به گزارش ثریا بی‌تفاوتی اجتماعی، پدیده‌ای پیچیده و قابل تأمل در علوم اجتماعی است که با عباراتی نظیر بی‌خیالی اجتماعی، فردگرایی و فراموشی هنجارها نیز شناخته می‌شود، هرچند هر یک از این واژگان تفاوت‌های معنایی ظریفی با یکدیگر دارند. درک چیستی بی‌تفاوتی و اینکه کنشگران در بستر فرهنگی ایران با اتکا به کدام منطق فرهنگی در برابر وضعیت‌های گوناگون، مسیر بی‌تفاوتی یا واکنش را برمی‌گزینند، از نکات کلیدی است.
نکته قابل توجه آن است که بی‌تفاوتی خود نوعی کنش محسوب می‌شود؛ کنشی که به بی‌واکنشی منجر شده و از ذهنیت‌ها، دغدغه‌ها و درونیات افراد سرچشمه می‌گیرد. این موضوع، بررسی‌های چندجانبه روان‌شناختی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را طلب می‌کند. امیل دورکیم، جامعه‌شناس برجسته، در مطالعات خود به مفهوم «آنومی» اشاره کرده و معتقد بود ضعف یا غیرقابل فهم شدن ساختارهای اجتماعی، منجر به احساس بی‌هدفی و بی‌تفاوتی در افراد می‌شود.
ابعاد گسترده بی‌تفاوتی: از سیاست تا اخلاق
برای فهم عمیق‌تر بی‌تفاوتی اجتماعی، باید ابعاد گوناگون آن را مورد بررسی قرار داد. این پدیده در حوزه سیاسی به شکل کاهش مشارکت در انتخابات، بی‌اعتمادی به سیاستمداران و نهادهای حکومتی، و بی‌توجهی به اخبار و مسائل سیاسی نمود پیدا می‌کند. احساس اینکه صدای افراد شنیده نمی‌شود یا حضورشان تأثیری ندارد، می‌تواند به این نوع بی‌تفاوتی دامن بزند.
در بعد مدنی، بی‌تفاوتی اجتماعی با عدم مشارکت در فعالیت‌های داوطلبانه، بی‌اعتنایی به حقوق شهروندی دیگران و بی‌توجهی به مسائل جامعه مدنی خود را نشان می‌دهد. خودداری از کمک به همسایه یا سکوت در برابر نقض حقوق دیگران، می‌تواند ناشی از احساس ناامنی، بی‌اعتمادی یا بی‌حوصلگی باشد و بر اهمیت مسئولیت‌پذیری اجتماعی تاکید دارد.
در حوزه اخلاقی، این پدیده به صورت بی‌اعتنایی به ارزش‌های اخلاقی، عدم رعایت حقوق دیگران و عدم احساس مسئولیت در قبال رفتارهای غیراخلاقی بروز می‌کند. رواج دروغ، تقلب یا آسیب به محیط زیست بدون احساس پشیمانی، می‌تواند نشانگر تضعیف نظام ارزشی، حاکمیت فردگرایی افراطی یا ناامیدی از اصلاح امور باشد.
و نهایتاً، در بعد اقتصادی، بی‌تفاوتی اجتماعی با عدم مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی مولد، بی‌اعتنایی به عدالت اقتصادی و عدم تلاش برای بهبود وضعیت اقتصادی جامعه مشاهده می‌شود. گرایش به رانت، فرار مالیاتی یا بی‌توجهی به تولید ملی، ممکن است از ناامیدی، بی‌اعتمادی به نهادهای اقتصادی یا احساس نابرابری نشأت بگیرد.
ریشه‌های عمیق یک معضل اجتماعی
ریشه‌های بی‌تفاوتی اجتماعی عمیق و متنوع‌اند. فردگرایی افراطی که منافع شخصی را بر منافع جمعی ارجح می‌داند، از مهم‌ترین عوامل است. ناامیدی و بی‌اعتمادی به آینده و نهادهای اجتماعی و سیاسی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. زمانی که افراد امیدی به بهبود شرایط نداشته باشند یا نهادها را ناکارآمد ببینند، انگیزه مشارکت را از دست می‌دهند.
فقدان آگاهی از مسائل جامعه و حقوق و مسئولیت‌های شهروندی نیز می‌تواند به بی‌تفاوتی منجر شود. مشکلات اقتصادی نظیر فقر، بیکاری و نابرابری هم در این میان بی‌تأثیر نیستند، چرا که انرژی و توان افراد را برای پرداختن به امور اجتماعی کاهش می‌دهند و حس مسئولیت‌پذیری اجتماعی را کم‌رنگ می‌کنند.
جامعه ایران و پدیده بی‌تفاوتی اجتماعی
در پژوهش «آینده‌پژوهی ایران در سال ۱۳۹۶»، بی‌تفاوتی اجتماعی به عنوان یکی از چالش‌های پیش روی جامعه ایران مطرح شده بود. در این باره دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد؛ برخی معتقدند این پدیده در ایران رو به گسترش است، در حالی که برخی دیگر پتانسیل بالای جامعه برای مشارکت را یادآور می‌شوند.
موافقان، کاهش مشارکت سیاسی، افزایش فردگرایی، بی‌اعتمادی به نهادها و مشکلات اقتصادی را نشانه‌هایی از بی‌تفاوتی اجتماعی در ایران می‌دانند. در مقابل، مخالفان به فعالیت‌های داوطلبانه، حساسیت نسبت به مسائل اجتماعی، ارزش‌های دینی و فرهنگی و انرژی جوانان اشاره کرده و پتانسیل بالای جامعه برای مشارکت را مطرح می‌کنند. به نظر می‌رسد جامعه ایران ضمن مواجهه با چالش‌هایی چون کاهش مشارکت سیاسی، همچنان از ظرفیت بالایی برای فعالیت اجتماعی برخوردار است.
راهکارهای مقابله با بی‌تفاوتی اجتماعی
برای مقابله با بی‌تفاوتی اجتماعی، راهکارهای متعددی پیشنهاد می‌شود. افزایش آگاهی از طریق آموزش شهروندی، تقویت اعتماد به نهادها با شفافیت و پاسخگویی، تشویق مشارکت با فراهم آوردن فرصت‌ها، و تقویت مسئولیت‌پذیری از طریق ترویج ارزش‌های اجتماعی، از جمله این راهکارهاست.
بهبود وضعیت اقتصادی و کاهش فقر و نابرابری نیز می‌تواند انگیزه مشارکت را افزایش دهد. همچنین، اصلاح فرهنگ سیاسی با ایجاد فضای باز و آزادی بیان، به افراد کمک می‌کند تا بدون هراس در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی مشارکت کنند و حس مسئولیت‌پذیری اجتماعی در آنها تقویت شود.
در نهایت، بی‌تفاوتی اجتماعی چالشی جدی با پیامدهای منفی برای جامعه است. مقابله با آن نیازمند همکاری همه‌جانبه دولت، نهادهای مدنی و شهروندان برای ایجاد جامعه‌ای آگاه، مسئولیت‌پذیر و مشارکت‌جو است. این مهم، مستلزم تغییر در نگرش‌ها و سرمایه‌گذاری در آموزش، فرهنگ و نهادهای مدنی است.
اهمیت مهارت‌آموزی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در دانشگاه آزاد اسلامی
«نبرد خندق» داستان مصور با تصویرگری‌های خلاقانه برای نوجوانان
گفتگو درباره هنر موسیقی و جایگاه هنر در حکمت ایرانی اسلامی و رویکرد تمدنی به موسیقی
پیام تسلیت دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پی درگذشت استاد مرتضی زاهدی
تنها فردی که از سقوط هواپیما در هند جان سالم به در برد+عکس
«خنده، جستار در معنی امور خنده‌آور» نگاهی فلسفی به خنده و کارکرد آن
کتاب «مهر و ماه و غدیر» ترجمه و بازنویسی خطبه غدیر از نگاهی نو
طرح جدید وزارت علوم برای سلامت دانشجویان خارجی
چشم بینای ایران در هوش مصنوعی و کوانتوم؛ سامانه رصد ISC فعال شد
بازخوانی پیام اصیل غدیر؛ چرا غدیر عید همه مسلمانان است؟
تصویر/ هدیه غدیر به حرم مولا؛ ۳ هزار متر فرش کاشان با نقوش اسلامی
راه جلوگیری از عاشوراهای بعدی، زنده کردن غدیر است
اسناد پنهان تاریخ نهاوند برای اولین بار فاش شد
طنین موسیقی روسی در تهران؛ هفته فرهنگی روسیه افتتاح شد
پاسخی برای تمام سؤالات کودکان درباره امام زمان (عج) در این کتاب
دیپلماسی فرهنگی ایران؛ کتاب‌های انقلاب در قلب بیروت و بغداد
چگونه در آزمون آیلتس نمره‌ی ۷+ بگیریم؟
چرا «نخل و نارنج» معرفت نواده شیخ اعظم را بیشتر کرد؟
فصل جدید دیپلماسی علمی؛ تفاهم‌نامه دانشگاه الزهرا و فاطمه جناح
معاون وزیر: پرونده شایعات آزمون دستیاری ۵۲ برای همیشه بسته شد
کشف فسیل خزنده بال‌دار با قدمت ۹۰ میلیون سال در ژاپن
مدیرعامل بعدی گوگل انسان نخواهد بود؟
آغاز رسمی برنامه تحول کیفی آموزش و پرورش از مهرماه امسال در کشور
نیروی انسانی را باید متناسب با جمعیت دانش‌آموزان تامین کنیم
آغاز خودکفایی اروپا در حوزه هوش مصنوعی
آخرین فرصت انتخاب رشته فرهنگیان؛ تصمیم سرنوشت‌ساز امشب
رایانه کوانتومی چهار سال دیگر همگانی می‌شود
ایجاد ساختمان‌های فردا با آلودگی امروز
چرخش دیوانه‌وار سیاه‌چاله غول‌پیکر / تصویری تازه از یک هیولا
عکس | بدشانس‌ترین قورباغه جهان که همراه موشک پرتاب شد
آیا ماده معروف شده در اینترنت واقعا برای مغز موثر است؟
زاکربرگ برای توسعه هوش جامع مصنوعی آستین‌ها را بالا زد
روبات‌های سمپاش ایرانی به استخدام کشاورزان در می‌آیند
قرارداد همکاری شگفت انگیز گوگل و اوپن‌ای‌آی
اندروید 16 عرضه شد
کمک چربی خوب به ساخت سلول‌های چربی بیشتر در بدن!
آخرین مهلت سنجش دانش‌آموزان بدو ورود به دبستان تا پایان خردادماه/ والدین هر چه زودتر برای نوبت‌گیری اقدام کنند
اجتماعات یادگیری معلمان؛ فرصت اشتراک‌گذاری جدیدترین روش‌های آموزشی
احتمال لو رفتن سؤالات امتحانات نهایی صفر است
راز تحمل شب‌کاری در دی‌ان‌ای شما نهفته است
تراشه هوش مصنوعی چین مهندسان را شکست داد
راز شبکه وکالت؛ شاهکار امام هادی (ع) در عصر اختناق
نهضت بزرگ غدیرشناسی در سراسر ایران
تصمیمات جدید برای اجاره‌بها و غذای دانشجویی اعلام شد
خوابگاه‌های دانشگاه تهران با کمک خیرین متحول می‌شود
تصمیم نهایی برای کنکور: معدل قطعی و بدون تغییر باقی ماند
شرایط جدید ترم تابستانی علوم پزشکی اعلام شد
اطلاعیه معاونت حقوقی وزارت بهداشت درباره برگزاری آزمون دستیاری ۵۲
تشدید رقابت فناورانه چین و آمریکا در حوزه ربات‌های انسان‌نما
لزوم تسهیل ثبت‌نام معلولان در آزمون استخدامی آموزش و پرورش
اولین مرکز آموزش فناوری‌های نوین هوش مصنوعی در ایلام افتتاح شد
خرید یک آجر برای مدرسه‌سازی با طرح خشت مهربانی
۷۸ درصد مالیات‌دهندگان تمایل دارند مالیاتشان صرف مدرسه‌سازی شود
آموزش حضوری سرگروه‌های آموزشی در تابستان/ استقبال معلمان از جشنواره اصلاح روش‌های تدریس
سیستم‌های ارزشیابی پیشرفت تحصیلی چه تفاوتی دارند؟
اصلاح دفترچه آزمون استخدامی آموزش و پرورش/ سربازان و طلاب امکان ثبت‌نام در آزمون دارند؟
۶ پیشنهاد ایران برای همکاری فناورانه در مسیر جاده ابریشم
نظر جرد آیزاکمن درباره لغو ناگهانی نامزدی‌اش برای ریاست ناسا
نسخه بهبودیافته هوش مصنوعی استدلالی اوپن‌ای‌آی معرفی شد
ارزیابی قابلیت انبارمانی انار ایران در طول انبار سرد
ارائه پوششی که باکتری‌ها را کاملا دفع می‌کند
نشت سوخت، پرتاب ماموریت آکس-۴ را به تعویق انداخت
آلبوم تصاویر ماه صورتی ژوئن از نگاه کاربران پلتفرم ایکس
۲۵ ستاره درخشان آسمان شب
نقشه راه سلامت دانشجویان ترسیم شد: معرفی مراکز مشاوره برتر کشور
راز ارتباط با نسل زد: کلید جدید مشاوره دانشجویی
سرمایه‌گذاری ۸۰۱ میلیاردی دانشگاه آزاد در استارتاپ‌ها
سازه‌هایی که با نانو و IoT نفس می‌کشند و انرژی نمی‌بلعند
بهینه‌سازی مصرف انرژی با کمک یک ناجی پر مصرف!
تشخیص دقیق و سریع سرطان با سامانه دانش بنیان ایرانی
ماشین هوشمند بیهوشی ایرانی به کمک متخصصان هوشبری آمد
نحوه اخذ امتحان نهایی و تصحیح اوراق دانش‌آموزان با آسیب بینایی/ مصحح بریل‌خوان نداریم
تا ۲۷ خرداد باید کار تصحیح برگه‌های امتحانی به پایان برسد
استانداردسازی ۷۲۰۰ مدرسه در کشور تا مهر امسال
مشکل نیروی انسانی برای سال تحصیلی آینده نداریم/ وجود بیش از ۱۶ میلیون دانش‌آموز در کشور
غدیرخم؛ بازتاب واقعه‌ای تاریخی، فرهنگی و اعتقادی در کتاب‌های درسی
مهندسی سلول‌های ایمنی برای مبارزه هوشمند با سرطان
نسخه بتای iOS 26 ماه آینده در دسترس خواهد بود
تحولی در بسته‌بندی مواد غذایی با توسعه ماده‌ای جدید
راهکار مقابله با چالش‌های انرژی در عصر هوش‌مصنوعی/ایران در مسیر تبدیل شدن به کشور نیروگاه‌ساز هسته‌ای
نگاهی به پیشگویی‌های امام علی (ع) درباره فتنه‌های آخرالزمان
دیه زن نصف مرد؛ آیا ارزش جان زن کمتر است؟
فرمانده‌ای که امام پیشانی‌اش را بوسید: اسطوره گردان فجر
وقتی یک شوخی، دندان‌های مبارک پیامبر (ص) را نمایان کرد
معجزه شق القمر: شبی که ماه در مکه به دو نیم شد
اولین مذهب در اسلام توسط چه کسی پایه گذاری شد و نام مذهب چیست؟
رد الشمس: وقتی زمان برای نماز علی(ع) ایستاد
خالق «قصه‌های مجید» در بیمارستان؛ آخرین وضعیت او
عکس اینستاگرام قاتل الهه حسین نژاد +عکس
مرز باریک رشوه و هدیه کجاست؟ پاسخ اینجاست
چگونه یک عالم سنی شیعه شد؟ روایت «راه یافته» را بخوانید
اسناد پنهان تاریخ نهاوند برای اولین بار فاش شد
نسخه آیت‌الله حائری برای فرار از آرامش منفی
تصویر/ هدیه غدیر به حرم مولا؛ ۳ هزار متر فرش کاشان با نقوش اسلامی
نسخه پیامبر (ص) برای بخشش گناهان؛ فرصتی برای شروع نو
آیت الله لنکرانی؛ مبارزی که پس از رحلت امام خمینی (ره) تاب نیاورد
تفسیر تکان‌دهنده استاد قرائتی از هولناک‌ترین روز تاریخ
راز «کتاب مخفی» چیست؟ روایتی نفس‌گیر از صدر اسلام
راز هدیه روز زن «شهید سجاد دهقان» فاش شد
روایت ۴۰ قهرمان آسمان ایران در «ستاره‌های نبرد هوایی ۵»
رمز رهایی از تنگناها و سختی‌های زندگی از زبان علامه حسن زاده آملی
دیپلماسی نخبگانی آیت الله جوادی آملی؛ پیام اتحاد قم و نجف
چرا علی(ع) معیار تشخیص مؤمن از منافق است؟ پاسخی در این کتاب
راز شعرخوانی علامه بحرالعلوم در حرم امیرالمومنین (ع) فاش شد
از نهج‌البلاغه تا غزه؛ فریاد عدالت‌خواهی امام علی(ع)
رعایت قواعد تجوید در هنگام قرائت نماز واجب است؟
تبعید شیرین! دلشادی شهید قاضی از محبت مردم بافت
عشق و رنج به زبان ساده در «گریه‌های گرگ گیاه‌خوار»
توحید در ادیان: مرز باریک یگانگی و شرک کجاست؟
لغزش خواص؛ پاشنه آشیل حکومت امیرالمؤمنین (ع)
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.