به گزارش ثریا سجاد هجری، پژوهشگر پژوهشکده سیاستپژوهی و مطالعات راهبردی حکمت در یادداشتی با عنوان گردونه تمدنی! به درآمدی کوتاه و آغازین بر بایستگی بنیانگذاری اندیشکدهای تمدنی پرداخته است:
۱. سخن از پیشینهی پدیدار و شاهکلیدواژهی «تمدن» فراوانست؛ ولی کوتاه، میتوان گفت: اگر چه در آغاز و میانهی سدهی بیستم، کلیدواژهی بنیادین «تمدن» در جهان و بویژه نزد تویینبیها، اشپنگلرها و الیاسها پربسامد بود؛ ولی تا نگرهی «برخورد تمدن» های «سموئل هانتینگتون»، استاد هاروارد، که شاید برگرفته از آرای مستشرق و اسلامشناس یهودی، «برنارد لوئیس»، باشد و در آن، تمدنها جانشین «دولت» ها شده است، این زبانزد، خاموش و کمکاربرد شد و در ایران نیز پیش از انقلاب اسلامی، پهلوی دوم، محمدرضا، آن را با «به سوی تمدن بزرگ» آشکارا، بکار برد و پس از انقلاب اسلامی، «سید محمد خاتمی»، رئیس جمهور ایران، با نگرهی «گفتگوی تمدنها» آن را بازپرداخت. از آثاری که در دو یا سه دههی اخیر پس از برخورد تمدنهای هانتینگتون که یکی از مخاطبان اصلیش و شاید اصلیترینش، تمدن ایرانی- اسلامی بود، منتشر شده، میتوان چنین دریافت که موضوع تمدن تا حدودی ایرانیست. کاربردهای امروزین تمدن در ایران، در آمیزههایی چون «تمدن نوین اسلامی» نیز «ایرانیت» نسبیش را نشانگرست. در چرایی کاهش کابردش تا پیش از نگرهی هانتینگتون، «ابهام» فراوانش را گفتهاند که البته، این ابهام را امروزه، نیز میتوان دید و کاربردش در ایران ما از ابهامش نکاسته و حتا بیشتر کسانی که آن را بکار میبرند، تصویری آشکار و تفصیلی از آن ندارند و از بس بیقاعده، گفته و شنیده میشود، تو گویی که چندان بامعنا نیست و کاری جز تهییج موقت در سطح و قشری ویژه که رهزنست، نمیکند و اگر واژهای کاری درخور نکرد، یا باید کنارش گذاشت و یا باید با آشناییزدایی و بیگانهسازی، در نظامی از واژههای بامعنای کارگر قرارش داد تا سودمند افتد و راهبر شود.
۲. بیگمان، امروزه که بسیار، از «ایران اسلامی»، «اسلام ایرانی» و وصف ممتاز «ایرانی- اسلامی» (حتا عنوانهای «جهان ایرانی» و «واقعیت ایرانی») به درستی، سخن میرود، با توجه به وجوه تاریخی، نمیتوان آن را در پدیدار تنگ «دولت- ملت» که از دستاوردهای «مدرنیت» است، فروکاست و نیازمند پدیداری استوار و کلیدواژهای گویا با معنایی شفاف و کارگرست که بتواند به عنوان واحدی همهجانبه و فرارونده، نشانگر «هویت» ی گسترده و دربردارنده با مرزهایی کنارزننده، باشد. شاید همگانی که از «تمدن» بهره میبرند، دستکم، به طور شمی- شهودی، به دنبال نمایش این «جوهر واحدِ کثیر» ترافرازنده باشند؛ از اینرو، بایسته است که این پدیدار چونان امری تاریخی در ورای همهی واحدهای فرهنگی- هنری، اجتماعی- اقتصادی، علم و فناورانه و اجتماعی- سیاسی، بررسی و پیرایش شود تا بتوان از آن بعنوان «کانون» امیدها و آرزوها بهره برد و باید دانست که پدیداری دیگر که بتواند جایگزین تمدن شود و گستره و فراروی آن را داشته باشد، نمیتوان یافت؛ از اینرو، چارهای جز کاربست هشیارانه (محتاطانه) و موشکافانهی (با دقت) آن نیست.
۳. میدانیم که سدههای ۴ و ۵ تمدن ایرانی- اسلامی ما را فرای «عصر زرین فرهنگ ایران»، متز «رنسانس اسلامی» و کرمر «میانپردهی ایرانی- شیعی» مینامد و همه اجماع دارند که آن دوران، اوج شکوفایی این تمدن است. چنانچه پهلویها پیش از انقلاب اسلامی، با «ملیگرایی» و «باستانپرستی»، شعار بازگشت ب «ایران باستان «را بلند سر میدادند و نشانهی عامیانهاش جشنهای دوهزار و پانصد ساله است، امروزه، بسیاری، از «بازگشت» به تمدن پرشکوه ایران اسلامی آن سدهها سخن میرانند و گویا، در به کار بردن آمیزهی «تمدن نوین اسلامی»، بسیاری، اجمالی و مبهم، آن عصر زرین را در ذهنها دارند. گاهی، تعابیر «نوسازی»، «بازسازی»، «احیا [ء]»، «تجدید» و … در پیوند تمدن اسلامی- ایرانی همراه یا به جای بازگشت (عود در برابر رجوع / برگشت) به کار میرود.
۴. امروزه، «اندیشکده» در ایران به تقلید از کشورهای توسعهیافتهی جهان، فراگیر شده است. آن، زبانزد اندیشکده، پرکاربردترین برابرنهاد think tank در فارسی است. دیگر برابرنهادهای think tank در فارسی، اندیشگاه، اتاق فکر، کانون اندیشه، هیأت اندیشهورز و … است. گویا، اندیشکدهها در غرب، مانند بسیاری دیگر از پدیدارها، از وزارت جنگ، ارتش و نیروهای نظامی- امنیتیشان آغاز شده و شاید از اینروست که در آن آمیزه، «تانک» که سازوبرگی نظامیست، بکار رفته است. از آنرو که این تینک تنکها سیاستهای سیاسی- نظامی کشورهای استکباری را نیز میپژوهند و میگذراند، جا دارد ما نیز برای این پدیدار در کشورمان از نامی که دربردارندهی وجوه جنگاورانه و ناوردانه است، بهره بریم. اگر به فرهنگ ارجمند فارسی «نظام» مرحوم داعیالإسلام بنگریم، مییابیم که «ارابه» را برابر تانک که جنگافزاری نوست، به کار میبرد و از سوی دیگر، در ایران کهن، برای ارابه، واژهی «گردونه / گردون» به کار میرفته و از آنجا که گردونه، «گرد آمدن» را تداعی میکند و در تینک تانکها خبرگان و اندیشمندان گرد آمده و حتا بهماندیشی (میزگرد) نیز میپردازند، میتوان برابر think tank از آمیزهای چونان «گردونهی اندیشه» بهره برد و حتا میشود واژهی تنهای «گردونه» را به کار برد یا آمیزهی «اندیشهگردون» (گردونِ اندیشه!) را ساخت که ب «نوآوری» و «نواندیشی» نیز اشاره دارد؛ زیرا گردون در آن چونان تلفظ عامیانهی «گردان» (بن مضارع از مصدر «گرداندن / گردانیدن» در معنای «دگرگون کردن»!) به معنی «گرداننده» و پسوند «اسمِ فاعل / صفت فاعلیساز» ست. بچرخ و هر چیز گرد / دایروی مانند فلک، گردون / گردونه میگویند! میدانیم که «دایره» به معنای انجمن، اداره، بنیاد و سازمان (و بویژه سازمان حکومتی- دولتی!) نیز به کار میرود که همهاش بر think tank اطلاقپذیرست. از سوی دیگر، دایره پدیداریست که در علوم بویژه «ریاضیات» (حساب، هندسه، نجوم و موسیقی) و حتا «علوم غریبه» بسیار یافت میشود. کلیدواژهی دایره، تنها و در آمیزش با دیگر واژهها، بسیار بکار میرود. آن، شکلیست پر رمز و راز در حکمت و عرفان (-ِ شرقی) که از حِکَم و اسرارش، دلالتش بر «کمال» (کامل بودن / کاملیت) و «جامعیت» ست که میتواند نمادی برای پدیدار «تمدن» باشد؛ زیرا تمدنِ فراروندهی واحدِ کثیر، وجوه و ابعادی بیشمار دارد و دایره نیز به تعبیر برخی، بیشمار ضلع دارد. گردون / گردونه با تاریخ نیز پیوند دارد؛ زیرا از گذشته، نماد تاریخ و زمان، اشکالی گرد و در / بهمپیچیده همچو چنبره، مار حلقهزده و حلزون بوده است. اینها بیانی از «ادوار»ند و البته، دستکم، در شرق، حرکت تاریخی «استداری» ست و «تکرار تاریخ» نیز اصلی بنیادین.
۵. با توجه بدانچه اجمالی، از خویشکاریهای اندیشکده / گردونهها میدانیم و از آنجا که باید پدیدار «تمدن» را پیراست و به کار بست، میتوان آمیزهی «اندیشکده / گردونهی تمدنی» را داشت و در راه ساختنش گام برداشت. اندیشکدهی تمدنی، گردونهایست که درش نگاه تمدنیست و نهادهاش نیز همهی شئون و وجوه تمدن در منظومه / نظام تمدنست. ویژگی بنیادین این گردونه، «وحدت تمدنی» موضوعاتش است؛ بدینگونه که هر موضوع کلان و خرد در آن، دارای وصف تمدنیست و با نگاه تمدنی که کلنگر و کلیگراست، بررسی میشود.
۶. «تمدن» را که مستلزم «توسعه»، «ترقی» و «تکامل» است، میتوان در سه پدیدار یونانی «پایدیا»، «دِموس» و «پُلیس»، نادقیقانه و اجمالی، خلاصه کرد. پایدیا با معنایی بسیار عام، ب «میراث (-ِ تمدنی)» و سِیَر و سنن (تقالید!) اشاره دارد و «تزکیه»، «تأدیب» و «تربیت» در آن مندمج و آن، «سلوک مسلک» را نشانگرست. شاید بتوان آن را «فعلیتِ قوا» (ی جمعی فرد!) خواند. دموس «سیاست و روابط داخلی (درونتمدنی)» را دلالت میکند و پلیس «سیاست و روابط خارجی (برونتمدنی / میانِ تمدنها)» را نشانه رفته است. این هر دو، پایدیا یا در نسبت پایدیایند. «تمدن [ها]» عنوانیست که از هیچ «پدیدار بشری» فروگذار نیست و از اینرو «استعلاء» یست و از هر قیدی فرارونده است و از هر تشبیهی منزه!
۷. «الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت» عنوانی است که امروزه، بسیار به کار میرود و مطالبهی بزرگان ماست؛ تا جایی که برایش مرکزی بنیاد نهاده شده و هر ساله، همایشی در کشور با موضوع آن برگزار میشود؛ ولی اگر کسی کمترین جستجویی کند، چندان از کلیدواژهی «تمدن» در عرض و طول این مرکز خبری نیست که باید به چرایی اش پرداخت.
۸. برای بنیاد نهادن «گردونهی تمدنی»، بیگمان، مطالعاتی جامع در موضوع «تمدن» و تولید ادبیاتی بومی برای آن ضروری است. کاری که با وجود پربسامدی آمیزهی «تمدن نوین اسلامی» در افواه این و آن، هنوز نشده است. این مطالعات، برای به دست دادن «نگاه تمدنی» لازمست و البته، کافی نیست. برای بنیادنهی گردون تمدنی، بررسی تاریخ think tank در جهان و اندیشکده در ایران و بویژه پژوهش نهادهای همانندش در جهان اسلام و تاریخ تمدن اسلامی، بایسته است. باید نظام سیاستپژوهی- گذاری و تصمیمسازی- گیری در جهان اسلام را در آورد (استنباط کرد) و دریافت و کارآمدی و کاراییش را در دوران خودش ارزیابی کرد و از آن برای امروز، الگو گرفت.
۹. برای بنیانگذاری «گردون تمدنی» باید شبکهای از درگیرانِ (حتا بالقوهی) پیرامون آن (دقت شود که نگفتم: «نخبگان» و نوشتم: «پیرامون» آن!) ساخت تا بتوان کمترین زمینهی «همافزایی» را که لازمهی هر گونه پیشرفت حتا در سطح «نظامِ مفهومی» سازیست، ایجاد کرد. باید دانست که «کمیت» در علم نیز بسیار مهم است؛ زیرا با درگیر کردن افرادی فراوانتر در یک موضوع، امکان رسیدن به دستاوردی بهتر و برتر، بیشترست.
۱۰. «نگاه تمدنی» لوازمی دارد و در فرایندها و حتا ساختار اندیشکده تأثیرگذارست. یکی از ساده و آشکارترین شکلدهیهای نگاه تمدنی بگردونه، جایگاه بس مهم و حیاتی بررسیهای تاریخی در آنست؛ به گونهای که هیچ موضوعی را نمیتوان در اندیشکدهی تمدنی بررسی کرد، مگر آنکه به تاریخش عبرتپژوهانه و کاربردی، پرداخت و در فرایندهای گردون تمدنی، ب «سیاست» نمیتوان دست یافت، جز آنکه تاریخ را به طور تفصیلی، درنظر داشت. بیگمان، در ساختار این سازمان تمدنی، نهاد بنیادین تاریخگزاری / گذاری پویا، چشم را پر میکند.
۱۱. «تاریخگزاری پویا» آن پژوهش تاریخیست که با «مسئله- مجهول» (-ِ امروزین) میآغازد و همچو «حرکت فکری» (الفکر حرکة إلی المبادی ومن مبادی إلی المراد)، در «معلومات تاریخی» (گذشته) میگردد (دوران) و با «ترتیب» آنها (صورتدهی در قیاس یا تعریف)، «مجهول» را «معلوم» میکند (الفکر ترتیب الأمور المعلومة لتحصیل الأمر المجهول). این تاریخگزاری پویا، متوقف و مبتنی بر «رصدگری پویا» ست؛ زیرا با آنست که «مسئله» ها رخ مینماید و بدست میآید.
۱۲. امروزه، از «سیاستِ تاریخ» سخن میرود که البته، موضوعی نو نیست. سیاست تاریخ را «تفسیر تاریخ بر مبنای ادلهای سیاسی» گفتهاند. باید دانست که از قدیم، «تاریخنگاری» با «سیاست» که همان «روابط قدرت» است، پیوند داشته و نتوانسته خود را از این روابط، بگسلاند و اگر چه امروزه، برخی تاریخ را در گذشته، «گذشته» میخوانند و از مرگش در دوران جدید سخن میگویند (مرگ گذشته!) و باور دارند که امروزه، ما بواقع، تاریخ داریم و در این مدعا تاریخ را جدا از سیاست میپندارند؛ ولی چون نیک بنگریم، امروزه، کمتر از گذشته، با درهمپیچی تاریخ و سیاست روبرو نیستیم. باید دانست که هر «نهاد سیاسی»، از «حکومت» گرفته تا مخالفانش، دارای تاریخفهمی (فهم تاریخی) خود است. در اندیشکدهی تمدنی، باید سیاست تاریخ را دقیقانه، پرداخت و دستکم، با آن، به نقد تفسیر تاریخی دیگران همت گماشت.
منبع: خبرگزاری مهر
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
اقدامات وزارت بهداشت برای افزایش امید و انگیزه دستیاران پزشکی
به تشکلهای دانشجویی گرنت اعطا میشود
۷۵ دانشگاه ایرانی در میان برترینهای آسیا در رتبهبندی تایمز
نشست «سواد بصری در مد و لباس» برگزار میشود
اولین نکوداشت روانشناسان رضوی برگزار می شود
پذیرش دانشجوی دکتری در پژوهشگاهها قانونی است
جزییات برگزاری کنکور مجدد برای داوطلبان سیل زده اعلام شد
کتاب چشمها تنها برای دیدن نیستند منتشر شد
رمان اجتماعی معمایی آفرودیت در نمایشگاه کتاب عرضه میشود
انتشار وضعیت فرهنگی ایران در پیمایش ارزشهای جهانی
آدرخش و رقص فانتومها در نمایشگاه کتاب طنین میاندازد
مهلت ثبت نام پذیرش بدون آزمون کارشناسی ارشد پیام نور تمدید شد
ترقی در علم و دانش کشور مرهون تلاش معلمان و سنگربانان تعلیم و تربیت است
حمایت دانشگاه علوم پزشکی شیراز از بیماران مبتلا به به سلیاک
انتخاب عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی به عنوان استاد نمونه کشوری
رئیس جهاد دانشگاهی کشور وارد گلستان شد
طرح پایش و ارتقای سلامت اعضای جهاد دانشگاهی سلامت محور است
بررسی تاریخ ایران در چهار سده نخستین پس از اسلام
حمایت ۳۷ میلیارد تومانی از طرحهای حوزه اینترنت کوانتومی
کسب رتبه دوم در بین شرکت های بورسی و افزایش فروش و تولید در داروسازی دانا
هدیه ۲ میلیونی وزیر آموزش و پرورش به حساب معلمان واریز شد
جذب امریه سربازی در سازمان جهاد دانشگاهی خواجه نصیر
۱۷۰ دانشجوی نخبه امروز به عمره مفرده اعزام میشوند
کلید اولیه نوبت اول کنکور سراسری سال ۱۴۰۳ منتشر شد
بازبینی مصوبه افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی شورایعالی انقلاب فرهنگی
جنگنده رادارگریز سوخو ۷۵ روسیه به ایران میآید؟
خودروی جدید که شبیه گربهها ساخته شده است+عکس
خودروهای ایرانی چشم کرهشمالی را گرفت+عکس
بازبینی مصوبه افزایش ۲۰ درصدی ظرفیت پزشکی شورایعالی انقلاب فرهنگی
تمدید مهلت ثبتنام در جشنواره علمی - پژوهشی پژوهشسراهای دانشآموزی
خدمات رایگان دندانپزشکی برای دانشآموزان ۶ تا ۱۴ ساله روستایی
موافقت با افزایش حقالزحمه ساعت اضافه تدریس معلمان
دیدار جمعی از معلمان با رهبر انقلاب در روز چهارشنبه
تصویب نقشه راه اجراییسازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
کشف ۸ هزار و ۳۰ نفر دانش آموزان بازمانده از تحصیل در استان اصفهان
طحاننظیف: قانون اساسی به کلاسهای درس برده شود
احداث ۵ دهکده جامع ورزشی/ جذب نخبگان در دانشگاه فرهنگیان
تعلیق بودجه دانشگاه فرانسوی به دلیل حمایت از فلسطین
اعزام دو کاروان از دانشجویان بنیاد نخبگان به عمره آغاز شد
حمله خشونتآمیز پلیس نیویورک به دانشجویان حامی فلسطین در کلمبیا
آیین بزرگداشت مقام معلم در دانشگاه اصفهان برگزار شد
ثبتنام پشت کنکوریها جهت ترمیم نمره آغاز شد
دانشگاهیان کشور باید با شبکهسازی به جنبش دانشجویان جهان بپیوندند
برگزاری بیست و دومین نشست شورای عالی اتحادیه دانشگاهها و مراکز پژوهشی ساحلی و دریایی
آزمون مجدد برای کنکوریهای زیرکوه ۲۱ اردیبهشت برگزار میشود
چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس
موشک سنگین آنگارا-آ۵ با موفقیت پرتاب شد+عکس
ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس
سلاح قدیمی و کوچک اوکراینیها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس
سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟
تعرفه وحشتناک جیمیل با هوش مصنوعی اعلام شد
علم حکمی؛ لازمه دستیابی به تمدن نوین اسلامی
بازگشت سونی اکسپریا به یک طراحی جدید+عکس
مسئله جدی امروز، زیستجهان مدرن است که راه مقابله فرهنگی با آن، تعامل بیشتر با جوانان است
ناسا به صورت تصادفی مریخ را بمباران کرد
ویژگیهای خاص ساعت گران قیمت گواردیولا+عکس
این پهپاد ایرانی به دشمنان فرصت فرار نمیدهد+عکس
داوطلبان متقلب دستگاههای جاسوسی پیشرفته داشتند/احتمال محرومیت تا ۵ سال
فراخوان ثبت پرسشنامه در بانک اطلاعاتی ابزارهای سنجش سلامت و کیفیت زندگی
دستگیری ۲۵ نفر از داوطلبان متقلب کنکور/ حدود ۱۲ درصد داوطلبان غایب بودند
پذیرش دانشجوی دکتری تخصصی در پژوهشگاه اقیانوسشناسی
برای نگهداشت حرمت معلم بکوشیم
واریزهدیه روز معلم به حساب فرهنگیان؛ امشب/ پرداخت معوقات حقالتدریسها تا ۲ هفته دیگر
چاپ کتابی درباره سکوت و پایبندی در آثار آلبر کامو
مجموعه دفتر یادداشت روزانه داستایوفسکی به چاپ چهارم رسید
سرپرست دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زابل منصوب شد
وعده صادق نتیجه دانشگاههای ما است
۸۸ هزار داوطلب آزمون دکتری سال ۱۴۰۳ انتخاب رشته کردند
اگر جریان علمی در کنار جریان دفاعی نبود بازدارندگی رقم نمی خورد
گوگل جایگزین یورگن کلوپ سرمربی لیورپول میشود
همه اجساد در خاک این شهر تجزیه نمیشود و سالم میماند+عکس
خودروهای پرنده غول پیکر در آسمان به پرواز درآمدند
کشف تازه از وجود سیاره نهم در منظومه شمسی
اسب سیاه مقابل تلسکوپ جیمز وب نمایان شد+عکس
تصاویر واقعی آیفون۱۶ در توییتر لو رفت+عکس
داخل ساختمانهای عجیب با علامت X در چین چه خبر است؟ +عکس
نکته عجیبی که در تلویزیون ۴K هواوی خبرساز شد
بازگشت سونی اکسپریا به یک طراحی جدید+عکس
همه اجساد در خاک این شهر تجزیه نمیشود و سالم میماند+عکس
سوخوهای روسی که قرار بود به ایران بیایند کجا رفتند؟
این پهپاد ایرانی به دشمنان فرصت فرار نمیدهد+عکس
نکته عجیبی که در تلویزیون ۴K هواوی خبرساز شد
سلاح قدیمی و کوچک اوکراینیها که روسیه را زمین گیر کرد+عکس
چند دستگاه هیوندای کونا وارد ایران شد+عکس
رونمایی از برادر فیدلیتی هیبریدی در دو مدل پنج و هفت نفره+عکس
هشدار اپل درباره این حرکت اشتباه هنگام شارژ آیفون
دستور ساخت جت ۱۰۰ نفره در ایران صادر شد
نقشه آبی زمین پس از نیم قرن دوباره کشیده شد+عکس
ویژگیهای خاص ساعت گران قیمت گواردیولا+عکس
رونمایی از موتور ۶ سیلندر ۴۰۰۰ سیسی ساخته محققان ایرانی+عکس
تغییرات غافل گیرکننده در iOS ۱۸ در راه است
موتور آمونیاک سوز تویوتا با قدرت بیشتر و آلایندگی کمتر
گوگل جایگزین یورگن کلوپ سرمربی لیورپول میشود
گشودن مقبره فراعنه مساوی با مرگ حتمی؟
ملاقات ستاره دنباله دار با ماه و مشتری و اورانوس+عکس
تعرفه وحشتناک جیمیل با هوش مصنوعی اعلام شد
پیکسل 8a گوگل برای گوشی سامسونگ شاخ و شانه کشید
ستاره نوترونی مرده در کهکشان به صورت ناگهانی زنده شد+عکس
نخبه ۱۲ ساله ایرانی در انجمن هوش مصنوعی شروع به کار کرد+عکس
داخل ساختمانهای عجیب با علامت X در چین چه خبر است؟ +عکس
خودروهای ایرانی چشم کرهشمالی را گرفت+عکس
سحابی خوش آب و رنگ کله ماهی در فضا ثبت شد+عکس
برچسب جدیدی که خودرو را در تابستان ۱۰ درجه خنکتر میکند+عکس
فرصت انتخاب رشته داوطلبان آزمون دکتری سال ۱۴۰۳ دوباره تمدید شد
ایمیل حمایتی روسای دانشگاههای ایران به دانشگاههای آمریکا
چگونه از تهران به گرگان برویم؟
دانشگاهها در مقابل ظلم و ستم همیشه ایستادهاند
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.