به گزارش ثریا - دکتر پیمان صالحی در اجلاس روسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری کشور که با موضوع بررسی مسائل مختلف آموزش عالی در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی در حال برگزاری است، با اشاره به سهم تحقیق و توسعه (R&D) از تولید ناخالص داخلی (GDP) در کشورهای مختلف گفت: کره جنوبی به تولید ناخالص داخلی ۱.۶ تریلیون دلار رسیده است و بیشترین هزینه را کره جنوبی در این حوزه انجام می‌دهد.

معاون پژوهشی وزیر علوم تأکید کرد: کشورهای مختلف به خاطر اینکه خیرات و برکاتی از تحقیق و توسعه دیده‌اند، این هزینه را انجام می‌دهند. وضعیت سهم تحقیق و توسعه در تولید ناخالص کشور ما در سال‌های گذشته مشخص است. در برنامه ششم توسعه، سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی چهار درصد هدف‌گذاری شده بود که دو درصد آن سهم دولت و دو درصد سهم بخش خصوصی بود.

وی افزود: ۲۷ سال در حوزه پژوهش و فناوری مسئولیت اجرایی داشتم، هیچوقت به یاد ندارم که در این ۲۷ سال، بودجه درست و حسابی دولتی به تحقیق و توسعه اختصاص داده باشیم. پس چگونه باید مدیریت انجام دهیم؟

معاون پژوهشی وزیر علوم به گزارش بانک جهانی در مورد بودجه تحقیق و توسعه کشورها اشاره کرد و گفت: در همه کشورهای جهان سهم، تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی در حال افزایش است. متاسفانه ما در پایین نمودار قرار داریم. 

دکتر صالحی با اشاره به رتبه علمی کشور گفت: اینکه ما در ۲۵ سال، از رتبه ۵۸ تولید علم جهان به رتبه ۱۵ رسیده‌ایم، نتیجه این است که ضریب تبدیل محصول به سرمایه اولیه در هیچ کشوری مثل ایران نبوده، نیست و نخواهد بود. کشوری که 0.5 درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) را سرمایه‌گذاری کرده و از ۸۵۰ مقاله به ۷۸ هزار مقاله رسیده، این تنها کار ایرانی‌ها است.

به گفته صالحی، امسال که سال اقتصاد دانش‌بنیان (تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین) است، اگر توجه به سرمایه‌گذاری نداشته باشیم، به نتیجه نخواهیم رسید.

وی با بیان اینکه گزارش کامل وضعیت پژوهشی کشور به مقامات ارائه شده است، گفت: در تولید علم، ما از ترکیه عقب بودیم و شش، هفت سال پیش، رتبه ترکیه را گرفتیم، ولی دوباره ترکیه به ما رسیده است. در ۲۰۲۱ ما دوباره در تولید علم با ترکیه تلاقی پیدا کردیم.

معاون پژوهشی وزیر علوم تأکید کرد: شیب رشد علمی عربستان نیز نشان می‌دهد که این کشور اگر با همین شیب ادامه دهد، سه سال دیگر ما را در تولید علم، به راحتی رد می‌کند. عربستان سرمایه‌گذاری زیادی در این حوزه انجام داده، ولی برخی می‌گویند که اینها مقاله و پژوهشگر می‌خرند. با این حال هر کاری که می‌کند در حال پیش‌روی است و حواسمان باید به این موضوع باشد.

تا ۵ سال دیگر تمام مجلات پولی خواهند شد

معاون پژوهشی وزیر علوم اعلام کرد: تا حدود ۵ سال آینده تمام مجله‌های درجه یک دنیا پولی خواهند شد. این توافقی است که ناشران بین‌المللی باهم انجام داده‌اند. یعنی باید اپن اکسس (open access) شویم و اگر می‌خواهیم به ۱۰۰ هزار و ۱۲۰ هزار مقاله در سال برسیم باید برای هر مقاله ۵۰۰ تا هزار دلار پرداخت کنیم و این نیاز به پیش‌بینی دارد.

دکتر صالحی با بیان اینکه ما از نظر اپن اکسس و دسترسی آزاد به مقاله‌ها از کشورهای دیگر پایین‌تر هستیم، گفت: دلیلش این است که نمی‌توانیم این ۵۰۰ تا هزار دلار مبلغ را برای مقاله پرداخت کنیم. وی ابراز امیدواری کرد که تا پایان سال، با اذن رهبری در مورد بودجه پژوهشی خبر خوبی بدهد.

وی پیشنهاد استفاده از ظرفیت ماده ۱۳ قانون جهش دانش بنیان را به روسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری داد و افزود: در تاریخ جمهوری اسلامی ما چنین قانونی به نفع دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها نداشتیم. دانشگاه‌ها موظف هستند که کارگروه ارتباط با صنعت را تشکیل دهند. ولی این کارگروه در بسیاری از دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها ایجاد نشده است.

دکتر صالحی تاکید کرد که روسا نباید اتاق نشین باشند و باید به سمت صنایع بروند و آنها را از آیین‌نامه‌ها آگاه کنند تا بتوانند قراردادهای ارتباط با صنعت را افزایش دهند.

وی به آمار قراردادهای ارتباط با صنعت دانشگاه‌ها در سال ۱۴۰۱ اشاره کرد و گفت: تا الان ۱۰ هزار و ۸۰۰ قرارداد ارتباط با صنعت داشتیم و مبلغ این قراردادها ۴ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان بوده است. با توجه به ظرفیت اعضای هیئت علمی، این وضعیت خوبی نیست و قابل دفاع نیست‌ و از کل ۲۷ هزار نفر اعضای هیئت علمی،  تنها ۶ هزار و ۳۰۰ نفر قرارداد ارتباط با صنعت دارند.

از ظرفیت وقف در آموزش عالی استفاده نکردیم

معاون پژوهشی به موضوع وقف در آموزش عالی اشاره کرد و گفت: ما در استفاده از ظرفیت وقف در آموزش عالی در حد صفر هستیم.

وی اظهار کرد که در سال ۲۰۲۱ دانشگاه‌ هاروارد ۵۳ میلیارد دلار از طریق کمک اهدایی (donation) به دست آورده است. بودجه کل وزارت علوم و تمام دانشگاه‌ها یک میلیارد دلار نیست. چند صد میلیون دلار از این کمک اهدایی از خارج از آمریکا بوده است.

مجوز حضور دانشگاه‌ها و پژوهشگران در شبکه‌های اجتماعی داده شود

دکتر صالحی با بیان اینکه خیرهای ما و سازمان اوقاف دانشگاه‌ها را نمی‌شناسند، گفت: مردم ما از نظر عقیدتی به وقف اعتقاد دارند ولی نمی دانند که می‌توانند در این حوزه وقف انجام دهند. باید در مورد این موضوع فرهنگ‌سازی انجام شود و از ظرفیت قانونی و فتوا در این حوزه استفاده شود. باید توجه داشته باشیم که بودجه دولتی اجازه نمی‌دهد از یک سطحی بالاتر پرواز کنیم. 

معاون پژوهش وزیر علوم در بخش دیگر سخنرانی خود به اهمیت رویت‌پذیری در حوزه علم و فناوری اشاره کرد و گفت: رویت پذیری این است که کاری کنیم در جامعه ما یک سری افراد، مراکز و مقاله‌ها شناخته شوند و دیده شوند. مردم چقدر دانشمندان و پژوهشگران ما را می‌شناسند؟ در خارج از کشور چقدر ما را می‌شناسند؟ اینها همه در حوزه رویت‌پذیری است.

دکتر صالحی تأکید کرد: الان دانشجویان ما فارغ‌التحصیل می‌شوند و سریع دانشگاه‌های خارجی و فاندهای آنها را پیدا می‌کنند و با دو ایمیل از کشور می‌روند! و اینگونه مثل آب خوردن بچه‌های ما را می‌برند.

وی به اهمیت حضور در شبکه‌های اجتماعی برای افزایش رویت‌پذیری اشاره کرد و توضیح داد: برای مثال یوتیوب در ایران ممنوع است، ولی دانشگاه‌های ما نباید از حضور در یوتیوب و پلتفرم‌ها ممنوع شوند. همانطور که مقامات ما در این پلتفرم‌ها حضور دارند، چرا دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ما نباید حضور داشته باشد؟ باید مجوزهای این موضوع را بگیریم.

دکتر صالحی تاکید کرد: کسی که رویت‌پذیر نیست، وجود ندارد.

منبع : معاون پژوهش وزارت علوم