کد خبر: 85631
ف
مردی که با نبوغش اولین رصدخانه جهان را ساخت
دانشمندان‌ اسلامی و غربی‌ معتقدند نوزایشی‌ که‌ در امر ستاره‌شناسی‌ در دنیای‌ اسلام‌ با ساخت‌ "رصدخانه‌ مراغه‌" بوجود آمد، مدیون‌ "خواجه نصیرالدین طوسی" نابغه‌ ایرانی است‌ که‌ جامعیت‌ او مورد تحسین‌ همگان‌ است‌.

به گزارش ثریا - بنیاد بین‌المللی‌ ستاره‌شناسی یا دانشگاه‌ مراغه‌، نامی‌ است‌ که از سوی محققان این حوزه به رصدخانه "مراغه" ساخت دانشمند ایرانی خواجه نصیرالدین طوسی‌ داده شده است‌ و در اهمیت این رصدخانه همین‌ بس‌ که‌ دانشمندان‌ اسلامی و غربی‌ معتقدند نوزایشی‌ که‌ در امر ستاره‌شناسی‌ در دنیای‌ اسلام‌ با ساخت‌ رصدخانه‌ مراغه‌ بوجود آمد، مدیون‌ این‌ نابغه‌ ایرانی است‌ که‌ جامعیت‌ او مورد تحسین‌ همگان‌ است‌.

دانشمند فیزیکدان ‌مسلمان‌ پاکستانی‌ برنده‌ جایزه‌ نوبل‌ فیزیک‌ سال‌ ۱۹۷۹ مرحوم‌ دکتر عبدالسلام‌ در جایی‌گفته است رصدخانه‌ مراغه‌ با بیست‌ منجم‌ از سراسر دنیای‌ اسلام‌ تحت‌ سرپرستی‌ دانشمند بزرگ‌ خواجه‌نصیرالدین‌ طوسی‌ ساخته شده و احتمالا نخستین‌ رصدخانه‌ جهان‌ به معنی‌ واقعی‌ کلمه‌ بوده‌ است‌ و نیز در جای ‌دیگری می‌گوید رصدخانه‌ استانبول‌، چین‌ و حتی‌ رصدخانه‌های‌ هند در قرن‌ دوازدهم‌ نیز همه‌ از جلوه‌های‌ رصدخانه‌ مراغه‌ است‌.

"محمدبن‌حسن جهرودی طوسی" مشهور به "خواجه نصیرالدین طوسی" در تاریخ ۱۵ جمادی‌الاول سال ۵۹۸ هجری قمری در طوس خراسان متولد شد. وی در دوران جوانی در علوم ریاضی و نجوم و حکمت سرآمد شد، به طوری که وسعت معلومات و نفوذ او با ابن‌سینا مقایسه می‌شود.

خواجه نصیرالدین طوسی علوم دینی و عملی را زیر نظر پدرش و منطق و حکمت را نزد خالویش بابا افضل ایوبی کاشانی آموخت. تحصیلاتش را در نیشابور به اتمام رسانید و در آنجا به عنوان دانشمندی برجسته شهرت یافت.

ایامی که خواجه در آن می‌زیست، مصادف با حمله قوم مغول به ایران و بی‌شک سخت‌ترین ایام تاریخ این سرزمین است، ولی با این همه در این سده نوابغ و بزرگان علم و حکمت و تاریخ و نقاشی و شعر ایران چون "مولوی بلخی"، "شیخ سعدی"، "خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی"، "خواجه حافظ شیرازی" و "خواجه نصیرالدین طوسی" پا به عرصه هستی نهادند.

خواجه نصیرالدین طوسی در ایام حمله مغولان به ایران تازه کسب علم و دانش در نیشابور را آغاز کرده بود. در آن زمان محتشم قهستان‌، ناصرالدین عبدالرحیم‌بن‌ابی منصور اسماعیلی، خواجه را به قهستان دعوت کرد و خواجه نیز به آنجا نقل مکان می‌کند. به دستور همین ناصرالدین محتشم قهستان بود که خواجه نصیرالدین طوسی کتاب الطهاره ابن مسکویه رازی را از عربی به فارسی برگرداند و آن را به نام ناصرالدین اسماعیلی، «اخلاق ناصری» نامید. این کتاب رایج‌ترین کتاب اخلاقی بین مسلمانان هند و ایران بوده است.

اما روزگار خوش دیری نپایید و بعد از آنکه خواجه نصیرالدین قصیده‌ای در مدح مستعصم، خلیفه عباسی سرود و با نامه به بغداد فرستاد، محتشم به وی بدگمان شد و او را به قلعه الموت قزوین نزد علاءالدین محمدبن‌حسن (۶۵۳-۶۱۸) فرستاد و این دانشمند بزرگ در قلاع اسماعیلیان همچون یک زندانی سیاسی روزگار می‌گذراند.

خواجه نصیرالدین طوسی در سال ۶۵۷ هجری قمری از سوی هلاکو خان مأمور شد تا رصدخانه مراغه را تأسیس کند و در این راه تمام اوقاف ممالک ایلخانی را تحت اختیار او قرار داد. گروهی از دانشمندان و منجمان از جمله رکن‌الدین استرآبادی، محی‌الدین مغربی، قطب‌الدین شیرازی، شمس‌الدین شیروانی، کمال‌الدین ایجی، نجم‌الدین اسطرلابی و … در این کار با خواجه مشارکت داشتند و بنای رصدخانه در سالی تمام شد که خواجه در آن سال وفات یافت (۶۷۲ هجری قمری)؛ بنابراین بنای رصدخانه مراغه ۱۵ سال به طول انجامیده است.

رصدخانه مراغه فقط مخصوص رصد ستارگان نبود؛ بلکه یک سازمان علمی گسترده بود که بیشتر شاخه‌های دانش در آن درس داده می‌شد و مشهورترین دانشمندان آن عصر- از جمله قطب‌الدین شیرازی، کاشف علت اصلی تشکیل رنگین کمان- در آن‌جا جمع شده بودند. خواجه نصیرالدین همچنین کتابخانه بزرگی با ۴۰۰ هزار جلد کتاب در محل رصدخانه احداث کرد و هر یک از دانشمندان را، بدون توجه به ملیت و مذهب به عنوان مسئول بخشی از رصدخانه که در آن تبحر داشتند، قرار داد.

یونسکو سال ۲۰۰۹ را سال "رصدخانه مراغه" نامگذاری کرد. این بنا در سال ۱۳۶۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در سال‌های اخیر نیز احیای این بنای تاریخی به منظور ثبت در میراث جهانی مورد توجه قرار گرفته است.

خواجه نصیرالدین طوسی در بیشتر دانش‌های متداول روزگار خویش به ویژه فقه، حکمت، کلام، منطق، ریاضیات، فلک و نجوم و اخلاق، تألیفات و رساله‌هایی از خود به یادگار گذاشته که بیشتر عربی هستند. از مهمترین آثار خواجه نصیرالدین می‌توان به تجریدالاعتقاد (در علم کلام‌)، شرح اشارات ابوعلی‌سینا (در فلسفه)، التذکرة فی علم الهیاة، اساس الاقتباس (در علم منطق)، جواهرالفرایض (اصول علم فرایض و مواریث)، اخلاق ناصری، اوصاف الاشراف، زیج ایلخانی، شکل القطاع اشاره کرد.

خواجه در کتاب شکل القطاع مثلثات را برای اولین بار به عنوان دانشی مستقل معرفی کرد و به طور کلی یکی از گسترش دهندگان علم مثلثات به شمار می‌آید و کتاب‌های مثلثات او در سده ۱۶ میلادی به زبان فرانسه ترجمه شد. او در ریاضیات همچنین تحریرهایی بر آثار آوتولوکوس، آرستاخوس، اقلیدس، آپولونیوس، ارشمیدس، هوپسیکلس، تئودوسیوس منلائوس و بطلمیوس نوشت.

یک دهانه آتشفشانی ۶۰ کیلومتری در نیم‌کره جنوبی ماه به نام "خواجه نصیرالدین طوسی" نام‌گذاری شده‌است. یک خرده سیاره که توسط ستاره‌شناس روسی نیکلای استفانویچ چرنیخ در ۱۹۷۹ کشف شد نیز به نام ایشان نامیده شده‌است.

اختراعات

وی علاوه بر ساخت رصدخانه مراغه برای دستگاه‌های مورد نیاز رصد ستارگان اقدام کرد و از این رو این رصدخانه با چنان دستگاه‌های پیشرفته و دقیقی تجهیز شد که تا ۳۰۰ سال بعد در غرب مورد استفاده قرار می‌گرفت.

خواجه نصیر روش‌های استفاده از ساعت آفتابی را نیز برای رصد  کشف کرد.

از دیگر دستاوردهای این دانشمند بزرگ می‌توان به این موارد اشاره کرد:

ذات الحق بزرگ: یکی از مهمترین وسایل نجومی قدیمی است که علاوه بر رصد ستارگان و تعیین مختصات آنها، بسیاری از مسائل نجوم از جمله تبدیل مختصات افقی و استوایی و دایرة‌البروجی به یکدیگر را حل می‌کردند. از جمله مهمترین حلقه‌های این وسیله می‌توان به حلقه دایرة‌البروج، حلقه نصف‌النهار، عرض کوچک، عرض بزرگ و حلقه استوا ١٦ اشاره کرد. با چرخاندن و تغییر موضع این حلقه‌ها نسبت به یکدیگر می‌توان مواضع ستارگان را در سیستم‌های مختلف سماوی تعیین کرد.

 

ذات‌الجیب: این ابزار در حین رصد ارتفاع ستاره، سینوس (اصطلاح عربی: جیب) ستاره را نیز ارائه می‌داد.

ذات السمت: این دستگاه نیز محصول طراحی‌های وی و شامل دو ربع دایره است که حول یک محور عمودی می‌چرخید و با استفاده از آن می‌توان سمت و ارتفاع دو جسم را در آن واحد تعیین کرد. به عبارت دیگر ابزاری برای تعیین سمت اجرام.

 

ربع جداری: بزرگ‌ترین ابزار نجومی ایران قدیم «ربع جداری» است که به بزرگی یک ساختمان است. یک‌چهارم دایره کامل را به دقت و بر اساس محاسبات با سنگ و آجر می‌ساختند؛ آن را درجه‌بندی کرده و زاویه شعاع آفتاب را بر آن درجه‌بندی می‌خواندند؛ ابزاری شبیه به اسطرلاب.

خواجه نصیر کتاب زیخ ایلخانی را هم در این زمان تالیف کرد و تا پایان عمر خواجه یعنی ۱۵ سال اطلاعات در مورد ستارگان را در زیج نوشت.

زیج ایلخانی ثمره‌ مطالعاتی‌ است‌ که‌ درباره‌ رصدخانه‌ مراغه‌ به زبان فارسی صورت‌ گرفت. زیج به معنی تعیین موقعیت و چگونگی حرکات ستارگان است.

نامگذاری روزی به نام روز مهندس

با توجه به دستاوردهای تاریخی خواجه نصیرالدین طوسی در تقویم ایران روز ۵ اسفندماه به نام "روز مهندس" نامگذاری شده است، در حالی که آمارها نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۶ نرخ بیکاری در ایران حدود ۱۲ درصد بوده و نرخ بیکاری دانش‌آموختگان رشته‌های مهندسی ۳۷.۵ درصد بوده است.

طی یک دوره‌ پنج ساله (۹۴-۹۰) تعداد داوطلبان گروه ریاضی و فنی از ۳۶۰ هزار و ۸۷۳ به تعداد ۱۸۱ هزار و ۸۵۶ نفر رسید. این در حالی بود که در همین مدت، تعداد داوطلبان گروه آزمایشی علوم تجربی از ۴۵۱ هزار به ۴۹۸ هزار و ۸۲۲ نفر رسید که به اعتقاد کارشناسان، نبود جایگاه شغلی مناسب برای دانش‌آموختگان رشته‌های علوم پایه در این افت بی‌اثر نبوده است.

این در حالی است که به گفته محققان این حوزه از خانه‌ای که در آن زندگی تا جاده‌هایی که روزانه از آن استفاده می‌کنیم، اثر کار و فعالیت حوزه مهندسی است و اثرگذاری این حیطه به گونه‌ای است که پزشکان نیز از اثرات فعالیت مهندسان بهره‌مند می‌شوند؛ چرا که کلیه تجهیزات حوزه پزشکی از سوی مهندسان ساخته می‌شوند. از این رو می‌توان ادعا کرد که بدون فعالیت علمی و دانش پایه مهندسان، نمی‌توان هیچ پروژه عمرانی را به نتیجه رساند.

خبرگزار ایسنا


مرتبط ها
ارسال نظر
chapta
حداکثر تعداد کاراکتر نظر 200 ميياشد .
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.

واکنش وزارت ارتباطات به اختلال مسیریاب‌ها؛ ملاحظات استفاده از واتس اپ

معاون وزیر علوم به سوالات کنکوری‌ها در تلویزیون جواب می‌دهد

معاون وزیر علوم به سوالات کنکوری‌ها در تلویزیون جواب می‌دهد

سهم ۶۰ درصدی تاثیر سوابق تحصیلی در کنکور

از چت‌بات‌های هوش مصنوعی برای روان‌درمانی استفاده نکنید!

غصه شنبه از نظر علمی ثابت شد!

جایگزینی یک تزریق هفتگی با قرص‌ها برای بیماران پارکینسون

کشف ارتباط ساعت داخلی بدن و وعده‌های غذایی با خطر چاقی و دیابت

اروپا با طرحی بلندپروازانه، انقلاب کوانتومی خود را کلید می‌زند

پاکسازی موفق چاه نفت با فناوری نوین در شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاه شیراز

ستاد پیگیری و پشتیبانی از آسیب دیدگان جنگ تحمیلی در وزارت علوم تشکیل می‌شود

اعمال ۴۰ درصدی نمره کنکور در پذیرش نهایی دانشجو در سال ۱۴۰۴

زمان اعلام نتیجه اولیه و نهایی کنکور ۱۴۰۴ مشخص شد

آمادگی بانک سپه برای پرداخت تسهیلات ازدواج و فرزند‌آوری

معرفی جوان‌ترین و مسن‌ترین داوطلبان نوبت دوم کنکور

چهارشنبه، آخرین مهلت دریافت کارت کنکور/داوطلبان برای تغییر حوزه و گروه به باجه‌ها مراجعه نکنند

راه‌اندازی سامانه یادگیری مجازی برای توانمندسازی معلمان/ برگزاری دوره‌های تلفیقی حضوری و مجازی توانمندسازی

۱۵ درصد داوطلبان کنکور از استان تهران هستند/برگزاری آزمون در ۱۵ حوزه خارجی

رونمایی از هویت بصری جدید پنجره واحد خدمات الکترونیک آموزش و پرورش مای مدیوو توسعه قابلیت‌های نوین

میدان پویا؛ برنامه‌ای جدید برای تقویت اوقات فراغت تابستانی دانش‌آموزان

امکان ساخت رگ‌های خونی جدید در بدن با کمک نانوسیلیکات

هوش مصنوعی در دولت‌ها؛ ابزار پیشرفت یا تهدیدی برای دموکراسی؟

تولد اولین گاومیش شبیه‌سازی‌شده جهان از طریق سزارین

تولید کرم‌های نانویی ضد آفتاب و مرطوب کننده با جذب سریع

عینک نوردرمانی راهی برای شناخت سالمندان در مراحل ابتدایی آلزایمر عینک نوردرمانی راهی برای شناخت سالمندان در مراحل ابتدایی آلزایمر

عکس روز ناسا از کهکشان هلیکس

گرد و غبار و فرونشست زمین‌شناسی دو چالش مهم اصفهان

نزدیک ترین تصاویر از سطح خورشید منتشر شد

آیا ورزش واقعاً سلامت روان را بهبود می‌بخشد؟

فنی اما ساده: تکلیف ضایعات داخل توالت‌های هواپیما چه می‌شود؟

معرفی نسخه جدید شاسی‌بلند وارداتی ایران

پایان مزاحمت ماهواره‌ها برای اخترشناسان

محققان از فواید سلامت شگفت‌انگیز هندوانه پرده برداشتند

روبات پوشیدنی در شرکت هواپیمایی کره استخدام شد

فراخوان ساخت محصول افشانه سلولی برای ترمیم زخم‌های پوستی

زنبورهای عسل جاسوس چین شدند

سرعت بخشی به برنامه‌های پروژه ملی مهر

چت‌جی‌پی‌تی فارسی؛ ابزار بومی برای تولید محتوا و تحلیل هوشمند فروشگاه‌های اینترنتی

آسیب نور شهرهای بزرگ به سلامت قلب

هوش مصنوعی اوپن ای‌آی قهرمان شد

هوش مصنوعی به زودی با حیوانات خانگی حرف می‌زند

فیل‌ها با حرکات خود، خواسته‌هایشان را بیان می‌کنند

نشست بررسی ملاحظات پدافند غیرعامل در برنامه‌‏ریزی شهری برگزار می‌شود

نانوپوششی که ماهواره‌ها را در آسمان نامرئی می‌کند

کشفی که مسیر ساخت مواد رساناتر را هموار می‌کند

صرفه‌جویی ۹۹ درصدی در مصرف انرژی با فتوکاتالیست‌های نقاط‌کوانتومی

عکس روز ناسا از سحابی مورچه

رنگ‌های مدل پایه آیفون ۱۷ لو رفت

فرودگاه‌ها، چراغ راهنمای موجودات فضایی | غیرزمینی ها ما را رصد می‌کنند؟

مینای دندان راز انسان باستانی را فاش کرد

برای اولین‌بار در جهان: جراحی یک ربات بدون کمک انسان

جدیدترین تلفن همراه نوکیا ترکیب نوستالژی و فناوری: Nokia Keypad Phone ۵G

گربه‌ای در فلوریدا یک ویروس جدید کشف کرد!

شگفت‌زدگی ۳۰ ریاضیدان برتر جهان از توانایی هوش مصنوعی

همگرایی اسلامیت و ایرانیت پشتوانه هویتی و فرهنگی ایران عزیز

روایت خواندنی سردبیر تهران تایمز از روزنامه‌نگاری در جنگ

شرکت در دوره ارتقای معرفت دینی الزامی شد

دکتر عباس انواری رئیس اسبق دانشگاه صنعتی شریف درگذشت

رابطه گروه خونی والدین و فرزند چیست؟

بیش از ۴۵۰ هزار نفر کارت نوبت دوم کنکور را دریافت کردند

آزمایشگاه بلعیدنی محقق ایرانی سلامت دستگاه گوارش را رصد می کند

اعلام زمانبندی فرآیند برگزاری نوبت دوم آزمون سراسری‌ سال ۱۴۰۴

دقت ۹۵ درصدی در پلاک‌خوانی خودرو با فناوری بومی

شیوه پذیرش دانشجوی پزشکی عمومی از مقطع کارشناسی تغییر کرد

کشف یک راه جدید برای کاهش وزن بدون کم خوردن

دریافت بیش از ۴۵۰ هزار کارت کنکور/آغاز رفع نواقص کارت از چهارشنبه

ارسال نتایج ارزیابی داوطلبان ورود به دانشگاه فرهنگیان به سازمان سنجش تا ۱۵ مرداد/ انتخاب ۲۶ هزار و ۸۰۰ دانشجو معلم

اعلام زمان فرآیند برگزاری و نحوه حضور داوطلبان در نوبت دوم کنکور ۱۴۰۴

اسپیس‌ایکس یک ماهواره مرموز را به مدار زمین‌ فرستاد

متا شرکت صداساز هوش مصنوعی PlayAI را خرید

تلاش برای ارائه سازوکار جدید مطالعه کیهان با کمک امواج گرانشی

خشکسالی فرهنگی؛ بحران ناپیدای کم‌آبی در ایران/ضعف‌های مدیریتی را پشت واژه تغییر اقلیم پنهان می‌کنیم

خوارزمی؛ الگوریتمی از افتخار برای دنیای دیجیتال و عصر هوش مصنوعی

کدام سیاره ۱۵ دقیقه از تابستان امسال ما دزدید؟!

کشف روش ساده برای نزدیک کردن کردن مغز به حالت بندباز

تصفیه هوای آلوده با نانولوله‌های تیتانیومی

اثبات خواص افزایش طول عمر و ضد پیری جوانه گندم

دقیق‌ترین زبان مصنوعی جهان با گرافن ساخته شد

۵۰۰ هزار داوطلب کنکور متقاضی شرکت در دانشگاه فرهنگیان/ پذیرش داوطلبان صرفاً به کانون ارزیابی وابسته نیست

گزینش بیش از۷۰درصد داوطلبان ورود به دانشگاه فرهنگیان/ بیش از ۷۵ درصد ثبت نام پایه اول انجام شده است

شعری زیبا/می‌شود من هم برایت شعر «ای ایران» بخوانم؟

پیام تسلیت دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پی ارتحال حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید محمدباقر حجتی

«مرگ مغزی جامعه شناسی ایرانی» بررسی می‌شود

تغییر قبله به سمت کعبه معظمه برای دشمنان اسلام شکننده بود

تصویر/ کتابت قرآن در مدت کمتر از ۳ سال توسط یک کودک هندی

منابع تاریخی که به وجود حضرت رقیه (س) و اتفاقات شام اشاره می‌کنند

کودک اهل کتاب ایرانی، آینده‌ساز گفت‌وگو و دانایی است

اگر دلتان یک مجموعه شعر می‌خواهد «باران کبوتر» منتشر شد

شرکت ۳۵۰۰ نفر در پویش قرآنی «به نام پیروزی»

نگاهی به مراحل هفت گانه سلوک تا شهود عرفانی در پرتو مقاومت عرفانی

تصویر/ هیئات با پیوند «ایده، شعر و اجرا» از مکتب حسین به ایران حسین پل زدند

شروط قرآن برای پیروزی یک جامعه در برابر توطئه‌های دشمن

روایت خواندنی سردبیر تهران تایمز از روزنامه‌نگاری در جنگ

نویسنده زن سودانی جایزه قلم پینتر ۲۰۲۵ را گرفت

همگرایی اسلامیت و ایرانیت پشتوانه هویتی و فرهنگی ایران عزیز

بازسازی اعتماد به چیزی فراتر از تبلیغات و رسانه نیاز دارد

منوی عجیب یک پیتزافروشی در نیاوران تهران که پربازدید شد

درمان ساده‌ای که می‌تواند از ۷۵ درصد سرطان‌های معده جلوگیری کند

در معرض ابتلا به آلزایمر هستید؟/ چهار مسیر منتهی به این بیماری را بشناسید

احتمال تغییر زمان امتحانات گواهینامه و ارتقا برای برخی دستیاران پزشکی

.ترفند رسانه‌ای رژیم صهیونیستی برای توجیه تجاوز نظامی به ایران

انقلاب انویدیا در هوش مصنوعی با پاسخ‌دهی ۳۲ برابر سریع‌تر به کاربران

برگزاری ۱۱ آزمون‌ گروه علوم پزشکی در مردادماه امسال

استفاده از نانوحباب برای مهار گازهای گلخانه‌ای

میراث شهید طهرانچی: تحول در جذب و ارتقای استادان

یافته‌های دانشمند ایرانی درباره توانایی چت‌جی‌پی‌تی در درک رنگ‌ها

ابتکار دانشمند ایرانی در استفاده از چوب برای افزایش طول عمر باتری‌

تاکسی‌های رباتیک ویمو در راه فیلادلفیا و نیویورک

یک‌پنجم سال زیر تیغ فرابنفش؛ ازون از ما محافظت می‌کند ولی نه همیشه

آغاز پذیرش تکمیل ظرفیت جامعه‌الزهرا(س)