کد خبر: 11894
ف
«سلبریتی»‌هایی که ما ساخته‌ایم
این سلبریتی‌ها به وسیله نظام‌های بسیار سازمان‌یافته‌ای «ساخته» و به کار گرفته می‌شوند تا در وهله نخست بازگشت سرمایه بالایی داشته باشند و در وهله بعدی بتوانند به تعداد زیادی از دست‌کاری‌های درون حوزه خود، اعمال نفوذ‌ها و زدو‌بند‌های درونی و بیرونی در خدمت آن حوزه امکان دهند. ما بر اساس باور بیمارگونه‌ای که بیش از صد سال است به «تقلید» به مثابه راه رسیدن به مدرنیته داریم، تصورمان این بوده و هست که لابد مدرنیته، بدون سلبریتی چندان معنایی ندارد.
شبکه علمی ثریا ـ ناصر فکوهی: بدون آنکه به نوعی «قانون» در تاریخ یا به یک تاریخ‌گرایی اعتقاد داشته باشیم، می‌توان بنا بر مطالعه و واقعیاتی که دست‌کم مروری بر تاریخ

چند‌صد سال اخیر در جهان نشان می‌دهد، برخی از فرایند‌ها را ناگزیر یا بسیار محتمل دانست. یکی از این فرایند‌ها بروز یک واکنش تقابلی و نقض‌کننده سخت در برابر هر کنشی از همین دست است. بسیاری از ما به یاد داریم در برابر موج گسترده واژگان غربی و تقلیدی که در همه امور و شکل‌ها و ساخت برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی از اروپا و آمریکا می‌شد و قرار بود ما را به دروازه‌های «تمدن بزرگ» و سپس لزوما به خود این تمدن بزرگ برساند، این باور وجود داشت که ما هیچ چیز کمتر از غربی‌ها نداریم و شکل و شمایل خودمان، شهرهایمان و برنامه‌هایمان هم باید شبیه آن‌ها باشد.
 
هر کسی هم با این جریان همراه نیست، جایگاهی در نهاد‌های عمومی و خصوصی ندارد، به گونه‌ای که ورود بسیاری از افراد به دلیل شکل ظاهری «سنتی» و «غیر‌مدرن» به بسیاری از اماکن ممنوع بود. نتیجه را همه می‌دانیم و نیازی به بحث درباره آن نمی‌بینم.
 
اما دقیقا این یکی از مصادیق فرایند‌های معکوس واکنشی دیگر بود. پس از انقلاب چنان هر چیزی که با غرب رابطه‌ای شکلی و محتوایی داشت با رژیم گذشته پیوند خورد که حتی گذاشتن نام‌هایی که کوچک‌ترین شکی درباره «سلطنتی‌بودن»  (به معنای باستان‌گرابودن) یا غربی‌بودن آن‌ها می‌رفت، بر فرزندان و به‌ویژه بر هر فضایی در سطح شهر ممنوع شد.

حال این امر را مقایسه کنیم با زمانی که تصور می‌شد قرار است از سخت‌گیری‌ها بیرون آمده و نتیجه آن از یک‌سو نام‌هایی شگفت‌انگیز بود که افراد امروز گاه بر فرزندان خود می‌گذارند و از سوی دیگر، ورود گسترده نه‌فقط نام‌گذاری‌های «غربی» بر بسیاری از فضا‌های عمومی و کالا‌ها و از آن بدتر ورود عناوینی که امروز حتی شنیدنش نیز آزاردهنده است؛ نظیر «لاکچری»، «سلبریتی» و «برند» که این‌ها را نیز باید واکنشی دیگر در برابر آن رویکرد‌های پیشین دانست.
 
اما اگر فاجعه «لاکچری» (که فرصتی دیگر برای بحث می‌طلبد) و مصیبت «سلبریتی» که در این یادداشت به آن می‌پردازیم به موضوعی در سطح زبان و سلایق زبان‌شناختی مربوط می‌شد، چندان اهمیتی نداشت که به آن به‌مثابه موضوعی مهم نگریسته شود کمااینکه بین دو زبان پر‌گویشگر و بین‌المللی فرانسه و انگلیسی به دلایل بسیار با رواج این یا آن واژه از زبان دیگر روبه‌رو هستیم مثل واژه فرانسوی «لِسه فِر» (اقتصاد بازار آزاد) در انگلیسی یا واژه انگلیسی «فست‌فود» (غذای سرپایی یا فوری) در فرانسه.
 
همه زبان‌ها از یکدیگر چنین وام‌گیری‌هایی می‌کنند. اما فاجعه زمانی آغاز می‌شود که مشکل نه در یک انتقال زبانی و حتی معنایی، بلکه در یک انحراف معنایی مخرب است؛ کاری که ما با «سلبریتی» کرده‌ایم. در اروپای غربی و آمریکا، سلبریتی‌ها عموما در چند شاخه متمرکز هستند؛ موسیقی پاپ، ورزش فوتبال، تلویزیون و سینمای گیشه.

این سلبریتی‌ها به وسیله نظام‌های بسیار سازمان‌یافته‌ای «ساخته» و به کار گرفته می‌شوند تا در وهله نخست بازگشت سرمایه بالایی داشته باشند و در وهله بعدی بتوانند به تعداد زیادی از دست‌کاری‌های درون حوزه خود، اعمال نفوذ‌ها و زدو‌بند‌های درونی و بیرونی در خدمت آن حوزه امکان دهند.

ما نیز بر اساس باور بیمارگونه‌ای که بیش از صد سال است به «تقلید» به مثابه راه رسیدن به مدرنیته داریم، تصورمان این بوده و هست که لابد مدرنیته، بدون سلبریتی چندان معنایی ندارد. البته به دلیل نداشتن آشنایی با جهان نه می‌توانیم وضعیت کشور‌هایی مانند اسکاندیناوی، کانادا، ایسلند، استرالیا، نیوزیلند، سوئیس و بسیاری دیگر از کشور‌های توسعه‌یافته جهان را مجسم کنیم که در بالاترین رفاه به سر می‌برند، ولی هر‌چند ممکن است سلبریتی‌های محلی هم داشته باشند هرگز وارد بازی سلبریتی نشده‌اند، نه وضعیت کشور‌های فقیر یا در حال توسعه و با چارچوب‌های آمرانه و دیکتاتوری و حتی نظام‌هایی را که سلبریتی‌هایی می‌سازند تا در خدمت مستقیم افزایش سلطه و تخریب نظام‌های رفاه به کار بگیرند نظیر برزیل، مکزیک، بسیاری از کشور‌های آفریقای سیاه، روسیه و... که برای ما صادق است.
 
به عبارت دیگر برای خود تصمیم گرفته‌ایم سلبریتی‌هایی از جنس خودمان بسازیم که نه‌فقط در آن حوزه‌های رایج وجود دارند، یعنی موسیقی، ورزش و تلویزیون و سینما، بلکه سلبریتی‌هایی هم بسازیم از جنس روشنفکر، هنرمند و دانشگاهی، فعال فرهنگی و فعال سیاسی و سیاست‌مدار و حتی «آقازاده» صاحب «ژن خاص».
 
اما ما به این اکتفا نکرده‌ایم، بلکه ساختار سلبریتی‌های عامیانه و عامه‌پسند را به شکلی تقریبا باور‌نکردنی و بی‌سابقه در جهان (به جز در آمریکا که به‌شدت مورد استناد گروهی از روشنفکران ماست) هر دو گروه را با یکدیگر آمیخته‌ایم و سپس تلاش کرده‌ایم به رفتار‌هایی کاملا بیمارگونه شکلی «عادی‌شده» بدهیم. کشوری که هنوز مردمش از ترس یک زلزله کوچک به خیابان‌ها می‌ریزند، به پمپ‌بنزین‌ها هجوم می‌برند، از شهرهایشان می‌گریزند، اما چند روز بعد همه چیز را فراموش می‌کنند و دوباره روی گسل‌های خطرناک برج می‌سازند.
 
کشوری که هنوز مشکلات اساسی در مدیریت یکی از بزرگ‌ترین پهنه‌های توریستی جهان (ایران) دارد و از کسب حتی یک درصد از گردشگران جهان عاجز است، اما به جای آن همه‌کار می‌کند تا دیگر کسی نه به خارج برود (با وضعیت اعتبار پاسپورت و میزان هزینه‌های سفر) و نه بتواند حتی به سفر‌های داخلی عنایتی داشته باشد (با گرانی و «لاکچری» کردن تدریجی همه چیز در بازار توریسم)، ما چنین کشوری هستیم آنگاه هرچند روز یک‌بار جشن و جشنواره‌ای به پا می‌کنیم، سینما و ورزش خود را در سطح جهانی می‌دانیم و موفقیت‌های گروهی کوچک از نسل‌های دوم و سوم مهاجرانی را که به دلیل عدم توانایی کار یا زندگی از ایران رفته‌اند و احتمالا با سرمایه‌های پیشین یا کمک‌های کشور میزبان زندگی جدید و به دور از ما برای خود ساخته‌اند، موفقیت‌های ملی ارزیابی می‌کنیم.

سلبریتی‌های ورزشکار و سینماگر و خواننده ما نه‌فقط خود متأسفانه هنوز خواسته یا ناخواسته نتوانسته‌اند با وجود موفقیت‌های جهانی، محدودیت‌های حوزه خود را در مسائل اولیه کاهش دهند، که برعکس روشنفکران و دانشگاهیان را هم وارد بازی‌های خود کرده‌اند که مثل آن‌ها عمل کنند و به جای فشارآوردن بر دولت برای مسئولانه عمل‌کردن و شانه خالی‌نکردن از وظایف قانونی‌اش در اداره کشور، مثل سوپرمن‌ها جلو بیفتند و بخواهند وظایف یک دولت ملی را به‌تن‌هایی انجام بدهند.
 
بسیاری از روشنفکران و دانشگاهیان ما از انتشار عکس‌هایشان در صفحه اول روزنامه‌ها و مجلات لذت می‌برند؛ از شماره‌های ویژه خود و البته از جشن‌ها و جشنواره‌هایی که برایشان برگزار می‌شود و این در حالی است که این‌گونه مراسم‌ها اگر هم در غرب جایگاهی داشته باشند، اغلب برای درگذشتگان هستند یا در محیط‌هایی صرفا دانشگاهی و به دور از هیاهو برگزار می‌شوند و کمترین اثری از آن‌ها در مطبوعات و رسانه‌های عمومی دیده نمی‌شود.
 
اما در ایران رسالت روشنفکر و دانشگاهی با رسالت یک ورزشکار و سینماگر که همگی برای خود جایگاهی قابل احترام دارند، در‌هم آمیخته شده و ما به وضعیتی رسیده‌ایم که سلبریتی‌های مثلا ورزشکارمان، دائم در حال اظهارنظرکردن‌های سیاسی هستند و سلبریتی‌های دانشگاهی‌مان در حال اظهار‌نظرکردن‌های ورزشی.
 
این فقط یک تصویر است؛ تصویری که نمی‌خواهد و بهتر است بگویم ظرفیت آن وجود ندارد که آن‌قدر که لازم است انتقادی باشد. اما شکی نداشته باشیم تا زمانی که جسارت رسیدن به چنین حدی از نقد از خود را نداشته باشیم، باید مثل صد سال گذشته پشت در مدرنیته درجا بزنیم.

مرتبط ها
ارسال نظر
حداکثر تعداد کاراکتر نظر 200 ميياشد .
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.

سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس

دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد

نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس

اقدامات وزارت بهداشت برای افزایش امید و انگیزه دستیاران پزشکی

به تشکل‌های دانشجویی گرنت اعطا می‌شود

۷۵ دانشگاه ایرانی در میان برترین‌های آسیا در رتبه‌بندی تایمز

نشست «سواد بصری در مد و لباس» برگزار می‌شود

اولین نکوداشت روانشناسان رضوی برگزار می شود

پذیرش دانشجوی دکتری در پژوهشگاه‌ها قانونی است

جزییات برگزاری کنکور مجدد برای داوطلبان سیل زده اعلام شد

کتاب چشم‌ها تنها برای دیدن نیستند منتشر شد

رمان اجتماعی معمایی آفرودیت در نمایشگاه کتاب عرضه می‌شود

انتشار وضعیت فرهنگی ایران در پیمایش ارزش‌های جهانی

آدرخش و رقص فانتوم‌ها در نمایشگاه کتاب طنین می‌اندازد

مهلت ثبت نام پذیرش بدون آزمون کارشناسی ارشد پیام نور تمدید شد

ترقی در علم و دانش کشور مرهون تلاش معلمان و سنگربانان تعلیم و تربیت است

حمایت دانشگاه علوم پزشکی شیراز از بیماران مبتلا به به سلیاک

انتخاب عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی به عنوان استاد نمونه کشوری

رئیس جهاد دانشگاهی کشور وارد گلستان شد

طرح پایش و ارتقای سلامت اعضای جهاد دانشگاهی سلامت محور است

بررسی تاریخ ایران در چهار سده نخستین پس از اسلام

حمایت ۳۷ میلیارد تومانی از طرح‌های حوزه اینترنت کوانتومی

کسب رتبه دوم در بین شرکت های بورسی و افزایش فروش و تولید در داروسازی دانا

هدیه ۲ میلیونی وزیر آموزش و پرورش به حساب معلمان واریز شد

جذب امریه سربازی در سازمان جهاد دانشگاهی خواجه نصیر

۱۷۰ دانشجوی نخبه امروز به عمره مفرده اعزام می‌شوند

کلید اولیه نوبت اول کنکور سراسری سال ۱۴۰۳ منتشر شد

بازبینی مصوبه افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی شورایعالی انقلاب فرهنگی

جنگنده رادارگریز سوخو ۷۵ روسیه به ایران می‌آید؟

خودروی جدید که شبیه گربه‌ها ساخته شده است+عکس

خودروهای ایرانی چشم کره‌شمالی را گرفت+عکس

بازبینی مصوبه افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی شورایعالی انقلاب فرهنگی

تمدید مهلت ثبت‌نام در جشنواره علمی - پژوهشی پژوهش‌سراهای دانش‌آموزی

خدمات رایگان دندان‌پزشکی برای دانش‌آموزان ۶ تا ۱۴ ساله روستایی

موافقت با افزایش حق‌الزحمه ساعت اضافه تدریس معلمان

دیدار جمعی از معلمان با رهبر انقلاب در روز چهارشنبه

تصویب نقشه راه اجرایی‌سازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش

کشف ۸ هزار و ۳۰ نفر دانش آموزان بازمانده از تحصیل در استان اصفهان

طحان‌نظیف: قانون اساسی به کلاس‌های درس برده شود

احداث ۵ دهکده جامع ورزشی/ جذب نخبگان در دانشگاه فرهنگیان

تعلیق بودجه دانشگاه فرانسوی به دلیل حمایت از فلسطین

اعزام دو کاروان از دانشجویان بنیاد نخبگان به عمره آغاز شد

حمله خشونت‌آمیز پلیس نیویورک به دانشجویان حامی فلسطین در کلمبیا

آیین بزرگداشت مقام معلم در دانشگاه اصفهان برگزار شد

ثبت‌نام پشت کنکوری‌ها جهت ترمیم نمره آغاز شد

دانشگاهیان کشور باید با شبکه‌سازی به جنبش دانشجویان جهان بپیوندند

برگزاری بیست و دومین نشست شورای عالی اتحادیه دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی ساحلی و دریایی

آزمون مجدد برای کنکوری‌های زیرکوه ۲۱ اردیبهشت برگزار می‌شود

چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس

موشک سنگین آنگارا-آ۵ با موفقیت پرتاب شد+عکس

ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس

سلاح قدیمی و کوچک اوکراینی‌ها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس

سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟

تعرفه وحشتناک جی‌میل با هوش مصنوعی اعلام شد

علم حکمی؛ لازمه دستیابی به تمدن نوین اسلامی

بازگشت سونی اکسپریا به یک طراحی جدید+عکس

مسئله جدی امروز، زیست‌جهان مدرن است که راه مقابله فرهنگی با آن، تعامل بیشتر با جوانان است

ناسا به صورت تصادفی مریخ را بمباران کرد

ویژگی‌های خاص ساعت گران قیمت گواردیولا+عکس

این پهپاد ایرانی به دشمنان فرصت فرار نمی‌دهد+عکس

داوطلبان متقلب دستگاه‌های جاسوسی پیشرفته داشتند/احتمال محرومیت تا ۵ سال

فراخوان ثبت پرسش‌نامه در بانک اطلاعاتی ابزارهای سنجش سلامت و کیفیت زندگی

دستگیری ۲۵ نفر از داوطلبان متقلب کنکور/ حدود ۱۲ درصد داوطلبان غایب بودند

پذیرش دانشجوی دکتری تخصصی در پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی

برای نگهداشت حرمت معلم بکوشیم

واریزهدیه روز معلم به حساب فرهنگیان؛ امشب/ پرداخت معوقات حق‌التدریس‌ها تا ۲ هفته دیگر

چاپ کتابی درباره سکوت و پایبندی در آثار آلبر کامو

مجموعه دفتر یادداشت روزانه داستایوفسکی به چاپ چهارم رسید

سرپرست دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زابل منصوب شد

وعده صادق نتیجه دانشگاه‌های ما است

۸۸ هزار داوطلب آزمون دکتری سال ۱۴۰۳ انتخاب رشته کردند

اگر جریان علمی در کنار جریان دفاعی نبود بازدارندگی رقم نمی خورد

گوگل جایگزین یورگن کلوپ سرمربی لیورپول می‌شود

همه اجساد در خاک این شهر تجزیه نمی‌شود و سالم می‌ماند+عکس

خودروهای پرنده غول پیکر در آسمان به پرواز درآمدند

کشف تازه از وجود سیاره نهم در منظومه شمسی

اسب سیاه مقابل تلسکوپ جیمز وب نمایان شد+عکس

تصاویر واقعی آیفون۱۶ در توییتر لو رفت+عکس

داخل ساختمان‌های عجیب با علامت X در چین چه خبر است؟ +عکس

نکته عجیبی که در تلویزیون ۴K هواوی خبرساز شد

بازگشت سونی اکسپریا به یک طراحی جدید+عکس

همه اجساد در خاک این شهر تجزیه نمی‌شود و سالم می‌ماند+عکس

سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟

این پهپاد ایرانی به دشمنان فرصت فرار نمی‌دهد+عکس

نکته عجیبی که در تلویزیون ۴K هواوی خبرساز شد

سلاح قدیمی و کوچک اوکراینی‌ها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس

چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس

رونمایی از برادر فیدلیتی هیبریدی در دو مدل پنج و هفت نفره+عکس

هشدار اپل درباره این حرکت اشتباه هنگام شارژ آیفون

دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد

نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس

ویژگی‌های خاص ساعت گران قیمت گواردیولا+عکس

رونمایی از موتور ۶ سیلندر ۴۰۰۰ سی‌سی ساخته محققان ایرانی+عکس

تغییرات غافل گیرکننده در iOS ۱۸ در راه است

موتور آمونیاک سوز تویوتا با قدرت بیشتر و آلایندگی کمتر

گوگل جایگزین یورگن کلوپ سرمربی لیورپول می‌شود

گشودن مقبره فراعنه مساوی با مرگ حتمی؟

ملاقات ستاره دنباله دار با ماه و مشتری و اورانوس+عکس

تعرفه وحشتناک جی‌میل با هوش مصنوعی اعلام شد

پیکسل 8a گوگل برای گوشی سامسونگ شاخ و شانه کشید

ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس

نخبه ۱۲ ساله ایرانی در انجمن هوش مصنوعی شروع به کار کرد+عکس

داخل ساختمان‌های عجیب با علامت X در چین چه خبر است؟ +عکس

خودروهای ایرانی چشم کره‌شمالی را گرفت+عکس

سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس

برچسب جدیدی که خودرو را در تابستان ۱۰ درجه خنک‌تر می‌کند+عکس

فرصت انتخاب رشته داوطلبان آزمون دکتری سال ۱۴۰۳ دوباره تمدید شد

ایمیل حمایتی روسای دانشگاه‌های ایران به دانشگاه‌های آمریکا

چگونه از تهران به گرگان برویم؟

دانشگاه‌ها در مقابل ظلم و ستم همیشه ایستاده‌اند