به گزارش ثریا چندی است با شیوع ویروس کرونا در سطح جهان، مسائل دینی و تمسک به اعتقادات دینی رنگ و بویی دو چندان گرفته و حتی کسانی که تا دیروز به زحمت خود را پیرو یک دین میخواندند، امروز به ادعیه خوانی مشغولند تا این بلا از جامعه بشری رخت بربندد. با این وجود گویی برخی دچار التقاط میان دینداری و خرافهگرایی شدند. «رضا لکزایی»، پژوهشگر پژوهشگاه بینالمللی جامعه المصطفی (ص) العالمیه طی یادداشتی اختصاصی به بررسی این مباحث پرداخته است که در ادامه میخوانید:
پرسش این است که برای درمان بیماری به سراغ چه برویم، ادعیه یا ادویه؟ خدا یا دوا؟ در مجموع چهار پاسخ وجود دارد؛ ۱. هر دو ۲. خدا (صدقه، توسل، زیارت، دعا و امور معنوی) ۳. دوا. ۴. هیچ کدام. پاسخ چهارم قائل ندارد و کنار گذاشته میشود، میماند بقیه. از این سه جواب، چهار پرسش ایجاد میشود: ۱. اگر ادویه شفابخش است، نقش ادعیه در این میان چیست؟ ۲. اگر خدا شفا بخش است، پس نقش دوا چیست؟ ۳. اگر هم هر دو شفا دهنده اند، این کار را به صورت شریکی انجام میدهند، نقش کدام یک پررنگتر است؟ ۴. از کجا بدانیم که کدام پاسخ درست است؟
جنس این نوع از مباحث، معرفت شناسانه است و باید معرفت شناسی به این پرسشها پاسخ بدهد. اگر معرفتشناسی افراد از یکدیگر متفاوت باشد، آنگاه پاسخها متفاوت خواهد بود. بنابراین پاسخ پرسش شماره ۴ این است که هر معرفت شناسی که درست باشد، پاسخ هم درست است. در ادامه به مبانی معرفتی دو گروه الف و ب توجه کنید.
۱. مشاهده؛ مبنای معرفتی گروه الف
«تمام دانش بشر از تجربه بشری ناشی میشود [و] هیچ منبع دانش دیگری وجود ندارد» (شولتز، تاریخ روانشناسی نوین، ص ۱۵۰). روش علمی را [هم] میتوان در یک کلمه "مشاهده" خلاصه کرد» (همان، ۱۵۲).
تطبیق: بر اساس این مبنای معرفتشناختی، دارو برای درمان کفایت میکند. چرا که دعا و امور معنوی اموری غیرحسی و غیرمادی هستند و به تور حس و تجربه و مشاهده درنمیآیند.
۲. مشاهده و وحی؛ مبنای معرفتی گروه بعلاوه بر مشاهده، منبع معرفتی دیگری به نام وحی وجود دارد.
تطبیق: بر اساس این مبنای معرفت شناختی، دو ابزار برای درمان توصیه میشود: دارو و دعا.
اکنون این گروه باید به این پرسش پاسخ دهند که آنها چه ارتباطی میان مشاهده و تجربه با وحی قائل هستند؟
پاسخ گروه ب
۱. بر اساس تعامل ابزارهای معرفتی: تعامل سه عنصر عقل، وحی و تجربه به این صورت است که عقل ضرورتها را درک میکند (ضرورت درمان)، وحی چارچوبها را تعیین میکند (وجوب حفظ سلامتی، استفاده نکردن از مواد نجس و حرام در تهیه دارو و …)، تجربه هم روش درمان را مطرح میکند که چگونه باشد. به صورت ماندن در خانه یا استفاده از فلان داروی گیاهی یا شیمیایی یا فلان عمل جراحی.
۲. بر اساس دینی دانستن علوم تجربی: یک موحد و بلکه یک انسان دانشمند، حوزه علوم انسانی را از علوم تجربی تفکیک میکند. موضوع علوم انسانی فعل انسان است و چون فعل انسان با اراده او پیوند میخورد، علوم انسانی به الهی و غیرالهی تقسیم میشود. حال آنکه موضوع علوم تجربی، شناخت جهان خلقت و پدیدههای مختلف آن است که طبق جهان بینی الهی فعل خداست و شناخت فعل خدا براساس تجربه معتبر، یک علم دینی است، حتی اگر کاشف آن به خدا معتقد نباشد؛ مثل اینکه یک انسان کافر اما راستگو حدیثی را از امام معصوم نقل کند. بنابراین شناخت خواص درمانی داروها، یک علم دینی و توحیدی است و تقابلی با دین ندارد تا لازم باشد از تقابل میان علم و دین و ادعیه و ادویه بحث شود. چون دارو و دعا هر دو ابزار دینی و الهی هستند، یکی در علوم انسانی و دیگری در علوم تجربی.
۳. بر اساس قلمرو دانشها: دعا در علوم انسانی الهی و دوا در علوم تجربی الهی تجویز میشود و اصولاً علوم تجربی حق ندارد به وادی علوم انسانی ورود پیدا کند و راجع به محتوا و درست و نادرست بودن آن نظر بدهد، چون بنا بر تصریح خودشان، منبع معرفت فقط مشاهده است و وقتی آنها دعا را نمیتوانند آزمایش کنند، باید عالمانه راجع به آن سکوت کنند.
۴. بر اساس تجربه پذیری امور معنوی: دعا و امور معنوی قابل مشاهده و تجربه است و میتوان میزان سلامتی ساکنان کوی دعا و توسل و مناجات را با کسانی که ساکن وادیهای مادی هستند با هم مقایسه نمود و به صورت کمّی و آماری ارائه داد. بنابراین این ادعا که امور معنوی تجربه ناپذیرند، صحیح نیست. مثلاً در ماه محرم و رمضان آمار جرم کاهش پیدا میکند، چون معنویت در زندگی حضور بیشتری دارد.
۵. بر اساس نقض ادعای منحصر دانستن علم در امور قابل مشاهده: ما شناختی که ۱۰۰ درصد و خالص حسی باشد، نداریم؛ چون تمامی شناختهای حسی به شناخت عقلی تکیه دارند. برای نمونه چشم گزارش میدهد که هوا روشن است. اما آیا این گزارش به ما یقین میدهد؟ شاید ما هوا را روشن تصور میکنیم و هوا واقعاً روشن نیست! ما چه زمانی به وجود نور یقین میکنیم؟ زمانی که این احتمال منتفی باشد، و این احتمال زمانی منتفی است که ما پذیرفته باشیم که امکان ندارد که در یک زمان و در یک مکان، نور هم باشد و هم نباشد. این اصل، «اصل امتناع اجتماع نقیضین» نام دارد و تا این اصل را ما خودآگاه و یا ناخودآگاه نپذیرفته باشیم هیچ کدام از شناختهای حسی ما رنگ یقین به خود نمیگیرند. بنابراین شناخت حسی ما به شناخت غیبی ما متکی است. بنابراین کاری که ما در تمام شناختهایی که از حس کسب میکنیم اینطور است که میگوئیم: ۱. من این شئ را مشاهده میکنم. ۲. هر شیء یا هست یا نیست .۳. اجتماعِ بودن و نبودن یک شئ در آن واحد محال است.(امکان ندارد که این کتابی را که من دارم مطالعه میکنم همین الان هم باشد و هم نباشد) آنگاه بگوییم: ۴. من یقین دارم که این شئ هست (جوادی آملی، ۱۳۷۴: ۳۱۵). بنابراین سلامت حس زمینه و قابلیت فهم را در ما ایجاد میکند و وقتی به عقل گزارشش را داد، این عقل است که حکم میکند نه آنکه خود حس و مشاهده حکمی داشته باشند.
۶. بر اساس تبیین علت قابلی از علت فاعلی: با این بحث، پاسخ پرسش ۳ هم روشن میشود.لازم است میان علت فاعلی و قابلی هم تفکیک کنیم. به این معنا که انسان موحد تنها خدا را مؤثر میداند و نه برای دعا و و نه برای دوا تأثیر مستقل قائل نیست و آنها را شریک خدا نمیداند. از منظر قرآن کریم کسی مشرک است که حداقل یکی از این چهار اعتقاد را داشته باشد :۱. موجودی غیر از خدا، به صورت مستقل «مالک» چیزی است ؛۲. موجودی در امری با خدا «مشارکت» دارد ؛۳. موجودی «پشتیبان» خدا است ؛۴. موجودی میتواند بدون اذن خدا از موجود دیگری «شفاعت» کند (سوره سبأ، آیه ۲۲ ۲۳). سه فرض اول، امکان ندارد و مورد چهارم با اذن خداوند ممکن است. بنابراین دعا و دوا از نظر انسان مؤمن دارای تأثیر استقلالی یا مشارکتی نیستند، نقش پشتیبانی هم ندارند. اکنون پرسش این است که نحوه تأثیر دعا چگونه است؟ به صورت علت فاعلی است یا علت قابلی؟ گفتیم که دعا و صدقه و تمامی امور معنوی و مادی تأثیر استقلالی ندارند و بنابراین نمیتوانند به عنوان علت فاعلی در نظر گرفته شوند. وقتی بیمار یا غیربیمار دعا میکند، قابلیت دریافت فیض و رحمت مادی و معنوی خدا را در خود ایجاد میکند.البته ممکن هم هست که خداوند به دعا و دوای ما تأثیری که ما میخواهیم ندهد اما این امر در انجام وظیفه ما که همان وجوب حفظ سلامتی و تمسک به دعا و صدقه و … است، نقشی ندارد.
نکته آخر اینکه، چنانکه برخی از حکمای مسلمان هم گفته اند تقسیم مرگ به حتمی و معلق، نسبت به علم انسان است اما نسبت به علم خدا، فقط یک اجل وجود دارد که قابلیت تقدیم و تأخیر ندارد (سوره یونس، آیه ۴۹). به این معنا که خداوند متعال میداند عمر شخص الف به دلیل رعایت مواردی از قبیل رعایت بهداشت، نذر، صدقه، صله رحم و … یا انجام ندادن این موارد، این مقدار است؛ ودلیل این مطلب که به ما گفته شده توسل، دعا، زیارت و… باعث افزایش عمر میشود، لطف پنهان خداوند متعال به ماست و روشی است که خدا به وسیله آن آدرسش را به ما داده است؛ چون ممکن است به امید سلامت جسمی و بدنی، سلامت روحی و معنوی نصیب انسان شود که فرمود: أَخَذْنا أَهْلَها بِالْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ یَضَّرَّعُونَ؛ ما اهالی شهرها را به ناراحتیها و خسارتها گرفتار ساختیم؛ شاید (به خود آیند، و به سوی خدا) بازگردند و تضرع کنند (سوره مؤمنون، آیه ۹۴). و لله الحمد.
منبع: خبرگزاری مهر
هرگونه کمک به رشد تولید دانش بنیان ها گامی در راستای تحقق شعار سال خواهد بود
اعتبار دانشگاههای ۱۴۷ کشور جهان بهروزرسانی شد
تصویب برنامه جامع پژوهانه پس از ابلاغ برنامه توسعه هفتم
فراخوان جشنواره شعر توحیدی منتشر شد
فرم امتیازدهی علمی داوطلبان جذب هیأت علمی دانشگاه ها اصلاح شد
ChatGPT دانش آموزان را بیچاره کرد +نتیجه تحقیقات اعلام شد
تأثیر آلایندههای هوا بر فشارخون کودکان و نوجوانان
تأثیرات منفی شبکههای اجتماعی خارجی بر دانشآموزان
دیدار با خانواده شهید دانشآموز پهلوان طوقانی؛ آغاز آموزش ورزش زورخانهای به دانشآموزان
دوندگیهای وزارت علوم برای تأمین خوابگاه متأهلی به کجا رسید
اقدامات جهاددانشگاهی امیرکبیر در سال ۱۴۰۲ چگونه بوده است؟
زیرساختهای دانشگاه فنیوحرفهای در سال جدید تقویت میشود
انعقاد تفاهمنامه میان دانشگاه حضرت معصومه(س) و اتحادیه طلا و جواهر استان قم
ادامه پیگیری اولویتهای پنج گانه وزارت علوم در سال ۱۴۰۳
راهاندازی فرنما /بازگشت نشاط سیاسی به دانشگاهها و درخشش دانشجویان در یونیورسیاد
دکمه جدیدی که به کیبورد لپتاپها اضافه شد
ابلاغ آیین نامه استقرار مدارس و مراکز غیر دولتی در مناطق، نواحی و محلات مختلف کشور
برنامه آموزش و پرورش برای استخدام ۷۲ هزار معلم جدید
اعلام نتایج پویش مهر از اردیبهشت ۱۴۰۳
پذیرش فرهنگیان در مراکز اقامتی نوروزی از مرز یک میلیون نفر روز گذشت
شعارسال با توصیه محقق نمی شود/ مجلس در حوزه اقتصاد سوداگرانه ورود کند
تازهترین آمار داوطلبان نوبت دوم کنکور اعلام شد
غولهای فناوری کمر به نابودی یک شرکت بستند
کاوازاکی نینجا H2R جذابترین ابر موتورسیکلت دنیا+عکس
اولین جت پهن پیکر چینی در راه است+عکس
منتظر یک تغییر بزرگ در صفحه هوم آیفون باشید
فولکس واگن خودرویی برای ۱۸ سالهها تولید کرد+عکس
بزرگترین ناوگان نیروی هوایی دنیا برای این کشور است+عکس
تصویر لو رفته از گوشی جدید گوگل+عکس
دردسر حضور در فضا برای فضانوردان که رهایشان نمیکند
تصویر جدیدی از دماوند در بهار امسال+عکس
تصویر زیبایی از شکوفه های گیلاس و کوه فوجی ژاپن+عکس
تصویر تازه هومن برق نورد که شبیه بهنام تشکر شد+عکس
تصویر تازه از النازشاکردوست و سروش صحت که پربازدید شد+عکس
تصویری از سفره شش کیلومتری افطار در مشهد +عکس
رونمایی از خودروی مستربین مدل ۲۰۲۵+عکس
جنگنده جدید آلمان با توان حمل سلاح ۸ تنی+عکس
دورترین چیزی که با چشم غیرمسلح میتوانیم در آسمان ببینیم
رباتهای انسان نما جایگزین جمعیت کم دنیا میشوند+عکس
آمریکا یک بمب افکن جدید تست و کنسل کرد+عکس
دیزنی رنگ سبز جدیدی ابداع کرد که جای دیگری نیست+عکس
دانشمندان به دنبال ذرات شبح در تونلهای منظومه شمسی
ترفندهایی برای افزایش سرعت اینترنت موبایل
خورشید ذرهای کوچک از این ابرخوشه است+عکس
ارسال ۱۵۰۰ اثر به دبیر خانه جشنواره شعر رضوی
اجرای پویش ملی در پناه خدا ویژه دانش آموزان در ایام نوروز و ماه رمضان
برخورد قویترین طوفان خورشیدی طی سالها اخیر به زمین
دولتهای اسلامی به شریان اقتصادی دولت صهیونیستی آسیب وارد کنند
۱۱ مرحله ثبت نام نوبت دوم کنکور
نحوه برگزاری کلاسهای دانشجویان پس از تعطیلات نوروز اعلام شد
حمایت از پایاننامههای حوزه صنایع غذایی در قالب برنامه فنتز
این بخش ویندوز ۳۰ سال بدون تغییر مانده است+عکس
ماه از ایستگاه فضایی این طور دیده میشود+عکس
کمک هزینه ۱۰۰میلیون یورویی به دانشگاهها تعلق گرفت
کتاب ماجرای احمد و سارا برای کودکان و والدین
چاپ سهکتاب روانشناسی رسانه اجتماعی، هنر و شطرنج توسط دو ناشر
آغاز ثبتنام آزمونهای ورودی مدارس سمپاد و نمونه دولتی از ۱۸ فروردین
وزیر آموزش و پرورش: حتی یک مورد لو رفتن سؤالات امتحان نهایی صحت نداشت
معرفی سامانه ثبتنام دانشجویان اتباع
اینفوگرافیک مراحل ثبت نام آزمون سراسری سال ۱۴۰۳ ( نوبت دوم )
هدفگذاری افزایش اعضای هیات علمی تا هزار نفر/ تشکیل ۲ مرکز ملی تحقیقاتی
پذیرش بیش از۹۱۸ هزار نفر در مراکز اقامتی آموزش و پرورش/استان فارس بیشترین اسکان نوروزی فرهنگیان
نیروی دریایی کرهجنوبی یک پهپاد جدید با قابلیت حمل محموله ساخت+عکس
افزایش ۲۲۰ درصدی رتبههای برتر کنکور توسط دانشآموزان مناطق محروم
برنامه آموزش و پرورش برای استخدام ۷۲ هزار معلم جدید/امسال کتابهای پایه اول تغییر میکند
استاد اخراجی در علوم پزشکی تهران نداشتیم/ بازنشستگی اساتید طبق روال قانونی بوده است
جهاددانشگاهی کمکیار نظام آموزشی است
اعلام جزئیات برگزاری آزمون فرهنگیان
هند بالگرد تهاجمی آمریکا را مونتاژ میکند+عکس
مراکش ساخت بزرگترین و پیشرفته ترین ورزشگاه دنیا را آغاز کرد+عکس
بنسلمان با الهام از یک بازی معروف شهربازی پیشرفته میسازد+عکس
مقایسه جتهای جنگنده F-35 و F-22 آمریکا+عکس
این جنگنده قدرتمند گزینه اصلی ارتش روسیه است+عکس
تاریخ رونمایی iOS 18 به صورت رسمی اعلام شد
مادربزرگ ۷۵ ساله در این بازی کامپیوتری رکورد زد+عکس
رقابت تنگاتنگ آیفون ۱۵ با این مدل از گوشی شیائومی+عکس
مار چهار متری به فضا فرستاده شد=عکس
تامین خوابگاه یکی از شروط صدور مجوز برای جذب دانشجوی بینالملل
مسابقه کتاب شیرین برگزار میشود
پذیرفتهشدگان آزمون استخدامی مربیان تربیت بدنی مهر امسال سر کلاس میروند
به زمین دوم سلام کنید+عکس
مار چهار متری به فضا فرستاده شد=عکس
چرا خورشیدگرفتگی پیش رو از همه خورشیدگرفتیها مهمتر است؟
اولین تانک ارتش آمریکا با طراحی رنو+عکس
ماه از ایستگاه فضایی این طور دیده میشود+عکس
اولین جت پهن پیکر چینی در راه است+عکس
استخر و هتل بزرگ بنسلمان که دو ساحل را به هم وصل میکند+عکس
اینترنت میلیونها نفر به صورت همزمان قطع میشود
کشف سنگ قیمتی که از الماس سختتر است+عکس
یک خانواده با تماس ماهوارهای آیفون نجات پیدا کردند
خورشید ذرهای کوچک از این ابرخوشه است+عکس
بحرین تانکهای آبرامز آمریکایی را خرید+عکس
بنسلمان با الهام از یک بازی معروف شهربازی پیشرفته میسازد+عکس
ساعت مچی با شکلی عجیب و غریب از جنس شهاب سنگ+عکس
هند بالگرد تهاجمی آمریکا را مونتاژ میکند+عکس
سایه سیاهی که از فضا روی زمین افتاده بود چیست؟
آنچه که درباره اینترنت ماهوارهای نمیدانید
یک فیلترینگ تازه بلای جان تلگرام شد
این بخش ویندوز ۳۰ سال بدون تغییر مانده است+عکس
سه ابزار پیشرفته هوش مصنوعی به واتساپ اضافه شد+عکس
هوش مصنوعی به هالیوود قدم گذاشت و زنگ خطر به صدا درآمد
دورترین چیزی که با چشم غیرمسلح میتوانیم در آسمان ببینیم
تصویر گلکسی M۵۵ سامسونگ لو رفت+عکس
دکمه جدیدی که به کیبورد لپتاپها اضافه شد
رقابت تنگاتنگ آیفون ۱۵ با این مدل از گوشی شیائومی+عکس
گوشی جدید آنر به زودی رونمایی میشود+عکس
ChatGPT دانش آموزان را بیچاره کرد +نتیجه تحقیقات اعلام شد
دردسر حضور در فضا برای فضانوردان که رهایشان نمیکند
تصویر لو رفته از گوشی جدید گوگل+عکس
صحبت مدیرعامل اپل درباره گوشی آیفون جنجال به پا کرد
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.