امّا میتوان از دامنهشان کاست و آنها را به مشکلاتی خُردتر (که امید رفعشان میرود) تقلیل داد. بهدلیل سه گرفتاری همزمان که نظام سیاستگذاری فرهنگی ایران را دربرگرفته، کاهش معضلات مذکور، راهکاری کارکردی و از مسیر اصلاح برخی رفتارها و راهکارها ندارد و باید کمی عمیقتر بدان ورود کرد: اوّل، ناکارآمدی فرایند در حوزهی وضع و اجرای سیاست فرهنگی و رسانهای (که موازیکاری و فقدان اعتمادبهنفس سازمانی بخشی از آن است و در دههی اخیر با افول قدرت دولت، سیر صعودی طیکرده). دوم، تهاجم سازمانیافتهی فرهنگی (که سه دهه است بهطور فشرده و دائمی، زیربناهای فرهنگی جامعه را چون موریانهای پوسانده و ثمره آن را در افزایش مسائل اخلاقی و رهاشدگی پوشش و امثالهم میتوان دید) و سوم نبود ایده-نظریه مبنا برای حلوفصل مشکلات (که یا متکی به برداشتهای ناقص از ایدههای غربی چندفرهنگگرایی، خصوصیسازی و تمرکززدایی است و یا رویکردهای واپسگرایانه تفکیکگونه).
اکنون این گرفتاریها موجب افزایش شکافها و گسلها شده است، بهنحوی که در سطح کنشها و زندگی روزمره باعث ظهور از همگسیختگی در سبک زندگیشده، در سطح منش، میل به قدرتطلبی نسل جدید و تازهبهدورانرسیده پرمدعا از سویی و گریز از مرکز و واگرایی نسل تحصیلکرده مایل به غرب از سوی دیگر و در سطح بینش افزایش مناسکگرایی آیینی و توسعهی روبناها (که در جایگاه خود، امری درست و دقیق است) بدون عمقبخشی نگرشی را بهدنبال داشته است. حال چارهی کار چیست؟
اوّل
مطابق آنچه در بیانیهی «گام دوم» آمده، نظام حکمرانی در ایران نیازمند سطوحی از تغییرات است که در آن بازنگری در سه سطح گفتمانها و گفتارها، ساختارها و سازمانها و منابع انسانی و نیروی کار را ضروری میکند. استقلال عنصر مولد انقلاب اسلامی بوده که در تعارض میان شرق و غرب (و تجلی آن در کاپیتالیسم آمریکا و مارکسیسم شوروی) هویدا میشد و برای کنشگران و مشاهدهگران امری واضح بود، امّا در عصر مجازیشدن و مرززدایی و فروپاشی قدرتهای پیشین، مفهوم استقلال نیازمند بازسازی مجددی است؛ چون عنصر حیاتی هویت ملی ایران نوین را تشکیل میدهد و این بحث را میتوان در باب سازمانهایی که به ضرورتهایی تأسیسشده و اکنون در دورهی مرگ سازمانیاند و یا منابع انسانیای که با دگردیسی بیننسلی درصدد ورود به بازار کار بوده و تجارب نسل اوّل و دوم را ندارد نیز پیگرفت.
اگر این ضرورت را بپذیریم، یک پاسخ صریح و قاطع و کوتاهِ این گزاره تعیینکننده است: «ساختار فرهنگی کشور نیاز به یک بازسازی انقلابی دارد. ما مشکل داریم در ساختار فرهنگی کشور؛ و یک حرکت انقلابی لازم است؛ البته «حرکت انقلابی» یعنی خردمندانه و عاقلانه» امّا چون به سرانجامرساندن همآهنگ و همزمان این بازسازی زمانبربوده و از هر دو حیث مادی و معنوی هزینهزاست و ممکن است برخی موارد موجب تغییرات فوری در ترمیم مشکلات فرهنگی و اجتماعی نشود، باید تصمیم گرفت و اولویتهایی را پیش نهاد.
دوم
از آنجا که «معنای انقلابیبودن بیهوا حرکتکردن و بیحساب حرکتکردن نیست، [حرکت] انقلابی باید باشد، بنیانی باید حرکت بشود، در عین حال برخاسته از اندیشه و حکمت باشد»، تمرکز بر اصلاحات ساختاری در چهار صورت میتواند در میانمدت، بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ و رسانه در کشور را رقم بزند:
اولاً، سازمانهایی که از منظر دانش مدیریت، بهدلایل گوناگون (تغییر محیط، جابهجایی وظایف و ...) در مرحلهی مرگ سازمانی قرار دارند، باید منحلشده یا در سازمانهای مشابه ادغام شوند؛ نمونههای متعددی از این امر در حوزهی تبلیغ و ترویج فرهنگ در داخل و خارج از کشور وجود دارد.
ثانیاً، بازآرایی قانونی و ساختاری شوراهای عالی موجود نظیر انقلاب فرهنگی، فضای مجازی و اجتماعی کشور است، بدین شرح که اولاً، در مجلس دارای قانون باشند (چون اصلاح قانون اساسی بهسختی امکانپذیر است). ثانیاً، در دولت کرسیای از آنها باشد (مثلاً، دبیران مذکور و معاون رئیسجمهور هم باشند).
ثالثاً، حوزهی مسئولیت نهادیشان روشن شود (مانند آنچه در انتخاب وزیر دادگستری در اصل ۱۶۰ قانون اساسی آمده که رئیس دستگاه قضایی صاحب نظر در آن است، یا برای دبیر شورایعالی فضای مجازی در انتخاب وزیر ارتباطات، برای دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی در انتخاب وزرای آموزش عالی، آموزش و پرورش و فرهنگ و ارشاد اسلامی، برای دبیر شورای اجتماعی کشور در انتخاب رئیس کمیتهی امداد امام خمینی، سازمان بهزیستی و ...)، امکان اعلام نظر و رأی فراهم شود.
رابعاً، حذف فعالیتهای موازی در حوزهی فرهنگ و رسانه و حرکت بهسمت نظام جامعهی رسانهای-فرهنگی در کشور؛ چراکه فضای مجازی به اصلیترین درگاه تولید محتوا مبدلشده و اگر محتوا را محور کنش رسانهای و فرهنگی بدانیم، صدور مجوزها، تنظیمگری و مشوقها در این حوزه باید یکپارچه و متحد باشد.
سوم
امّا همهی فرهنگ و رسانه با چنین اصلاحات ساختاریای سامان نمییابد و بازسازی نمیشود؛ چون «فرهنگ زیربناست و خیلی از این خطاهایی که ما در بخشهای مختلف انجام میدهیم، ناشی از فرهنگ حاکم بر ذهن ماست.» در اینجا میتوان به دو دسته از کارها اندیشید: اموراتی که با بهکارگیری منابع انسانی تازهنفس میتوان آنها را بازسازی کرد و اقداماتی که باید از تعلل و تردید و ولشدگی ذهنی رها شد و برایشان راهبرد و تدبیر داشت.
در گروه دوم، زیست مسرفانه ما، سبک زندگی غلط ما و تمایل به تجمل و اشرافیگری ما، همگی ریشه در فرهنگ دارد؛ به آشفتگیها در زمینهی فساد اخلاقی در حوزهی فرهنگ بنگرید، گویا برخی بنای مقابله و مبارزه با این موارد را ندارند و مرتباً در حال عقبرفتن از مرزهای متعارف فرهنگیاند؛ امّا در گروه اوّل از حدود ۷-۸ سال قبل، حرکتهای خودجوش رسمیت یافت و جمعی بزرگ از جوانان تحصیلکرده و علاقهمند وارد فعالیتهای فرهنگی و رسانهای شدند؛ این اتفاق پس از آن روی داد که کارآیی ساختارهای فرهنگی موجود زیرسؤال رفت و نیروی انقلابی خودجوش فعلیت یافت. تمرین تولید در عرصهی صنایع فرهنگی و خلاق، گرچه به تولد بدنهای نوپا منجر شود، لیکن چنانچه این بخش، مورد حمایتهای نظاممند قرار نگیرد، ممکن است بهدلیل موانع واقعی در میدان کنار گذاشته شود. البته در اینجا دوگانهی جهادی-سازمانیشدن را باید لحاظ کرد و اجازه نداد رسمیشدن سد راه خلاقیت و ابتکار شود.
به یاد داشته باشیم که «عرصه رسانه و فرهنگ، از یک طرف، یک دانشگاه بزرگی میتواند باشد و هست و از طرفِ دیگر، یک آوردگاه صلاح و فساد است، آوردگاه حق و باطل است و عرصهی جنگ فرهنگی با کسانی است که فرهنگشان ایجاد فساد در دنیا است؛ از این دو جهت باید نگاه کرد به آن» و با چنین دیدگاهی است که میتوان بازسازی فرهنگی-اجتماعی کشور را رقم زد.
جذب هیات علمی با مدرک دکتری در دانشگاه فنی و حرفه ای لغو شد
نتیجه آزمون سازمان راهداری اعلام شد
نحوه محاسبه شهریه مدارس از راه دور
سهم دانشآموزان مناطق محروم برای ورود به مدارس خاص باید بیشتر شود
مهلت ثبتنام آزمون سنجش شایستگیهای فنی وحرفهایها تا نهم اردیبهشت
آغاز پذیرش دانشجوی دکتری بدون آزمون در دانشگاه آزاد
هیچ دانشگاهی محدودیتی را برای جذب اساتید ایجاد نمیکند
جشنواره امامت و مهدویت در دانشگاه آزاد اسلامی برگزار می شود
نتایج آزمون جشنواره سراسری قرآن و عترت (ع) دانشجویان اعلام شد
لغو جایزه انجمن قلم آمریکا» در پی تحریم نویسندگان
برخی اختیارات را باید به مدارس تفویض کنیم
زندهگیری مار افعی در یک مدرسه
آغاز ثبت سفارش کتابهای درسی سال تحصیلی جدید
سخنان شهید بهشتی درباره نماز در بیست و هفت جمله منتشر شد
مواجههای نامتعارف با منطق هگل در کتابفروشیها
دانشجویان سراسر کشور به المپیاد ورزشهای فناورانه دعوت شدند
بررسی تأثیرپذیری الکترومغناطیسی تقویت کنندههای توان کاربردی در تجهیزات مخابراتی
اقدامات دانشگاه جامع در راستای گسترش عفاف و حجاب
تغییر شیوهنامه صلاحیت علمی اساتید دانشگاههای علوم پزشکی
آمار داوطلبان کنکور به تفکیک استانها اعلام شد
کدام واحدهای دانشگاه آزاد در زمان برگزاری کنکور تعطیل هستند؟
کاهش رغبت پسران به دانشگاه؛ شخصیت کاریکاتوری آموزش عالی یا افزایش مهارتمحوری؟
هشدار دانشگاه پیام نور به متقاضیان فراگیر ارشد/ مجوز ثبتنام به موسسات ندادیم
چاپ یکرمان پلیسی دیگر از فردریک دار/آموزش آدمکشی در بازار نشر
آمار داوطلبان نوبت اول کنکور سراسری ۱۴۰۳ به تفکیک استانهای کشور
هفدهمین آزمون پذیرش دانشجوی پزشکی از لیسانس تیرماه برگزار میشود
با تخلفات کنکوری و مجازات های آن آشنا شوید
زیبایی جانوران در کتابفروشیهای ایران
صدور کارنامه تربیتی برای دانشآموزان از سال تحصیلی جدید
کسر مقرری ماه اول از دانشجومعلمان بر اساس کدام قانون است؟
محدودیت تردد در روزهای 6 و 7 اردیبهشت در دانشگاه شریف
تشدید چالش دانشگاههای آمریکا با بازداشت صدها دانشجوی حامی فلسطین
علم با طعم شیرین آزمایشهای شیمی و فیزیک با حضور دانشجویان
مجازات متخلفان کنکور چیست؟
قصیده بهاریه سعدی، جمالستایی شیخ اجل
بیماری فردگرایی و افول جنبش دانشجویی
پذیرش دانشجوی دکتری به شیوه استادمحور برای اولین بار کلید خورد
نحوه محاسبه شهریه مدارس از راه دور
موفقیت ۲۰۰۰ هنرستانی در کسب و کار
برگزاری زنگ آموزش همزمان با گرامیداشت هفته زمین پاک در مدارس شهر تهران
آزمون کنکور جشنواره بزرگ علمی کشور است
در مسیر جلوگیری از مهاجرت نخبگان باید موانع قانونی را برداریم
تشکیل کمیته اقتصادی با تمرکز بر درآمدزایی غیر شهریه ای استان تهران
اعلام زمان پاسخگویی و تعداد سوالات نوبت اول کنکور ۱۴۰۳
تحقق اهداف نظام اسلامی در دانشگاهها با همکاری بسیج اساتید و نهاد
آمادگی وزارت علوم برای همکاری با بریکس در حوزه آموزشهای مهارتی
راههای ایجاد شبکه بینالمللی تحقیقات در حوزه انرژی بررسی شد
دومین نمایشگاه کار دانشگاه تهران خردادماه برگزار میشود
ناسا برای بازگشت از سیاره سرخ دست به دامن ایلان ماسک شد
نمونه ایرانی پدافند ضدهوایی که مشابه روسی است+عکس
چین جنگندههای رادارگریز F۲۲ آمریکا را فلج کرد+عکس
سریع ترین موشکهای مافوق صوت در سال ۲۰۲۴ معرفی شدند+عکس
دوربین بامزهای که بدون عکس گرفتن شما را شگفت زده میکند+عکس
در مسیر جلوگیری از مهاجرت نخبگان باید موانع قانونی را برداریم
همایش آموزش پزشکی با شعار از کلاس درس تا عرصه برگزار می شود
راهیابی 15 دانشجومعلم دانشگاه فرهنگیان به مرحله ملی جشنواره دانشجوی نمونه
7 اردیبهشت؛ آخرین مهلت اعتراض به آزمون المپیادهای علمی
پیشثبتنام مدارس غیردولتی براساس شهریه سال گذشته است
شیوهنامه صلاحیت علمی اساتید به صلاحیت علمی- حرفهای تغییر کرد
کتاب شعر من خیالم تخت است برای بچهها منتشر شد
کتاب قوانین و مقررات صادرات و واردات منتشر شد
آثار جشنواره مد و لباس نقش تنپوش در حال داوری است
۲۷ هزار داوطلب آزمون دکتری سال ۱۴۰۳ انتخاب رشته کردند
۳۲۷ هزار نفر کارت نوبت اول کنکور سراسری سال ۱۴۰۳ را دریافت کردند
تعیین ظرفیت پذیرش در آزمون دکتری تخصصی رشته های داروسازی
دومین نمایشگاه کار دانشگاه تهران خردادماه برگزار میشود
نتایج اولیه آزمون استخدامی آموزش و پرورش اعلام شد
پیروزی تیم ملی والیبال دانشآموزی ایران مقابل اوگاندا
معاون وزیر آموزش و پرورش: امروز فاصله دانشآموزان با مربیان زیاد شده است
انتصاب در آموزش و پرورش
کتاب آموزش صهیونیسمشناسی در نظام آموزشی تدریس شود
تدوین دستورالعمل افزایش آموزشهای مهارتی در دانشگاهها
داوطلبان کنکور در حین و پس از آزمون چه باید بکنند؟
شاسیبلند جدید چینی که با مدل تسلا مو نمیزند+عکس
اصلاحات دفترچه راهنمای انتخاب رشته آزمون دکتری اعلام شد
اعطای درجه به هنرمندان صنایع دستی و هنرهای سنتی
برگزاری 90 رویداد در دانشگاه تهران به مناسبت جشن 90 سالگی
برای اولین بار اشعه ایکس برآمده از اتمها کشف شد
باتری این ریزسیاهچاله فضایی میتواند انرژی چند نسل یک خانواده را تامین کند
کارخانه جدید ایلان ماسک در هند افتتاح میشود
سنگی که طلا نیست اما بسیار گران قیمت است+عکس
بن سلمان از ساخت پروژه بلندپروازانهاش منصرف شد
نمونه ایرانی پدافند ضدهوایی که مشابه روسی است+عکس
سیاره بیگانه بنفش رنگ میزبان بیگانگان فضایی
یک صفحه جدید به واتساپ اضافه میشود+عکس
رونمایی از سریعترین مرسدس بنز AMG+عکس
رفع مشکل بزرگ آیفون که سال ها ذهن کاربران را مشغول کرده بود+عکس
ناسا برای بازگشت از سیاره سرخ دست به دامن ایلان ماسک شد
قدرتمندترین پهپاد ایرانی که در اوکراین معروف شده+عکس
گوشی جدید وان پلاس با دوربین تله فوتو و ماکرو معرفی میشود+عکس
اخراج کارگران تسلا و پرداخت پاداش هنگفت به ایلان ماسک
علت فیلتر دسکورد اعلام شد
باتری این ریزسیاهچاله فضایی میتواند انرژی چند نسل یک خانواده را تامین کند
برای اولین بار اشعه ایکس برآمده از اتمها کشف شد
چین جنگندههای رادارگریز F۲۲ آمریکا را فلج کرد+عکس
پدافند ضدهوایی ایران که شبیه اس ۳۰۰ روسیه است+عکس
جاسوس همهفن حریف اوکراینیها که در جنگ با روسیه به کمکشان میآید
رئیس دانشگاه علم و صنعت ایران استعفاء کرد
سریع ترین موشکهای مافوق صوت در سال ۲۰۲۴ معرفی شدند+عکس
نتایج اولیه آزمون استخدامی آموزش و پرورش اعلام شد
مرحله غیرمتمرکز المپیاد علمی دانشجویی ۳۱ فروردین برگزار میشود
چرا سوئد در یک قدیمی ساخت بمب اتم منصرف شد؟
تعیین ظرفیت ۶۰۰ نفری در دوره فلوشیپ پزشکی سال ۱۴۰۳
کشف یک سیاه چاله عظیم در نزدیکی زمین
رونمایی شریک قبلی ایران خودروی از خودروی عجیب آفرودیاش+عکس
کارکرد عجیب مایع ظرف شویی در هواپیمای بوئینگ
مشکل بزرگ ناسا در مریخ که فعلا حل نشدنی است
تشریح اقدامات حفاظتی سازمان سنجش در نوبت اول کنکور ۱۴۰۳
فردا؛ آخرین مهلت ثبتنام آزمونهای ورودی مدارس سمپاد و نمونه دولتی
انتشار مقاله استاد دانشگاه شریف در معتبرترین مجله انجمن فیزیک آمریکا
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.