به گزارش ثریا سیدحسین فخرزارع، عضو هیأت علمی گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در یادداشتی به پاسخ‌های همچنان بی‌پرسش در علوم انسانی پرداخته است:
یکی از محصولات تحولات چند قرن اخیر که در پروسه گذر از دنیای سنتی به مدرن رخ داده، تفاوت در برداشت‌های از علم می‌باشد که مبتنی بر دستگاه فلسفی- معرفتی خاص سامان یافته است که شاید بتوان گفت این فرایند و برآیند با توجه به نیازها و شرایط اجتماعی ویژه غرب، موفقیت‌های چشمگیری را هم با خود به همراه داشته است.
در این میان برخی علوم همچون جامعه شناسی، روانشناسی، علوم سیاسی، اقتصاد و … حامل نقش بسیار سرنوشت‌ساز و اساسی‌تر بودند که پاسخ‌های مناسبی برای حل اکثر پرسش‌ها و دغدغه‌های پیش رو در جامعه غرب قلمداد می‌شدند و با کامیابی‌های چشمگیری که داشتند، با اقبال گسترده‌ای از سوی اندیشمندان و روشنفکران مواجه گردید. این اقبال همه‌جانبه، تلاش مضاعف دانشمندان در این حوزه‌ها را افزون ساخت و مطالبات جامعه را نیز از آنان بیشتر کرد.
دستاوردهای موفقیت آمیز این دسته از دانش‌ها به مثابه نسخه‌های التیام بخش بر زخم‌هایی بود که بر اثر چالش‌های پیش از خود بر پیکره جامعه تحمیل شده بود، لکن این تلاش‌ها و تأملات پر نفوذ علمی، خود با خطایی ژرف روبرو شد؛ و آن، زمانی بود که مشابهت‌سازی و تشبیه‌گرایی همه‌جانبه‌ای میان مسائل و پدیده‌های انسانی با رویدادهای طبیعی به وجود آمد و دستاوردهای این علوم به مثابه اخذ تکنولوژیکی تلقی گردید.
وجود چنین خطاها و بحران‌های مختلف در ساحت اندیشه و بالمآل در ترسیم حل معضلات جامعه، حاکی از آن بوده و هست که قیاس یافته‌های این علم به جهت زمینه‌مند بودنش با علوم طبیعی غیرزمینه‌مند، نه تنها به حل مشکلی نخواهد انجامید، بلکه خود، سبدی از معضلات را فراروی اندیشه اندیشه‌گران خواهد نهاد. به ویژه زمانی که این روند با گرته‌برداری‌های بی‌محابا در جوامع دیگری از جمله جامعه ما روبرو شد مشکل مضاعف تئوریک و متدلوژیکی را آفرید.
لذا این دانش‌ها در برخی جوامع دیگر از جمله کشور ما با چند چالش اساسی مواجه بود:
– یکی آنکه علوم مزبور پاسخی بود برای سوالاتی که بر اثر تحولات دنیای مدرن و متکی بر دستگاه فلسفی، معرفتی خاص به وجود آمده بود؛ که این پاسخ برای بسیاری از سوالات پدید آمده در جوامع دیگر از جمله ایران پاسخ مناسبی نبود و برخی دانش‌های موجود هم، پاسخ به سوالاتی نیست که وجود دارد؛
– دیگر این‌که عینیت‌های مورد بررسی این علوم به جهت خصلت زمینه‌مندی‌اش در شرایط مختلف اجتماعی از نظر کیفیت و ساختار با آنچه در جامعه ما وجود دارد، متفاوت است؛
– سوّم آنکه به خاطر مشابهت‌سازی پدیده‌های انسانی با پدیده‌های طبیعی، مشکل اساسی متدلوژیکی به وجود آمد که تعدد و جامعیت نسبی روش‌های پیشین را در محاق برد و خود نیز در گرداب تحیّر باقی ماند.
وجود این چالش‌های فرارو، حتی نتوانست بیان و بنان برخی تولیدکنندگان و نیز مصرف‌کنندگان جدّی این دانش‌ها را در کام و نیام نگه دارد و به مرور زمان انتقادهای جدّی و اساسی بر آن وارد ساختند.
لذا مضاف بر آنچه انجام شده، هم‌اکنون دانش‌های موجود در مجامع علمی و آکادمیک ایران با چنین خلأهایی مواجه است که همت و حمّیت فرهیختگان را در حل بحران‌های موجود آن می‌طلبد.
مسلماً بسترها و زمینه‌های مناسب تحول مبانی نظریِ معرفت‌شناختی، انسان‌شناختی و هستی‌شناختی، در شکل‌گیری، ساخت و استواری این دانش‌ها را اگر نگوییم به عنوان علّت تامّه قلمداد می‌شود، نباید از تأثیر چشمگیر آن غافل شد. کشورهای جهان سوم بدون توجه به چنین بسترها و دگرگونی‌ها، این دانش را اخذ کرده و با ولعی تمام آن را برای حل مشکلات جامعه خود، آن هم در متدلوژی خاص به کار بست و شوربختانه‌تر این‌که حتی برخی متعهدان با طرح تولید دانش بومی یا دگروارگی دانش، همان محصول به وجود آمده از بستر فلسفی خاص را بدون توجه به نیازها و سوالات اصلی جامعه خود به عنوان پایه و اساس قرار داده و شالوده‌ها، قواعد و ضوابط فرعی‌تر را بر آن بنا می‌سازند.
لذا چند دغدغه اصلی در این میان وجود دارد:
سوال‌های بنیادی و واقعی جامعه علمی ما چیست؟
دانش‌های موجود در پی پاسخ به کدامین سوال‌های اساسی جامعه طراحی شده‌اند؟
پاسخ به این سوال‌ها، بر کدامین اصول فکری و مبنای فلسفی استوار است؟
در کاربست مبانی فلسفی، برای پاسخ به دغدغه‌ها و واقعیت‌های اجتماعی متناسب با فرهنگ اسلامی-ایرانی، چه روش‌های کمی و کیفی را باید به کار گرفت؟
البته در سالهای اخیر به خاطر پرهیز از تقلیل‌گرایی و تحویل‌انگاری در پژوهش‌ها و مطالعات، توجه مراکز علمی کشور به مطالعات تئوریک و متدلوژیک میان‌رشته‌ای معطوف شده که البته بخشی از این آسیب را فروکاسته است لکن به رغم این تلاش‌ها، باز هم همچنان این سوالات بی‌پاسخ مانده‌اند.
منبع: خبرگزاری مهر
اجرای آزمایشی طرح مدرسه اولیا در هر استان با انتخاب یک مدرسه آغاز خواهد شد
ایرانسل، اینترنت را گران کرد
تهویه هوا با هوش مصنوعی و صرفه جویی ۴۰درصدی انرژی
اولین قدم برای تحقق ژنوم مصنوعی انسان
انفجار دو نواختر جدید در آسمان
ویروس جدید در خفاش‌ها شناسایی شد
چت جی‌پی‌تی از مردم خواست به این خبرنگار ایمیل بزنند!
فرمانده نیروی هوافضای سپاه در مراسم عزاداری
تصویر/ شمر امروز را بشناس
وقایع روز ششم محرم/ روزی که آب بر اهل بیت (ع) بسته شد
ترجمه قدیمی‌ترین مقتل امام علی(ع) به کتابفروشی‌ها آمد
روایت خواندنی بیهقی از حسین‌بن‌علی علیه السلام
دمیدن روح همبستگی در جامعه ضرورتی در روزهای پس از جنگ
تأملی در آیات برکت و نسبت آن با خاندان وحی
صحنه کربلا نماد دو چهره متضاد از انسان است
روح حاکم بر مقاومت عرفانی در ارتباط با توحید در زندگی است
خانواده امام حسین (ع) الگویی خاص از خانواده عاشورایی
۱۴ اقدام قرآنی که در شرایط بحرانی کشور صورت گرفت
مرد اول ایران که به قدرت و اقتدار او کسی نیامده
نرخ غذا و خوابگاه دانشجویی اواخر تیرماه اعلام می‌شود
تشریح اقدامات معاونت فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت در دوران جنگ ۱۲ روزه
برگزاری امتحانات شهریور دانشگاه‌ها به صورت حضوری
نرم‌افزارهای نفوذ چگونه وارد کشور شده است؟
تصاویر جدید گلکسی واچ ۸ کلاسیک فاش شد
جزئیات تغییر ساعت کاری دانشگاه آزاد مشخص شد
اطلاعات ۶ میلیون مشتری شرکت هواپیمایی استرالیایی هک شد
چگونه اینترنت را در شرایط بحرانی امن کنیم
حمایت از دانشجویان در رشته‌های حساس علمی در دستور کار ایران
تبدیل زباله به گنج؛ بیرون کشیدن گرافن و هیدروژن از دل پسماند نفتی
آغاز پذیرش بدون آزمون دکتری به شیوه استادمحور در دانشگاه شهیدبهشتی
برگزاری امتحانات و ترم تابستان دانشگاه علمی کاربردی در این تاریخ
اپل احتمالا از اوپن‌ای‌آی یا آنتروپیک یاری می‌طلبد
جدیدترین تقویم آزمون‌های علوم پزشکی اعلام شد
سامانه‌ای نوآورانه که اثرگذاری داروهای شیمی‌درمانی را افزایش می‌دهد
صدور نمون برگ هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در دهه سوم تیرماه/ افزایش ظرفیت پذیرش شاخه فنی و حرفه‌ای
فرصت ۴۵ روزه مدارس غیردولتی برای اعلام شهریه/۲ درصد مدارس شهریه ۱۰۰ تا ۱۴۵ میلیون تومانی دارند
اولین مدل پیش‌بینی تغییرات سطح آب زیرزمینی پس از زلزله طراحی شد
کشف مقادیر زیادی از پروتئین آلزایمر در نوزادان که برای آنها مضر نیست!
اپل از مهندس طراح سابق خود شکایت کرد
جلوگیری از بخارگرفتگی آینه‌ها با گرم‌کن نانویی بدون المنت
پنیر خوردن قبل خواب باعث دیدن کابوس می‌شود!
شروع مسابقات ورزشی دانش‌آموزان از ۲۱ تیرماه/ رقابت‌های ورزشی فرهنگیان به شهریور موکول شد
جزئیات برگزاری سیزدهمین سوگواره احلی من العسل در سراسر کشور
هوش مصنوعی می‌خواهد آرزوی گفت‌و‌گو با حیوانات را ممکن کند
اگر همین فردا انفجار اتمی رخ دهد، چقدر شانس زنده ماندن داریم؟
افشای اطلاعات دولتی سوئیس در یک حمله سایبری
تاکسی هوایی ۲۰۲۶ به دبی می آید
تولید شبیه‌ساز جراحی لاپاراسکوپی با یک‌سوم قیمت نمونه خارجی
ظهور فناوری Li-Fi با سرعتی ۱۰۰ برابر Wi-Fi و امنیت رمزنگاری‌شده
تولید گوشت از پروتئین آفتابگردان؛ گامی به سوی امنیت غذایی
فراخوان پویش ملی اثرگذاری به وقت میهن مدارس سمپاد
تمدید مهلت ثبت‌نام پایه هفتم مدارس شاهد تا ۲۰ تیرماه
حافظه‌های هوشمندی که در آب ذوب می‌شوند
شناسایی سلول‌های پیر بدون نیاز به گرفتن نمونه خون
رباتی برای پایش مواد مغذی گیاهان گلخانه‌ای
شاید آغاز بیماری پارکینسون از مغز نباشد!
پخش زنده رویدادهای ناسا از نتفلیکس آغاز می‌شود
کشف کهکشانی که ۷ میلیارد سال تغییر نکرده است
تهیه نقشه زمین‌لغزش مناطق پرخطر رودبار-منجیل در دستور کار سازمان زمین‌شناسی
تهیه نقشه زمین‌لغزش مناطق پرخطر رودبار-منجیل در دستور کار سازمان زمین‌شناسی
گیاهانی که می‌توانند هوا را آلوده کنند!
ساخت غشاهای تبادل یون هوشمند
عضویت رایگان در همه مراکز کانون پرورش فکری کشور تا ۲۰ تیرماه
عکس روز ناسا از چشم اژدها
مرسدس بنز از لاستیک‌های قدیمی چرم لوکس ساخت!
دادگاهی شدن تیک تاک و مایکروسافت به دلیل مرگ یک نوجوان
موتور برقی با نخ نانویی ۵ برابر سبک‌تر برای پهپادها
وظایف پلتفرم‌های ملی در جنگ؛ امریکا هم در شرایط بحران فیلتر می‌کند
آماده‌سازی تیم‌های ملی برای شرکت در رقابت‌های جهانی
برگزاری کنکور الکترونیکی فعلا منتفی است/ بنا داریم آزمون‌هایی با مقیاس کوچک‌تر برگزار شود
تاثیر ماده موثر فلفل تند بر رده‌های سلولی سرطان روده
تولید ضدآفتاب‌های نانویی برای کودکان بدون جاذب‌های شیمیایی
شاید آغاز بیماری پارکینسون از مغز نباشد!
خطر کاهش بودجه ناسا برای مریخ‌نورد اروپا
فتاوایی که گفتمان‌سازی در فقه امنیت دینی است
نمی‌توان حریم دیگران را نقض کرد؛ توجه امام حسین (ع) به محل شهادت‌اش
توقف صدور کدهای استخدامی اساتید/ علت چیست؟
برگزاری کنکور الکترونیکی فعلا منتفی است/ این آزمون با اطمینان صد در صدی برگزار می‌شود
زمان امتحانات پایان ترم دانشگاه‌های علوم پزشکی مشخص شد
نگاهی به دستاوردهای شهید طهرانچی در دانشگاه آزاد
خوردن آجیل و تخمه در ایام ماه محرم اشکال دارد؟
حرم حضرت زینب(س) با وجود آزار نیروهای جولانی سیاه پوش شد
آیا قرآن به عزاداری برای امام حسین (ع) اشاره کرده است؟
خاطره کمترشنیده شده از شهید باقری از عملیات مرصاد
تصویر/ شمر امروز را بشناس
چطور زیارت عاشورا بلایی بزرگ را دفع کرد؟
نگاهی به زندگی مسلم بن عقیل قبل از واقعه عاشورا
مرثیه خوانی عبدالرضا هلالی در مراسم روز جمعه مصلی امام خمینی (ره)
شیعه کسی است که به لقمه حلال قانع باشد
زینب از دور جوانان خودش را می‌دید/ چه دلاور شده‌اند این دو برادر در جنگ
چرا گریه بر امام حسین (ع) بهشت را بر انسان واجب می‌کند؟
روایت خواندنی بیهقی از حسین‌بن‌علی علیه السلام
خانه کتاب در ماه محرم منتظر شماست: از همدلی ملی تا روایت سوگواری
نمی‌توان حریم دیگران را نقض کرد؛ توجه امام حسین (ع) به محل شهادت‌اش
تو ایرانی و سرور روزگاری/ تو ایران من! بر جهان سروری کن
کتابی عاشورایی از زبان قهرمانان کربلا در قالبی جدید و خواندنی
۱۴ اقدام قرآنی که در شرایط بحرانی کشور صورت گرفت
راهی ساده برای نزدیک شدن به خدا
ترجمه قدیمی‌ترین مقتل امام علی(ع) به کتابفروشی‌ها آمد
فتاوایی که گفتمان‌سازی در فقه امنیت دینی است
وقایع روز ششم محرم/ روزی که آب بر اهل بیت (ع) بسته شد
نگاهی به کارنامه شهید بهشتی که یک ملت بود
تحلیل‌های نظام مند شهید طهرانچی در حوزه علوم انسانی تأمل برانگیز بود
تأملی در آیات برکت و نسبت آن با خاندان وحی
دمیدن روح همبستگی در جامعه ضرورتی در روزهای پس از جنگ
فرصت انتخاب رشته آزمون دستیاری ۷ تیرماه به پایان می‌رسد
بیانیه بیش از ۱۳۰۰ نفر از علمای اهل سنت درباره لزوم مقاومت
خانواده امام حسین (ع) الگویی خاص از خانواده عاشورایی
صحنه کربلا نماد دو چهره متضاد از انسان است
خاکسپاری پیکر شهید طهرانچی و همسرش در حرم عبدالعظیم حسنی(ع)
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.