به گزارش ثریا - دسترسی برابر به فرصت های آموزشی در پهنه جغرافیایی و به دور از تبعیض های نژادی، جنسیتی و مکانی یکی از شاخص های عدالت آموزشی در ادبیات آموزش عالی جهان است. مسئله ای که به عنوان یک آرمان در انقلاب اسلامی ایران نیز متبلور شده و به عنوان جلوهای از بسط عدالت اجتماعی در کشور ایران، بعد از انقلاب اسلامی از آن یاد میشود. امامخمینی (ره) بنیانگذار انقلاب اسلامی درباره نقش زنان در جامعه فرمودند: "نقش زنان در جامعه بالاتر از نقش مردان است برای اینکه زنان علاوه بر اینکه خودشان یک قشر فعال در همه ابعاد هستند، قشرهای فعال را در دامن خودشان تربیت میکنند"
تردیدی نیست که حضور و مشارکت چشمگیر زنان در آموزش عالی می تواند برای هر کشوری یک فرصت تلقی شده و معیاری برای سنجش عدالت آموزشی و عاملی برای رشد و پیشرفت جامعه به حساب می آید که می تواند به توسعه متوازن و عدالت محور منجر شود و دستیابی به عدالت جنسیتی در آموزش، به عنوان یکی از مظاهر عدالت اجتماعی از دستاوردهای مهم نظام آموزش و آموزش عالی کشور در سالهای پس از انقلاب اسلامی بوده است. این در حالی است که در سال ۱۳۶۴، بین ۶۰ تا ۸۰ درصد زنان بالای ۱۵سال بیسواد بودند، اما در سال ۱۳۸۸ این آمار به ۲۰ درصد کاهش یافت.
در این گزارش به بررسی و تبیین بسط عدالت آموزشی از طریق توسعه آموزش عالی در چهل سال اول انقلاب و مقایسه آن با سال های قبل از انقلاب اسلامی میپردازیم.
توزیع مراکز آموزش عالی در شهرهای کشور
بر پایه اطلاعات پایگاه آماری موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، در سال تحصیلی ۱۳۴۹-۱۳۵۰ شهر تهران به تنهایی ٦٨ درصد کل جمعیت دانشجویی کشور را در خود جای داده بود. به عبارت دیگر در سال های قبل از انقلاب اسلامی، تهران مرکز آموزش عالی ایران بود و تقریبا هرکس می خواست دانشگاه برود، اجبارا باید به تهران یا چند شهر معدود دیگر می رفت.
به عبارت دیگر قبل از انقلاب، تهران نه تنها پایتخت سیاسی ایران بود، بلکه پایتخت دانشگاهی ایران نیز بود. بر این اساس تمرکز فرصت های آموزشی در آموزش عالی ایران و نابرابری و بی عدالتی آموزشی در دهه منتهی به انقلاب اسلامی به حدی بود که در سال ۴۹ - ۵۰ حدود ٩٥ درصد کل جمعیت دانشجویی کشور، فقط در ٦ شهر کشور از جمله تهران، اصفهان، مشهد، شیراز، اهواز و تبریز متمرکز بودند.
بر این اساس عدم دسترسی برابر به فرصت های آموزش عالی در دوران قبل از انقلاب اسلامی در حالی کاملاً مشهود و ملموس است که پس از انقلاب اسلامی ، تحول عظیمی در گسترش کمی و کیفی آموزش عالی به ویژه در گستره جغرافیایی و در اقصی نقاط کشور به وجود آمد و تهران دیگر مرکز آموزش عالی ایران نبود.
بسط عدالت آموزشی از طریق افزایش ظرفیت های دسترسی به آموزش عالی برابر
به طور مثال سهم شهر تهران در سال تحصیلی ١٣٩٩-١٤٠٠ از کل جمعیت دانشجویی کشور فقط ٢٢ درصد بوده، و مابقی جمعیت دانشجویی در تمام استان ها توزیع شده است این امر که نشان از تمرکز زدایی و توزیع عادلانه فرصت های آموزشی در کشور، پس از انقلاب اسلامی است.
یکی از شاخص های مهم در ارزیابی نظام های آموزش عالی، میزان جمعیت دانشجویی کشور است، به طوری که نسبت " تعداد کل دانشجویان به صدهزار نفر جمعیت کشور" به عنوان یکی از شاخص های بین المللی در ارزیابی و مقایسه نظام های آموزش های کشورها به حساب می آید. از طرفی افزایش جمعیت دانشجویی طی سالیان متمادی، به طور ضمنی نشان دهنده نوعی بسط عدالت آموزشی از طریق افزایش ظرفیت های دسترسی به آموزش عالی برابر است، چرا که این افزایش جمعیت مستلزم توسعه زیرساخت ها و ظرفیت های پذیرش در اقصی نقاط کشور است و نشان می دهد که به دلیل بسط عدالت آموزشی از طریق توسعه بسترهای آموزشی، افراد بیشتری به آموزش عالی دسترسی پیدا کرده اند.
افزایش ۵۰ برابری جمعیت دانشجویان طی ۵۰ سال اخیر
بر پایه اطلاعات پایگاه آماری موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، جمعیت دانشجویی ایران در سال تحصیلی ۴۹-۵۰ برابر ۶۷ هزار و ۲۶۸ دانشجو بوده است که این رقم بعد از گذشت بیش از ٥ دهه، در سال ١٣٩٩-١٤٠٠ به سه میلیون ۱۶۳ هزار و ۵۰۵ نفر افزایش یافته است. به عبارت دیگر طی ٥٠ سال نزدیک این آمار به ٥٠ برابر شده است و حتی در سال -٩٤ ١٣٩٣ به حدود ٧٠ برابر نیز رسید.
در سال ۵۷، سهم پذیرش زنان در دانشگاههای کشور تنها ۲۳درصد بود، اما حضور جدی زنان در دانشگاهها از اواخر دهه ۷۰ شروع شد و در مدت کوتاهی توانستند جایگاه قابلقبولی را به دست آورند، بهطوریکه در سال ۸۵، از کل جمعیت دانشجویی کشور ۶۳درصد را دانشجویان دختر تشکیل میدادند؛ روندی که در برهههایی شیب نزولی به خود گرفت؛ اما همچنان دانشجویان دختر نیمی از کل جمعیت دانشجویی را تشکیل میدهند. بخش عمده صندلیهایی که توسط این قشر در طول دو دهه گذشته اشغال شده هم مربوط به مقطع کارشناسی است.
در این بازه زمانی، جمعیت دانشجویی به طور کلی روند صعودی بسیار قابل توجه ای داشته است. با این حال طی این دوره، فراز و نشیب هایی نیز داشته است به طوری که این جمعیت در سال ١٣٩٣-١٣٩٤ به بالاترین آمار یعنی چهار میلیون و ۸۱۱ هزار و ۵۸۱ نفر رسید و پس از آن مجدد روندی نزولی به خود گرفته است.
اواخر دهه ۸۰ را باید یکی از دورههای طلایی برای حضور دانشجویان دختر در زیرنظامهای آموزش عالی دانست، بهطوریکه در سال ۸۰ تعداد ۷۶۸ هزار و ۴۳۳ دانشجوی دختر در ۵ مقطع تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسیارشد، دکتری حرفهای و دکتری تخصصی در دانشگاههای کشور مشغول به تحصیل بودند، رقمی که یک سال بعد به ۸۴۸ هزار و ۲۸۳ دانشجو رسید. همچنین در سال ۸۲ جمعیت دانشجویان دختر به ۹۷۵ هزار و ۱۰ نفر رسید. رقمی که در سال بعد به یک میلیون و ۷۹ هزار و ۵۶۳ دانشجوی دختر در آن سال به دانشگاههای کشور راه یافته بودند.
همچنین در سال ۸۶ یک میلیون و ۷۹۵ هزار و ۸۳۶ صندلی دانشگاهی در اختیار دانشجویان دختر بود و در سال ۸۷ هم دانشجویان دختر دست برتر را در دانشگاههای کشور داشتند، بهطوریکه یک میلیون و ۷۰۸ هزار و ۳۹۴ دانشجو در دانشگاههای کشور مشغول تحصیل بودند. همچنین در سال ۸۸، یک میلیون و ۸۷۴ هزار و ۷۲۲ دانشجوی دختر در دانشگاههای کشور حضور داشتند و باز هم برتری با دانشجویان مقطع کارشناسی با جمعیت یک میلیون و ۳۳۳ هزار و ۶۳۱ نفری بوده است.
افزایش ۵۶ برابری آمار دانشجویان زن
در آموزش عالی ایران در دهه های بعد از انقلاب اسلامی، شاهد حضور و مشارکت چشمگیر زنان در بخش جمعیت دانشجویی بودیم. میزان این پیشرفت نسبت به قبل از انقلاب اسلامی رشد قابل توجهی را نشان می دهد. به طور مشخص طی ٥٠ سال اخیر (١٣٥٠-١٤٠٠)، افزایش جمعیت دانشجویی زنان و توجه به این قشر در آموزش عالی ایران روندی صعودی داشته است و به ویژه در چهار دهه بعد از انقلاب اسلامی به مرور شاهد افزایش دانشجویان زن در آموزش عالی ایران بودهایم.
به طوری که نه تنها عقب ماندگی رژیم گذشته به نحو موثری جبران شد، بلکه در دهه هشتاد (١٣٨١-١٣٨٨) سهم زنان در آموزش عالی ایران بیش از ٥٠ درصد بوده و این آمار امروزه به ۶۱ درصد رسیده است. به عبارت دیگر در این بازه زمانی، زنان در عرصه آموزش عالی، گوی سبقت را از مردان ربودند. به طوریکه در طی این مدت، جمعیت زنان دانشجو بیش از ٥٦ برابر شده است که نشان از میزان توجه و اهمیت آموزش زنان کشور را دارد.
همچنین طی ٥٠ سال اخیر، جمعیت زنان دانشجو از ۱۹۰ هزار و ۲۷ دانشجو در سال تحصیلی ۴۹-۵۰ به یک میلیون و ۵۱۰ هزار و ۴۲۶ نفر در سال ١٣٩٩-١٤٠٠ افزایش یافته است. به عبارتی در طی ٥٠ سال اخیر، جمعیت دانشجویان زن بیش از ٥٦ برابر شده است. این در حالی است که متوسط رشد کل جمعیت دانشجویی طی همان بازه زمانی ٥٠ ساله، حدود ٥٠ برابر بوده است. به عبارت دیگر، شتاب رشد زنان در آموزش عالی طی چهار دهه بعد از انقلاب، حتی از متوسط شتاب کل جمعیت دانشجویی کشور بالاتر بوده است.
آمارهای سه دهه اخیر ایران نشان از رشد چمشگیر زنان در جامعه دانشجویی کشور دارد. به طوری که سهم ۳۱درصدی زنان در سال ۵۶در مقایسه با سهم ۶۹درصدی مردان در این سال به یکباره در سال ۸۶ از مردان پیشی گرفته و سهم مردان را به ۳۶.۷درصد کاهش داده است.
بر اساس آنچه عنوان شد پس از پیروزی انقلاب اسلامی جایگاه زنان در عرصههای مختلف ارتقاء یافت و زنان به عنوان نیمی از جمعیت اجتماعی کشور در بسیاری از عرصهها پیشتاز بودهاند و پس از انقلاب اسلامی زنان توانستند به جایگاه و نقش تاثیرگذارتری در تصمیم گیریها و اداره کشور برسند. به طوریکه طبق آمار اعلام شده از سوی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۵۷ تا پایان سال ۱۴۰۰ در حوزه آموزشی سهم زنان به عنوان عضو هیات علمی ۳۳/۳ درصد و در دانشگاههای علوم پزشکی ۳۴ درصد افزایش داشته است. همچنین تعداد دانشجویان دختر در دانشگاههای کشور ۵۶ درصد رشد داشته است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی بیسوادی زنان و دختران با نسبت ۹۹/۳ درصد ریشه کن شده و نسبت دانش آموزان دختر به پسر ۲۸ درصد رشد داشته است.
اگر چه «افزایش آمارهای مربوط به جمعیت دانشجویی» یکی از شاخصهای توسعه هر جامعهای به شمار میرود اما متاسفانه فرصت برابر برای تحصیل زنان باعث نشد تا سهم زنان در اشتغال افزایش پیدا کند و بر اساس آخرین آمار مرکز آمار ایران، زنان ۴۳.۶درصد نرخ بیکاری جمعیت جوانان ۱۵-۲۴ساله را تشکیل میدهند. در حالی که نرخ بیکاری مردها در این گروه تنها حدود ۱۹ درصد است. بر این اساس به نظر میرسد «توجه به وضعیت اشتغال فارغ التحصیلان زن » نیز باید یکی از دغدغههای اساسی مسئولان و برنامهریزان باشد تا بتوانیم از آنچه در حوزه آموزش و تحصیل زنان کشورمان سرمایه گذاری می شود بهره ببریم.
منبع : پایگاه آماری موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی
ژاپن به دنیال اینترنت نسل ششم است
اعلام نتایج اولیه آزمون دستیاری پزشکی در نیمه دوم خرداد
شیوه صحیح امر به معروف و نهی از منکر مطابق با سیره امام صادق (ع)
اطلاعات فاش شده درباره پرچمداران ۲۰۲۴ هواوی +عکس
اعلام جدیدترین نتایج اعتباربخشی دانشکدههای پزشکی کشور
آمار نهایی انتخاب رشته در آزمون دکتری سال ۱۴۰۳ اعلام شد
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
اسپاتیفای یکی از قابلیتهای خود را بیخبر پولی کرد
فشارهای اتحادیه اروپا عملکرد اپل را تغییر داد
چینیها از کپی تسلا رونمایی کردند+عکس
جزئیات هوش مصنوعی آیفون فاش شد
ظاهر عجیب جدیدترین خودروی فراری با یک موتور ۱۲ سیلندر+عکس
دمای عجیب و غریب این سیاره گازی در فضا ثبت شد
۸۰۰۰ هزار سال پیش چگونه انسانهای اولیه به این غار تاریک در فرانسه رفتند
ناسا یک پیام از فضا در نزدیکی زمین دریافت کرد
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
اقدامات وزارت بهداشت برای افزایش امید و انگیزه دستیاران پزشکی
به تشکلهای دانشجویی گرنت اعطا میشود
۷۵ دانشگاه ایرانی در میان برترینهای آسیا در رتبهبندی تایمز
نشست «سواد بصری در مد و لباس» برگزار میشود
اولین نکوداشت روانشناسان رضوی برگزار می شود
پذیرش دانشجوی دکتری در پژوهشگاهها قانونی است
جزییات برگزاری کنکور مجدد برای داوطلبان سیل زده اعلام شد
کتاب چشمها تنها برای دیدن نیستند منتشر شد
رمان اجتماعی معمایی آفرودیت در نمایشگاه کتاب عرضه میشود
انتشار وضعیت فرهنگی ایران در پیمایش ارزشهای جهانی
آدرخش و رقص فانتومها در نمایشگاه کتاب طنین میاندازد
مهلت ثبت نام پذیرش بدون آزمون کارشناسی ارشد پیام نور تمدید شد
ترقی در علم و دانش کشور مرهون تلاش معلمان و سنگربانان تعلیم و تربیت است
حمایت دانشگاه علوم پزشکی شیراز از بیماران مبتلا به به سلیاک
انتخاب عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی به عنوان استاد نمونه کشوری
رئیس جهاد دانشگاهی کشور وارد گلستان شد
طرح پایش و ارتقای سلامت اعضای جهاد دانشگاهی سلامت محور است
بررسی تاریخ ایران در چهار سده نخستین پس از اسلام
حمایت ۳۷ میلیارد تومانی از طرحهای حوزه اینترنت کوانتومی
کسب رتبه دوم در بین شرکت های بورسی و افزایش فروش و تولید در داروسازی دانا
هدیه ۲ میلیونی وزیر آموزش و پرورش به حساب معلمان واریز شد
جذب امریه سربازی در سازمان جهاد دانشگاهی خواجه نصیر
۱۷۰ دانشجوی نخبه امروز به عمره مفرده اعزام میشوند
کلید اولیه نوبت اول کنکور سراسری سال ۱۴۰۳ منتشر شد
بازبینی مصوبه افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی شورایعالی انقلاب فرهنگی
جنگنده رادارگریز سوخو ۷۵ روسیه به ایران میآید؟
خودروی جدید که شبیه گربهها ساخته شده است+عکس
خودروهای ایرانی چشم کرهشمالی را گرفت+عکس
بازبینی مصوبه افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی شورایعالی انقلاب فرهنگی
تمدید مهلت ثبتنام در جشنواره علمی - پژوهشی پژوهشسراهای دانشآموزی
خدمات رایگان دندانپزشکی برای دانشآموزان ۶ تا ۱۴ ساله روستایی
موافقت با افزایش حقالزحمه ساعت اضافه تدریس معلمان
دیدار جمعی از معلمان با رهبر انقلاب در روز چهارشنبه
تصویب نقشه راه اجراییسازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
کشف ۸ هزار و ۳۰ نفر دانش آموزان بازمانده از تحصیل در استان اصفهان
طحاننظیف: قانون اساسی به کلاسهای درس برده شود
احداث ۵ دهکده جامع ورزشی/ جذب نخبگان در دانشگاه فرهنگیان
تعلیق بودجه دانشگاه فرانسوی به دلیل حمایت از فلسطین
اعزام دو کاروان از دانشجویان بنیاد نخبگان به عمره آغاز شد
حمله خشونتآمیز پلیس نیویورک به دانشجویان حامی فلسطین در کلمبیا
آیین بزرگداشت مقام معلم در دانشگاه اصفهان برگزار شد
ثبتنام پشت کنکوریها جهت ترمیم نمره آغاز شد
دانشگاهیان کشور باید با شبکهسازی به جنبش دانشجویان جهان بپیوندند
برگزاری بیست و دومین نشست شورای عالی اتحادیه دانشگاهها و مراکز پژوهشی ساحلی و دریایی
آزمون مجدد برای کنکوریهای زیرکوه ۲۱ اردیبهشت برگزار میشود
چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس
موشک سنگین آنگارا-آ۵ با موفقیت پرتاب شد+عکس
ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس
سلاح قدیمی و کوچک اوکراینیها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس
سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟
تعرفه وحشتناک جیمیل با هوش مصنوعی اعلام شد
علم حکمی؛ لازمه دستیابی به تمدن نوین اسلامی
بازگشت سونی اکسپریا به یک طراحی جدید+عکس
مسئله جدی امروز، زیستجهان مدرن است که راه مقابله فرهنگی با آن، تعامل بیشتر با جوانان است
ناسا به صورت تصادفی مریخ را بمباران کرد
ویژگیهای خاص ساعت گران قیمت گواردیولا+عکس
این پهپاد ایرانی به دشمنان فرصت فرار نمیدهد+عکس
داوطلبان متقلب دستگاههای جاسوسی پیشرفته داشتند/احتمال محرومیت تا ۵ سال
فراخوان ثبت پرسشنامه در بانک اطلاعاتی ابزارهای سنجش سلامت و کیفیت زندگی
بازگشت سونی اکسپریا به یک طراحی جدید+عکس
همه اجساد در خاک این شهر تجزیه نمیشود و سالم میماند+عکس
سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟
این پهپاد ایرانی به دشمنان فرصت فرار نمیدهد+عکس
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
نکته عجیبی که در تلویزیون ۴K هواوی خبرساز شد
بازسازی چهره زن عراقی ۷۵ هزار ساله با اسکن سه بعدی+عکس
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
سلاح قدیمی و کوچک اوکراینیها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس
سونی برای آدمها کولر همراه ساخت+عکس
چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس
رونمایی از برادر فیدلیتی هیبریدی در دو مدل پنج و هفت نفره+عکس
بی ام و وانت اتوماتیک ضدخش تولید کرد+عکس
هشدار اپل درباره این حرکت اشتباه هنگام شارژ آیفون
ویژگیهای خاص ساعت گران قیمت گواردیولا+عکس
تغییرات غافل گیرکننده در iOS ۱۸ در راه است
ملاقات ستاره دنباله دار با ماه و مشتری و اورانوس+عکس
تعرفه وحشتناک جیمیل با هوش مصنوعی اعلام شد
گوگل جایگزین یورگن کلوپ سرمربی لیورپول میشود
ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس
پیکسل 8a گوگل برای گوشی سامسونگ شاخ و شانه کشید
نخبه ۱۲ ساله ایرانی در انجمن هوش مصنوعی شروع به کار کرد+عکس
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
داخل ساختمانهای عجیب با علامت X در چین چه خبر است؟ +عکس
زیباترین کهکشان مارپیچی که با تسکوپهای آماتوری هم دیده میشود+عکس
خودروهای ایرانی چشم کرهشمالی را گرفت+عکس
جزئیات هوش مصنوعی آیفون فاش شد
اطلاعات فاش شده درباره پرچمداران ۲۰۲۴ هواوی +عکس
برچسب جدیدی که خودرو را در تابستان ۱۰ درجه خنکتر میکند+عکس
فشارهای اتحادیه اروپا عملکرد اپل را تغییر داد
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.