به گزارش ثریا حوزه‌های علمیه به عنوان مراکز کلیدی آموزش و پژوهش در جهان اسلام، مسئولیت خطیر حفظ، ترویج و توسعه معارف غنی اسلامی را بر عهده دارند. نقش این نهادها و فقه در احیای تمدن اسلامی انکارناپذیر است و می‌توانند با پاسخگویی به نیازهای زمانه، نقشی محوری ایفا کنند.
در دنیای پرتلاطم امروز، نیاز به نهادهایی که مستقیماً به مسائل دینی و اجتماعی بپردازند، بیش از همیشه احساس می‌شود. حوزه‌های علمیه با ظرفیت منحصر به فرد خود، بهترین گزینه برای پاسخ به این نیازها و کمک به احیای تمدن اسلامی از طریق حفظ معارف، وحدت‌بخشی، تربیت علما و تأثیرگذاری بر جامعه هستند.
فقاهت پویا: فراتر از احکام فردی
مقاله پیش رو، بازخوانی «نقش فقاهت پویا در معماری تمدن نوین» به قلم علی صالحی است که به این پرسش اساسی می‌پردازد: آیا میراث فقهی اسلام توان پاسخ به نیازهای پیچیده امروز را دارد؟ چگونه می‌توان فقاهت را از ایستایی رهانید و به عنصری فعال و خلاق بدل کرد؟ و نقش فقاهت پویا در ساختن تمدن نوین اسلامی چیست؟
فقاهت پویا صرفاً تنظیم‌گر احکام فردی نیست، بلکه رسالت ارائه الگویی جامع برای نظام‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را نیز دارد. فقیه در این نگاه، نه تنها حافظ احکام، بلکه راهبر امت اسلامی است که با درک عمیق شریعت و آگاهی از زمانه، مسیر سعادت را روشن می‌سازد؛ امری که نیازمند نوآوری در اندیشه است.
ویژگی‌های کلیدی فقیه تمدن‌ساز
فقیهی که در عرصه تمدن‌سازی اسلامی نقش‌آفرین باشد، باید چهار ویژگی ممتاز را دارا باشد:
۱. ژرف‌اندیشی: تسلط عمیق بر معارف اسلامی و علوم مرتبط، فقیه را از سطحی‌نگری مصون می‌دارد. این تعمق، همانگونه که رهبر انقلاب تأکید دارند، لازمه تحول در علوم انسانی و نقش‌آفرینی در تراز تمدن نوین اسلامی است.
۲. آگاهی از زمانه: شناخت دقیق نیازهای انسان معاصر و چالش‌های روز، امکان ارائه راه‌حل‌های فقهی کارآمد را فراهم می‌کند. به بیان امام صادق (ع)، "العالم بزمانه لا تهجم علیه اللوابس"؛ یعنی آگاهی از زمان، مانع غافلگیری و سردرگمی در برابر مسائل پیچیده می‌شود.
۳. عدالت‌مداری: عدالت در تمام ابعاد وجودی فقیه، او را به الگویی قابل اعتماد بدل می‌کند. این ویژگی تضمین می‌کند که نظرات او بر پایه انصاف و تقوا بوده و به نفع جامعه اسلامی است. تحقق ارزش‌های دینی بدون عدالت‌محوری ممکن نیست.
۴. کفایت و کاردانی: توانایی رهبری و مدیریت جامعه با برنامه‌ریزی دقیق، لازمه هدایت امت به سوی تعالی است. همانطور که در سیره نبوی آمده، صرفاً خوب بودن برای مدیریت کافی نیست و کاردانی شرط اصلی پذیرش مسئولیت در نظام اسلامی است.
الزامات دستیابی به فقاهت پویا
برای تحقق فقاهت پویا و نقش‌آفرینی در تمدن نوین اسلامی، سه الزام کلیدی وجود دارد:
۱. اجتهاد نوین: نیازمند اجتهادی هستیم که با سرعت تحولات، به‌ویژه در عرصه‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی و متاورس، همگام باشد؛ اجتهادی اصیل اما نوآور. حوزه‌های علمیه باید با تربیت مجتهدان تمدن‌ساز، این رسالت را به انجام رسانند.
۲. نهضت تبلیغ: فقیه برای تمدن‌سازی نیازمند شناخت مخاطب و صحنه تبلیغات جهانی است. تبلیغ صحیح، آنگونه که رهبر انقلاب فرموده‌اند، راه تحقق دین در میان توده‌هاست. رویکرد تهاجمی در تبیین روایت صحیح و به چالش کشیدن مبانی فکری دشمن، ضروری است.
۳. نهضت تخصص: حرکت به سوی تبحرگرایی و تخصصی شدن علوم حوزوی، راه رهایی از تحجر است. فقها باید در زمینه‌های مختلف فقهی و دینی متخصص شوند و با هم‌افزایی و بهره‌گیری از دستاوردهای بشری و ظرفیت سایر مذاهب، به حل مسائل بپردازند و متخصصانی چون هشام‌ها و زراره‌ها تربیت کنند.
سخن پایانی
فقاهت، میراثی زنده است که با نوآوری در اندیشه و رویکرد، می‌تواند از رکود رها شده و به پیشران تمدن نوین اسلامی بدل شود. فقاهت پویا با ارائه راهکارهای متناسب با زمان، نقشی کلیدی در نظام‌سازی، جامعه‌سازی و تمدن‌سازی دارد. فقها و حوزه‌های علمیه به عنوان ارکان این مسیر، باید با عزمی راسخ گام بردارند.
اجرای آزمایشی طرح مدرسه اولیا در هر استان با انتخاب یک مدرسه آغاز خواهد شد
ایرانسل، اینترنت را گران کرد
تهویه هوا با هوش مصنوعی و صرفه جویی ۴۰درصدی انرژی
اولین قدم برای تحقق ژنوم مصنوعی انسان
انفجار دو نواختر جدید در آسمان
ویروس جدید در خفاش‌ها شناسایی شد
چت جی‌پی‌تی از مردم خواست به این خبرنگار ایمیل بزنند!
فرمانده نیروی هوافضای سپاه در مراسم عزاداری
تصویر/ شمر امروز را بشناس
وقایع روز ششم محرم/ روزی که آب بر اهل بیت (ع) بسته شد
ترجمه قدیمی‌ترین مقتل امام علی(ع) به کتابفروشی‌ها آمد
روایت خواندنی بیهقی از حسین‌بن‌علی علیه السلام
دمیدن روح همبستگی در جامعه ضرورتی در روزهای پس از جنگ
تأملی در آیات برکت و نسبت آن با خاندان وحی
صحنه کربلا نماد دو چهره متضاد از انسان است
روح حاکم بر مقاومت عرفانی در ارتباط با توحید در زندگی است
خانواده امام حسین (ع) الگویی خاص از خانواده عاشورایی
۱۴ اقدام قرآنی که در شرایط بحرانی کشور صورت گرفت
مرد اول ایران که به قدرت و اقتدار او کسی نیامده
نرخ غذا و خوابگاه دانشجویی اواخر تیرماه اعلام می‌شود
تشریح اقدامات معاونت فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت در دوران جنگ ۱۲ روزه
برگزاری امتحانات شهریور دانشگاه‌ها به صورت حضوری
نرم‌افزارهای نفوذ چگونه وارد کشور شده است؟
تصاویر جدید گلکسی واچ ۸ کلاسیک فاش شد
جزئیات تغییر ساعت کاری دانشگاه آزاد مشخص شد
اطلاعات ۶ میلیون مشتری شرکت هواپیمایی استرالیایی هک شد
چگونه اینترنت را در شرایط بحرانی امن کنیم
حمایت از دانشجویان در رشته‌های حساس علمی در دستور کار ایران
تبدیل زباله به گنج؛ بیرون کشیدن گرافن و هیدروژن از دل پسماند نفتی
آغاز پذیرش بدون آزمون دکتری به شیوه استادمحور در دانشگاه شهیدبهشتی
برگزاری امتحانات و ترم تابستان دانشگاه علمی کاربردی در این تاریخ
اپل احتمالا از اوپن‌ای‌آی یا آنتروپیک یاری می‌طلبد
جدیدترین تقویم آزمون‌های علوم پزشکی اعلام شد
سامانه‌ای نوآورانه که اثرگذاری داروهای شیمی‌درمانی را افزایش می‌دهد
صدور نمون برگ هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در دهه سوم تیرماه/ افزایش ظرفیت پذیرش شاخه فنی و حرفه‌ای
فرصت ۴۵ روزه مدارس غیردولتی برای اعلام شهریه/۲ درصد مدارس شهریه ۱۰۰ تا ۱۴۵ میلیون تومانی دارند
اولین مدل پیش‌بینی تغییرات سطح آب زیرزمینی پس از زلزله طراحی شد
کشف مقادیر زیادی از پروتئین آلزایمر در نوزادان که برای آنها مضر نیست!
اپل از مهندس طراح سابق خود شکایت کرد
جلوگیری از بخارگرفتگی آینه‌ها با گرم‌کن نانویی بدون المنت
پنیر خوردن قبل خواب باعث دیدن کابوس می‌شود!
شروع مسابقات ورزشی دانش‌آموزان از ۲۱ تیرماه/ رقابت‌های ورزشی فرهنگیان به شهریور موکول شد
جزئیات برگزاری سیزدهمین سوگواره احلی من العسل در سراسر کشور
هوش مصنوعی می‌خواهد آرزوی گفت‌و‌گو با حیوانات را ممکن کند
اگر همین فردا انفجار اتمی رخ دهد، چقدر شانس زنده ماندن داریم؟
افشای اطلاعات دولتی سوئیس در یک حمله سایبری
تاکسی هوایی ۲۰۲۶ به دبی می آید
تولید شبیه‌ساز جراحی لاپاراسکوپی با یک‌سوم قیمت نمونه خارجی
ظهور فناوری Li-Fi با سرعتی ۱۰۰ برابر Wi-Fi و امنیت رمزنگاری‌شده
تولید گوشت از پروتئین آفتابگردان؛ گامی به سوی امنیت غذایی
فراخوان پویش ملی اثرگذاری به وقت میهن مدارس سمپاد
تمدید مهلت ثبت‌نام پایه هفتم مدارس شاهد تا ۲۰ تیرماه
حافظه‌های هوشمندی که در آب ذوب می‌شوند
شناسایی سلول‌های پیر بدون نیاز به گرفتن نمونه خون
رباتی برای پایش مواد مغذی گیاهان گلخانه‌ای
شاید آغاز بیماری پارکینسون از مغز نباشد!
پخش زنده رویدادهای ناسا از نتفلیکس آغاز می‌شود
کشف کهکشانی که ۷ میلیارد سال تغییر نکرده است
تهیه نقشه زمین‌لغزش مناطق پرخطر رودبار-منجیل در دستور کار سازمان زمین‌شناسی
تهیه نقشه زمین‌لغزش مناطق پرخطر رودبار-منجیل در دستور کار سازمان زمین‌شناسی
گیاهانی که می‌توانند هوا را آلوده کنند!
ساخت غشاهای تبادل یون هوشمند
عضویت رایگان در همه مراکز کانون پرورش فکری کشور تا ۲۰ تیرماه
عکس روز ناسا از چشم اژدها
مرسدس بنز از لاستیک‌های قدیمی چرم لوکس ساخت!
دادگاهی شدن تیک تاک و مایکروسافت به دلیل مرگ یک نوجوان
موتور برقی با نخ نانویی ۵ برابر سبک‌تر برای پهپادها
وظایف پلتفرم‌های ملی در جنگ؛ امریکا هم در شرایط بحران فیلتر می‌کند
آماده‌سازی تیم‌های ملی برای شرکت در رقابت‌های جهانی
برگزاری کنکور الکترونیکی فعلا منتفی است/ بنا داریم آزمون‌هایی با مقیاس کوچک‌تر برگزار شود
تاثیر ماده موثر فلفل تند بر رده‌های سلولی سرطان روده
تولید ضدآفتاب‌های نانویی برای کودکان بدون جاذب‌های شیمیایی
شاید آغاز بیماری پارکینسون از مغز نباشد!
خطر کاهش بودجه ناسا برای مریخ‌نورد اروپا
فتاوایی که گفتمان‌سازی در فقه امنیت دینی است
نمی‌توان حریم دیگران را نقض کرد؛ توجه امام حسین (ع) به محل شهادت‌اش
توقف صدور کدهای استخدامی اساتید/ علت چیست؟
برگزاری کنکور الکترونیکی فعلا منتفی است/ این آزمون با اطمینان صد در صدی برگزار می‌شود
زمان امتحانات پایان ترم دانشگاه‌های علوم پزشکی مشخص شد
نگاهی به دستاوردهای شهید طهرانچی در دانشگاه آزاد
خوردن آجیل و تخمه در ایام ماه محرم اشکال دارد؟
حرم حضرت زینب(س) با وجود آزار نیروهای جولانی سیاه پوش شد
آیا قرآن به عزاداری برای امام حسین (ع) اشاره کرده است؟
تصویر/ شمر امروز را بشناس
خاطره کمترشنیده شده از شهید باقری از عملیات مرصاد
چطور زیارت عاشورا بلایی بزرگ را دفع کرد؟
نگاهی به زندگی مسلم بن عقیل قبل از واقعه عاشورا
مرثیه خوانی عبدالرضا هلالی در مراسم روز جمعه مصلی امام خمینی (ره)
شیعه کسی است که به لقمه حلال قانع باشد
زینب از دور جوانان خودش را می‌دید/ چه دلاور شده‌اند این دو برادر در جنگ
چرا گریه بر امام حسین (ع) بهشت را بر انسان واجب می‌کند؟
روایت خواندنی بیهقی از حسین‌بن‌علی علیه السلام
خانه کتاب در ماه محرم منتظر شماست: از همدلی ملی تا روایت سوگواری
نمی‌توان حریم دیگران را نقض کرد؛ توجه امام حسین (ع) به محل شهادت‌اش
تو ایرانی و سرور روزگاری/ تو ایران من! بر جهان سروری کن
۱۴ اقدام قرآنی که در شرایط بحرانی کشور صورت گرفت
کتابی عاشورایی از زبان قهرمانان کربلا در قالبی جدید و خواندنی
ترجمه قدیمی‌ترین مقتل امام علی(ع) به کتابفروشی‌ها آمد
راهی ساده برای نزدیک شدن به خدا
وقایع روز ششم محرم/ روزی که آب بر اهل بیت (ع) بسته شد
فتاوایی که گفتمان‌سازی در فقه امنیت دینی است
نگاهی به کارنامه شهید بهشتی که یک ملت بود
تحلیل‌های نظام مند شهید طهرانچی در حوزه علوم انسانی تأمل برانگیز بود
تأملی در آیات برکت و نسبت آن با خاندان وحی
دمیدن روح همبستگی در جامعه ضرورتی در روزهای پس از جنگ
فرصت انتخاب رشته آزمون دستیاری ۷ تیرماه به پایان می‌رسد
خانواده امام حسین (ع) الگویی خاص از خانواده عاشورایی
صحنه کربلا نماد دو چهره متضاد از انسان است
بیانیه بیش از ۱۳۰۰ نفر از علمای اهل سنت درباره لزوم مقاومت
خاکسپاری پیکر شهید طهرانچی و همسرش در حرم عبدالعظیم حسنی(ع)
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.